Llingües indoeuropees

Les llingües indoeuropees son una triba 'idiomes con un númberu averáu a los 443 (estimaciones del SIL) falaes por unes 3.000 millones de persones, incluyendo la mayor parte de los idiomes falaos n'Europa y Asia occidental.

Llingües indoeuropees

Protoindoeuropéu pente'l perióu kurgan

Indoeuropéu nel 3000 a.C.

Indoeuropéu nel 2000 a.C.

Indoeuropéu nel 500 a.C.

Pente l'Imperiu Romanu y las migraciones xermánicas

Historia

La posibilidá d'un orixe común del llatín, griegu persa y sánscritu, cuatro de les más vieyes llingües conocíes daquella, foi teorizada por Sir William Jones, alcontrando similitúes como la pallabra Deva que significa divinu en llatín y sánscritu. Trabayos posteriores de Franz Bopp afitaren la teoría. Nel sieglu XIX, los profesores nomaben al grupu llingües indoxermániques o aries. Sicasí, al vese que'l grupu abarcaba la mayor parte d'idiomes europeos el grupu pasó a nomase Indoeuropeu. Una de les escubriciones más importantes foi el semeyu ente dialeutos del lituanu y el sánscritu.

La hipotética llingua común ancestral ye'l Protoindoeuropeu. L'orixe xeográficu d'esti idioma ta en disputa: l'allugamientu orixinal, o Urheimat, paez tar ente Armenia, el norte del Mar Negru o Turquía.

Subgrupos

Hai dos primarios: el Satem y el Centum:

• Llingües anatolies — anguaño desaniciáes, destacaba l'Hitita.
• Llingües indoiranies — incluyendo'l sánscritu, con escritura nel II mileniu edC, Avestán, Hindi y el Persa.
• Griegu — hai escritura micénica del sieglu XIV edC; y con muncha lliteratura dende'l VII edC.
• Llingües itáliques — incluyendo'l Llatín y les sos descendientes: les llingües romániques (asturianu, portugués, español, catalán, francés, italianu, rumanu, etc.).
• Llingües céltiques — irlandés, gaélicu escocés, galés, bretón, córnicu, celtibéricu, lepónticu.
• Llingües xermániques (inglés, frisón, alemán, suecu, islandés, danés, góticu).
• Armeniu — testimoños escritos nel sieglu V.
• Llingües tocaries — desaniciáu.
• Llingües eslaves — búlgaru, macedoniu, serbiu, croata, polacu, checu, rusu, etc.
• Llingües báltiques— lituanu, letón.
• Albanés —
• Frixiu — desaniciáu.
• Traciu — desaniciáu.
• Daciu — desaniciáu.

Joseph H. Greenberg tien la teoría de la superfamilia euroasiática qu'abarca l'indoeuropeu, el caucásicu, altaicu, urálicu, dravídicu y el afroasiáticu.

Países nos que los idiomes de la familia son predominantes

Gramática

Declinación nominal

	Masculín y femenín			Neutru
	Singular	Plural	Dual	Singular	Plural	Dual
Nominativu	-s, 0	-es	-h1(e)	-m, 0	-h2, 0	-ih1
Acusativu	-m	-ns	-ih1	-m, 0	-h2, 0	-ih1
Xenitivu	-(o)s	-om	-h1e	-(o)s	-om	-h1e
Dativu	-(e)i	-mus	-me	-(e)i	-mus	-me
Instrumental	-(e)h1	bhi	bhih1	-(e)h1	bhi	bhih1
Ablativu	-(o)s	-ios	-ios	-(o)s	-ios	-ios
Llocativu	-i, 0	-su	-h1ou	-i, 0	-su	-h1ou
Vocativu	0	-es	-h1(e)	-m, 0	-h2, 0	-ih1

El verbu

Namái había dous tiempos, el presente y el pretéritu.

Conxugación del presente

raíz *g^wh(é)n- "golpiar"

1.sg. *g^whén-mi

2.sg. *g^whén-si
3.sg. *g^when-ti
1.pl. *g^whn-més
2.pl. *g^whn-té

3.pl. *g^whn-énti

Conxugación del pretéritu

raíz *w(ó)id- "sabere"

1.sg. *wóid-h₂a

2.sg. *wóid-th₂a
3.sg. *wóid-e
1.pl. *wid-mé
2.pl. *wid-té

3.pl. *wid-é:r

Lliteratura

Equí delles de les obres más espardíes ente los estudiosos del indoeuropéu:

• Robert S.P. Beekes: Comparative Indo-European Linguistics. An Introduction. Benjamins, Amsterdam 1995, ISBN 1-55619-505-2
• Frederik Bodmer: Die Sprachen der Welt. Parkland-Verlag, Köln 1997, ISBN 3-88059-880-0
• Luigi Luca Cavalli-Sforza: Gene, Völker und Sprachen. Die biologischen Grundlagen unserer Zivilisation. dtv, München 2001, ISBN 3-423-33061-9
• Thomas W. Gamkrelidse, Wjatscheslaw Iwanow: Die Frühgeschichte der indoeuropäischen Sprachen. In: Spektrum der Wissenschaft. Dossier: Die Evolution der Sprachen. 1/2000, S. 50-57, ISSN 09477934
• Marija Gimbutas: The Kurgan Culture and the Indo-Europeanization of Europe. Selected Articles Form 1952 to 1993. Institute for the Study of Man, Washington 1997, ISBN 0-941694-56-9
• Marija Gimbutas: Das Ende Alteuropas. Der Einfall von Steppennomaden aus Südrussland und die Indogermanisierung Mitteleuropas. In: Archeolingua. Budapest 1994 (series minor, 6)
• Werner König: dtv-Atlas deutsche Sprache. 14. Auflage. dtv, München 2004, ISBN 3-423-03025-9
• James P. Mallory: In Search of the Indo-Europeans. Language, Archaeology and Myth. Thames & Hudson, London 1991, ISBN 0-500-27616-1
• James P. Mallory, D. Q. Adams (Hrsg.): Encyclopedia of Indo-European Culture. Fitzroy Dearborn, London 1997, ISBN 1-884964-98-2
• Michael Meier-Brügger: Indogermanische Sprachwissenschaft. 8. Auflage. Walter de Gruyter, Berlin 2002, ISBN 3-11-017243-8
• Colin Renfrew: Die Indoeuropäer - aus archäologischer Sicht. In: Spektrum der Wissenschaft. Dossier: Die Evolution der Sprachen. 1/2000, S. 40-48, ISSN 09477934
• Colin Renfrew: Archaeology and Language. The Puzzle of Indo-European Origins. University Press, Cambridge 1995, ISBN 0-521-38675-6
• August Schleicher: Compendium der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen. Böhlau, Weimar 1861/62, Nachdruck: Olms, Hildesheim 1974, ISBN 3-487-05382-9
• Reinhard Schmoeckel: Die Indoeuropäer. Bastei Lübbe, Bergisch Gladbach 1999, ISBN 3-404-64162-0
• Eva Tichy: Indogermanistisches Grundwissen. Hempen Verlag, Bremen 2000, ISBN 3-934106-14-5

Ver tamién

• Llista de pallabres indoeuropees
• astur