Almaniya üçün mənbəyə bax

{{Dövlət
| adı                = Almaniya
| milli_şüarı                = ''Einigkeit und Recht und Freiheit'' <br> "Birlik və Ədalət və Azadlıq"
| himni                = [[Fayl:Deutschlandlied played by USAREUR Band.ogg]]<br>{{dil|de|''[[Almaniya himni|Das Lied der Deutschen]]''}}<small>
| xəritəsi                = EU-Germany.svg
| rəsmi_dilləri                = [[Alman dili]]
| dini                = 
| paytaxtı                = [[Fayl:DEU Berlin COA.svg|15px]] [[Berlin]]
| koordinatları                = {{Coord|52|31|N|13|23|E|type:city}}
| ən_böyük_şəhəri                = paytaxtı
| etnik_qrupları                = [[Almanlar]]
| idarəetmə_forması                = Federativ  [[parlament respublikası]]
| rəhbərin_titulu1                = [[Almaniya Prezidenti|Prezident]]
| rəhbərin_titulu2                = [[Almaniyanın Federal Kansleri|Kansler]]
| rəhbərin_adı1                = [[Frank-Valter Ştaynmayer]]
| rəhbərin_adı2                = [[Olaf Şolts]] ([[Almaniya Sosial-Demokrat Partiyası|ASDP]])
| quruluş_növü                = 
| quruluş                = 
| quruluş_hadisəsi1                = Aİ-yə qəbul
| quruluş_tarixi1                = 23 may 1949
| quruluş_hadisəsi2                = 
| quruluş_tarixi2                = 
| ərazisi                = 357,592 km<sup>2</sup><br>
| ərazi_sırası                = 62-ci
| su_ərazisi_faizi                = 1.27
| təxmini_əhalisi                = {{increase}} 84,270,625<ref>[http://www.statistik-portal.de/Statistik-Portal/en/en_jb01_jahrtab2.asp Federal Statistical Office and the statistical Offices of the Länder] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20100801103219/http://www.statistik-portal.de/Statistik-Portal/en/en_jb01_jahrtab2.asp |date=2010-08-01 }} {{de}}</ref>
| təxmini_əhali_sırası                = 19-cu
| təxmini_əhalisi_il                = Q3 2022
| əhalisinin_siyahıya_alınması                = 
| əhalisinin_siyahıya_alınması_il                = 
| əhalisinin_sıxlığı                = 232
| əhalisinin_sıxlığı_sırası                = 58-ci
| ÜDM_AQP                = {{increase}} $5.317 trilyon
| ÜDM_AQP_sırası                = 5-ci
| ÜDM_AQP_il                = 2022
| adam_başına_ÜDM_AQP                = {{increase}} $63,835
| adam_başına_ÜDM_AQP_sırası                = 18-ci
| ÜDM_nominal                = {{increase}} $4.031 trilyon [http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/01/weodata/weorept.aspx?sy=2007&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=134&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=52&pr.y=17]
| ÜDM_nominal_sırası                = 4-cü
| ÜDM_nominal_il                = 2022
| adam_başına_ÜDM_nominal                = {{increase}} $48,398
| adam_başına_ÜDM_nominal_sırası                = 20-ci
| İİİ                = 0.942
| İİİ_il                = 2021
| İİİ_sırası                = 9-cu
| İİİ_fərq                = artım
| valyutası                = [[Avro]]
| valyutası_kodu                = EUR
| saat_qurşağı                = 
| üv_fərq                = 
| yay_vaxtı_saat_qurşağı                = 
| nəqliyyatın_yönü                = sağ
| iso3166_kodu                = DE
| internet_domeni                = [[.de]]
| telefon_kodu                = 49
| qeydlər                = 
}}
'''Almaniya''' ({{dil-de|Deutschland}} {{IPA|[ˈdɔʏtʃlant]}}) və ya rəsmi adı ilə '''Almaniya Federativ Respublikası''' ({{dil-de|Bundesrepublik Deutschland}} {{IPA|[ˈbʊndəsʁepuˌbliːk ˈdɔʏtʃlant]}}) — [[Mərkəzi Avropa|Mərkəzi]] və [[Qərbi Avropa]]da yerləşən federativ [[parlament respublikası]].<ref>{{cite book |editor=Mangold, Max |title=Duden, Aussprachewörterbuch |url=https://archive.org/details/dudenaussprachew0000unse_s9z1 |edition=6th |year=2005 |publisher=Dudenverlag  |language=German |isbn= 978-3-411-04066-7 |pages=[https://archive.org/details/dudenaussprachew0000unse_s9z1/page/271 271], 53f}}</ref> Şimaldan [[Baltik dənizi|Baltik]] və [[Şimal dənizi|Şimal]] dənizləri, cənubdan [[Alp dağları]], [[Boden gölü]] və Yuxarı Reynlə əhatə olunmuşdur. Ölkə şimaldan [[Danimarka]], şərqdən [[Polşa]] və [[Çex Respublikası]], cənubdan [[Avstriya]] və [[İsveçrə]], cənub-qərbdən [[Fransa]], qərbdən [[Lüksemburq]], [[Belçika]] və [[Niderland]]la həmsərhəddir. Əhalisi təxminən 83 milyondur ki, bu da Avropanın ən böyük ([[Rusiya]]dan sonra) əhalisidir. Almaniya həm də ABŞ-dən sonra dünyada ikinci ən çox [[mühacirət]] edilən ölkədir.

Almaniya ərazisinə 16 federal [[Almaniya torpaqları|torpaq]] daxildir, ümumi sahəsi 357,386 kvadrat kilometr təşkil edir və mülayim mövsümi iqlimə sahibdir. Almaniya dünyada [[ABŞ]]-dən sonra ən çox miqrant qəbul edən ikinci ölkədir<ref>{{cite web|title=Germany Top Migration Land After U.S. in New OECD Ranking|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2014-05-20/immigration-boom-propels-germany-past-u-k-in-new-oecd-ranking|publisher=Bloomberg|date=20 may 2014|accessdate=11 may 2019|archive-date=17 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150317014944/http://www.bloomberg.com/news/articles/2014-05-20/immigration-boom-propels-germany-past-u-k-in-new-oecd-ranking|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/en/development/desa/population/migration/data/estimates2/estimates15.shtml|publisher=United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division|title=Trends in International Migrant Stock: The 2015 Revision|date=2015|access-date=2017-09-07|archive-date=2019-06-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190611192613/https://www.un.org/en/development/desa/population/migration/data/estimates2/estimates15.shtml|url-status=live}}</ref> 83 milyon nəfərlik əhalisi ilə [[Avropa]]da [[Rusiya]]dan sonra ikinci, [[Avropa İttifaqı]]na [[Avropa İttifaqı ölkələrinin siyahısı|üzv ölkələr]] arasında isə ilk yerdədir. Almaniya yüksək səviyyədə [[desentralizasiya]]laşmış ölkədir. [[Paytaxt]]ı və [[Almaniya şəhərlərinin siyahısı|ən böyük]] metropolisi [[Berlin]] olsa da, ölkənin əsas [[maliyyə]] mərkəzi və ən məşğul [[Frankfurt Hava Limanı|hava limanı]] [[Frankfurt]]dur. Almaniyanın digər böyük şəhərlərinə [[Hamburq]], [[Münxen]], [[Köln]], [[Ştuttqart]], [[Düsseldorf]], [[Leypsiq]], [[Drezden]], [[Bremen]], [[Hannover]] və [[Nürnberq]] aiddir.

Müasir Almaniyanın şimal hissələri [[antik]] dövrlərdən etibarən [[qədim germanlar]] tərəfindən məskunlaşmışdır. [[Miladi tarix]]lə 100-cü ildən əvvəl həmin region orada məskunlaşan tayfaların adı ilə ''Germaniya'' olaraq adlanmışdır. [[Xalqların böyük köçü]] dövründə german tayfaları cənub istiqamətində də yayılmışdılar. 10-cu əsrin başlanğıcından etibarən alman əraziləri [[Müqəddəs Roma İmperiyası]]nın tərkib hissəsi olmuşdur. 16-cı əsr ərzində Şimali Almaniya regionları [[Reformasiya|protestant reformasiyasın]]ın mərkəzi rolunu oynamışdır. Müqəddəs [[Roma]] İmperiyasının dağılmasından sonra, 1815-ci ildə [[Almaniya ittifaqı]] formalaşmışdır. [[Almaniyada 1848-1849-cu illər inqilabı]] Frankfurt Parlamentində mühüm demokratik hüquqların təsis edilməsi ilə nəticələnmişdir.

1871-ci ildə bir çox alman dövlətinin (İsveçrə və Avstriya istisna olmaqla) [[Almaniyanın birləşdirilməsi (1871)|birləşməsi]] ilə Prussiya rəhbərliyində [[Almaniya İmperiyası]] yaradılmışdır. [[Birinci dünya müharibəsi]]ndən sonra, 1918–1919-cu illərdə baş vermiş inqilab nəticəsində imperiya parlamentli [[Veymar Respublikası]] ilə əvəzlənmişdir. 1933-cü ildə nasistlərin hakimiyyəti ələ keçirməsi ilə ölkədə [[Nasist Almaniyası|diktatorluq]] rejimi qurulmasının ardınca, [[Avstriya]] anneksiya olundu və [[İkinci dünya müharibəsi]] başladı. Avropada İkinci dünya müharibəsinin başa çatması və Almaniyanın müttəfiq qoşunların işğalı altına düşməsindən sonra, Avstriya yenidən müstəqillik əldə etdi və iki yeni alman dövləti yaradıldı: Amerikan, ingilis və fransız işğal zonasında [[Almaniya Federativ Respublikası (1949–1990)|Qərbi Almaniya]], Sovet işğal zonasında isə [[Almaniya Demokratik Respublikası|Şərqi Almaniya]]. 1989-cu il inqilabının ardınca, Mərkəzi və Şərqi Avropada [[kommunist]] idarəçiliyinə son qoyulmuş və 3 oktyabr 1990-cı ildə Almaniya [[Almaniyanın birləşdirilməsi (1990)|yenidən vahid dövlət halında]] birləşmişdir.<ref name="SLyE6YJEn0C page 52">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=ySLyE6YJEn0C&pg=PA52|title=The Lost German East|isbn=978-1-107-02073-3|author1=Demshuk|first1=Andrew|date=30 aprel 2012|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161201215323/https://books.google.com/books?id=ySLyE6YJEn0C&pg=PA52|archivedate=1 dekabr 2016}}</ref>

Bu gün [[suveren dövlət]] olan Almaniya [[Almaniyanın Federal Kansleri|kansler]] tərəfindən rəhbərlik olunan federal, parlamentli respublikadır. [[Almaniya iqtisadiyyatı|Güclü iqtisadiyyata]] sahib olan Almaniya dünya ölkələri arasında nominal [[ÜDM]] göstəricilərinə görə dördüncü, [[alıcılıq qabiliyyəti pariteti]] göstəricisinə görə isə beşinci yerdədir. Bəzi sənaye və texnoloji sektorlarda qlobal lider olan Almaniya dünya üzrə malların həm ixracına, həm də idxalına görə üçüncüdür. [[İnkişaf etmiş ölkə]] kimi yüksək həyat standartlarına, sosial təhlükəsizlik və universal səhiyyə sisteminə, [[təbiətin mühafizəsi]] və pulsuz ali təhsil sisteminə sahibdir.

Almaniya Federativ Respublikası 1957-ci ildə yaradılmış [[Avropa İqtisadi Birliyi]] və 1993-cü ildə əsası qoyulmuş [[Avropa İttifaqı]] kimi təşkilatların qurucu üzvlərindən biridir. [[Şengen zonası]]na daxil olan bu ölkə 1999-cu ildə yaradılmış [[Avrozona]]nın həmtəsisçisidir. Bundan başqa, Almaniya [[BMT]], [[NATO]], [[G7]], [[G20]], [[İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı]] kimi təşkilatların da üzvüdür. Zəngin mədəni tarixi ilə məşhur olan bu ölkə təsirli və uğurlu rəssamların, filosofların, musiqiçilərin, idmançıların, sahibkarların, alimlərin, mühəndislərin və ixtiraçıların ev sahibi olmağa indi də davam edir. [[Ümumdünya irsi]] siyahısına daxil olan mədəni abidələri ilə zəngin olan Almaniya dünyanın əsas turizm məkanlarından biri hesab olunur.

== Etimologiyası ==
Almaniya sözü müxtəlif dillərdə müxtəlif cür səslənir. Məsələn, ingilis dilində ''Germany'', alman dilində ''Deutschland'', fransız dilində ''Allemagne'', polyak dilində ''Niemcy,'' fin dilində ''Saksa'' kimi. Germanlar tayfası [[etnonimindəndir]]. Alman dilində ''Deutschland'' adlanır. Müasir ad {{dil-gem|Þeudiskaz}} adından törənmişdir. ''Deutsch'' sözü ({{dil-gem|Þeodisk}} sözündən [[törənmişdir]]) ilk anlamda "xalqa aid olan" mənasını verir və ilk dövrlərdə dilə aid işlənirdi<ref>Wilhelm Schmidt, ''Geschichte der deutschen Sprache. Ein Lehrbuch für das gemanistische Studium.'' 7., verbesserte Aufl., Stuttgart / Leipzig 1996, S. 80 f.{{de}}</ref>. ''Land'' "ölkə deməkdir. Ölkə adının müasir yazılış forması [[XV əsr]]dən işlənir.

Alman sözü isə, Cermen dillərindən gələn all (hamısı, varı) ilə mannez (man insan, kişi) sözlərindən törəyib. İlkin mənada bütün insanlar, insanların hamısı deməkdir. Cermen boylarının birləşməsindən yaranan iri oymaq belə adlanıb.

German sözünün kökü isə yetərincə aydın deyil. Kelt dillərindən gəldiyi düşünülür. Başqa bir variantda bu sözün hind-avropa dilindəki gene- doğmaq feili ilə bağlı olduğu deyilir.

Əsasən slavyan dillərində işlənən nemets/niemcy kimi adlandırmalar isə keçmiş slavyan dilindəki němьcь, cəmdə němьci sözündən gəldiyi düşünülür. Bu sözün lal olmaq, danışa bilməməklə bağlıdır. Söz "bizim kimi danışa bilməyən, yadelli" mənasındadır. Ötə yandan "slavyan" özü sözlə bağlı etnonim olduğuna görə, belə bir məntiqin qurulması olan işdir. Ayrı-ayrı ellərin, onlara yad olan millətlərə belə adlar verməsi nadir hal deyil.

== Tarixi ==
{{əsas|Almaniya tarixi}}

=== Ən qədim dövr ===
[[Fayl:1600 Himmelsscheibe von Nebra sky disk anagoria.jpg|thumb|upright=0.7|Təqribən e.ə. 1700-cü ilə aid "Nebra səma diski"]]
Mauer-1 çənə sümüyünün kəşfi nəticəsində Almaniyada ilk insanların ən azı 600,000 il əvvəl yaşamağa başladığı müəyyən olunmuşdur.<ref>{{cite journal|url=http://www.pnas.org/content/107/46/19726.full|title=Radiometric dating of the type-site for Homo heidelbergensis at Mauer, Germany|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|date=27 avqust 2010|accessdate=11 may 2019|archivedate=1 yanvar 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150101005057/http://www.pnas.org/content/107/46/19726.full|doi=10.1073/pnas.1012722107|pmid=21041630|volume=107|issue=46|pages=19726–19730|last1=Wagner|first1=G. A|last2=Krbetschek|first2=M|last3=Degering|first3=D|last4=Bahain|first4=J.-J|last5=Shao|first5=Q|last6=Falgueres|first6=C|last7=Voinchet|first7=P|last8=Dolo|first8=J.-M|last9=Garcia|first9=T|last10=Rightmire|first10=G. P|bibcode=2010PNAS..10719726W|pmc=2993404 |issn = 0027-8424 }}</ref> Dünyanın ən qədim ov silahı da 1994 və 1998-ci illər aralığında Şöningen şəhərindəki kömür mədənində kəşf olunmuşdur. Həmin mədəndən uzunluğu 1.82 ilə 2.25 metr arasında dəyişən ümumilikdə səkkiz ədəd 380,000 il yaşı olan taxtadan hazırlanmış nizələr tapılmışdır.<ref>{{cite web |url= https://www.hsozkult.de/publicationreview/id/rezbuecher-10766 |title= Rezension zu: H. Thieme (Hrsg.): Die Schöninger Speere, ...es sind acht Speere...(There are eight javelins) |publisher= H-Soz-Kult |date=  |author= Gerhard Trnka |accessdate= 11 may 2019 |archive-date= 28 April 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190428100540/https://www.hsozkult.de/publicationreview/id/rezbuecher-10766 |url-status= live }}</ref> Almaniyada yerləşən [[Neandertal]] vadisi [[Neandertal insanı]] adlanan yeni insan növünə aid [[fosil]]lərin ilk dəfə kəşf olunduğu yerdir. Buradan tapılmış Neandertal-1 fosillərinin 40,000 yaşında olduğu bilinir. Bənzər şəkildə, müasir insanlara aid dəlillər [[Ulm]] şəhəri yaxınlığında, Şvabiya Alpları adlanan ərazidə yerləşən mağaralarda aşkar olunmuşdur. Həmçinin, 42,000 yaşlı quş sümüyü, indiyə qədər tapılmış ən qədim musiqi aləti hesab olunan, [[mamont]] dişindən hazırlanmış [[fleyta]],<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-18196349|title=Earliest music instruments found|publisher=BBC|date=25 may 2012|accessdate=11 may 2019|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170903041534/http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-18196349|archivedate=3 sentyabr 2017|newspaper=BBC News}}</ref> indiyə qədər kəşf olunmuş ən qədim incəsənət fiquru olan "Aslan-adam" heykəli<ref>{{cite web|url=http://www.theartnewspaper.com/articles/Ice-Age-iLion-Mani-is-worlds-earliest-figurative-sculpture/28595|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150215162121/http://www.theartnewspaper.com/articles/Ice-Age-iLion-Mani-is-worlds-earliest-figurative-sculpture/28595|archivedate=15 fevral 2015|title=Ice Age Lion Man is world's earliest figurative sculpture|website=The Art Newspaper|date=31 yanvar 2013|accessdate=11 may 2019}}</ref> və 35,000 il yaşı olan, ən qədim insan təsvirindən ibarət olan incəsənət fiquru "Hol-Fels Venerası" da Almaniya ərazisindəki mağaralarda aşkar olunmuşdur.<ref>{{cite web|url=http://donsmaps.com/hohlefelsvenus.html|title=The Venus of Hohle Fels|website=donsmaps.com|publisher=|date=14 may 2009|accessdate=11 may 2019|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100104062253/http://donsmaps.com/hohlefelsvenus.html|archivedate=4 yanvar 2010}}</ref> [[Saksoniya-Anhalt]] [[vilayətinin]] Nebra yaşayış məntəqəsi yaxınlığında kəşf olunmuş "Nebra səma diski" Avropa tunc dövrü ərzində [[tunc]]dan hazırlanmış əl işidir. Həmin əl işi [[UNESCO]]-nun "Dünya mirası proqramı"na daxil edilmişdir.<ref>{{cite news | url=http://www.unesco.org/new/en/communication-and-information/flagship-project-activities/memory-of-the-world/register/full-list-of-registered-heritage/registered-heritage-page-6/nebra-sky-disc/ | work=Unesco memory of the World | title=Nebra Sky Disc | date=2013 | deadurl=no | archiveurl=https://web.archive.org/web/20141011061740/http://www.unesco.org/new/en/communication-and-information/flagship-project-activities/memory-of-the-world/register/full-list-of-registered-heritage/registered-heritage-page-6/nebra-sky-disc/ | archivedate=11 oktyabr 2014 | df=dmy-all }}</ref>

=== German tayfaları və Frank imperiyası ===
{{əsas|Xalqların böyük köçü}}
[[Fayl:Invasions of the Roman Empire 1.png|thumb|left|Avropada miqrasiyalar (100–500-cü illər)]]

[[Qədim germanlar]]ın [[Tunc dövrü]]ndə və ya [[Dəmir dövrü]]nün əvvəlində ortaya çıxdığı güman edilir. Eramızdan əvvəl 1-ci əsrdə [[Skandinaviya]]nın cənubu və Almaniyanın şimalından gələn qəbilələr cənuba, şərqə və qərbə yayılaraq [[keltlər]], [[qalliya]]lılar, [[slavyanlar]], [[baltlar]] və [[İrandilli xalqlar]] ilə əlaqəyə girdilər.<ref>{{cite book |first =Jill N. |last = Claster |title =Medieval Experience: 300–1400 |url =https://archive.org/details/unset0000unse_g6n9 |publisher =New York University Press |year =1982 |page =[https://archive.org/details/unset0000unse_g6n9/page/35 35] |isbn=978-0-8147-1381-5}}</ref> [[Oktavian Avqust]]un rəhbərliyi altında [[Roma İmperiyası]] qoşunları Germaniyanı işğal etməyə başlamışdır. Miladi tarixlə 9-cu ildə Publius Varın rəhbərlik etdiyi üç [[Roma legionu]] [[Armini]]nin rəhbərlik etdiyi german tayfalarından biri olan xerusk tayfası ilə döyüşdə məğlubiyyətə uğradı. [[Publi Korneli Tasit|Korneli Tasitin]] yazdığı əsərə görə german tayfaları təqribən 100-cü ildə müasir Almaniyanın yerləşdiyi ərazidə məskunlaşdı. Buna baxmayaraq, [[Roma İmperiyası]] ilə german tayfaları arasında baş vermiş müharibələr nəticəsində [[Avstriya]], [[Baden-Vürtemberq]], [[Bavariya]] və [[Hessen]] əyalətinin cənubu işğal olundu və Roma vilayətlərinə birləşdirildi.<ref name="9-13">Fulbrook, Mary (1991). ''A Concise History of Germany.'' Cambridge University Press. {{ISBN|978-0-521-36836-0}}, pp. 9–13.</ref><ref>{{cite book |last1=Fichtner |first1=Paula S. |title=Historical Dictionary of Austria |url=https://books.google.com/books?id=ilyK1_1f0zYC |edition=2nd |volume=Volume 70 |publisher=Scarecrow Press |date=2009 |isbn=978-0-8108-6310-1 |ref={{sfnref|Fichtner|2009}} |p=xlviii |postscript=: "When the Romans began to appear in the region, shortly before the beginning of the Christian era, they turned Noricum into an administrative province, which encompassed much of what today is Austria." |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160516220210/https://books.google.com/books?id=ilyK1_1f0zYC |archivedate=16 may 2016 }}</ref><ref>{{cite journal|last=Modi|first=J. J.|title=The Ancient Germans: Their History, Constitution, Religion, Manners and Customs |url=https://archive.org/stream/TheJournalOfTheAnthropologicalSocietyOfBombay/The-Journal-of-the-Anthropological-society-of-Bombay#page/n651/mode/2up |journal= The Journal of the Anthropological Society of Bombay |date=1916 |volume=10|issue=7 |p=647 |quote=Raetia (modern Bavaria and the adjoining country)}}</ref><ref>{{cite book |last=Rüger |first=C. |editor1-last=Bowman |editor1-first=Alan K. |editor2-last=Champlin |editor2-first=Edward |editor3-last=Lintott |editor3-first=Andrew |chapter=Germany |chapter-url=https://books.google.com/books?id=JZLW4-wba7UC&pg=PA528 |title=The Cambridge Ancient History: X, The Augustan Empire, 43 B.C. – A.D. 69 |volume=Volume 10 |edition=2nd |isbn=978-0-521-26430-3 |publisher=Cambridge University Press |origyear=1996 |year=2004 |ref={{sfnref|Rüger|2004}} |pp=527–28 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161223193524/https://books.google.com/books?id=JZLW4-wba7UC&pg=PA528 |archivedate=23 dekabr 2016 }}</ref>

3-cü əsrdə bir çox qərbi german tayfaları ortaya çıxdı: [[alemanlar]], [[franklar]], [[sakslar]], frizlər, xattilər, siqambrilər və turinqilər. Təxminən 260-cı ildə german tayfaları Roma idarəçiliyindəki ərazilərə daxil oldu.<ref>{{cite book |series= The Cambridge Ancient History |title =The crisis of empire, A.D. 193–337 |volume =12 |page =442 |isbn=978-0-521-30199-2 |first =Alan K. |last =Bowman |first2 =Peter |last2 =Garnsey |first3 =Averil |last3 =Cameron |publisher =Cambridge University Press |year = 2005}}</ref> 375-ci ildə [[hunlar]]ın işğalı və 395-ci ildə Romanın tənəzzülündən sonra german tayfaları cənub-qərb istiqamətində hərəkət etdi. Eyni zamanda, bir neçə böyük tayfa indiki Almaniya ərazisində məskunlaşdı. [[Merovinqlər sülaləsi]] dövründən etibarən Avstraziya, Neystriya və Akvitaniya kimi geniş ərazilər franklar tərəfindən işğal olundu və [[Frank krallığı]]nın əsası qoyuldu. Müasir Almaniyanın şərq hissəsini təşkil edən ərazilərdə isə qərbi slavyanlar məskunlaşdı.

=== Şərqi Frank krallığı və Müqəddəs Roma İmperiyası ===
{{əsas|Müqəddəs Roma İmperiyası}}
800-cü ildə frank kralı [[Böyük Karl]]ın imperator olması ilə birlikdə Karolinqlər İmperiyasının əsası qoyuldu. Hansı ki, həmin imperiya 843-cü ildə imzalanmış [[Verden müqaviləsi]] nəticəsində parçalandı.<ref name="f11">Fulbrook 1991, p. 11.</ref> [[Frank krallığı|Frank Krallığın]]ın süqutunun ardınca, [[Almaniya tarixi]] 900 il müddətinə [[Müqəddəs Roma İmperiyası]]nın tarixi ilə birləşdi. Əvvəllər Şərqi Frank krallığı adlanan bu ərazi qərbdə [[Reyn çayı]]ndan şərqdə [[Elba çayı]]na, şimalda [[Şimal dənizi]]ndən cənubda [[Alp dağları]]na qədər uzanırdı. Saksoniya sülaləsi (919–1024) öz hakimiyyəti dövründə bir çox böyük knyazlıqları öz ərazisinə birləşdirdi və alman kralı [[I Otto]] 962-ci ildə həmin ərazilərdə Müqəddəs Roma İmperiyasının əsasını qoydu. 966-cı ildə [[III Otto]] taxta çıxdıqdan qısa müddət sonra öz qohumu V Qriqorini papa təyin etdi və beləliklə, V Qriqori ilk alman papa kimi tarixə keçdi. Salian sülaləsinin hakimiyyəti dövründə İtaliyanın şimalı və [[Burqundiya]] da imperiya ərazisinə birləşdirildi.<ref>{{cite book|author=McBrien, Richard|title=Lives of the Popes: The Pontiffs from St. Peter to Benedict XVI|url=https://archive.org/details/livesofpopespont0000mcbr_b1x3|publisher=HarperCollins|year=2000|page=[https://archive.org/details/livesofpopespont0000mcbr_b1x3/page/138 138]}}</ref>

[[Fayl:Gutenberg.jpg|thumb|left|upright=0.7|15-ci əsrdə yaşamış məşhur alman ixtiraçı [[Yohan Qutenberq]]]]

12-ci əsrdə, [[Hohenştaufen sülaləsi]] (1138–1254) dövründə alman hökmdarları imperiyanın sərhədlərini cənuba və şərqə doğru genişləndirərək [[slavyanlar]] tərəfindən məskunlaşılmış əraziləri də ələ keçirdilər. Əksər üzvləri şimali alman şəhərlərindən ibarət olan [[Hanza ittifaqı]] ticarətin genişləndirilməsi sayəsində bölgəni inkişaf etdirməyə nail oldu.<ref>Fulbrook 1991, pp. 13–24.</ref> Cənubda isə Böyük Ravensburq Ticarət Korporasiyası oxşar funksiyanı icra edirdi. 1356-cı ildə imperator IV Karl tərəfindən imzalanmış dekretə əsasən imperiyanın əsas konstitusional strukturu müəyyən edilirdi və həmin struktura əsasən imperator yeddi nəfər seçici tərəfindən təyin olunmalı idi.<ref>Fulbrook 1991, p. 27.</ref>

[[Fayl:Lucas Cranach d.Ä. - Martin Luther, 1528 (Veste Coburg).jpg|thumb|upright=0.7|[[Martin Lüter]] (1483–1546), protestant [[reformasiya]]çı]]

1315-ci ildə baş tutmuş "Böyük aclıq" illərinin ardınca, 1348–1350-ci illər aralığında baş vermiş "[[Qara ölüm]]" adlı taun pandemiyası nəticəsində 14-cü əsrin birinci yarısında əhalinin sayı xeyli azalmışdı.<ref>{{cite book |url=http://www.vlib.us/medieval/lectures/black_death.html |title=The Great Famine (1315–1317) and the Black Death (1346–1351) |first=Lynn Harry |last=Nelson |publisher=University of Kansas |accessdate=14 may 2019 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429072010/http://www.vlib.us/medieval/lectures/black_death.html |archivedate=29 aprel 2011 }}</ref> Əhalinin say baxımından tənəzzülə uğramasına baxmayaraq, alman rəssamları, mühəndisləri və alimləri tərəfindən inkişaf etdirilmiş texnikalar italyan rəssamları və konstruktorları tərəfindən [[Venesiya Respublikası|Venesiya]], [[Florensiya Respublikası|Florensiya]] və [[Genuya respublikası|Genuya]] kimi italyan şəhər-dövlətlərinin çiçəklənməsində istifadə olunmuşdur. Dövrün alman ixtiraçısı [[Yohan Qutenberq]] hərəkətli metal lövhələrin köməyi ilə kitab çapını asanlaşdırmış və elmin cəmiyyət arasında yayılmasını sürətləndirməyə nail olmuşdur.<ref>Eisenstein, Elizabeth. (1980). ''The printing press as an agent of change.'' Cambridge University Press, pp. 3–43.</ref>

1517-ci ildə [[Vittenberq]] keşişi [[Martin Lüter]] katolik kilsəsinin [[indulgensiya]]ların satışı aktına qarşı "[[95 tezis]]" çıxışı ilə yadda qalmışdır. 1555-ci ildə Auqsburq sülhünün imzalanması nəticəsində "[[Lüteranizm]]" inancı katolisizmə alternativ kimi qəbul olundu.

[[Fayl:HRR 1648.png|thumb|left|[[Otuzillik müharibə]]ni başa çatdıran [[Vestfaliya sülhü]]ndən sonra [[Müqəddəs Roma İmperiyası]]]]

Köln müharibəsindən [[Otuzillik müharibə]]nin başa çatmasına qədər olan müddət ərzində baş verən dini münaqişələr alman ərazilərini viran hala salmışdı.<ref name=Philpott>{{cite journal|last=Philpott|first=Daniel|title=The Religious Roots of Modern International Relations|url=https://archive.org/details/sim_world-politics_2000-01_52_2/page/206|journal=World Politics|date=January 2000|volume=52|issue=2|pages=206–245|doi=10.1017/S0043887100002604}}</ref> Həmin müharibələr nəticəsində alman dövlətləri öz əhalisinin təqribən 30 faizini, bəzi yerlərdə isə 80 faizindən çoxunu itirdi.<ref>{{cite book |title=The Savage Wars of Peace: England, Japan and the Malthusian Trap |url=https://archive.org/details/savagewarsofpeac0000macf |first=Alan |last=Macfarlane |publisher=Blackwell |year=1997 |page=[https://archive.org/details/savagewarsofpeac0000macf/page/51 51] |isbn=978-0-631-18117-0}}</ref> 1648-ci ildə imzalanan [[Vestfaliya sülhü]] bu din müharibələrini bitirdi. Həmin sülh müqaviləsi nəticəsində imperiya bir neçə müstəqil dövlətə parçalandı. 1740-cı ildən sonra, [[Avstriya]]da hökm sürən [[Habsburqlar sülaləsi]] və [[Prussiya]] dövləti alman əyalətlərini öz tərəflərinə çəkib ölkəyə tamamilə hökm etməyə başladılar.<ref>{{cite book|author=Gagliardo, G|title=Reich and Nation, The Holy Roman Empire as Idea and Reality, 1763–1806|url=https://archive.org/details/reichnationholyr0000gagl|publisher=Indiana University Press|year=1980|pages=[https://archive.org/details/reichnationholyr0000gagl/page/12 12]–13}}</ref>

1772-ci ildə və sonradan, 1793 və 1795-ci ildə iki dominant alman dövləti olan Prussiya və Avstriya, həmçinin [[Rusiya imperiyası]] Polşa torpaqlarını öz aralarında bölüşdürməyə razılaşdılar. Bölüşdürülmə nəticəsində milyonlarla polyakdilli əhali iki alman monarxiyasının idarəçiliyi altına düşdü. [[Anneksiya]] olunmuş ərazilər Prussiya krallığı və Habsburqlar sülaləsinə birləşdirilsə də, həmin ərazilər rəsmi şəkildə Müqəddəs Roma İmperiyasının tərkib hissəsi hesab olunmadı.<ref>{{cite book |first1=Robert |last1=Bideleux |first2=Ian |last2=Jeffries |title=A History of Eastern Europe: Crisis and Change |url=https://archive.org/details/historyeasterneu00bide_296 |publisher=Routledge |year=1998 |page=[https://archive.org/details/historyeasterneu00bide_296/page/n171 156]}}</ref><ref>{{cite book |first1=Judy |last1=Batt |first2=Kataryna |last2=Wolczuk |title=Region, State and Identity in Central and Eastern Europe |publisher=Routledge |year=2002 |page=153}}</ref> 1806-cı ildə [[Napoleon müharibələri]] ərzində Müqəddəs Roma İmperiyası tamamilə süquta uğradı və bir çox alman dövləti Fransanın təsiri altına düşdü. 1815-ci ilə qədər Fransa, Rusiya, Prussiya və Habsburqlar (Avstriya) dövlətləri [[Napoleon müharibələri]] ərzində alman əraziləri uğrunda mübarizə aparırdı.<ref>Fulbrook 1991, p. 97.</ref>

=== Almaniya İttifaqı və İmperiya ===
{{əsas|Almaniya ittifaqı|Almaniya İmperiyası}}
[[Fayl:Deutscher Bund.svg|thumb|39 üzv dövlətdən ibarət [[Almaniya ittifaqı|Almaniya İttifaqın]]ın (1815–1836) xəritəsi.]]
[[Napoleon]]un hakimiyyətdən düşməsinin ardınca, 1814-cü ildə toplanmış [[Vyana konqresi]] zamanı 39 suveren dövlətdən ibarət [[Almaniya ittifaqı|Almaniya İttifaqın]]ın əsası qoyuldu. İttifaqın daimi prezidenti olaraq Avstriya imperatorunu təyin etməsi konqresin Prussiyanın alman dövlətləri arasında artan nüfuzunu qəbul etməməsindəki uğursuzluğu göstərirdi ki, bu da Hohenzollern və [[Habsburqlar]] sülalələrinin hakimiyyət uğrunda uzunmüddətli çəkişmələrinin yaranmasına səbəb olmuşdu. [[Vyana konqresi]]nə cavab olaraq Avropanın bir çox ölkələrində narazılıqlar baş verdi. Xüsusilə də Almaniyada [[elm]] və [[fəlsəfə]] sahələrində müşahidə olunan inkişaf və [[liberalizm]] hərəkatı xalqların öz hüquqlarını axtarmasında əsas faktor oldu. [[Alman gömrük ittifaqı]]nın yaradılması müxtəlif alman dövlətləri arasında iqtisadi vəhdətin yaranmasına səbəb oldu.<ref>{{cite journal |last=Henderson |first=W. O. |title=The Zollverein |journal=History |date=January 1934 |volume=19 |issue=73 |pages=1–19 |doi=10.1111/j.1468-229X.1934.tb01791.x}}</ref>

Bu dövrdə alman xalqının əksər hissəsi [[Böyük Fransa inqilabı]] və [[millətçilik]] hərəkatından təsirləndi. 1832-ci ilin may ayında təşkil edilmiş [[Hambax festivalı]] alman xalqı arasında birlik, azadlıq və demokratiya meyillərini gücləndirən əsas hərəkat oldu. Avropada baş vermiş 1848-ci il üsyanları nəticəsində Fransada [[respublika]] elan olundu. Bu hərəkatın uğurla başa çatması ilə birlikdə alman intellektuallar və xalq da Almaniyada [[Almaniyada 1848-1849-cu illər inqilabı|inqilab]] başlatdılar. Başlanğıcda hökmdarlar tələb edilən liberal haqları təsdiqlədi. Prussiya kralı [[IV Fridrix Vilhelm]]ə bir neçə haqqı alınmış şəkildə krallıq təklif olunsa da, bunu qəbul etmədi. Ölümündən sonra onun yerinə hakimiyyətə [[I Vilhelm]] gəldi.
[[Fayl:Wernerprokla.jpg|thumb|[[Versal sarayı]]nda [[Almaniya İmperiyası]]nın əsasının qoyulması, 1871-ci il. Mərkəzdəki ağ formalı [[Otto fon Bismark]]dır.]]
Kral I Vilhelm 1862-ci ildə [[Otto fon Bismark]]ı Prussiyanın baş naziri vəzifəsinə təyin etdi. Bismark 1864-cü ildə baş vermiş [[Danimarka]] ilə müharibə nəticəsində bəzi əraziləri ələ keçirdi. Prussiya qoşunları 1866-cı ildə [[Avstriya]] ilə müharibədə də qalib gələrək [[Şimali Alman İttifaqı]]nı yaratdı və Avstriyanı bu ittifaqa daxil etmədi. [[Fransa–Prussiya müharibəsi]]ndə fransızları məğlub etdikdən sonra, 1871-ci ildə [[Versal sarayı]]nda toplaşan alman şahzadələri Avstriya və İsveçrənin almandilli əraziləri istisna olmaqla, Almaniyanın bütün parçalanmış hissələrini vahid dövlətdə birləşdirərək [[Almaniya İmperiyası]]nın əsasını qoydular. Ölkənin qurucusu Prussiya Krallığı idi. İmperiyaya Hohentsollern sülaləsi başçılıq edirdi və ölkənin paytaxtı [[Berlin]] seçilmişdi.

İmperiyanın qurulması dövründə hakimiyyətdə olan [[I Vilhelm]] xarici siyasətdə Almaniyanı digər böyük dövlətlər kimi güclü vəziyyətə gətirmək üçün çalışmışdır. [[Fransa]]dan diplomatik olaraq uzaq durmağa çalışılmış və müharibədən çəkinilmişdir. [[II Vilhelm]]in hakimiyyəti dövründə isə Almaniya digər Avropa ölkələri kimi [[İmperializm|imperialist]] siyasət xətti tutmuş və bəzən müstəmləkələri məsələsində qonşu dövlətlərlə mübarizəyə girmişdir. 1879-cu ildə Almaniya ilə [[Avstriya-Macarıstan]] imperiyaları Rusiyanın mümkün müdaxiləsinə qarşı bir-birlərinə kömək etmək məqsədilə [[İkili ittifaq]] yaratmışdır. Oxşar şəkildə, [[Birləşmiş Krallıq]], [[Fransa]] və [[Rusiya İmperiyası|Rusiya]] da Rusiyanın [[Balkanlar]]dakı maraqlarına qarşı Avstriya müdaxiləsi, həmçinin Almaniyanın Fransaya müdaxilə etməsi ehtimalına qarşı ittifaq yaratmışdır.<ref>Fulbrook 1991, pp. 135, 149.</ref>
[[Fayl:Deutsches Reich 1871-1918.png|left|thumb|[[Almaniya İmperiyası]]nın (1871–1918) xəritəsi, Prussiya Krallığı mavi rəngdə göstərilmişdir]]
Almaniyanın [[İmperializm|imperialist]] siyasətinin ölkə xaricinə çıxması nəticəsində dövlət digər Avropa gücləri kimi Afrikanın bölüşdürülməsində iştirak etmişdir. 1884-cü ildə keçirilmiş [[Berlin konfransı]] zamanı [[Afrika]] ərazisi Avropanın böyük gücləri arasında bölünmüşdür. Həmin bölüşdürülmə nəticəsində Almaniyanın payına Alman Şərqi Afrikası, Alman Cənub-Qərbi Afrikası, Toqo və Kamerun düşdü.<ref>{{cite book |title=100 maps |year=2005 |publisher=Sterling Publishing |isbn=978-1-4027-2885-3 |editor=Black, John |page=202}}</ref> Sonradan, Almaniya öz müstəmləkə imperiyasının sahəsini genişləndirərək [[Sakit Okean]]da yerləşən Alman Yeni Qvineyası, Alman Mikroneziyası, Alman Samoası və Çin ərazisi hesab olunan Tszyao-Çjou körfəzini öz ərazilərinə daxil etdi. 1904 və 1907-ci illər aralığında Cənub-Qərbi Afrikanın (müasir [[Namibiya]]) alman müstəmləkə hökuməti müstəmləkə idarəçiliyinə qarşı üsyana qalxan yerli [[Herero və Namaka qətliamı|Herero və Namaka xalqlarına qarşı cəza tədbiri]] olaraq qətliam həyata keçirmişdir ki, bu da sonradan "İyirminci əsrin ilk soyqırımı" kimi tarixə keçmişdir. Ümumilikdə, təqribən yüz min insan, [[hererolar]]ın 80 faizi, [[nama (xalq)|namakalar]]ın isə 50 faizi qətlə yetirilmişdir.<ref>Olusoga, David and Erichsen, Casper W (2010). The Kaiser's Holocaust. Germany's Forgotten Genocide and the Colonial Roots of Nazism. Faber and Faber. {{ISBN|978-0-571-23141-6}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2015/apr/18/pope-francis-armenian-genocide-first-20th-century-namibia |title=Dear Pope Francis, Namibia was the 20th century's first genocide |last=Olusoga |first=David |date=18 aprel 2015 |website=The Guardian |publisher=The Guardian News and Media Limited |accessdate=18 may 2019 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160603191720/http://www.theguardian.com/commentisfree/2015/apr/18/pope-francis-armenian-genocide-first-20th-century-namibia |archivedate=3 iyun 2016 }}</ref>

28 iyun 1914-cü ildə [[Sarayevo]]da [[Sarayevo qətli|Avstriya-Macarıstan İmperiyasının vəliəhdi Franz Ferdinandın sui-qəsd nəticəsində öldürülməsin]]ə cavab olaraq, Avstriya İmperiyasının Serbiyaya hücuma keçməsi nəticəsində [[Birinci Dünya müharibəsi]] başladı. Dörd il davam edən müharibə təxminən iki milyon alman hərbçinin həlak olması ilə nəticələndi<ref>{{cite news |url =http://www.spiegel.de/international/germany/aged-107-last-german-world-war-i-veteran-believed-to-have-died-a-530319.html |title =Last German World War I Veteran Believed to Have Died |work =Spiegel Online |date =22 yanvar 2008 |first =David |last =Crossland |accessdate =18 may 2019 |deadurl =no |archiveurl =https://web.archive.org/web/20121008172434/http://www.spiegel.de/international/germany/aged-107-last-german-world-war-i-veteran-believed-to-have-died-a-530319.html |archivedate =8 oktyabr 2012 |df =dmy-all }}</ref> və 11 noyabr 1918-ci ildə imzalanmış atəşkəslə birlikdə alman qoşunları öz evlərinə qayıtmışdır. Müharibədə məğlub olan Almaniyada 1918-ci ilin noyabrında başlamış inqilab nəticəsində imperator [[II Vilhelm]] hakimiyyətdən imtina etmək məcburiyyətində qaldı. Almaniyanın yeni siyasi hökuməti isə 1919-cu ildə [[Versal sülh müqaviləsi]] imzaladı. Bu müqavilə ilə birlikdə Almaniya [[İttifaq dövlətləri]]nin üzvü kimi Birinci Dünya müharibəsində müttəfiq dövlətlərə qarşı məğlub olduğunu qəbul edirdi. Almanlar müqaviləni alçaldıcı və ədalətsiz hesab etdilər və bu hadisə sonralar tarixçilər tərəfindən [[Adolf Hitler]]in hakimiyyətə gəlməsinin əsas səbəbi kimi qəbul edildi.<ref>{{Cite book | first1=Manfred F.| last1=Boemeke | first2= Gerald D.| last2= Feldman | author2-link= Gerald Feldman | first3= Elisabeth | last3= Glaser |series=Publications of the German Historical Institute |chapter=Introduction |pages=[https://archive.org/details/treatyofversaill0000unse_x3u3/page/1 1]–20 |title=Versailles: A Reassessment after 75 Years | url=https://archive.org/details/treatyofversaill0000unse_x3u3|publisher=Cambridge University Press|year=1998 |isbn=978-0-521-62132-8}}</ref><ref>{{Cite book |editor1-first=Manfred F.|editor1-last=Boemeke |editor1-link= |editor2-first= Gerald D.|editor2-last= Feldman |editor2-link= Gerald Feldman |editor3-first= Elisabeth |editor3-last= Glaser |editor3-link= |series=Publications of the German Historical Institute |first1=Fritz|last1=Klein|author-link1 =Fritz Klein (historian)|chapter=Between Compiègne and Versailles: The Germans on the Way from a Misunderstood Defeat to an Unwanted Peace |pages=[https://archive.org/details/treatyofversaill0000unse_x3u3/page/203 203]–220 |title=Versailles: A Reassessment after 75 Years |url=https://archive.org/details/treatyofversaill0000unse_x3u3|publisher=Cambridge University Press|year=1998 |isbn=978-0-521-62132-8}}</ref><ref>{{Cite book |editor1-first=Manfred F.|editor1-last=Boemeke |editor1-link= |editor2-first= Gerald D.|editor2-last= Feldman |editor2-link= Gerald Feldman |editor3-first= Elisabeth |editor3-last= Glaser |editor3-link= |series=Publications of the German Historical Institute |first1=William R.|last1=Keylor |chapter=Versailles and International Diplomacy |pages=[https://archive.org/details/treatyofversaill0000unse_x3u3/page/469 469]–505 |title=Versailles: A Reassessment after 75 Years |url=https://archive.org/details/treatyofversaill0000unse_x3u3|publisher=Cambridge University Press|year=1998 |isbn=978-0-521-62132-8}}</ref> Birinci Dünya müharibəsindəki məğlubiyyət nəticəsində Almaniya Avropadakı ərazisinin təqribən 13 faizini, həmçinin bütün müstəmləkələrini itirdi.<ref>{{cite web |url=https://www.ushmm.org/outreach/en/media_nm.php?MediaId=1620 |title=GERMAN TERRITORIAL LOSSES, TREATY OF VERSAILLES, 1919 |website=United States Holocaust Memorial Museum |publisher=United States Holocaust Memorial Museum, Washington, DC |accessdate=18 may 2019 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160704070745/https://www.ushmm.org/outreach/en/media_nm.php?MediaId=1620 |archivedate=4 iyul 2016 }}</ref>

=== Veymar Respublikası və Nasist Almaniyası ===
{{əsas|Veymar Respublikası|Nasist Almaniyası}}
[[Fayl:Bundesarchiv B 145 Bild-P011502, Berlin, Reichskanzlei, Philipp Scheidemann.jpg|thumb|upright|[[Filipp Şeydeman]] Reyxkanslerlik binasından [[Veymar Respublikası]]nın qurulduğunu elan edir, 9 noyabr 1918-ci il.]]
Uğurla başa çatan 1918-ci ilin noyabr inqilabının ardınca [[respublika]] elan olundu. 9 noyabr 1918-ci ildə qurulduğu elan olunan dövlət öz adını milli məclisin yeni [[konstitusiya]]nı formalaşdırmaq üçün toplaşdığı [[Veymar]] şəhərindən alırdı.<ref>Fulbrook 1991, pp. 156–160.</ref> Bu hadisədən əvvəl [[Roza Lüksemburq]] və [[Karl Libknext]] 1918-ci ildə [[Almaniya Kommunist Partiyası]]nı təsis etmişdilər. Bundan başqa, Alman Fəhlə Partiyası isə 5 yanvar 1919-cu ildə quruldu. Bu partiya daha sonra, 24 fevral 1920-ci ildə [[Nasional Sosialist Alman Fəhlə Partiyası]]na çevrildi. Bu vacib partiyalardan əlavə bir çox başqa partiyalar da mövcud idi.

Mühüm sənaye mərkəzlərində qanlı küçə döyüşlərinin baş verdiyi səs-küylü dövr, Rur bölgəsinin Belçika və Fransa qoşunları tərəfindən [[Rur münaqişəsi|işğal edilməsi]], 1922–1923-cü illərdə baş verən hiperinflyasiya və Almaniyadakı iqtisadi böhranı yatırmaq üçün təklif olunan [[Daues planı]], həmçinin 1924-cü ildə yeni valyutanın yaradılması ölkədə bədii inovasiya və liberal mədəni həyatın inkişaf dövrü hesab olunur. Tarixçilər 1924 və 1929-cu illər aralığındakı periodu "qismən stabilləşmə" dövrü kimi təsəvvür edirlər.<ref>{{cite book|author=Williamson|year=2005|title=Germany since 1815: A Nation Forged and Renewed|url=https://archive.org/details/germanysince18150000will|publisher=Palgrave Macmillan|pages=[https://archive.org/details/germanysince18150000will/page/186 186]–204}}</ref> Qlobal miqyaslı [[Böyük böhran]] Almaniyanı 1929-cu ildə vurdu. 1930-cu ildə keçirilən federal seçkilərdən sonra, prezident [[Paul fon Hindenburq]] tərəfindən kansler Henrix Brüninq hökumətinə parlament icazəsi olmadan hərəkət etmə imkanı verildi. Brüninq hökuməti sərt maliyyə siyasəti həyata keçirdi ki, bu da 1932-ci ilə qədər ölkədəki işsizliyin təqribən 30 faizədək yüksəlməsinə səbəb oldu.<ref name="chronicle">{{cite web|url=http://www.holocaustchronicle.org/StaticPages/50.html|publisher=The Holocaust Chronicle|title=PROLOGUE: Roots of the Holocaust|accessdate=23 may 2019|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150101004701/http://www.holocaustchronicle.org/StaticPages/50.html|archivedate=1 yanvar 2015}}</ref>

[[Adolf Hitler]] tərəfindən rəhbərlik olunan [[Nasional Sosialist Alman Fəhlə Partiyası]] 1932-ci ildə keçirilmiş xüsusi federal seçkilərdə qalib gəldi. Bir neçə uğursuz kabinetdən sonra, prezident Hindenburq 30 yanvar 1933-cü il tarixində Adolf Hitleri Almaniya kansleri elan etdi.<ref>Fulbrook 1991, pp. 155–158, 172–177.</ref> Reyxstaq binasında baş verən yanğın hadisəsindən sonra, əsas [[mülki hüquq]]ların ləğv olunması barədə fərman imzalandı və bir neçə həftə ərzində [[Daxau həbs düşərgəsi|Daxauda]] ilk [[Nasist həbs düşərgələri|nasist həbs düşərgəsi]] açıldı.<ref>Richard Evans, ''The Coming of the Third Reich.'' New York: Penguin, 2003, {{ISBN|978-0-14-303469-8}} p. 344</ref><ref name="MNN">{{cite journal |title=Ein Konzentrationslager für politische Gefangene in der Nähe von Dachau |url=http://www.holocaust-history.org/dachau-gas-chambers/photo.cgi?02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20000510093525/http://www.holocaust-history.org/dachau-gas-chambers/photo.cgi?02 |dead-url=yes |archive-date=10 may 2000 |journal=Münchner Neueste Nachrichten ("The Munich Latest News") |date=21 mart 1933 |language=German }}</ref> 1933-cü ildə qəbul olunmuş qanun nəticəsində Hitler qeyri-məhdud hakimiyyət əldə etdi. Bundan qısa müddət sonra onun rəhbərlik etdiyi hökumət [[Totalitarizm|totalitar dövlət]] formalaşdırdı, milli referendumun nəticələrinə əsasən ölkə [[Millətlər Liqası]]nı tərk etdi və Almaniyanın yenidən silahlanması prosesi başladıldı.<ref>{{cite web |url=http://www.dhm.de/lemo/html/nazi/wirtschaft/index.html |title=Industrie und Wirtschaft |accessdate=23 may 2019 |publisher=Deutsches Historisches Museum |language=German |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430190641/http://www.dhm.de/lemo/html/nazi/wirtschaft/index.html |archivedate=30 aprel 2011 }}</ref>

[[Fayl:Bundesarchiv Bild 183-S33882, Adolf Hitler retouched.jpg|thumb|left|upright=0.7|[[Nasist Almaniyası]]nın lideri [[Adolf Hitler]]]]

Büdcə kəsirini bağlamaq və iqtisadiyyatı yeniləmək məqsədilə əsas diqqət hökumət tərəfindən maliyyələşdirilən ictimai işlərə yönəldildi. 1934-cü ildə cəmi 1.7 milyon alman (əhalinin təqribən 2 faizi) ictimai iş layihələrində fəaliyyət göstərərək həm gəlir qazanır, həm də sosial mənfəət əldə edirdi.<ref>McNab, p. 54</ref> Bu cür layihələrdən ən məşhuru isə yüksək sürətli avtomobil yolları ilə bağlı idi.<ref>Evans, Richard J. (2005). ''The Third Reich in Power.'' New York: Penguin. {{ISBN|978-0-14-303790-3}} pp. 322–326, 329</ref> Növbəti beş il ərzində bu cür iqtisadi layihələr sayəsində işsizlik azaldı və həm saatlıq, həm də həftəlik ortalama əmək haqqılarda artım baş verdi.

Rejim 1935-ci ildə [[Versal sülh müqaviləsi]]ndən çıxdı və [[yəhudilər]]i, həmçinin digər etnik azlıqları hədəf alan Nürnberq qanunları qəbul olundu. Almaniya həmçinin 1935-ci ildə Saar bölgəsində nəzarəti yenidən ələ keçirdi, 1936-cı ildə Reynboyu vilayətinə daxil oldu, 1938-ci ildə [[Anşluss|Avstriya anneksiya olundu]], [[Münhen sazişi]] ilə birlikdə Çexoslovakiyanın [[Sudet]] bölgəsi [[anneksiya]] olundu və 1939-cu ilin martında Münhen sazişinin müddəalarına zidd şəkildə Çexoslovakiyanın işğalı prosesi başladı.<ref>Fulbrook 1991, pp. 188–189.</ref>

1938-ci ilin noyabrında tarixə "[[Kristal gecə]]" adı ilə daxil olan yəhudi [[poqrom]]u baş verdi. "Kristal gecə" ərzində yüzlərlə [[sinaqoq]] yandırıldı, minlərlə yəhudi iş yeri dağıdıldı və Almaniya daxilində yaşayan təqribən 30,000 yəhudi kişi nasistlər tərəfindən həbs olundu. Bir çox yəhudi qadın həbs olundu, həmçinin yəhudilərin saxlanıldığı həbsxanalarda komendant saatı elan edildi.<ref>{{cite web|url=https://www.ushmm.org/outreach/en/article.php?ModuleId=10007697|title=The "Night of Broken Glass"|website=www.ushmm.org|language=en|access-date=23 may 2019|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170211075203/https://www.ushmm.org/outreach/en/article.php?ModuleId=10007697|archivedate=11 fevral 2017}}</ref>

1939-cu ilin avqustunda [[Nasist Almaniyası]] ilə [[Sovet İttifaqı]] arasında Şərqi Avropanın bu ölkələrin maraq dairəsinə uyğun şəkildə bölüşdürülməsini və bir-birilərinə qarşı hücuma keçməməyi nəzərdə tutan [[Molotov-Ribbentrop paktı]] imzalandı. Bu razılaşmanın ardınca, 1 sentyabr 1939-cu ildə alman qoşunları Polşanı işğal etdi və Avropada [[İkinci dünya müharibəsi]] başladı.<ref name="Fulbrook 190">Fulbrook, pp. 190–195.</ref><ref>Axelrod, Alan (2007) Encyclopedia of World War II, Volume 1. Infobase Publishing. pp. 659.</ref>

[[Fayl:World War II in Europe, 1942.svg|thumb|[[İkinci dünya müharibəsi]], alman işğalı altındakı Avropa, 1942-ci il]]

Hitlerin bu hərəkətlərinə cavab olaraq, iki gün sonra, 3 sentyabrda Almaniyanın Böyük Britaniya tərəfindən hərbi əməliyyatların dərhal dayandırılması barədə göndərilən ultimatuma məhəl qoymaması nəticəsində [[Böyük Britaniya]] və [[Fransa]] Almaniyaya müharibə elan etdi.<ref>Hiden, John; Lane, Thomas (2003). ''The Baltic and the Outbreak of the Second World War.'' Cambridge University Press. {{ISBN|978-0-521-53120-7}}, pp. 143–144.</ref> 1940-cı ilin payızında alman qoşunları [[Danimarka]], [[Norveç]], [[Niderland]], [[Belçika]], [[Lüksemburq]]u işğal etdi, həmçinin Fransanın əksər hissəsini işğal edərək fransız hökumətini atəşkəs imzalamağa məcbur etdi. Elə həmin il ingilislər alman hava hücumunun qarşısını almağa nail oldu. 1941-ci ildə alman qoşunları [[Yuqoslaviya]], [[Yunanıstan]] və [[Barbarossa əməliyyatı|Sovet İttifaqı]] ərazilərinə daxil oldu. 1942-ci ilə qədər Almaniya və [[Berlin-Roma-Tokio oxu|müttəfiqləri]] Avropa qitəsinin böyük hissəsini və [[Şimali Afrika]]nı ələ keçirə bilsə də, Sovet qoşunlarının [[Stalinqrad döyüşü]]ndə qalib gəlməsinin ardınca, müttəfiq qoşunlar [[Şimali Afrika kampaniyası|Şimali Afrikanı geri qaytardı]] və 1943-cü ildə [[İtaliya kampaniyası (1943–1945)|İtaliya ərazisinə daxil oldu]]. Alman qoşunları ardıcıl hərbi məğlubiyyətlərə məruz qaldı.<ref name="Fulbrook 190" /> 1944-cü ilin iyununda Antihitler koalisiyası qoşunları [[Overlord əməliyyatı]] ilə birlikdə Fransa ərazisinə daxil oldu. Bununla eyni zamanda, [[İkinci Dünya müharibəsində Şərq cəbhəsi|Şərq cəbhəsind]]ə Sovet qoşunları Şərqi Avropanın içərilərinə doğru irəliləməyə başladı. Alman qoşunlarının Arden meşələri istiqamətində sonuncu əks-hücum cəhdinə baxmayaraq, 1944-cü ilin sonlarına qədər müttəfiqlər Almaniyaya daxil ola bildi. Hitlerin ölümünün ardınca, [[Berlin döyüşü (1945)|Berlin döyüşü]] ərzində, 8 may 1945-ci ildə alman silahlı qüvvələrinin təslim olması nəticəsində Avropada İkinci dünya müharibəsi başa çatdı.<ref>{{cite book |last=Steinberg |first=Heinz Günter |title=Die Bevölkerungsentwicklung in Deutschland im Zweiten Weltkrieg: mit einem Überblick über die Entwicklung von 1945 bis 1990 |year=1991 |publisher=Kulturstiftung der dt. Vertriebenen |isbn=978-3-88557-089-9 |language=German}}</ref> İkinci dünya müharibəsinin başa çatmasından sonra, nasist rejimin keçmiş üzvləri törətdikləri müharibə cinayətlərinə görə [[Nürnberq prosesi]]nə cəlb olundu.<ref name="books.google.com" /><ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwtwo/nuremberg_article_01.shtml|title=Nuremberg: Nazis on Trial|last=Overy|first=Richard|date=17 fevral 2011|publisher=BBC History|accessdate=23 may 2019|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110316053707/http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwtwo/nuremberg_article_01.shtml|archivedate=16 mart 2011}}</ref>

Sonradan [[Holokost]] olaraq bilinən hadisələr zamanı alman hökuməti azlıqları təqib etmiş və Avropanın müxtəlif nöqtələrində yerləşən nasist [[Nasist həbs düşərgələrinin siyahısı|həbs]] və ölüm düşərgələri şəbəkəsi vasitəsilə özlərindən aşağı səviyyədə gördükləri insanlara qarşı [[soyqırım]] həyata keçirmişdir. Nasistlər tərəfindən həyata keçirilmiş bu soyqırımlar nəticəsində 6 milyon [[yəhudi]], 220000 ilə 1500000 arasında [[Qaraçılar|qaraçı]], 275000 əlil, minlərlə [[Yehovanın Şahidləri]], yüz minlərlə Almaniya əleyhinə fikirləri olan siyasi və dini şəxsiyyət də daxil olmaqla, ümumilikdə 17 milyon insan sistematik şəkildə qətlə yetirilmişdir.<ref>{{cite book |last=Niewyk |first=Donald L. |title=The Columbia Guide to the Holocaust |url=https://archive.org/details/columbiaguidetoh00niew |year=2000 |publisher=Columbia University Press |pages=[https://archive.org/details/columbiaguidetoh00niew/page/n57 45]–52 |author2=Nicosia, Francis R. |isbn =978-0-231-11200-0}}</ref> Alman qoşunları tərəfindən işğal olunmuş ərazilərdə aparılan nasist siyasəti nəticəsində 2,7 milyon [[polyak]], 1,3 milyon [[ukraynalı]], 1 milyon [[belorus]] və 3,5 milyon Sovet müharibə əsiri öldürülmüşdür.<ref name="books.google.com">Ian Kershaw.''[https://books.google.com/books?id=_tmGaItZ0tsC#v=onepage Stalinism and Nazism: dictatorships in comparison] {{Wayback|url=https://books.google.com/books?id=_tmGaItZ0tsC#v=onepage |date=20230930233438 }} {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150915233529/https://books.google.com/books?id=_tmGaItZ0tsC |date=15 sentyabr 2015 }}''. Cambridge University Press, 1997, p.150 {{ISBN|0-521-56521-9}}</ref> Bunlara əlavə olaraq, alman işğalı altındakı Avropa ərazilərindən toplanmış 12 milyon insan Almaniya sənayesində kölə kimi istifadə olunmuşdur. Müharibə nəticəsində Almaniya 5.3 milyon insan itirmişdir.<ref name="Rüdiger Overmans 2000">{{cite book|author=Overmans, Rüdiger|title=Deutsche militärische Verluste im Zweiten Weltkrieg|publisher=Oldenbourg|year=2000|isbn=978-3-486-56531-7}}</ref><ref>{{cite book|first=Ian|last = Kershaw|title = The End; Germany 1944–45|url=https://archive.org/details/endhitlersgerman0000kers|year=2011|publisher=Allen Lane|pages=[https://archive.org/details/endhitlersgerman0000kers/page/279 279]}}</ref> Müharibənin başa çatmasından sonra təqribən 12 milyon etnik alman məcburi şəkildə Şərqi Avropadan çıxarılmışdır. Almaniya bu müharibə səbəbilə [[Veymar Respublikası|müharibədən əvvəlki ərazisinin]] dörddə bir hissəsini itirmişdir. Strateji bombardmanlar və quru döyüşləri bir çox şəhərin və mədəni abidələrin dağılmasına səbəb olmuşdur.

=== Şərqi və Qərbi Almaniya ===
{{əsas|Almaniya Demokratik Respublikası|Almaniya Federativ Respublikası}}

[[Fayl:Map-Germany-1945.svg|thumb|Almaniya ərazisindəki amerikan, Sovet, ingilis və fransız işğal zonaları və Fransanın nəzarəti altında olan Saar bölgəsi, 1947-ci il. [[Potsdam konfransı]]nda əldə olunmuş razılaşmalara əsasən Oder çayının şərqində yerləşən ərazilər [[Polşa]] və [[Sovet İttifaqı]]na verildi.]]

[[Nasist Almaniyası]]nın təslim olmasından sonra, [[Antihitler koalisiyası]] Berlin və Almaniyanın qalan bütün ərazilərini dörd işğal zonasına böldü. Fransa, Birləşmiş Krallıq və ABŞ tərəfindən nəzarət olunan qərb sektoru adlanan ərazidə 23 may 1949-cu ildə [[Almaniya Federativ Respublikası]]nın əsasının qoyulduğu halda, 7 oktyabr 1949-cu ildə Sovet işğal zonasında [[Almaniya Demokratik Respublikası]] yaradıldı. Bu ölkələr qeyri-rəsmi şəkildə müvafiq olaraq [[Qərbi Almaniya]] və [[Şərqi Almaniya]] adlanırdı. Şərqi Almaniya Şərqi Berlini öz paytaxtı elan etsə də, "iki dövlət" həll yolunu müvəqqəti [[status-kvo]] kimi qəbul edən Qərbi Almaniya isə [[Bonn]] şəhərini paytaxt seçdi.<ref>{{cite book | last = Wise | first = Michael Z. | title = Capital dilemma: Germany's search for a new architecture of democracy| url = https://archive.org/details/capitaldilemmage0000wise | year = 1998| publisher = Princeton Architectural Press | isbn =978-1-56898-134-5 | page = [https://archive.org/details/capitaldilemmage0000wise/page/23 23]}}</ref>

Federal parlamentli respublika şəklində qurulan Qərbi Almaniya sosial bazar iqtisadiyyatı modelinə üstünlük verdi. Qərbi Almaniya 1948-ci ilin əvvəlində [[Marşal planı]] adlanan ABŞ tərəfindən Avropa ölkələrinə yönələn dəstəyin əsas alıcısına çevrildi və bundan öz sənayesini yenidən qurmaq üçün istifadə etdi.<ref>{{cite book|author=Carlin, Wendy|chapter=West German growth and institutions (1945–90) |editor=Crafts, Nicholas |editor2=Toniolo, Gianni|year=1996|title=Economic Growth in Europe Since 1945|url=https://archive.org/details/economicgrowtheu1945craf_729|publisher=Cambridge University Press|page=[https://archive.org/details/economicgrowtheu1945craf_729/page/n488 464]|isbn=978-0-521-49964-4}}</ref> [[Konrad Adenauer]] 1949-cu ildə Almaniyanın ilk [[Almaniyanın Federal Kansleri|federal kansleri]] seçildi və 1963-cü ilədək bu vəzifədə qaldı. Onun və onun ardınca kansler seçilən [[Lüdviq Erhard]]ın dövründə ölkə 1950-ci illərin başlanğıcından etibarən uzunmüddətli iqtisadi artım əldə etdi ki, bu da sonradan tarixə "[[iqtisadi möcüzə]]" kimi daxil oldu.<ref>{{cite web|url=http://www.bpb.de/izpb/10131/wirtschaft-in-beiden-deutschen-staaten-teil-1|title=Deutschland in den 50er Jahren: Wirtschaft in beiden deutschen Staaten|trans-title=Economy in both German states|author=Werner Bührer|date=24 dekabr 2002|website=Informationen zur Politischen Bildung|issue=256|publisher=Bundeszentrale für politische Bildung|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201210446/http://www.bpb.de/izpb/10131/wirtschaft-in-beiden-deutschen-staaten-teil-1|archivedate=1 dekabr 2017}}</ref> Almaniya Federativ Respublikası 1955-ci ildə [[NATO]]-ya daxil oldu və 1957-ci ildə əsası qoyulan [[Avropa İqtisadi Birliyi]] adlı təşkilatın qurucu üzvlərindən biri oldu.

[[Fayl:Thefalloftheberlinwall1989.JPG|thumb|left|1989-cu ildə [[Berlin divarı]]nın yıxılması, arxa planda [[Brandenburq darvazası]].]]

Şərqi Almaniya isə bir [[Şərq bloku]] dövləti kimi işğal qüvvələri və [[Varşava Müqaviləsi Təşkilatı]] vasitəsilə [[SSRİ]]-nin siyasi və hərbi nəzarəti altında idi. Şərqi Almaniyada demokratiya elan olunmasına baxmayaraq, bütün siyasi güc kommunistlər tərəfindən idarə olunan Almaniya Sosialist Birlik Partiyasının aparıcı üzvlərinin əlində cəmləşmişdi və geniş səlahiyyətləri olan xüsusi xidmət orqanı cəmiyyətin bir çox aspektlərinə nəzarət edirdi.<ref name="spiegel_20080311">{{Cite news|url = http://www.spiegel.de/international/germany/east-german-spies-new-study-finds-more-stasi-spooks-a-540771.html|title = New Study Finds More Stasi Spooks|author = maw/dpa|date = 11 mart 2008|newspaper = Spiegel Online|accessdate = 24 may 2019|deadurl = no|archiveurl = https://web.archive.org/web/20121119094328/http://www.spiegel.de/international/germany/east-german-spies-new-study-finds-more-stasi-spooks-a-540771.html|archivedate = 19 noyabr 2012|df = dmy-all}}</ref> Ölkədə Sovet tərzi planlı iqtisadiyyat yaradıldı və Şərqi Almaniya Qarşılıqlı İqtisadi Yardımlaşma Konseyinə üzv qəbul olundu.<ref name="loc-cs">"Germany (East)", Library of Congress Country Study, [http://memory.loc.gov/frd/cs/germany_east/gx_appnb.html Appendix B: The Council for Mutual Economic Assistance] {{Wayback|url=http://memory.loc.gov/frd/cs/germany_east/gx_appnb.html |date=20090501075842 }} {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090501075842/http://memory.loc.gov/frd/cs/germany_east/gx_appnb.html |date=1 may 2009 }}</ref> Ölkənin sosial proqramını anladan və bunun faydalarından bəhs edən kommunist təbliğatına baxmayaraq, bir çox vətəndaş qərbdəki siyasi azadlıq və iqtisadi rifaha heyranlıq hissi ilə yanaşırdı.<ref name="NYT_19890822">{{cite news |url = https://www.nytimes.com/1989/08/22/world/westward-tide-of-east-germans-is-a-popular-no-confidence-vote.html |title = Westward Tide of East Germans Is a Popular No-Confidence Vote |first = Ferdinand |last = Protzman |date = 22 avqust 1989 |work = The New York Times |accessdate = 24 may 2019 |deadurl = no |archiveurl = https://web.archive.org/web/20121004232849/http://www.nytimes.com/1989/08/22/world/westward-tide-of-east-germans-is-a-popular-no-confidence-vote.html |archivedate = 4 oktyabr 2012 |df = dmy-all }}</ref>

13 avqust 1961-ci ildə sürətlə inşa olunan [[Berlin divarı]] Şərqi Almaniya vətəndaşlarının Qərbi Almaniyaya qaçmasının qarşısını almaq məqsədilə inşa olunmuşdu və tədricən [[Soyuq müharibə]]nin simvoluna çevrildi.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/history/places/berlin_wall|title=The Berlin Wall|access-date=24 may 2019|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170226011158/http://www.bbc.co.uk/history/places/berlin_wall|archivedate=26 fevral 2017}}</ref> 26 iyun 1963-cü ildə [[Con Kennedi]]nin "Mən bir Berlinliyəm" çıxışı başqa bir ABŞ Prezidenti [[Ronald Reyqan]]ın 12 iyun 1987-ci ildəki "[[Bu divarı sökün!]]" nitqi ilə üst-üstə düşürdü. 1989-cu ildə Berlin divarının sökülməsi hadisəsi kommunizmin süqutu, [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının dağılması|Sovet İttifaqının dağılması]], alman yenidən birləşməsinin əsas simvolu hesab olunur.<ref>{{cite news|url=http://www.cnn.com/SPECIALS/views/y/1999/11/burns.wall.nov8|title=What the Berlin Wall still stands for|date=8 November 1999|accessdate=24 may 2019|work=CNN Interactive|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080206104205/http://www.cnn.com/SPECIALS/views/y/1999/11/burns.wall.nov8/|archivedate=6 fevral 2008}}</ref>

1970-ci illərin əvvəllərindən etibarən Almaniya Federativ Respublikasının kansleri [[Villi Brandt]]ın "Ostpolitik" (yeni şərq siyasəti) adlanan siyasəti sayəsində Şərqi və Qərbi Almaniya arasındakı gərginlik azalmışdı. 1989-cu ilin yayında Macarıstanın "[[Dəmir pərdə]]"ni sökməsi və Avstriya ilə sərhədi açmağa qərar verməsi minlərlə Şərqi Almaniya vətəndaşının [[Macarıstan]] və [[Avstriya]] vasitəsilə Qərbi Almaniyaya köç etməsinə səbəb oldu. Bu cür hadisələrin [[Almaniya Demokratik Respublikası]] üzərində dağıdıcı təsirləri oldu və ölkə üzrə baş verən kütləvi etiraz aksiyaları hökumətə qarşı narazılığı daha da artırdı. Bütün bunların nəticəsində Şərqi Almaniya hökuməti sərhəd məhdudiyyətlərini yüngülləşdirdi və ölkə vətəndaşlarının Qərbi Almaniyaya səyahət etməsinə icazə verildi. Bir il sonra, 12 sentyabr 1990-cı ildə "İki üstəgəl dörd razılaşması" əsasında dörd işğal gücü Almaniyanın təslimiyyət sənədində ifadə olunan hüquqlarından imtina etdilər və nəticədə, Almaniya tam suverenlik əldə etdi. 3 oktyabr 1990-cı ildə isə Almaniyanın yenidən birləşməsi prosesi tamamlandı.

=== Almaniyanın yenidən birləşməsi və Avropa İttifaqı ===
[[Fayl:Berlin reichstag west panorama 2.jpg|thumb|upright=1.25|Almaniyanın yenidən birləşməsi 3 oktyabr 1990-cı ildə elan olundu.<ref name="Einigungsvertrag">[http://bundesrecht.juris.de/einigvtr/BJNR208890990.html Vertrag zwischen der Bundesrepublik Deutschland und der Deutschen Demokratischen Republik über die Herstellung der Einheit Deutschlands (Einigungsvertrag)] {{Wayback|url=http://bundesrecht.juris.de/einigvtr/BJNR208890990.html |date=20100204071517 }} {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100204071517/http://bundesrecht.juris.de/einigvtr/BJNR208890990.html |date=4 February 2010 }} Unification Treaty signed by the Federal Republic of Germany and the German Democratic Republic in Berlin on 31 August 1990 (official text, in German).</ref> 1999-cu ildən etibarən Berlində yerləşən Reyxstaq binası alman parlamenti olan [[Bundestaq]]ın iclas yeri hesab olunur.]]

Almaniyanın yenidən vahid dövlət halında birləşdirilməsindən sonra ölkə Qərbi Almaniyanın əvvəlcədən üzv olduğu təşkilatlardakı mövcudluğunu saxladı.<ref>{{cite web |url=http://www.gesetze-im-internet.de/einigvtr/art_11.html |title=Vertrag zwischen der Bundesrepublik Deutschland und der Deutschen Demokratischen Republik über die Herstellung der Einheit Deutschlands (Einigungsvertrag) Art 11 Verträge der Bundesrepublik Deutschland |accessdate=4 iyun 2019 |publisher=Bundesministerium für Justiz und Verbraucherschutz |language=German |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150225035417/http://www.gesetze-im-internet.de/einigvtr/art_11.html |archivedate=25 fevral 2015 }}</ref> 1994-cü ildə qəbul olunmuş Berlin-Bonn aktına əsasən [[Berlin]] şəhəri yenidən birləşmiş Almaniyanın paytaxtı seçildi, [[Bonn]] şəhəri isə "federal şəhər" statusu əldə etdi və bəzi nazirliklər burada saxlanıldı.<ref>{{cite web |title=Gesetz zur Umsetzung des Beschlusses des Deutschen Bundestages vom 20. Juni 1991 zur Vollendung der Einheit Deutschlands |trans-title=Law on the Implementation of the Beschlusses des Deutschen Bundestages vom 20. Juni 1991 zur Vollendung der Einheit Deutschlands |url=https://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/berlin_bonng/gesamt.pdf |publisher=Bundesministerium der Justiz |accessdate=4 iyun 2019 |language=German |date=26 aprel 1994 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160714155722/https://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/berlin_bonng/gesamt.pdf |archivedate=14 iyul 2016 }}</ref> Hökumətin yerdəyişməsi 1999-cu ildə tamamlandı.<ref>{{cite news |title=Brennpunkt: Hauptstadt-Umzug |url=http://www.focus.de/panorama/boulevard/brennpunkt-hauptstadt-umzug_aid_175751.html |accessdate=4 iyun 2019 |newspaper=Focus |date=12 aprel 1999 |language=German |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430043907/http://www.focus.de/panorama/boulevard/brennpunkt-hauptstadt-umzug_aid_175751.html |archivedate=30 aprel 2011 }}</ref> 1998-ci ildə keçirilmiş seçkilərin nəticələrinə görə Almaniya Sosial-Demokrat Partiyasının üzvü [[Gerhard Şröder]] Almaniyanın federal kansleri təyin olundu. Şröderin hökumət başçısı olduğu iki dövr ərzində həyata keçirilən islahatlar nəticəsində əmək bazarı daha çevik hala gəldi və [[işsizlik]] azaldı.

Yenidən birləşmədən əvvəl mövcud olan şərqi alman iqtisadiyyatının modernizasiyası və qərbə inteqrasiyası prosesinin uzunmüddətli olacağı və 2019-cu ilə qədər davam edəcəyi gözlənilirdi. Qərbdən şərqə illik transferin təqribi məbləği 80 milyard ABŞ dolları olaraq hesablanmışdır.<ref>{{Cite news |url=https://www.nytimes.com/2009/06/19/world/europe/19germany.html |work=The New York Times |title=In East Germany, a Decline as Stark as a Wall |first=Nicholas |last=Kulish |date=19 iyun 2009 |accessdate=4 iyun 2019 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110403073216/http://www.nytimes.com/2009/06/19/world/europe/19germany.html |archivedate=3 aprel 2011 }}</ref>

[[Fayl:Tratado de Lisboa 13 12 2007 (081).jpg|thumb|left|2007-ci ildə [[Lissabon müqaviləsi]]ni imzalayan dövlət başçıları.]]

Yenidən birləşmədən sonra Almaniya [[Avropa İttifaqı]]nda daha aktiv rol oynamağa başlamışdır. 1992-ci ildə Almaniyanın Avropalı tərəfdaş ölkələrlə birlikdə [[Maastrixt sazişi]] imzalamasının ardınca, 1999-cu ildə [[Avrozona]] yaradıldı və 2007-ci ildə [[Lissabon müqaviləsi]] imzalandı.<ref>{{cite web |url=http://ec.europa.eu/avservices/services/showShotlist.do?out=PDF&lg=En&filmRef=i-055938 |title=Lisbon Treaty : The making of |publisher=Council of the European Union |format=PDF |accessdate=4 iyun 2019 |quote=After signature by all 27 Heads of State and governments, the Treaty will travel back to Brussels, where it will be officially sealed with the seals of the 27 Member States, on the 18th of December. Then, it will be sent to Rome, the Italian government being the depository of the Treaties. |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130520080610/http://ec.europa.eu/avservices/services/showShotlist.do?out=PDF&lg=En&filmRef=i-055938 |archivedate=20 may 2013 }}</ref> Almaniya [[Balkanlar]]da stabilliyi qorumaq məqsədilə öz sülhməramlılarını buraya göndərdi, həmçinin öz qoşunlarının bir hissəsini [[Taliban]] terror qruplaşması ilə mübarizə aparmaq üçün [[NATO]]-nun tərkib hissəsi kimi [[Əfqanıstan]]a göndərdi.<ref>{{cite news | last = Dempsey | first = Judy | url = https://www.nytimes.com/2006/10/31/world/europe/31iht-germany.3343963.html | title = Germany is planning a Bosnia withdrawal | newspaper = International Herald Tribune | date = 31 oktyabr 2006 | accessdate = 4 iyun 2019 | deadurl = no | archiveurl = https://web.archive.org/web/20121111000841/http://www.nytimes.com/2006/10/31/world/europe/31iht-germany.3343963.html | archivedate = 11 noyabr 2012 | df = dmy-all }}</ref> Qoşunların xarici ölkələrdəki münaqişə zonalarına göndərilməsi Almaniyanın öz qoşunlarını yalnız müdafiə məqsədilə istifadə etmək barədə olan yerli qanunları ilə ziddiyyət təşkil edirdi.<ref>{{cite web |last=Merz |first=Sebastian |title=Still on the way to Afghanistan? Germany and its forces in the Hindu Kush |url=http://www.comw.org/warreport/fulltext/0711merz.pdf |publisher=Stockholm International Peace Research Institute |format=PDF |accessdate=4 iyun 2019 |pages=2, 3 |date=2007 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170403023417/http://www.comw.org/warreport/fulltext/0711merz.pdf |archivedate=3 aprel 2017 }}</ref>

2005-ci ildə keçirilmiş federal seçkilər nəticəsində [[Angela Merkel]] ölkənin ilk qadın kansleri seçildi. 2009-cu ildə alman hökuməti iqtisadiyyatın bəzi sahələrini iqtisadi tənəzzüldən qorumaq məqsədilə 50 milyard avro dəyərində iqtisadi stimul planı qəbul etdi.<ref>{{Cite news| url= http://www.france24.com/en/20090106-germany-agrees-new-50-billion-euro-stimulus-plan| title= Germany agrees on 50-billion-euro stimulus plan| work =France 24| date=6 yanvar 2009| accessdate=4 iyun 2019| archiveurl=https://web.archive.org/web/20110513022443/http://www.france24.com/en/20090106-germany-agrees-new-50-billion-euro-stimulus-plan| archivedate=13 may 2011}}</ref>

2009-cu ildə liberal-[[Xristian Demokrat İttifaqı (Almaniya)|mühafizəkar]] koalisiyasından [[Angela Merkel]] ikinci dəfə, 2013-cü ildə isə üçüncü dəfə ardıcıl şəkildə [[Almaniyanın Federal Kansleri]] təyin olundu. 21-ci əsrin əvvəlində Almaniyanın əsas siyasi layihələrinə Avropa inteqrasiyasının dərinləşdirilməsi, tükənməz enerji təchizatının artırılması, balanslaşdırılmış büdcə siyasətinin təşkili və alman iqtisadiyyatının gələcək dəyişimini təmin etmək üçün yüksək texnologiya strategiyalarının hazırlanması daxil idi.<ref>{{cite web|title=Government declaration by Angela Merkel|url=https://www.tagesschau.de/inland/merkel-regierungserklaerung110.html|publisher=ARD Tagesschau|language=German|date=29 yanvar 2014|accessdate=4 iyun 2019|archivedate=1 January 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150101010608/http://www.tagesschau.de/inland/merkel-regierungserklaerung110.html}}</ref>

2015-ci ildə baş vermiş [[Avropa miqrant böhranı]] Almaniyaya da təsir etdi. [[Afrika]] və [[Yaxın Şərq]] kimi regionlardan Avropa İttifaqına daxil olan sığınacaq axtarışında olan insanların əksər hissəsinin son dayanacağı Almaniya hesab olunurdu. Bu hadisələr zamanı Almaniya hökuməti bir milyondan artıq məcburi köçkün və miqrantı qəbul edərək, növbəti mərhələdə kvota sistemi tətbiq etdi və həmin miqrantları gəlir vergisi dərəcəsi, əhalinin sıxlığı nəzərə alınmaqla müxtəlif federal ştatlara yerləşdirdi.<ref>{{cite web|title=Migrant crisis: Migration to Europe explained in seven charts|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-34131911|date=28 yanvar 2016|accessdate=4 iyun 2019|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160131030536/http://www.bbc.com/news/world-europe-34131911|archivedate=31 yanvar 2016}}</ref>

== Coğrafiya ==
[[Fayl:Deutschland topo.jpg|thumb|upright|Almaniyanın fiziki xəritəsi]]

[[Qərbi Avropa|Qərbi]] və [[Mərkəzi Avropa]] regionlarında yerləşən Almaniya şimaldan [[Danimarka]], şərqdən [[Polşa]] və [[Çex Respublikası]], cənub-şərqdən [[Avstriya]], cənub-qərbdən [[İsveçrə]], qərbdən [[Fransa]], [[Lüksemburq]] və [[Belçika]], şimal-qərbdən [[Niderland]]la həmsərhəddir. Ölkə 47° və 55° şimal paralelləri, həmçinin 5° və 16° şərq meridianları arasında yerləşir. Mərkəzi Avropanın üçüncü ən böyük gölü olan [[Boden gölü]] Almaniya, [[İsveçrə]] və [[Avstriya]] dövlətlərinin sərhədində yerləşir.<ref>[http://library.mcmaster.ca/maps/fc1999.htm Image #432, Flying Camera Satellite Images 1999] {{Wayback|url=http://library.mcmaster.ca/maps/fc1999.htm |date=20151015142609 }} {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015142609/http://library.mcmaster.ca/maps/fc1999.htm |date=15 October 2015 }}, Lloyd Reeds Map Collection, McMaster University Library.</ref> Almaniyanın ümumi sahəsi 357,021&nbsp;km² təşkil edir ki, bunun da 349,223&nbsp;km²-i quru sahədən, 7,798&nbsp;km²-i isə su sahəsindən ibarətdir. Ölkə ərazisinin böyüklüyünə görə Avropada yeddinci, dünyada isə 64-cü yerdədir.<ref name="CIA">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gm.html|title=Germany|website=CIA World Factbook|accessdate=4 iyun 2019|publisher=Central Intelligence Agency|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160211075204/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gm.html|archivedate=11 fevral 2016}}</ref>

Yüksəklik aralığı cənubda [[Alp dağları]]ndan başlayır və şimal-qərbdə [[Şimal dənizi]], şimal-şərqdə [[Baltik dənizi]]nə qədər müxtəliflik təşkil edir. Mərkəzi Almaniyadakı meşəlik ərazidəki yaylalarla şimaldakı alçaq səviyyədə yerləşən düzənliklərə çıxış [[Reyn çayı|Reyn]], [[Dunay çayı|Dunay]] və [[Elba çayı|Elba]] çayları vasitəsilə təmin olunur. Ölkə ərazisində rast gəlinən mühüm təbii resurslara dəmir filizi, [[Daş kömür|kömür]], potaş, linyit, [[uranium]], mis, [[təbii qaz]], [[duz]], [[nikel]] və [[su]] daxildir.<ref name="CIA" />

=== İqlim ===
[[Fayl:Koppen-Geiger Map DEU present.svg|thumb|[[Köppen iqlim qruplaşdırması]] əsasında tərtib olunan Almaniya xəritəsi.<ref>{{cite journal |last1=Beck |first1=Hylke E. |last2=Zimmermann |first2=Niklaus E. |last3=McVicar |first3=Tim R. |last4=Vergopolan |first4=Noemi |last5=Berg |first5=Alexis |last6=Wood |first6=Eric F. |title=Present and future Köppen-Geiger climate classification maps at 1-km resolution |journal=Scientific Data |date=30 oktyabr 2018 |volume=5 |pages=180214 |doi=10.1038/sdata.2018.214}}</ref>]]

Almaniyanın əksər hissəsində rütubətli qərb küləklərinin üstün olduğu mülayim iqlim üstünlük təşkil edir. Ölkə Qərbi Avropanın [[dəniz iqlimi]] və Şərqi Avropanın [[kontinental iqlim]]i arasında yerləşir. İqlim [[Qolfstrim cərəyanı]]nın şimal uzantısı hesab olunan [[Şimali Atlantika cərəyanı]]nın təsiri altındadır. Bu isti cərəyanların təsiri nəticəsində Şimal dənizinin sahilində yerləşən ərazilərdə dəniz iqlimi hakimdir. Almaniyada illik ortalama 789&nbsp;mm [[atmosfer yağıntıları]] müşahidə olunur və davamlı quru mövsümlərə rast gəlinmir. Qış mövsümü sərin, yay isə ilıq olur. Yay aylarında temperatur 30&nbsp;°C-dək yüksəlir.<ref name="climate">{{cite web|title=Climate in Germany|url=http://www.germanculture.com.ua/library/facts/bl_climate.htm|publisher=GermanCulture|accessdate=4 iyun 2019|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205082859/http://www.germanculture.com.ua/library/facts/bl_climate.htm|archivedate=5 fevral 2016}}</ref>

Şərq bölgələrində iqlim nisbətən quru olur. Ölkənin mərkəzi və qərb bölgələrində isə dəniz iqlimi və kontinental iqlim müxtəliflik göstərir. Almaniyanın əksər hissələrində dəniz iqlimi və kontinental iqlimin hakim olmasına baxmayaraq, ucqar cənubda [[Alp]] dağlarında isə daha aşağı temperatur və daha artıq atmosfer yağıntıları müşahidə olunur.<ref name="climate" />

Ölkə ərazisində indiyə qədər qeydə alınmış ən yüksək temperatur 41,2&nbsp;°C (2019-cu ilin iyulunda, [[Duysburq]] şəhəri) olduğu halda, ən aşağı temperatur isə −37.8&nbsp;°C (1929-cu ilin fevralında, Pfaffenhofen-an-der-İlm şəhəri) qeydə alınmışdır.<ref>{{cite web |title=Wetterrekorde Deutschland |url=https://www.wetterdienst.de/Klima/Wetterrekorde/Deutschland/Temperatur/Max/ |publisher=wetterdienst.de |accessdate=4 iyun 2019 |archive-date=2020-09-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200929113833/https://www.wetterdienst.de/Klima/Wetterrekorde/Deutschland/Temperatur/Max/ |url-status=live }}</ref>

=== Biomüxtəliflik ===
[[Fayl:Nationalpark berchtesgaden blick steinernes meer vom jenner ds wv 09 2011.jpg|thumb|right|Berxtesqaden Milli Parkı 1990-cı ildə [[UNESCO]]-nun biosfer rezervi elan olunmuşdur.]]

Almaniya ərazisi iki ekoloji bölgəyə ayrılır: Avropa-Aralıq dənizi dağlıq qarışıq meşələri və Şimal-şərqi Atlantik şelf zonası.<ref>{{cite web|title=Terrestrial Ecoregions|url=http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/ecoregion_list/|publisher=WWF|accessdate=5 iyun 2019|archive-date=2010-10-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20101029233906/http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/ecoregion_list/|url-status=live}}</ref> 2008-ci ilə olan məlumata əsasən Almaniya ərazisinin əsas hissəsi kənd təsərrüfatına yararlı torpaq (34%), [[meşə]]lər (30.1%), daimi [[otlaq]]lar (13.4%) və 11,8%-i isə [[yaşayış məntəqələri]]ndən ibarətdir.<ref>{{cite web|last=Strohm|first=Kathrin|url=http://www.agribenchmark.org/fileadmin/Dateiablage/B-Cash-Crop/Conferences/2010/Presentations/Poster_Germany.pdf|title=Arable farming in Germany|publisher=Agri benchmark|date=may 2010|accessdate=5 iyun 2019|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140702233800/http://www.agribenchmark.org/fileadmin/Dateiablage/B-Cash-Crop/Conferences/2010/Presentations/Poster_Germany.pdf|archivedate=2 iyul 2014}}</ref>

Bitki və heyvan növləri [[Mərkəzi Avropa]]nın qalan bölgələri ilə eynidir. Fıstıq, palıd və başqa başqa yarpaqdəyişən ağaclar meşələrin üçdə bir hissəsini təşkil edir. Ölkə boyunca həyata keçirilən yaşıllaşdırma tədbirləri nəticəsində [[İynəyarpaqlılar (sinif)|iynəyarpaqlı]] ağacların sayında artım müşahidə olunur. [[Küknar]] və [[ağ şam]] yüksək dağlıq ərazilərdə, [[şam ağacı]] və qaraşam kimi ağaclar isə düzənlik ərazilərdə üstünlük təşkil edir. [[Çiçək]], [[göbələk]] və [[mamırlar]]ın müxtəlif növlərinə rast gəlinir. Almaniyada rast gəlinən vəhşi heyvanlara Mərkəzi Avropa qırmızı maralı, [[çöldonuzu]], [[muflon]], [[adi tülkü]], [[porsuq]], [[boz dovşan]] və az sayda [[qunduz]] daxildir.<ref>{{cite book| last=Bekker |first=Henk |title=Adventure Guide Germany | url=https://archive.org/details/adventureguidege0000bekk |year=2005 |publisher=Hunter |isbn =978-1-58843-503-3 |page=[https://archive.org/details/adventureguidege0000bekk/page/14 14]}}</ref> Mavi [[əkin güləvəri]] bir vaxtlar Almaniyanın [[Milli gül|milli simvolu]] hesab olunurdu.<ref>{{cite book| author = Marcel Cleene|author2=Marie Claire Lejeune| title = Compendium of Symbolic and Ritual Plants in Europe: Herbs| url = https://books.google.com/?id=g5GBAAAAMAAJ| year = 2002| publisher = Man & Culture| quote=The Cornflower was once the floral emblem of Germany (hence the German common name Kaiserblume).}}</ref>

Almaniya ərazisində 16 milli park yerləşir. Buna əlavə olaraq, ölkə ərazisində 15 biosfer rezervi və 98 təbiət parkı vardır. Almaniyada qeydiyyatdan keçmiş 400-dən çox [[zoologiya parkı]] mövcuddur.<ref>{{cite web |title=Zoo Facts |url=http://www.americanzoos.info/Zoofacts.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20031007010357/http://www.americanzoos.info/Zoofacts.html |dead-url=yes |archive-date=7 oktyabr 2003 |publisher=Zoos and Aquariums of America |accessdate=5 iyun 2019 }}</ref> 1844-cü ildə açılmış [[Berlin zooparkı]] Almaniyanın ən köhnə zooparkı hesab olunur. Burada dünyanın müxtəlif yerlərində rast gəlinən heyvan növləri nümayiş olunur.<ref>{{cite web|url=http://www.zoo-berlin.de/zoo/unternehmen/historie.html|title=Der Zoologische Garten Berlin|publisher=Zoo Berlin|accessdate=5 iyun 2019|language=German|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430015152/http://www.zoo-berlin.de/zoo/unternehmen/historie.html|archivedate=30 aprel 2011}}</ref>

== İnzibati ərazi bölgüsü ==
{{Əsas|Almaniya şəhərlərinin siyahısı}}
Almaniya ərazisində 16 əyalət və bunlara daxil olan 439 rayon vardır.

=== Əyalətlər və paytaxtları ===
<div style="float: left;margin:0 2em 0 0;">{{Almaniyanın inzibati bölgüsü (xəritə)}}</div>
{| style="background:none;" cellspacing="2px"
|
{| class="sortable wikitable" style="text-align:left; font-size:90%;"
|- style="font-size:100%; text-align:right;"
! style="width:140px;" | Yer !! style="width:85px;" | [[Paytaxt]] !! style="width:85px;" | Ərazi (km²)!! style="width:85px;" | Əhali
|-
| [[Baden-Vürtemberq]] || [[Ştutqart]] || style="text-align:right" |35.752|| style="text-align:right" |10.717.000
|-
| [[Bavariya]] || [[Münhen]] || style="text-align:right" |70.549|| style="text-align:right" |12.444.000
|-
| [[Berlin]] || [[Berlin]] || style="text-align:right" |892|| style="text-align:right" |3.400.000
|-
| [[Brandenburq]] || [[Potsdam]] || style="text-align:right" |29.477|| style="text-align:right" |2.568.000
|-
| [[Bremen əyaləti|Bremen]] || [[Bremen]] || style="text-align:right" |404|| style="text-align:right" |663.000
|-
| [[Hamburq]] || [[Hamburq]] || style="text-align:right" |755|| style="text-align:right" |1.735.000
|-
| [[Hessen]] || [[Visbaden]] || style="text-align:right" |21.115|| style="text-align:right" |6.098.000
|-
| [[Meklenburq-Ön Pomeraniya]] || [[Şverin]] || style="text-align:right" |23.174|| style="text-align:right" |1.720.000
|-
| [[Aşağı Saksoniya]] || [[Hannover]] || style="text-align:right" |47.618|| style="text-align:right" |8.001.000
|-
| [[Şimali Reyn-Vestfaliya]] || [[Düsseldorf]] || style="text-align:right" |34.043|| style="text-align:right" |18.075.000
|-
| [[Reynland-Pfalts]] || [[Mayns]] || style="text-align:right" |19.847|| style="text-align:right" |4.061.000
|-
| [[Saarland]] || [[Saarbrükken]] || style="text-align:right" |2.569|| style="text-align:right" |1.056.000
|-
| [[Saksoniya]] || [[Drezden]] || style="text-align:right" |18.416|| style="text-align:right" |4.296.000
|-
| [[Saksoniya-Anhalt]] || [[Maqdeburq]] || style="text-align:right" |20.445|| style="text-align:right" |2.494.000
|-
| [[Şlezviq-Holşteyn]] || [[Kil]] || style="text-align:right" |15.763|| style="text-align:right" |2.829.000
|-
| [[Türingiya]] || [[Erfurt]] || style="text-align:right" |16.172|| style="text-align:right" |2.355.000
|}
|}

== İqtisadiyyat ==
{{Əsas|Almaniya iqtisadiyyatı}}
[[Fayl:Skyline Frankfurt am Main.jpg|thumb|250px|right|[[Frankfurt-Mayn|Frankfurt]] şəhəri Almaniyanın iqtisadi mərkəzi hesab olunur.]]

Almaniya iqtisadiyyatı [[Sosial yönümlü bazar iqtisadiyyatı]]dır. Ölkə iqtisadiyyatı üçün yüksək ixtisaslaşmış işçi qüvvəsi, inkişaf etmiş infastruktur, böyük həcmdə kapital ehtiyatı, korrupsiyanın çox aşağı səviyyəsi xarakterikdir, lakin ölkədə son illər korrupsiyanın və rüşvətin artması meylləri sezilir.<ref>{{Cite web |title=Korrupsiya Almaniyaya ildə 6 milyard avro zərər vurur |url=http://www.aznocorruption.az/news/209-korrupsiya-almaniyaya-ild601-6-milyard.html |access-date=2011-01-16 |archive-date=2011-11-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111108120157/http://www.aznocorruption.az/news/209-korrupsiya-almaniyaya-ild601-6-milyard.html |url-status=dead }}</ref> Həmçinin Almaniyada yüksək səviyyəli [[innovasiya]] mövcuddur.

Almaniyanın [[ÜDM]]-i 3.332 milyard dollara bərabərdir.<ref>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/01/weodata/weorept.aspx?sy=2007&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=134&s=NGDPD,NGDPDPC,PPPGDP,PPPPC,LP&grp=0&a=&pr.x=52&pr.y=17 Beynəlxalq Valyuta Fondu] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20111110060818/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/01/weodata/weorept.aspx?sy=2007&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=134&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=52&pr.y=17 |date=2011-11-10 }} {{en}}</ref> Bu göstəriciyə görə Almaniya Avropada birinci, dünyada isə 4-cü yeri tutur. Bundan başqa Almaniya ixrac həcminə görə dünyada [[Çin]]dən sonra ikinci yeri tutur. 2009-cu ildə Almaniyanın ümumi ixracatı 1.120 trilyon dollar olmuşdur ki, bu da Ümumi Daxili Məhsulun üçdə birini təşkil edir. Almaniya külək və günəş enerjisinə aid olan məhsulların istehsalına görə dünyada birinci yeri tutur. Hər il beynəlxalq ticarətə dair konfranslar Almaniyanın müxtəlif şəhərlərində, [[Hannover]], [[Frankfurt]] və [[Berlin]]də keçirilir. Ölkə ixracatının əsas hissəsini mühəndislik ixtisasına aid məhsullar tutur. Bunlar [[avtomobil]] və müxtəlif maşınlar, kimya və metal məhsullarıdır.

Almaniyada fəal işçi qüvvəsinin sayı 43.5 milyondur, işsizlik səviyyəsi isə 2010-cu il Oktyabr ayı məlumatlarına görə 6,7%-dir. İşçi qüvvəsinin 67%-i xidmət sahəsində, 29%-i [[sənaye]]də, təxminən 2%-i isə [[kənd təsərrüfatı]]nda təmsil olunub. Ölkədə adambaşına düşən ümumi daxili məhsul miqdarı 42.000 ABŞ dollarıdır, lakin bununla belə 20 il əvvəl vahid dövlətdə birləşməsinə baxmayaraq, Şərqi Almaniya iqtisadi cəhətdən Qərbi Almaniyadan hələ də xeyli geridədir. Şərqi Almaniyada insanların gəliri qərbdəkindən 25% aşağıdır, işsizlik isə burada qərbə nisbətən 2 dəfə yüksəkdir.<ref>{{Cite web |title=Almaniya Heç Kimə Borclu Deyil |url=http://bozgurd.com/index.php?newsid=355 |access-date=2011-01-17 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304112822/http://bozgurd.com/index.php?newsid=355 |url-status=live }}</ref> Almaniya hökumətinin planlarına görə Şərqi Almaniya ilə Qərbi Almaniya arasındakı iqtisadi göstəricilərə görə fərqlər 2019-cu ildə tam olaraq aradan qalxmalıdır.

Almaniya iqtisadiyyatı İkinci dünya müharibəsindən sonra sürətli inkişafda olmuşdur. Buna əsas təkan verən faktorlar [[Marşal planı]], müharibədən sonra Almaniyada çoxlu sayda ucuz və yüksək ixtisaslaşmış işçi qüvvəsi, həmçinin vahid Avropa bazarının yaradılması olmuşdur. 1957-ci ildə qurulan [[Avropa Birliyi]]nin ilk üzvləri Qərbi Almaniya, Belçika, Fransa, Luksemburq, İtaliya, və Niderland olmuşdur. Sürətlə inkişaf edən Qərbi Almaniyaya [[Türkiyə]]dən, [[Yunanıstan]]dan, [[İtaliya]]dan və [[Portuqaliya]]dan çoxlu sayda [[qastarbayter]]lər (qonaq işçilər) axın etməyə başladı, lakin [[kommunizm]]in çökməsindən və Almaniyanın birləşməsindən sonrakı illərdə ölkə iqtisadiyyatının artım sürəti azaldı, 2000-ci illərdən sonra isə ümumiyyətlə inkişaf dayandı. Son illər dünyada baş verən iqtisadi böhran Almaniyadan da yan keçməyib, ölkə iqtisadiyyatı 2 il dalbadal, 2009 və 2010-cu illərdə azalmağa doğru gedib.

Aşağıdakı cədvəldə Almaniya iqtisadiyyatının son illərdəki artım tempi və ÜDM həcmi göstərilib:
{| class="wikitable"
|-
!
! 1992
! 1993
! 1994
! 1995
! 1996
! 1997
! 1998
! 1999
|-
| ÜDM
| € 1646.62 mlrd
| € 1694.37 mlrd
| € 1780.78 mlrd
| € 1848.45 mlrd
| € 1878.18 mlrd
| € 1915.58 mlrd
| € 1965.38 mlrd
| € 2012.00 mlrd
|-
| Artım
| +7.3%
| +2.9%
| +5.1%
| +3.8%
| +1.5%
| +2.1%
| +2.6%
| +2.4%
|}
{| class="wikitable"
|-
!
! 2000
! 2001
! 2002
! 2003
! 2004
! 2005
! 2006
! 2007
! 2008
! 2009
|-
| ÜDM
| € 2062.50 mlrd
| € 2113.16 mlrd
| € 2143.18 mlrd
| € 2163.80 mlrd
| € 2210.90 mlrd
| € 2242.20 mlrd
| € 2325.10 mlrd
| € 2428.20 mlrd
| € 2495.80 mlrd
| € 2409.10 mlrd
|-
| Artım
| +2.5%
| +2.5%
| +1.4%
| +1.0%
| +2.2%
| +1.4%
| +3.7%
| +4.4%
| +2.8%
| -3.5%
|}

== Əhali ==
[[Fayl:Hamburg Hafencity Magellanterrassen.JPG|thumb|right|[[Hamburq]] şəhərindən görüntü]]
31 dekabr 2011-ci il məlumatlaarına görə Almaniyada 81 843 743 nəfər əhali məskunlaşıb.<ref name="Area and population – Foreign population">{{Cite web |title=Area and population — Foreign population |url=http://www.statistik-portal.de/Statistik-Portal/en/en_jb01_jahrtab2.asp |access-date=2010-08-02 |archive-date=2010-08-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100801103219/http://www.statistik-portal.de/Statistik-Portal/en/en_jb01_jahrtab2.asp |url-status=dead }}</ref> Əhalisinin sayına görə Almaniya Avropada 2-ci, dünyada isə 16-cı yeri tutur. Əhalisinin sıxlığı hər kvadrat kilometr üçün 230 nəfərdir ki, bu yüksək göstərici hesab olunur. Orta həyat davamlılığı 80 ildir, bu göstəriciyə görə Almaniya dünyada qabaqcıl yerlərdən birini tutur, lakin buna baxmayaraq ölkədə ölüm səviyyəsi doğumdan daha yüksəkdir ki, bu da Almaniya əhalisinin azalmasına səbəb olmaqdadır. Ölkədə 15 yaşından yuxarı insanların 99 faizi yazıb oxumağı bacarır, lakin yeni böyüyən nəsildə savadlılıq səviyyəsinin xeyli aşağı olması Almaniya rəhbərliyini narahat edən problemlərdəndir. Bundan başqa Almaniya [[miqrantlar]]ın sayına görə də dünyada öncül yerlərdən birini tutur. Hal-hazırda Almaniyada 10 milyon nəfər Almaniyadan kənarda doğulmuş şəxs yaşayır. Bunların böyük hissəsi keçmir [[SSRİ]]də yaşayan etnik almanlar, həmçinin Almaniyaya işləməyə gələn türklər və polyaklardır. Hesablamalara görə Almaniyada doğulan və yaşı 5-dən az olan uşaqların 30 faizinin bir və ya hər iki valideyni qeyri-almandır. Əhalinin 91,5%-ni almanlar, 2,4%-ni türklər, 0,7%-ni italyanlar, 0,4%-ni yunanlar, 0,4%-ni polyaklar təşkil edir. Bundan başqa Almaniyadan kənarda çoxlu sayda etnik alman yaşayır.

Almaniya çox yüksək səviyyədə [[urbanizasiya]]laşmış ölkə sayılır. Ölkə əhalisinin təxminən 90 faizə yaxını şəhərlərdə yaşayır.<ref>[http://globalis.gvu.unu.edu/indicator_detail.cfm?country=DE&indicatorid=30 Almaniyada Urbanizasiya Səviyyəsi] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20100721031426/http://globalis.gvu.unu.edu/indicator_detail.cfm?IndicatorID=30&Country=DE |date=2010-07-21 }} {{en}}</ref> Almaniyada əhalisi 1 milyon nəfərdən çox olan dörd şəhər yerləşir. Bunlar [[Berlin]], [[Hamburq]], [[Münhen]] və [[Köln]] şəhərləridir.

=== Dil ===
{{əsas|Alman dili}}
Almaniyada rəsmi dil [[Alman dili]]dir. Bu dil Almaniyada ən geniş yayılmış dildir və demək olar ki, ölkədə yaşayan hər bir insan bu dili yüksək səviyyədə bilir. Həmçinin alman dili Avropa Birliyinin 23 rəsmi dilindən biridir, həmçinin 3 işçi dillərdən biridir. (digər iki işçi dili [[İngilis dili]] və [[Fransız dili]]dir) Yerli etnik azlıqların dili kimi danimarka dili, sorbiya dili, friziya dilləridir. Həmçinin son illərdə Almaniyaya köç etmiş miqrantların istifadə etdiyi dillər kimi [[Türk dili]]<ref>Aktuell 2001, Harenberg Lexikon Verlag, Dortmund 2000, ISBN 3-611-00890-7, səh. 56</ref> [[Polyak dili]], [[Rus dili]]<ref>{{Cite web |title=Rus dili Avropa, ABŞ və Kanadada |url=http://www.demoscope.ru/weekly/2006/0251/tema02.php |access-date=2011-11-16 |archive-date=2008-04-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080422075829/http://demoscope.ru/weekly/2006/0251/tema02.php |url-status=live }}</ref> və [[Balkan yarımadası]]ndan olan xalqların dilləridir.

Bütün dünyada alman dili 100 milyon nəfər üçün əsas dil, təxminən 80 milyon nəfər üçün isə ikinci dildir. Alman dili Avropa Birliyində olan 90 milyon (18%) nəfər üçün ana dilidir. Almaniya əhalisinin 67% alman dilindən başqa daha bir dil, 27% isə alman dilindən başqa daha iki dil bilir. Ölkədə daha geniş yayılmış xarici dil ingilis dilidir. Xarici dil bilən almanların 51%-i ingilis dilini, 15%-i fransız dilini, 5%-i isə rus dilini bilir.

=== Din ===
[[Fayl:Mosque of Schwetzingen Castle.jpg|thumb|220px|right|[[Şvetzingen]] şəhərində 1779-cu ildə tikilmiş Almaniyadakı ilk məscid]]
30% [[protestant]]lar (lüteranlar)<ref>{{Cite web |title=EKD: Evangelische Kirche in Deutschland — EKD — Statistik |url=http://www.ekd.de/statistik/ |access-date=2011-11-16 |archive-date=2011-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110927110759/http://www.ekd.de/statistik/ |url-status=live }}</ref>, 30% [[katolik]]lər<ref>[http://www.dbk.de/imperia/md/content/kirchlichestatistik/personalstatistik_nachweisungen_2008.pdf] {{Dead link|date=January 2021|bot=InternetArchiveBot}}{{de}}</ref>, 4% [[müsəlman]]lar<ref>[http://www.gea.de/nachrichten/politik/studie+ueber+muslime+in+deutschland.1497154.htm Studie über Muslime in Deutschland] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20110816152818/http://www.gea.de/nachrichten/politik/studie+ueber+muslime+in+deutschland.1497154.htm |date=2011-08-16 }}{{de}}</ref> təşkil edir. Son illərdə Almaniyada [[xristian]]ların sayının azalması ilə bərabər, [[ateist]]lərin sayı artmaqdadır<ref>[http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90177.htm ABŞ dövlət departamentinin 2007-ci il hesabatı] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120119044920/http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90177.htm |date=2012-01-19 }}{{en}}</ref>.

[[Xristianlıq]] Almaniyada Roma İmperiyası və [[Frank Krallığı]] dövründə yayılmağa başlayıb. İlk dövrlərdən Almaniya əhalisi Roma Katolik kilsəsinə sadiq olsa da, reformasiya hərəkatı başlanan zamandan etibarən Almaniya katolik kilsəsindən ayrılmağa başladı. 16-cı əsrdən etibarən daha çox alman protestanlığı qəbul etdi. Hal-hazırda da Almaniyadakı xristianların əksəriyyəti protestant olmaqdadır.

[[İslam]] barədə Almaniya tarixində çox az şey məlumdur. Almaniya torpağına ilk gələn müsəlmanlar 1683-cü ildə [[Vyana mühasirəsi]] zamanı əsir düşmüş türk əsgərləri olmuşdular. Daha sonra onların bir çoxu ya xristianlığı qəbul edərək Almaniyada qalmış, ya da öz vətəninə qayıtmışdılar. Daha sonra rus-osmanlı müharibələrində əsir düşmüş türk əsgərləri bir neçə dəfə Almaniyaya gətirilmişdilər. 1741-ci ildə etibarən Prussiya kralı [[Frederik II]] dövründə tatar, [[Bosniya və Herseqovina|Bosniya]] və [[Albaniya]] müsəlmanlarından ibarət 1000 nəfər əsgər olan polk Prussiya ordusunda daimi xidmət edir. Həmin polk Ulan (türkcə oğlan) polku adlanırdı. 1798-ci ildə Almaniyada indiyə qədər mövcud olan ilk müsəlman qəbiristanlığı salınır.<ref>[http://www.deutsche-islam-konferenz.de/SubSites/DIK/EN/InDeutschland/ZahlenDatenFakten/GeschichteIslam/geschichteislam-node.html Almaniyada İslamın Tarixi] {{Dead link|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot }} {{en}}</ref> Almaniyada ilk məscid 1779-cu ildə tikilir<ref>[http://www.zeit.de/1976/41/moschee Şvezingen məscidi] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20201120071545/https://www.zeit.de/1976/41/moschee |date=2020-11-20 }}{{de}}</ref>, lakin müsəlmanların sayı əsas olaraq İkinci dünya müharibəsindən sonra sürətlə artmağa başlayır. Hal-hazırda da müsəlmanlar ateistlərlə birgə sayı sürətlə artan qruplardandır.

Almaniya həmçinin [[yəhudi]]lərin ənənəvi olaraq yaşadığı ölkələrdən olmuşdur. Almaniyanın birləşməsindən əvvəl, 1989-cu ildə burada 30.000 yəhudi yaşasa da, SSRİ-nin dağılmasının ardından bir çox yəhudinin bura köçməsi onların sayının çoxalmasına səbəb olmuşdur. 2004-cü ildə Almaniyada 200.000 yəhudi yaşayırdı. Bundan başqa ölkədə təxminən 250.000 [[buddist]] yaşayır ki<ref>[http://www.remid.de/remid_info_zahlen.htm Religionen in Deutschland: Mitgliederzahlen] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20080625100533/http://www.remid.de/remid_info_zahlen.htm |date=2008-06-25 }}{{de}}</ref>, bunların da yarısı [[Asiya]] ölkələrindən bura gəlmiş immiqrantlardır.

== İdman ==
[[Fayl:Arena Auf Schalke hosting Schalke 04 vs Dortmund in 2009.jpg|230px|thumb|right|[[Şalke 04 FK|Şalke 04]] ilə [[Borussiya Dortmund FK|Borussiya Dortmund]] futbol oyunu]]
İdman alman həyatının ayrılmaz hissəsidir. 27 milyon almaniyalı idman klublarının üzvüdür, 12 milyon almaniyalı isə idman ilə individual olaraq məşğul olur. Almaniyada 91.000-dən çox idman klubu fəaliyyət göstərir. [[Olimpiya oyunları]]nda qazanılmış medalların sayına görə Almaniya bütün dünyada 3-cü yeri tutur. Həmçinin Almaniya 2 dəfə Olimpiya oyunlarına evsahibliyi edib. Bunlar 1936-cı ildə Berlində və 1972-ci ildə [[Münhen]]də keçirilən Olimpiada Oyunları olub.

İdman oyunları içərisində Almaniyada ən geniş yayılan növü [[futbol]]dur. [[Almaniya Futbol Assosasiyası]] özündə 26.000 futbol klubunu və 6.6 milyon üzvü özündə birləşdirən böyük bir qurumdur. Almaniya futbol liqası [[Bundesliqa]] dünyadakı peşəkar idman yarışları içərisində özünə ən çox tamaşaçı cəlb edən yarışlardan biri hesab olunur. Futbol üzrə Almaniya yığma komandası 4 dəfə Dünya və 3 dəfə Avropa çempionu olub. Digər yarışlardan [[hokkey]], [[reqbi]], [[tennis]] və motorlu yarışlar da Almaniyada geniş yayılıb. "[[Formula-1]]"də alman pilotu [[Mihael Şumaxer]] 7 dəfə dünya çempionu olub.

== Elm ==
[[Fayl:Heidelberg Universitätsbibliothek 2003.jpg|thumb|250px|1386-cı ildə əsası qoyulmuş [[Heydelberq Universiteti]]nin ktabxanası]]
Almaniyada elm orta əsrlərdən bəri sürətlə inkişaf etməkdədir. Hal-hazırda da Almaniyada elmə yatırım çox yüksək səviyyədədir və bu məqam ölkə iqtisadiyyatının sürətlə inkişafına əsas təkan verən amillərdəndir. İndiyə kimi 103 alman [[Nobel mükafatı]]na layiq görülmüşdür. Müasir dövrdə Almaniyada elmin inkişafına sənaye, universitetlər və dövlət tərəfindən böyük həcmdə yardımlar ayrılır.

=== Təhsil ===
{{Əsas|Almaniya universitetlərinin siyahısı}}
[[Fayl:080110 uni berlin.jpg|thumb|250px|[[Humboldt Berlin Universiteti]]]]
Almaniyada yüksək səviyyəli və keyfiyyətli təhsil mövcuddur. Burada təhsil ilə əlaqədar işlərə mərkəzi hökumət deyil, federal əyalətlər cavabdehdir. Uşaq bağçalarına gediş könüllü olsa da, orta məktəbdə 9 illik təhsil ölkədəki bütün uşaqlar üçün məcburi xarakter daşıyır. Bu gün Almaniyanın ali məktəblərində 1,98 milyon tələbə təhsil alır. Onların demək olar ki, yarısı, 48 faiz qadınlardır. Ümumilikdə 376 ali məktəb ali təhsil təklif edir və bunlardan 102-si universitet, 170-i ali peşə məktəbi və 69-u özəl ali məktəbdir. Ötən illərdə xarici tələbələrin sayı hiss olunacaq dərəcədə artmışdır.

Avropanın yalnız çox az dövlətləri Almaniya kimi çoxtərəfli təhsil imkanları təklif edir. 160-dan çox şəhərdə 376 ali məktəb gənclərə ali təhsil verir. Elmi cəhətdən güclü olan məktəblər yalnız Berlin və Hambuq kimi böyük şəhərlərdə deyil, Haydelberq kimi balaca şəhərlərdəki təhsil məktəbləri də bütün dünyada tanınır.

==== Ali məktəblər haqqında məlumat ====
Bir fakültənin tələbələri nə qədər razıdırlar. Onların elmi təchizatı necədir. Müvafiq universitet və ali məktəb axtarışında tələbələrin çoxlu sualları vardır. Almaniyada onlar öz suallarına Ali məktəb İnkişafı Mərkəzinin (Centrums für Hochschulentwicklung-CHE) siyahılarında tapa bilərlər. AİM-in məlumatları almandilli universitetləri və ali peşə məktəbləri haqqında ən ətraflı və detallı məlumatlardır.

Buraya 35 fənn daxildir və bununla demək olar ki, abituriyentlərin 3/4-dən çoxunun köməyinə gəlir. Təhsilə, təchizata və tədqiqata dair faktlarla yanaşı, həmçinin 250000 tələbənin də təhsil şərtləri və fakültələrin ayrı-ayrı fənn professorları arasındaki çəkisi haqqında fikirləri ilə də tanış olmaq olar.

=== Ali məktəb növləri ===
Ali peşə məktəbi, texniki ali məktəb, universitet, peşə akademiyası: Alman ali məktəb təhsil sistemi çoxtərəflidir və müxtəlif ali məktəb növlərindən ibarətdir. Bu ola bilər ki, ilk baxışda insanı çaşdırır, ancaq həm də o deməıkdir ki, müxtəliflik ən yaxşı təhsil seçiminə imkan yaradır. Təcrübəyə daha çox üstünlük verənlər peşə ali məktəbi, nəzəriyyəyə əsaslanan tədqiqata üstünlük verənlər isə universiteti seçirlər.

Bu gün Almaniyanın ali məktəblərində 1,98 milyon tələbə təhsil alır. Onların demək olar ki, yarısı, 48 faiz qadınlardır. Ümumilikdə 376 ali məktəb ali təhsil təklif edir və bunlardan 102-si universitet, 170-i ali peşə məktəbi və 69-u özəl ali məktəbdir. Ötən illərdə xarici tələbələrin sayı hiss olunacaq dərəcədə artmışdır.

Avropanın yalnız çox az dövlətləri Almaniya kimi çoxtərəfli təhsil imkanları təklif edir. 160-dan çox şəhərdə 376 ali məktəb gənclərə ali təhsil verir. Elmi cəhətdən güclü olan məktəblər yalnız Berlin və Hambuq kimi böyük şəhərlərdə deyil, Haydelberq kimi balaca şəhərlərdəki təhsil məktəbləri də bütün dünyada tanınır.

== Siyasət ==
[[Fayl:33rdG8Leaders.jpg|thumb|250px|[[Böyük səkkizliyin Heiligendam sammiti]]]]
Almaniyada xarici siyasət orqanları bir sıra özünəməxsusluğa malikdirlər. Xarici siyasət sahəsində federal torpaqların səlahiyyətləri kifayət qədər məhduddur. Xarici əlaqələrin federal orqanları ikipalatalı parlament, prezident, federal kansler və hökumət, xarici işlər naziridir. İkipalatalı parlament bundestaq və bundesratdan ibarətdir.

Xarici əlaqələrin ali orqanı prezident olsa da, real hakimiyyət, demək olar ki, tamamilə icra edici hakimiyyətin — hökumət və onun başçısı kanslerin əlindədir. Hətta buna görə alman sistemini hərdən kansler diktaturası adlandırırlar.

Parlament qanunverici formalaşdırmaya ehtiyac duyan xarici əlaqələr məsələləri həll edir. Hər palatanın ayrıca xarici işlər üzrə komissiyası var. Bütövlükdə xarici əlaqələr sahəsi faktiki olaraq prezidentin, federal kanslerin, federal hökumətin və xarici işlər nazirliyinin əlində cəmləşib.

İcraedici hakimiyyətin hüquqlarının genişlənməsi Almaniyada uzun müddət federal kansler xətti ilə getmişdi.

Əsas əməliyyat halqası başda federal nazir olmaqla xarici işlər nazirliyidir. Bundan başqa xarici işlər nazirinin müavini qismində iki dövlət naziri işləyir ki, onlardan biri avropa işləri üzrə müavindir. Həmçinin iki baş (stats) katib fəaliyyət göstərməkdədir ki, onlardan biri nazirliyin direktorlar konfransı adlanan kollegiyasına rəhbərlik edir. Həmçinin XİN strukturuna Avropa və qərb şöbələri, Şərq şöbəsi, ticarət-siyasi və hüquqi şöbələr, kadrlar şöbəsi və mədəniyyət işləri üzrə idarə daxildir. Almaniyanın xaricdəki missiyalarında bir qayda olaraq, siyasi şöbələrdən başqa geniş iqtisadi şöbələr, həmçinin informasiya və mədəniyyət üzrə şöbələr mövcuddur, maliyyə, sığorta, sosial məsələlər üzrə referentlər çalışır. Bütövlükdə alman diplomatik qurumunda 5600 yaxın adam işləyir (3200 nəfəri xaricdə).

[[Almaniyada seçkilər]]də 18 yaşı tamam olmuş bütün Almaniya vətəndaşları iştirak edə bilərlər. Əsas siyasi partiyalar:
# Almaniya Sosial-Demokrat Partiyası — ASDP (1946), 774 min nəfər üzvü, sədr: F. Munteferinq.
# Yaşıllar Alyansı — 90, sədr: H. Restel.
# [[Xristian Demokrat İttifaqı (Almaniya)|Xristian-Demokratik İttifaqı]] — XDİ (1945), 636 min nəfər üzvü, sədr: A. Merkel

== Silahlı qüvvələr ==
{{əsas|Almaniya Silahlı Qüvvələri}}
[[Fayl:Leopard 2 A5 der Bundeswehr.jpg|thumb|right|200px|Almaniya istehsalı olan [[Leopard 2]] tankları]]
[[Fayl:Eurofighter ILA 2006.jpg|thumb|left| [[Lüftvaffe]]]]
[[Fayl:LockheedStarfighterLeBourge.jpg|thumb|right|Keçmiş Lüftvaffenin [[F-104 Starfighter]]i]]
Almaniya Silahlı Qüvvələri ({{dil-de|Bundeswehr}}) quru qoşunlarından, hərbi hava qüvvələrindən (''Luftwaffe'') və hərbi dəniz qüvvələrindən ibarətdir. Almaniyada hərbi xidmət 18 yaşından yuxarı olan bütün kişilər üçün məcburidir. Hərbi xidmət müddəti 6 aydan ibarətdir. Almaniyanın 2009-cu ildə hərbi xərcləri 45,6 mld. dollar olub. Hərbi xərclərin miqdarına görə dünyada 7-ci yeri tutur. Hərbi xərclər Almaniya Ümumi Daxili Məhsulunun 1,3%-ni təşkil edir ki, bu da aşağı göstərici hesab olunur.<ref>[http://www.sipri.org/research/armaments/milex/resultoutput/milex_15 2009-cu ildə 15 Ən Böyük Hərbi Büdcəyə Malik Ölkələrin Siyahısı] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20110217084451/http://www.sipri.org/research/armaments/milex/resultoutput/milex_15 |date=2011-02-17 }} {{en}}</ref> Hal-hazırda Almaniya ordusunda 200.500 peşəkar hərbçi, 50.000 nəfər 6 ay müddətinə orduda xidmət edən 18–25 yaş arası çağırışçı və 2.500 nəfər aktiv ehtiyat hərbçi xidmətdədir. 2001-ci ildə qadınların alman ordusunda xidmət etməsinə icazə verilmişdir, lakin onlar məcburi çağırışa məhkum deyillər. Hal-hazırda Almaniya ordusunda 14.500 qadın xidmət edir, indiyə kimi 2 qadın general rütbəsinə qədər yüksələ bilmişdir.

Alman ordusu [[Soyuq Müharibə]] dövründə Almaniyadan kənarda heç bir hərbi əməliyyatlarda iştirak etməmişdir. Buna baxmayaraq, keçirilən hərbi təlimlərdə əsgər itkiləri baş verirdi. Məsələn, 1957-ci ildə Bavariyada keçirilən hərbi təlimdə 15 desant əsgəri İller çayına eniş edərək orada boğulmuşdur, lakin Soyuq Muharibədən sonrakı dövrdə Almaniya xarici ölkələrdə gedən müharibələrdə iştirak edir. Hal-hazırda alman ordusunun minlərlə əsgəri [[Əfqanıstan]]da gedən müharibədə iştirak edir. Bundan başqa alman ordusunun əsgərləri [[Kosovo]]da, [[Livan]]da, [[Bosniya və Herseqovina]]da sülhməramlı kontingentin tərkibinə daxildirlər. 1994-cü ildən bəri 70 alman əsgəri Almaniyadan kənarda aparılan hərbi əməliyyatlarda öldürülüb.

Bundan başqa Almaniya [[NATO]]-nun üzvüdür. Bir neçə NATO ölkəsinin qoşunları isə Almaniyada yerləşir. İkinci dünya müharibəsindən sonra Almaniyada xarici ölkələrin yüz minlərlə əsgəri yerləşirdi, lakin Soyuq müharibənin bitməsindən sonra bu qoşunların bir çoxu ölkəni tərk etdi. Hal-hazırda Almaniyada 64.000 ABŞ və 20.000 nəfər Böyük Britaniya əsgəri var. Böyük Britaniya 2020-ci ilə kimi bütün əsgərlərini Almaniyadan çıxaracağını bəyan edib.<ref>[http://www.thelocal.de/national/20101019-30615.html Böyük Britaniya 2020-ci ildə bütün qoşunlarının Almaniyadan çıxaracaq] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20101124011528/http://www.thelocal.de/national/20101019-30615.html |date=2010-11-24 }} {{en}}</ref>

Yeni qəbul olunmuş qanuna əsasən 2011-ci ildən etibarən Almaniyada məcburi əsgərlik xidməti ləğv olunur. Hərbi xidmətini yerinə yetirmək istəməyənlər bu vəzifədən azad ediləcəklər. Beləliklə Almaniyada 57 ildir davam edən hərbi xidmətə çağırış sona çatdı. Məcburi əsgərliklə əlaqədar konstitusiya maddəsi olduğu kimi qalacaq, lakin ölkədə zəruri əsgərlik qəti surətdə tətbiq olunmayacaq. Yəni Almaniya nə vaxtsa hücuma məruz qalarsa məcburi xidmət birmənalı şəkildə yenidən tətbiq ediləcək.<ref>[http://sia.az/view.php?lang=az&menu=39&id=71803 Almanlar 57 illik məcburi əsgərliyi aradan qaldırıb] {{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Ölkədə bundan sonra silahlı qüvvələrin əsas hissəsini müqavilə əsasında xidmət edən əsgərlər və muzdlular təşkil edəcək.

== Şəkillər ==
<gallery>
Şəkil:Hintersee.jpg|[[Bavariya]]da [[Alp dağları]]nın mənzərəsi
Şəkil:Hohenschwangau von Neuschwanstein.jpg|[[Bavariya]]da 12-ci əsrdə tikilmiş kral qəsri
Şəkil:Blick-über-den-Teutoburger-Wald1.jpg|Tevtoburqda meşə görüntüsü
Şəkil:Ulm public library above.jpg|[[Ulm]] şəhərində kitabxana
Şəkil:Windgermany.JPG|Almaniyada Külək Elektrik Stansiyası
Şəkil:Allianz Arena Pahu.jpg|[[Münhen]]də stadion
Şəkil:Heidelberg Germany 10082005 Main Street.jpg| [[Heydelberq]] şəhərin mərkəz hissəsi
</gallery>

== Həmçinin bax ==
* [[Almaniya Federal Kəşfiyyat Xidməti]]
* [[Almaniya Krallığı]]

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı|2}}

== Xarici keçidlər ==
* [http://www.deutschland.de/en/home-page.html?tx_fdfxyaml_pi1 deutschland.de] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120324002758/http://www.deutschland.de/en/home-page.html?tx_fdfxyaml_pi1 |date=2012-03-24 }} — Rəsmi Almaniya portalı
* [http://www.bundeskanzlerin.de/Webs/BK/En/Homepage/home.html Almaniya Kanslerinin rəsmi saytı] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121014034607/http://www.bundeskanzlerin.de/Webs/BK/En/Homepage/home.html |date=2012-10-14 }}
{{Vikilər
| commons     = Germany
| wikispecies = 
| wikt        = 
| b           = 
| s           = 
| q           = 
| n           = 
| m           = 
}}
{{Almaniya mövzularda}}
{{Avropa ölkələri}}
{{Avropa Birliyi}}
{{NATO}}
{{Almaniya əyalətləri}}
{{Baltik dənizi ölkələri}}
{{G20}}
{{Türk dövlətləri}}

[[Kateqoriya:Almaniya| ]]
[[Kateqoriya:Böyük səkkizlik ölkələri]]
[[Kateqoriya:Baltik dənizi ölkələri]]
[[Kateqoriya:Federativ dövlətlər]]
[[Kateqoriya:G20 ölkələri]]
[[Kateqoriya:Mərkəzi Avropa]]
[[Kateqoriya:Avropa İttifaqına üzv dövlətlər]]
[[Kateqoriya:BMT üzvü olan ölkələr]]
[[Kateqoriya:NATO üzvü olan ölkələr]]
[[Kateqoriya:Böyük yeddilik ölkələri]]
[[Kateqoriya:Qərbi Avropa]]
[[Kateqoriya:Aralıq dənizi İttifaqına üzv dövlətlər]]