Piranya

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Piranya
Clasificación cientifica
Dominio:	Eukaryota
Reino:	Animalia
Filo:	Chordata
Clase:	Actinopterygii
Orden:	Characiformes
Familia:	Serrasalmidae

As piranyas son un grupo de peixes omnivoros d'augua dolza endemica d'os ríos de Sudamerica. Lo taxón d'as piranyas abarca unas setanta especies distribuyidas en cinco cheneros diferents. De normal miden entre 15 y 25 cm de longaria, manimenos s'han trobau individuos que superoron os 40 cm de longaria. Son conoixius per os suyos dients esmolaus y per a suya voracidat.

Totas as piranyas tienen una sola ringlera de dients esmolaus en toz dos maxilars. Os dients esmolaus permiten tallar y foratan a las suyas presas a escape.

As piranyas poseyen una d'as mosegadas mas fuertes d'os peixes osios, destacando a piranya negra. Ye a resultas d'os grans musclos maxilars, que plegan dica la punta d'a variella, dando una avantalla mecanica en l'inte de mosegar. Vive y ataca con a suya bandada: cuan una piranya mosiega, retacula pa dar paso a unatra sistematicament.

Encara que una buena parti d'a suya dieta ye carnucera, tamién ye un peix depredador, rapido y voraz, que ataca a tota hora que se sienten estimulaus, habendo cualques especies que son canibals. Os ataques a sers humans no son comuns, os casos reportaus han estau sobretot debius per dentrar en l'augua tenendo una ferida ubierta, nadar amán d'un aria de reproducción u causar corrients d'augua inasperadas, per eixemplo en capuzar-se.

As piranyas que viven en os ríos de tota Sudamerica. Os ríos con mayor concentración de piranyas son l'Amazonas y l'Orinoco.

A piranya se consume en diferents puestos de Brasil, como lo Pantanal, an se preparan as sopas de piranya y tamién se puede aprestar en esparrillas. En cualques pueblos indichenas de l'Amazonia, manimenos, o consumo d'a piranya ye considerau un tabú.

Etimolochía

Piranya promana d'a palabra portuguesa piranha. Ista palabra estió adaptada d'as luengas indichenas que poblaban Brasil mientres a suya colonización. S'han trobau dos explicacions posibles etimolochicas d'orichen tupi:

• chunta d'as palabras pirá (peix) y aia (dients)
• chunta d'as palabras pira (pelleta) y raim (tallar).

I hai unatra alternativa, d'orichen guaraní, que significaría peix d'o diaple.

Cheneros y especies

• Pygocentrus

• Pygocentrus cariba
• Pygocentrus nattereri (u Serrasalmus nattereri )

• Pygocentrus nattereri ternetzi

• Pygocentrus piraya

• Serrasalmus

• Serrasalmus altispinis
• Serrasalmus altuvei
• Serrasalmus aureus
• Serrasalmus brandtii
• Serrasalmus calmoni
• Serrasalmus compressus 
• Serrasalmus eigenmanni
• Serrasalmus elongatus 
• Serrasalmus geryi
• Serrasalmus gibbus
• Serrasalmus gouldingi
• Serrasalmus hastatus
• Serrasalmus hollandi
• Serrasalmus humeralis
• Serrasalmus irritans
• Serrasalmus manueli
• Serrasalmus marginatus 
• Serrasalmus medinai
• Serrasalmus nalseni
• Serrasalmus neveriensis
• Serrasalmus rhombeus
• Serrasalmus sanchezi
• Serrasalmus serrulatus
• Serrasalmus spilopleura (u Pygocentrus nigricans )

• Pristobrycon

• Pristobrycon aureus
• Pristobrycon calmoni
• Pristobrycon careospinus
• Pristobrycon eigenmanni
• Pristobrycon maculipinnis 
• Pristobrycon striolatus (u Serrasalmus antoni )

• Pygopristis

• Pygopristis denticulata

• Catoprion

• Catoprion mento (u Serrasalmus mento )

Referencias

• Datos: Q185215
• Multimedia: Serrasalminae / Q185215