Quälltext vu Dies irae aaluege

[[Datei:Das Jüngste Gericht (Memling).jpg|mini|hochkant=1.1|''S’ Jìnschta Grìcht'' vum Hans Memling um 1470]]
{{Dialäkt|Elsässisch|Milhüserisch|Mìhüüserdiitsch}}

'''Dies irae''' ([[Lateinische Sprache|làt.]] „Tààg vum Zorn“, ìm [[Mittelalter|Mìttelàlter]] hàt maa '''Dies ire''' gschrììwa) ìsch dr Ààfàng vu’ma mìttelàlterliga Hümnus ìwwers [[Jüngstes Gericht|Jìngschta Grìcht]]. Vum 14. Joohrhundert bis 1970 hàt maa’ne ìm [[Römischer Ritus|reemischa Ritüs]] àls Sekwanz vu dr Tootamass gsunga. Hìtt ìsch’r noch ìn dr [[Tridentinische Messe|üsserordentliga Form]] vum reemischa Ritüs Bschtàndtail vum Requiem. Üsserdam kààt maa’ne „ad libitum“ ìm Schtundagebat vum reemischa Ritüs àn [[Allerseelen|Àllerseela]] un ìn dr lätschta Wucha vum Kìrchajoohr bnutza. Dr Täckscht ìsch durs Konziil vu Trient (1545–1563) àls fäschter Bschtàndtail vum Requiem bschtaadigt worra. Àls Àuitoor lüagt m’r tràdizionäll dr Thomas vu Celano àà, wo-n-a Frììnd un Biogràf vum hl. [[Franz von Assisi|Frànz vun Assisi]] gsìì ìsch; dia Züawiisung ìsch jedoch umschtrìtta.

== Originàltäckscht un Ìwwersätzung ==
Ìn dr mìttlera Schpàlta-n-ìsch a wärtliga Ìwwersätzung vum làtiinischa-n-Originààl ìns Elsassischa; ìn dr rachta Schpàlta-n-ìsch a fräijera Ìwwersätzung ìns Hoochdiitscha, wo dr Riahmlamaass uffracht ärhàlt. 

[[Datei:Dies irae - Liber Usualis.png|mini|hochkant=1.1|dr Ààfàng vu ''Dies Irae'' ìm Liber Usualis]]
[[Datei:Dies.irae.ogg|miniatur|hochkant=1.1|''Dies irae'' ([[Gregorianischer Choral|gregoriàànisch]] gsunga)]]

{|
|Dies irae dies illa,<ref name="Zef">{{B|Zef|1|15|VUL}}</ref><br />Solvet saeclum in favilla:<br />Teste David cum Sibylla.<br /><br />
|Tààg vum Zorn, saller Tààg<ref name="Zef" /> <br />wìrd d’ zittliga Walt ìn Àscha-n-uffleesa<br />gmaass dr Ziiga-n-üsssààga vum [[König David|David]] un vu dr [[Sibylle von Erythrai|Sibylla]].<br /><br />
|Tag der Rache, Tag der Sünden,<ref name="Zef" /><br />Wird das Weltall sich entzünden,<br />wie [[Sibylle von Erythrai|Sibyll]] und [[König David|David]] künden.<br /><br />
|-
|Quantus tremor est futurus,<br />Quando iudex est venturus,<br />Cuncta stricte discussurus!<br /><br />
|Wälch grooss Beewa wìrd sìì,<br />wänn dr Rìchter ärschiint<br />zur schtranga Priafung vun àllem.<br /><br />
|Welch ein Graus wird sein und Zagen,<br />Wenn der Richter kommt, mit Fragen<br />Streng zu prüfen alle Klagen!<br /><br />
|-
|Tuba mirum spargens sonum<br/>Per sepulcra regionum<br />Coget omnes ante thronum.<br /><br />
|Dr schrìlla Klàng vu dr Posàuina<br />Dur d’ Grääwer vu da Regioona,<br />zwìngt àlla vor àm Troon.<br /><br />
|Laut wird die Posaune klingen,<br />Durch der Erde Gräber dringen,<br />Alle hin zum Throne zwingen.<br /><br />
|-
|Mors stupebit et natura,<br />Cum resurget creatura,<br />Iudicanti responsura.<br /><br />
|As wundert sìch dr Tood un d’ Nàtüür,<br />wänn sìch s’ Gschäpf ärhäbt,<br />fìr ìm Rìchter àntworta.<br /><br />
|Schaudernd sehen Tod und Leben<br />Sich die Kreatur erheben,<br />Rechenschaft dem Herrn zu geben.<br /><br />
|-
|Liber scriptus proferetur,<br />In quo totum continetur,<br />Unde mundus iudicetur.<br /><br />
|A bschrììwana Büach wìrd vortrajt,<br />ìn wällem àlles änthàlta-n-ìsch,<br />noh wàs d’ Walt z’ rìchta-n-ìsch.<br /><br />
|Und ein Buch wird aufgeschlagen,<br />Treu darin ist eingetragen<br />Jede Schuld aus Erdentagen.<br /><br />
|-
|Iudex ergo cum sedebit,<br />Quidquid latet apparebit:<br />Nil inultum remanebit.<br /><br />
|Wänn dr Rìchter àlso därt sìtzt,<br />wìrd àlles Verborgana àns Tààgslìcht kumma,<br />nìcks blibbt ungebiast z’ruck.<br /><br />
|Sitzt der Richter dann zu richten,<br />Wird sich das Verborgne lichten;<br />Nichts kann vor der Strafe flüchten.<br /><br />
|-
|Quid sum miser tunc dicturus?<br />Quem patronum rogaturus,<br />Cum vix iustus sit securus?<br /><br />
|Wàs wìrri Àrmer dänn sààga,<br />wäller Schutzpàtroon mir süacha,<br />wänn a Gracht’r kàuim sìcher ìsch?<br /><br />
|Weh! Was werd ich Armer sagen?<br />Welchen Anwalt mir erfragen,<br />Wenn Gerechte selbst verzagen?<br /><br />
|-
|Rex tremendae maiestatis,<br />Qui salvandos salvas gratis:<br />Salva me, fons pietatis.<br /><br />
|Keenig vu schräckliger Gwàlt,<br />wàs z’ rätta-n-ìsch, rättsch umasunscht,<br />rätt mìch, Kwalla vu dr Güathait.<br /><br />
|König schrecklicher Gewalten,<br />Frei ist Deiner Gnade Schalten:<br />Gnadenquell, lass Gnade walten!<br /><br />
|-
|Recordare Iesu pie,<br />Quod sum causa tuae viae:<br />Ne me perdas illa die.<br /><br />
|Dank dràà, güatmiatiger Jesüs,<br />ìch bìì d’ Ursàch vu diim Laaweswaag,<br />vernìcht mìch nìt àn sallem Tààg.<br /><br />
|Milder Jesus, wollst erwägen,<br />Dass Du kamest meinetwegen,<br />Schleudre mir nicht Fluch entgegen.<br /><br />
|-
|Quaerens me, sedisti lassus:<br />Redemisti crucem passus:<br />Tantus labor non sit cassus.<br /><br />
|Uff dr Süach noh mir hàsch düü dìch ärschäpft nììdergsätzt,<br />hààsch s’ Kriiz zur Ärleesung ärlitta,<br />salla-n-a Miaj soll nìt vergawets sìì.<br /><br />
|Bist mich suchend müd gegangen,<br />Mir zum Heil am Kreuz gehangen,<br />Mög dies Mühn zum Ziel gelangen.<br /><br />
|-
|Iuste iudex ultionis,<br />Donum fac remissionis,<br />Ante diem rationis.<br /><br />
|Grachter Rìchter vu dr Rààcha,<br />màch a Gschank vu dr Vergaawung<br />vor àm Tààg vum lätschta Grìcht.<br /><br />
|Richter Du gerechter Rache,<br />Nachsicht üb in meiner Sache<br />Eh ich zum Gericht erwache.<br /><br />
|-
|Ingemisco, tamquam reus:<br />Culpa rubet vultus meus:<br />Supplicanti parce Deus.<br /><br />
|Ìch siifzg wia-n-a Schuldig’r,<br />d’ Schuld màcht mii Gsìcht rot,<br />där, wo bìttet, dattsch schoona, Gott.<br /><br />
|Seufzend steh ich schuldbefangen,<br />Schamrot glühen meine Wangen,<br />Lass mein Bitten Gnad erlangen.<br /><br />
|-
|Qui [[Maria Magdalena|Mariam]] absolvisti,<br />Et latronem exaudisti,<br />Mihi quoque spem dedisti.<br /><br />
|Wo düü d’ [[Maria Magdalena|Mària]] fräigschproocha hààsch,<br />un dr [[Schächer|Schaacher]] ärhäärt hààsch,<br />hààsch düü àui mir Hoffnung gaa.<br /><br />
|Hast vergeben einst [[Maria Magdalena|Marien]],<br /> Hast dem [[Schächer]] dann verziehen,<br />Hast auch Hoffnung mir verliehen.<br /><br />
|-
|Preces meae non sunt dignae:<br />Sed tu bonus fac benigne,<br />Ne perenni cremer igne.<br /><br />
|Miina Bìtta sìnn nìt wìrdig,<br />doch düü, Güater, gìb ìn diinera Güathait,<br />àss ìch nìt ìm eewiga Fiir verbränn.<br /><br />
|Wenig gilt vor Dir mein Flehen;<br />Doch aus Gnade lass geschehen,<br />Dass ich mög der Höll entgehen.<br /><br />
|-
|Inter oves locum praesta,<br />Et ab haedis me sequestra,<br />Statuens in parte dextra.<br /><br />
|Gewähr mìr a Ort unter da Schääf,<br />schaid mìch vu da Bäck,<br />schtäll mìch uff d’ rìchtiga Sitta.<br /><br />
|Bei den Schafen gib mir Weide,<br />Von der Böcke Schar mich scheide,<br />Stell mich auf die rechte Seite.<br /><br />
|-
|Confutatis maledictis,<br />Flammis acribus addictis,<br />Voca me cum benedictis.<br /><br />
|Wänn d’ Ììwla verdàmmt<br />un ìn da gràuisààma Flàmma ìwwergaa sìnn,<br />riaf mìch mìt da Seeliga.<br /><br />
|Wird die Hölle ohne Schonung<br />Den Verdammten zur Belohnung,<br />Ruf mich zu der Sel’gen Wohnung.<br /><br />
|-
|Oro supplex et acclinis,<br />Cor contritum quasi cinis:<br />Gere curam mei finis.<br /><br />
|Demiatig un genaigt beet ìch,<br />s’ Harz zerschtaibt wia-n-Àscha,<br />sorg fìr mii And.<br /><br />
|Schuldgebeugt zu Dir ich schreie,<br />Tief zerknirscht in Herzensreue,<br />Sel’ges Ende mir verleihe.<br /><br />
|-
|Lacrimosa dies illa,<br />Qua resurget ex favilla<br /><br />
|A Traanatààg, saller Tààg,<br />àn dam üss’m Fiirbrànd uffschteht<br /><br />
|Tag der Zähren, Tag der Wehen,<br />Da vom Grabe wird erstehen<br /><br />
|-
|Iudicandus homo reus:<br />Huic ergo parce Deus.<br /><br />
|dr schuldiga Mänsch zem Grìcht:<br />Schoon’ne àlso, o Gott,<br /><br />
|Zum Gericht der Mensch voll Sünden;<br />Lass ihn, Gott, Erbarmen finden.<br /><br />
|-
|Pie Iesu Domine,<br />dona eis requiem. Amen.
|güatmiatiger Härr Jesüs,<br />gìb ìhna Rüahj. Amen.
|Milder Jesus, Herrscher Du,<br />Schenk den Toten ew’ge Ruh. Amen.
|}

== Lìteràtüür ==
* Friedrich Gustav Lisco: ''Stabat Mater, Hymnus auf die Schmerzen der Maria: nebst einem Nachtrage zu den Uebersetzungen des Hymnus Dies irae: zweiter Beitrag zur Hymnologie.'' Berlin: G.W.F. Müller 1843 ([https://books.google.com/books?id=J9pWAAAAcAAJ Online laasa])
* Fidel Rädle: ''Dies irae.'' In: Hansjakob Becker (Üssg.): ''Im Angesicht des Todes. Ein interdisziplinäres Kompendium.'' St. Ottilien: EOS 1987 ISBN 978-3-88096-283-5, S. 331–340

== Weblìnks ==
{{Commonscat|Dies Irae}}
* {{YouTube|RMZPdSo2qUQ|dr vollschtandiga gregoriànischa Gsàng mìt Notàzioon}}
* {{YouTube|dsn9LWh230k|dr vollschtandiga gregoriànischa Gsàng mìt Notàzioon}}
* {{YouTube|DE4cjhmjlsc|''Dies irae'' wahrend’ra tridentinischa Àllerseela-Mass ìn dr Kìrìch St. Willibrord z’ Utrecht}}

== Ainzelnoohwiisa ==
<references />

{{Normdaten}}
{{Übersetzungshinweis|de|Dies_irae|hochdütsch|228549997}}

[[Kategorie:Gregorianischer Choral]]