Saltar al conteníu

Onís

Coordenaes: 43°17′45″N 4°58′18″W / 43.2959°N 4.9718°O / 43.2959; -4.9718
De Wikipedia
Onís
Escudu d'Onís
Alministración
País España
Autonomía Principáu d'Asturies
Provincia Provincia d'Asturies
Partíu xudicial Cangues d'Onís
Tipu d'entidá conceyu
Capital Benia
Alcalde d'Onís José Manuel Abeledo Viesca
Nome oficial Onís (es)
Xeografía
Coordenaes 43°17′45″N 4°58′18″W / 43.2959°N 4.9718°O / 43.2959; -4.9718
Superficie 75.42 km²
Llenda con Cangues d'Onís, Llanes, Cabrales y Posada de Valdeón
Demografía
Población 746 hab. (2023)
Densidá 9,89 hab/km²
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
concejodeonis.com
Cambiar los datos en Wikidata

Onís ye un conceyu asturianu. Llenda al norte con Llanes, al sur con Llión, al este con Cabrales y al oeste con Cangues d'Onís. Tien una población de 746 hab. (2023)[1][2].

El conceyu d'Onís, nun ha confundise col conceyu vecín de Cangues d'Onís, de mayor superficie y de mayor númberu d'habitantes; anque'l conceyu d'Onís poseye muncha más historia que'l conceyu adegañu, ya que como'l so mesmu nome indica ye Cangues d'Onís, lo que se sobreentiende que lo que güei ye Cangues d'Onís, na antigüedá Onís ocupaba tola estensión de los dos conceyos.

Onís amuésanos una superficie diferenciada de norte a sur, siendo muncho más ancha la so parte norteña. Estrémense claramente unes zones xeográfiques desorellaes pola depresión qu'ocupa el ríu Güeña: al norte, les lladeres meridionales de les sierres prellitorales qu'anteceden al Cuera, cola cota de la peña Ibéu (869 metros); al sur, el macizu de Cornión con cumes que sobrepasen los 2.000 metros nel llímite de Llión (la Verdilluenga algama los 2.129 metros). Ye Onís eminentemente un conceyu onde predomina l'altitú.

Nes lladeres meridionales de la sierra pre-llitoral, nel que'l terrén ta formáu por cuarcita y calices, ye u naz el Güeña y los sos afluentes de la derecha. El ríu camina per una estrencha depresión ensin grandes desniveles, en direición este-oeste; ye nesta depresión onde se desenrolla cuasi por completu la vida más activa del conceyu. Son destacables tamién ríos como'l ríu la Güesal, el Dubia o'l Tabardín, suma ésti de delles ñores y que desemboca nel Güeña; na cuenca alta d'esi ríu asítiense los pueblos altos del conceyu: Demués, Boviarriba, Boviabaxu, y Gamonéu, pueblu conocíu polos sos quesos.

Yá nel sur del territoriu nos alcontrámonos col Cornión, masa caliar que sofrió grandes erosiones. Nesta parte írguense les mayores altures del conceyu, siendo tamién importante por tar enclavada nel Parque Nacional de los Picos d'Europa.

El clima ye templáu y húmedu, presentando oscilaciones tocántenes a la llatitú y a la orientación, siendo común les nevaes n'El Cornión pela época ivernal. Asinamesmo ye de destacar l'apaición de borrines en tol conceyu y la escasez de díes soleyeros. Les temperatures oscilen entee los 21 °C de media máxima añal y los 5 °C de media mínima añal.

La vexetación ta representada por alceos, fresnos, texes, fayeos, bedulios, bardiales, pascones y vexetación de monte altu, siendo'l 15% de la superficie total terrén improductivu.

No que cinca a la fauna destaca la presencia, importante en dellos casos, de raposos, xabalinos, esguilos, urogallos, águiles o utres: tamién hai cierta presencia del llobu, mentes yá hai tiempu que desapaecieron l'osu y'l mueyu.

Xeografía

Capital

La villa de Benia ye la capital del conceyu, asentada nel valle del ríu Güeña, zona na que s'asienta la mayor parte de la población del conceyu, na que la zona sureña ye enforma accidentada. Ye'l noyu más pobláu de tol conceyu, con más de 300 habitantes, siendo'l so principal centru alministrativo y de servicios. Anguaño, Benia ye la sede del Consorciu pal Desenrollu Rural del Oriente d'Asturies; del Plan Leader; y amás ye sede de la Denomación d'Orixe Protexida del Quesu Gamonéu [1]

Parroquies [3]

Mapa parroquial d'Onís
Nᵘ Nome Superficie
(km²) 		% superficie
Onís 		Población % población
Onís 		Densidá
(hab./km²)


1 Güensucesu 46,05 61,0661,06% 111 14,8814,88% 2,41
2 San Antoniu 14,53 19,2719,27% 154 20,6420,64% 10,6
3 Santolaya 14,84 19,6819,68% 488 65,4265,42% 32,88

Orografía

La cota mínima del conceyu ye de 175 metros nel ríu Gueña y l'altura máxima ye'l Picu de Verdilluenga asitiáu a 2229 msm.

Benia, la capital del coneyu d'Onís allúgase a una altitú so'l nivel de la mar de 375 metros, siendo Gamoné u'l pueblu más altu del conceyu a unos 750 msm, y el más baxu Silviella, a una altitú de 200msm

El ríu Gueña percuerre una amplia zona del conceyu, ye un afluente tributariu del ríu Seya col que s'axunta na llocalidá de Cangues, na zona denomada La Vega de Contranquil. Esti ríu forma'l valle de Güeña nel que s'asientrn los más de los habitantes del conceyu sobre too nel pueblu de Benia, que tamién ta asitiáu nel valle.

El Picu Verdilluenga asítiase nel macizu occidental de los Picos d'Europa, tamién llamáu macizu del Cornión.

Vexetación

La vexetación que conforma'l conceyu ta formada principalmente por alceos, fresnos, texes, fayeos, bedulios, bardiales, zones de pación y vexetación de monte altu.

Fauna

La so fauna que cabe destacar los raposos, xabalinos, esguilos, urogallos, águiles o utres: tamién hai cierta presencia del llobu.

El parque nacional

El conceyu allúgase metanes los Picos d'Europa, nel macizu occidental conocíu como El Cornión. De tola superficie del conceyu, ésti apuerta un terciu del so territoriu al Parque Nacional de los Picos d'Europa, unes 2.447 hectaries.


Historia

Los primeros restos son del neolíticu.[4] Diversos pueblos indoeuropeos mecerán coles tribus autóctones.

Los primeros escritos tán dataos cola entrada de les llexones romanes, siendo un enclave importante ente les guerres ente los Roma y les tribus cántabres.

La primer vez qu'Onís apaez como alcaldía ye en 1504, siendo representáu énte'l Principáu en 1594 por Juan González de Acebos.

El conceyu ye la sede de los Pastores de los Picos de Europa. Esti coleutivu preservó la zona de los Picos de manera especial, con un respetu a la natura y con lleis seculares que tuvieron el so reconocimientu col premiu Príncipe d'Asturies nel añu 1994. Esti gremiu celebra la so fiesta el 25 de xunetu.

El territoriu d'Onís yá tuvo habitáu na prehistoria, como asina lo prueben los xacimientos alcontraos na Mina Milagru, na que se descubrieron brueses de sílex, picu d'asta de ciervu, oxetos de bronce y cranios metalizaos. Tamién son de destacar les ayalgues de Gamonéu y la bruesa de bronce de doblu aniellu procedente d'una de les mines d'Onís y que s'alcuentra nel Palaciu de Tarancu, en Villar.

La estela afayada na arredolada de la capiella de Santa Marina de Gamonéu, adornada con un caballu y con la inscripción FLA VIN, demuéstranos la romanización sofrida polos pueblos primitivos. Asinamesmo hai que destacar una zapica ritual qu'apaeció na mesma mina con una inscripción visigoda, lo que demuestra que tamién estos pueblos tuvieron asentaos nel territoriu.

Tamién pasó pel conceyul pueblu árabe, que foi espulsáu y fuxó al aldu contra Liébana. Esti fechou queda reflexáu nel escudu del conceyu que representa a la xente del pueblu lluchando.

Nel sieglu XIV Onís ye representada por Pedro Suárez na xunta d'Uviéu p'apoyar al Rei Don Pedro frente al so enemigu Enrique de Trastamara. Ye nesti sieglu cuando apaez documentada la única parroquia d'Onís, la de Santolaya.

Onís figura pela primer vegada como alcaldía en 1504 y pela primer vez representaáu na Xunta Xeneral d'Asturies en 1594, teniendo como representante a Juan González de Acebos. En 1582 tien llugar un conceyu para remarcar y desorellar les llendes de los conceyos d'Onís y Cangues, qu'afala l'Alférez Mayor de dambos conceyos.

Apaecen yá documentaes en 1752 dos parroquies más adegañes a la de Santolaya, que son les de La Robellada y la de Demués. Na invasión francesa del sieglu XIX, fueron varies les veces na que l'exércitu napoleónicu s'adientró nel conceyu, quedando habilitada la capiella de San Roque y la so contorna como cementeriu y la casa de Cebos como l'hospital. Hai que destacar nes sos lluches escontra la invasión francesa a los guerrilleros Escandón y Porlier.

Onís sofriría los intentos anexonistes per parte de Cangues, ñegándose l'ayuntamientu y calteniendo la so independencia.

Los caberos acontecimientos d'importancia nel conceyu son la quema del archivu conceyeru na tercer guerra carlista y los graves estrozos que sofre'l territoriu por mor de la guerra civil . Nos tiempos modernos, el conceyu d'Onís foi afitándose como ún de les zonas más tranquiles pal descansu, aidao too ello polos guapos paisaces que mos ufre.

Evolución demográfica

Onís ye claramente un conceyu de tendencia emigratoria. Ensin dir más allá, nos caberos 60 años se perdiéronse pel camín 1.086 habitantes descendiendo la so densidá de población nún 50% aproximao. Dende principios del sieglu XX, hasta la década de los 40, el conceyu presentaba una cifra estacionaria en tornu a los 2200-2300 habitantes, siendo a partir d'esta década cuando se rumpe la tendencia, y se produx un descensu bruscu que güei mos dexa en 797 habitantes. Les estructures demográfiques son desequilibraes, con un avieyamientu cada vez mayor de la población, y con una rellación de sexos bastante pareya. Anguaño ye significativo que la mayor presencia de muyeres se dea nes estayes más moces (hasta los 20 años) y nes más altes (de magar los 70 años), siendo la tendencia contraria na estaya ente los 20 y los 50 años; esto demuestra que güei les muyeres xóvenes son les que más abandonen el conceyu. Güei namái se tienen censaos 12 noyos poblacionales, siendo Benia, con alredor de 300 habitantes, La Robellada y Avín los asentamientos más importantes, axuntando a más del 60 % de la población total.

Respeutu a la estructura económica del conceyu, hai que solliñar que'l mayor porcentaxe del emplegu dase nel sector primariu y más esautamente nel sector agropecuariu, con más de 54,92% del emplegu total. El conceyu ye xunto al de Ribedeva, el que presenta la meyor rellación ente esplotaciones y númberu de reses. Dada la configuración del terrén y l'aprovechamientu que la xente ganadero fae d'elli, nun ye d'estrañar que la mayoría del ganáu vacuno que se trabajy, tea dirixíu principalmente haza'l sector cárnicu.

El sector secundariu y la construcción tienen un porcentaxe del 20,73% del emplegu, llevándose la mayoría la edificación y les obres públiques. La rama del mueble y la madera y la del agua y llétrica completen el reducíu abanicu de distribución d'esti sector.

No que cinca al sector terciariu hai que dicir qu'ocupa'l 24,35% del total, distribuyíu en comerciu, sanidá, educación y tresportes. Esti últimu sector prevése que vaya n'aumentu, como de fechu ta asocediendo, gracies a les perspectives económiques que se creye xenerará'l turismu rural y de natura.

Economía

Emplegaos nos diversos sectores económicos (añu 2009)
Númberu de trabayadores Tantu por cientu
TOTAL 256 100
Agricultura, ganadería y pesca 92 35,94
Industria 6 2,34
Construcción 18 7,03
Servicios 140 54,69
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI


Usos del suelu del conceyu (añu 2009)
Usu Superficie (km²)
Tierres de llabrantíu 0,15
Praderíes 29,86
Terrenu forestal 17,88
Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...) 27,53
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI


Carauterístiques del sector primariu (añu 2009)
Ganaderíes de bovín 86
Cabeces de ganáu bovín 3.505
Cabeces de ganáu ovín 1.261
Cabeces de ganáu cabrín 1.211
Ganaderos con cuota llechera 10
Quilos de cuota llechera 464.392
Metros cúbicos de madera valtao 60
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

Arte

El mayor atractivu turísticu de la zona ye ensin dubia la guapura natural que mos ufre'l conceyu y que mos permite contemplar la natura nel so estáu más puru. Por embargu, son tamién de destacar dellos monumentos que se complementen mui bien colo anteriormente espuestu, y qu'añade atractivu artísticu a la zona.

Torre de Silviella.
Ilesia de Santolaya de Benia.
  • La Torre de Silviella, datada nel sieglu XVI, que sofrió una quema que la dexó mui deteriorada, anque una reconstrucción recién sirvió p'afitar la estructura, que tien forma cúbica y trés plantes, destacando la variedá de soluciones aplicaes a los foyacos: dintelaos, bíforos y enmarcaos con alfiz... Tien emprimáu l'espediente pa la so declaración como Bien d'Interés Cultural.
  • La Ilesia de Santolaya de Benia llevántase nel marxe iesquierda del ríu Güeña, na amplia vega que forma ésti al trevesar la capital del conceyu d'Onís, Benia. Alcuéntrase na arboleya del campu de la ilesia, al que s'accede dende la carretera xeneral y de cais que la comuniquen col restu del pueblu. La referencia documental más antigua d'esta ilesia alcuéntrase nel famosu Testamentum regis Ordoni, del 857, consideráu como falso pola xeneralidá crítica diplomática; y na Nómina de les ilesies del obispáu d'Uviéu vuelve a citase la de "Santolaya d'Onís". Trátase d'un templu de considerables dimensiones que, pesie a sofrir grandes reformes, conserva interesantes elementos de la so fábrica medieval. L'esterior amuesa una suma de volúmenes gradiaos que revelen la distribución en planta. Consta d'una nave atayada por un cruceru, cubiertu a mayor altor, al que s'abren dos capielles llaterales de les que la del norte desorella esteriormente por dos contrafuertes de sillar.
  • La Capiella de l'Asunción, al llau del evanxeliu, foi fundada por Juan González de Cebos, de dimensiones dalgo amenorgaes, cobiertes con bóveda de crucería cuatripartita de la que los sos nervios arrinquen de mensulielles molduraes y remataes con una clave na que s'inscribe una flor de seyes pétalos. Comunícase col pórticu al traviés d'una puerta adintelada y allúmase gracies a un vanu modernu, al so llau alcuéntrase l'escudu de la familia de Cebos. Nesta capiella hai un retablu con fragmentos barrocos, como'l relieve central que representa a la virxe del Carmen socorriendo a les ánimes del Purgatoriu. La pailla de la epístola ye de fundación popular, recibe l'advocación de Nuesa Siñora del Rosariu; allumada por un gran óculu, cúbrese igualmente con bóveda de crucería de cuatro paños, anque daqué más plana, del que los sos nervios arrinquen de mensuliellas gallonaes y remataes con una clave na que s'inscribe una águila. Una llinia d'imposta de piedra percuerre les muries de la capiella. Per otra parte, un gran arcu triunfal apuntáu que descansa sobre pilastres con impostes molduraes, da accesu al santuariu, daqué eleváu al respective de la nave; flanquíenlu dos estancies cobiertes con dos bóvedes de llunetos, una d'elles funciona anguaño como sacristía. La cabecera del sieglu XVI, allúmase con un vanu abiertu nel muriu sur y cúbrese con una bóveda de crucería octopartita, de la que los sos nervios rematen con una clave na que s'inscribe una cruz griega. La ilesia alcuéntrase en bon estáu gracies a les obres llevaes a cabu en xunu de 1990. Sicasí, pesie a tratase ún de los templos medievales más importantes d'Asturies, nun foi declarada como monumentu histórico-artísticu, anque na actualidá ta trabayándose pa ello. El templu ta catalogáu nel inventariu arquiteutónicu d'Asturies.
  • La Capiella de Nuesa Siñora de Castru, cercana a la cueva na que s'atopa un fósil de rinoceronte peludu, únicu nel continente européu. Ampliada en 1629 por orde de Baltasar del Castiellu, la ermita consta de cabecera abovedada y arcón trunfal apuntáu. Aportar al interior del templu dende'l cabildru meridional y presenta un campanariu dispuestu perpendicular a la exa del templu. EL cultu nesta capiella celébrase una vegada al añu. Cada 15 d'agostu coincidiendo cola festividá de la Virxe de Castru en Benia, celébrase una misa solemne n'honor a la patrona.

Otros templos son la Ermita de La nuesa Señora de Raspiada na llocalidá de Silviella, la Capiella de Santa Marina en Gamonéu; la Capiella de Santuyano n'El Pedrosu; o la ilesia parroquial de San Antonio de La Robellada o la templu parroquial de La Nuesa Siñora del Bon Socesu en Bovia.

Hai que destacar delles casones asturianes:

  • En Benia, destaca la Casona de Güerta-Niembru, de finales del sieglu XVII, con balcón central y murios cortafueos; la Casona, asitiada nel barriu de Beniancima, data de principios del sieglu XIX, con gran corredor de madera y dos escudos a cada llau, ún de Labrar y otru de los Pellico; la Casa Rectoral del sieglu XVIII, de gran valumbu, bonos sillares en vanos, y una solana en planta alta.
  • En Bovia de Baxu caltiénse l'antiguu llavaderu, amás de cases con corredor y horros.

Gastronomía

Ver tamién: Gastronomía d'Asturies

Destaca Onís pola carne de les vaques criaes nos sos puertos, onde xuben col bon tiempu y baxen cola ivernada, la cacia de temporada, la calidá de los sos embutíos, qu'adícasen nes bones fabaes que se preben na capital y en tolos pueblos del conceyu, y la pesca nos sos ríos trucheros como'l Güeña o l'Ayones. Igual qu'antaño, síguese ellaborando la Torta, un alimentu ellaboráu a base de fariña de maíz amasao con agua, que según los vieyos del conceyu, quitó la fame a muncha xente, cuando la fame y la miseria cebóse nestes tierres a costafecha de la Guerra Civil Española.

Otra especialidá gastronómica d'Onís ye'l Quesu Gamonéu, quesu mui apreciao y d'alta cotización que dende 2005 cuenta cola Denominación d'Orixe Protexida.

Comunicaciones

Pesie a atopase nel "Corazón de los Picos d'Europa" por asitiase nel centru de los Picos, el conceyu d'Onís nun poseye rede de ferrocarril, nin de víes rápides, pero gracies a la so situación estratéxica y la so bona comunicación al traviés de la carretera rexonal AS-114, pue accedese a la rede de ferrocarril o autovía, en malapenes 15 minutos, bien per Cangues d'Onís a Les Arriondes; o pela llamada "Y" del Oriente a Posada.

La carretera de Cangas de Onís a Panes atraviesa el valle del Güeña y de ella parten distintas carreteras a los demás pueblos, todos bien comunicados. Desde el alto de Ortiguero, al este del concejo, desciende, hacia la costa la carretera que va a Posada de Llanes y enlaza con la Autovía del Cantábrico hacia Oviedo o Santander.

Desde Onís, centro de concejos, se pasa en poco tiempo de las altas montañs a orillas del mar. Posee Onís buenos alojamientos y restaurantes. Los itinerarios en la montaña son un recreo de constante belleza

Fiestes y feries

  • N'agostu, el calendariu festivu ye'l más completu: el día 5 Bobia y Demués celebren les fiestes de les Ñeves, el día 15 Benia fai lo propio cola Fiesta de Nuesa Siñora de Castru y a finales celébrense les fiestes “del segador” (tamién conocíes como La Rasa) pero éstes al tratase d'unes fiestes relativamente modernes y profanes, tienen muncha menos importancia pa los vecinos, que les fiestes patronales y relixoses de los pueblos del conceyu. El segundu miércoles d'agostu celébrase en Benia el Mercáu Asturianu "Onís años 20", una recreación del mercáu que se celebraba en Benia tolos miércoles, allá pelos años 20 del sieglu pasáu. La principal fiesta de Benia celébrase cada 15 d'agostu n'honor de Nuea Siñora de Castru; esta fiesta ye celebrada por tolos vecinos de Benia, ya que ye la única fiesta patronal de la llocalidá. Los actos más importantes pa venerar a la so Patrona son: Pasacais pel pueblu de la Banda de Gaites Ciudá d'Uviéu dende primeres hores de la mañana, finalizando ésti na ilesia parroquial, onde permanez la imaxe de la Virxe, dende'l comienzu de la novena. Ellí, produzse una Misa solemne na Ilesia parroquial de Santolaya de Benia n'honor de Nuesa Siñora de Castru. Seguidamente parte la procesión dende la ilesia parroquial hasta'l barriu de Villoria, dientro de la llocalidá, acompañada pola banda de gaites d'Uviéu; el ramu, formáu por 2 ramos de pan, decenes d'aldeanes cantando a la Virxe, y aldeanos acompañando a la mesma. Al final de tol cortexu la Virxe de Castru, venerada por tolos vecinos. Al llegar al barriu de Villoria, el cortexu parte per una canga en plena natura pa llegar a la capiella de Nuesa Siñora de Castru, asitiada a 1km de Benia, onde ellí quedara instalada la imaxe hasta l'añu viniente. Una vegada llegada la procesión a la capiella ofíciase una misa n'honor de la Virxe. Al acabar la mesma produzse la ufrienda de los ramos, onde les devotes -vestíes col paxellu- entonen cantares alusivos a so Patrona. Una vuelta finalizao too, la imaxe queda en dicha capiella, y regrésase al barriu de Villoria, pa partir cola banda de gaites y el séquitu de moces y mozos del ramu a la plaza de Benia, onde se fadrá la puya'l pan ufrío a la Virxe. Como en toles fiestes asturianes pela nueche celébrase una gran verbena y romería.
  • Yá n'ochobre, Demués celebra'l día 5 a San Francisco, mentanto, en Benia celébrase la feria d'ochobre'l día 19 del mesmu. Na capital del conceyu tamién se celebra l'últimu domingu d'ochobre'l Certame del Quesu Gamonéu, ellaborao nel pueblu más altu d'Onís. Trátase d'un quesu que poseye la Denomación d'Orixe Protexida. Pesie a ellaborase tamién nel conceyu de Cangues, ye nel de Benia onde más s'ellabora, y onde más queseros esisten.
  • Nel mes d'avientu celébrase tamién en Benia la feria de Nadal; una feria que tuvo que ser suspendida dellos años debío a les nevaes ivernales.

Les feries y fiestes del conceyu d'Onís amuesen un ritual propiu del oriente asturianu, d'una maraviyosa doyura folclórica, con bailles, cantos, sones de gaites y deportes tradicionales. Y tamién de gran repercusión gastronómica daos los recursos del territoriu. La carne, les truches, el lleche y los sos derivaos, asina como los diferentes productos de la güerta , configuren un atractivu platu que nun pue ser refugáu.

Fiestes sacramentales

Fiestes patronales Llocalidá Data
San Xosé Avín 19 de marzu o sábadu anterior
Santa Marina Gamonéu 18 de xunetu
Nuesa Siñora de les Ñeves Bovia y Demués 4 y 5 d'agostu
Nuesa Siñora de Castru Benia 15 d'agostu
Virxe de la Esperanza La Robellada Tercer sábadu de setiembre
Nuesa Siñora de Rozada Silviella 8 de setiembre

Feries de ganáu

Les feries de ganáu del conceyu son:

Feria Llocalidá Data
Feria de San Isidro Benia 15 de mayu
Feria de San Mateo Benia 21 de setiembre
Feria de San Pedro d'Alcántara Benia 19 d'ochobre
Feria de Nadal Benia Miércoles enantes de nadal

La feria más importante del conceyu ye la de San Pedro d'Alcántara[5]

Personaxes illustres

Ver tamién

Referencies

  1. ↑ Afirmao en: Padrón municipal d'España de 2023. Autor: Institutu Nacional d'Estadística. Data d'espublización: 13 avientu 2023.
  2. ↑ oficina de rexistru
  3. ↑ «Espediente colos topónimos oficiales d'Onís». BOPA.
  4. ↑ Esiste un xacimientu arqueolóxicu na Mina Milagru na que se descubrieron diferentes ferramientes prehistóriques
  5. ↑ Sitiu web oficial del conceyu d'Onís

Enllaces esternos

Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Onís&oldid=2217543»