Nasist həbs düşərgələrinin siyahısı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
1.1 milyon insanın öldürüldüyü Auşvits həbs düşərgəsinin əsas girişi[1]

Bu məqalə İkinci dünya müharibəsi və Holokost hadisələri dövründə bütün Avropada mövcud olmuş ən məşhur Nasist həbs və ölüm düşərgələrinin bir hissəsini əhatə edir. 1967-ci ildə Almaniya Ədalət Nazirliyinin tərtib etdiyi siyahıya əsasən almanlar tərəfindən işğal olunmuş ərazilərdə təqribən 1200 düşərgə və alt-düşərgənin mövcud olduğu bildirilsə də,[2] Yəhudi Virtual Kitabxanasının məlumatına görə işğal olunmuş ölkələrdə ümumilikdə almanlar tərəfindən düzəldilmiş 15,000 düşərgə var idi.[3]

Müharibənin başlamasından əvvəl, 1933-1939-cu illərdə bu cür həbs düşərgələrində saxlanılan məhbusların əsas hissəsini alman kommunistlər, sosialistlər, sosial-demokratlar, qaraçılar və Yehova şahidləri təşkil edirdi.[4]

"Həbs düşərgəsi" termini tez-tez İkinci dünya müharibəsi ərzində mövcud olmuş bütün alman düşərgələri üçün ümumi ad kimi işlədilir. Lakin, alman düşərgə sistemində müxtəlif növ toplama düşərgələrinin olması da bir faktdır. Ölüm düşərgələri və toplama düşərgələri arasında bir sıra fərqlər var idi.

Həbs düşərgələri əsas etibarilə saxlanma və məhbusların əmək istismarı mərkəzi kimi fəaliyyət göstərirdi. ABŞ Holokost Memorialı Muzeyi tərəfindən təşkil olunmuş araşdırmalara əsasən müharibə illərində 42,500 düşərgə və gettoda saxlanılan ümumilikdə 15–20 milyon insandan köləlik məqsədləri üçün istifadə edilmişdir.[5] Almaniyada və almanlar tərəfindən işğal olunmuş Avropa ərazilərində mövcud olmuş 20,000 həbs düşərgəsi insanlığa qarşı baş tutmuş bu cür terror aktlarında mühüm rol oynamışdır. Bu cür düşərgələrin əksəriyyəti öz müharibə cinayətlərini və insanlığa qarşı baş vermiş cinayətləri ört-basdır etmək məqsədilə Antihitler koalisiyasının əlinə keçməzdən əvvəl almanlar tərəfindən dağıdılmışdır.[6]

Ölüm düşərgələri isə müstəsna olaraq buraya gətirilmiş məhbusların kütləvi şəkildə öldürülməsi məqsədilə dizayn olunmuşdu. Beljets, Sobibor və Treblinka kimi "ölüm fabrikləri"ndə alman SS birləşmələri və polisi tərəfindən 2,700,000 nəfər etnik yəhudi zəhərli qaz, güllələnmə və ac şəraitdə dözülməz işlərə cəlb olunaraq öldürülmüşdür.[7]

Seçilmiş nümunələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aşağıdakı siyahıda təqdim olunan statistik və riyazi məlumatlar çoxsaylı nəşrlərdən götürülmüşdür və bu səbəbdən də bu siyahını ümumi nümunə kimi göstərmək düzgün deyil.

Alman işğalı altında olan Avropada mövcud olmuş gettolar bu siyahıya daxil deyil.

  Ölüm düşərgələri
  Həbs düşərgələri
  Əmək düşərgələri
  Əsas düşərgələr
# Düşərgənin adı Ölkə (hazırkı) Düşərgə növü İstismar tarixi Məhbus sayı Ölü sayı Alt-düşərgələr Veb-səhifə
1 Olderni Gernsi Əmək düşərgələri yanvar 1942 – iyun 1944 6,000 700 Lager Borkum, Lager Helqoland, Lager Norderni, Lager Silt [1]
2 Amersfort Niderland Tranzit düşərgə və həbsxana avqust 1941 – aprel 1945 35,000 1,000 [2]
3 Arbaytsdorf Almaniya Əmək düşərgəsi 8 aprel 1942 – 11 oktyabr 1942 600 none
4 Auşvits Polşa Ölüm və həbs düşərgəsi aprel 1940 – yanvar 1945 135,000[8] in August 1944 1,100,000 [9] with 400,000 recorded arrivals [10] [11] [8] [9] [11] [10]
5 Banitsa Serbiya Həbs düşərgəsi iyun 1941 – sentyabr 1944 23,637 3,849[12]
6 Bardufoss Norveç Həbs düşərgəsi mart 1944 – ???? 800 250 [13]
7 Beljets Polşa Ölüm düşərgəsi oktyabr 1941 – iyun 1943 434,508 [3]
8 Berqen-Belzen Almaniya Həbs düşərgəsi aprel 1943 – aprel 1945 120,000 52,000 2 [4]
9 Berlin-Martzan Almaniya Qaraçılar üçün əmək düşərgəsi iyul 1936 – ???? [5]
10 Bernburq Almaniya Toplama nöqtəsi aprel 1942 – aprel 1945 14,385 2
11 Boqdanovka Ukrayna Həbs düşərgəsi 1941 54,000 40,000
12 Bolsano İtaliya Tranzit düşərgəsi iyul 1944 – aprel 1945 11,116
13 Bor Serbiya Əmək düşərgəsi iyul 1943 – sentyabr 1944 6,000 1,800 – 2,800 [6]
14 Bretvet Norveç Həbs düşərgəsi 1941 – may 1944 1,000
15 Breendonk Belçika Həbs və əmək düşərgəsi 20 sentyabr 1940 – sentyabr 1944 3532 391 none [7]
16 Braytenau Almaniya Əmək düşərgəsi 1933 – 1934,
1940–1945 		470 – 8500 [8]
17 Buhenvald Almaniya Həbs düşərgəsi iyul 1937 – aprel 1945 266,000 56,545 [9]
18 Xelmno Polşa Ölüm düşərgəsi dekabr 1941 – aprel 1943,
Aprel 1944 – yanvar 1945 		152,000 [10]
19 Srveni Krst Serbiya Həbs düşərgəsi 1941–1944 30,000 10,000
20 Daxau Almaniya Həbs düşərgəsi mart 1933 – aprel 1945 200,000 31,591 [11]
21 Dransi Fransa Tranzit və toplama düşərgəsi 20 avq 1941 – 17 avq 1944 70,000 Austerlitz, Levitan və Bassano düşərgələri [12]
22 Falstad Norveç Həbs düşərgəsi dekabr 1941 – may 1945 200 none [13]
23 Flossenbürq Almaniya Həbs düşərgəsi may 1938 – aprel 1945 96,000 30,000 [14]
24 Fort de Romenvil Fransa Həbs və tranzit düşərgəsi 1940 – avqust 1944 8,100 200 none [15] Arxivləşdirilib 2019-07-23 at the Wayback Machine
25 Fort VII Polşa Həbs və tranzit düşərgəsi oktyabr 1939 – aprel 1944 18,000 4,500 [16]
26 Fossoli İtaliya Həbs və tranzit düşərgəsi 5 dekabr 1943 – noyabr 1944 2,800
27 Qrini Norveç Həbs düşərgəsi 2 may 1941 – may 1945 19,788 8
28 Qross-Rozen Polşa Əmək düşərgəsi avqust 1940 – fevral 1945 125,000 40,000 [17]
29 Hertsoqenbuş Niderland Həbs düşərgəsi 1943 – 1944 31,000 750 [18]
30 Hintsert Almaniya Toplama nöqtəsi iyul 1940 – mart 1945 14,000 302 [19]
31 Yaqala Estoniya Əmək düşərgəsi avqust 1942 – avqust 1943 200 3,000 [20] Arxivləşdirilib 2016-03-13 at the Wayback Machine
32 Yanovska Ukrayna Getto; tranzit, əmək və ölüm düşərgəsi sentyabr 1941 – noyabr 1943 40,000 [21]
(see "A-Z")
33 Kayzervald Latviya Həbs düşərgəsi 1942 – 6 avqust 1944 20,000 16 [22]
34 Kauferinq Almaniya Həbs düşərgəsi iyun 1943 – aprel 1945 30,000 14,500 [23][24]
35 Kaunas gettosu Litva Getto və toplama düşərgəsi 22 iyun 1941 – 1 avqust 1944 Pravyenişken [25]
36 Kemna Almaniya İlkin toplama düşərgəsi iyun 1933 – yanvar 1934 4,500 [26]
37 Kiştartsa Macarıstan Həbs düşərgəsi 1944 – 1945 1,800 [27]
38 Klooqa Estoniya Əmək düşərgəsi 1943 – 28 sentyabr 1944 1,800
39 Koldiçevo Belarus Əmək düşərgəsi 1942 – iyun 1944 22,000
40 Le Vernete Fransa Toplama düşərgəsi 1939–1944
41 Maydanek Polşa Ölüm və həbs düşərgəsi oktyabr 1941 – iyul 1944 78,000 [28]
42 Malxov Almaniya Həbs və tranzit düşərgəsi 1943 – 8 may 1945 5,000
43 Maliy Trostinets Belarus Ölüm düşərgəsi iyul 1941 – iyun 1944 60,000–65,000
44 Mauthauzen Avstriya Həbs düşərgəsi avqust 1938 – may 1945 195,000 55,000–60,000 [29]
45 Mexelen Belçika Tranzit düşərgəsi iyul 1942 – sentyabr 1944 25267[14] 300[15] none [30]
46 Mittelbau-Dora Almaniya Həbs düşərgəsi sentyabr 1943 – aprel 1945 60,000 20,000 [31]
47 Natsveyler-Struthof Fransa Həbs düşərgəsi may 1941 – sentyabr 1944 52,000 22,000 [16]
48 Noyenqamme Almaniya Həbs düşərgəsi 13 dekabr 1938 – 4 may 1945 106,000 42,900+ [32]
49 Niderhagen Almaniya Toplama və əmək düşərgəsi sentyabr 1941 – 1943 3,900 1,285 [33]
50 Oberer Kuhberq həbs düşərgəsi Almaniya Həbs düşərgəsi 1933 – 1935 600 0 [34]
51 Oranienburq Almaniya İlkin toplama düşərgəsi mart 1933 – iyul 1934 3,000 16
52 Osthofen Almaniya Toplama nöqtəsi mart 1933 – iyul 1934
53 Plaşov Polşa Əmək düşərgəsi dekabr 1942 – yanvar 1945 150,000 9,000
54 Ravensbrük Almaniya Qadınlar üçün həbs düşərgəsi may 1939 – aprel 1945 132,000 28,000 [35] Arxivləşdirilib 2012-01-17 at the Wayback Machine[36]
55 Risera di San Sabba İtaliya Tranzit və toplama düşərgəsi sentyabr 1943 – 29 aprel 1945 25,000 5,000 [37]
56 Zaksenhauzen Almaniya Həbs düşərgəsi iyul 1936 – aprel 1945 200,000 30,000 [38]
57 Saymişte Serbiya Ölüm düşərgəsi oktyabr 1941 – iyul 1944 50,000 20,000–23,000
58 Salaspils Latviya Həbs düşərgəsi oktyabr 1941 – 1944 2,000 [39]
59 Skroçovitz Çex Respublikası Tranzit və əmək düşərgəsi 1940–1943 700 13 [40]
60 Sobibor Polşa Ölüm düşərgəsi may 1942 – oktyabr 1943 170,165 [41]
61 Dzyaldovo Polşa Əmək və tranzit düşərgəsi 1939/40 – 1945 30,000 13,000 3
62 Ştutthof Polşa Həbs düşərgəsi sentyabr 1939 – may 1945 110,000 65,000 [42]
63 Sirets Ukrayna Əmək və ölüm düşərgəsi 1942 – 1943 2,000 [43]
64 Terezin Çex Respublikası Tranzit düşərgə və getto noyabr 1941 – may 1945 140,000 33,000 [44]
65 Treblinka Polşa Ölüm düşərgəsi iyul 1942 – noyabr 1943 1,000,000 [45]
66 Vayvara Estoniya Toplama və tranzit düşərgəsi 15 sentyabr 1943 – 29 fevral 1944 20,000 950 22 [46] [47]
67 Varşava Polşa Həbs və ölüm düşərgəsi 1942–1944 400,000 20,000–35,000
68 Vesterbork Niderland Tranzit düşərgəsi may 1940 – aprel 1945 102,000

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Auschwitz". United States Holocaust Memorial Museum. 2018-08-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 fevral 2019.
  2. ↑ Bundesministerium der Justiz (2011), List of concentration camps and their outposts in alphabetical order. Internet Archive.
  3. ↑ "Concentration Camp Listing". 2017-01-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-08.
  4. ↑ Holocaust Encyclopedia, Nazi Camps. Introduction. Arxivləşdirilib 2018-06-19 at the Wayback Machine United States Holocaust Memorial Museum.
  5. ↑ Anat Helman. 'The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos by Geoffrey P. Megargee // Exploring the Universe of Camps and Ghettos. Jews and Their Foodways. Oxford University Press. 2015. 251–252. ISBN 0190265426.
  6. ↑ Source: Abzug, Bridgman, Chamberlin, Goodell. "Liberation of German Camps". Holocaust Encyclopedia. United States Holocaust Memorial Museum. 2015. 2018-06-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 fevral 2019.
  7. ↑ Robert Gellately; Nathan Stoltzfus. Social Outsiders in Nazi Germany. Princeton University Press. 2001. səh. 216. ISBN 978-0-691-08684-2. 2019-04-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-08.
  8. ↑ 1 2 Franciszek Piper, Construction and Expansion of KL Auschwitz ("Budowa i rozbudowa KL Auschwitz"). Arxiv surəti 25 sentyabr 2010 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2010-09-25 at the Wayback Machine The Auschwitz-Birkenau State Museum in Oświęcim, Poland (Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu), 1999–2010
  9. ↑ 1 2 Franciszek Piper, Dead victims of KL Auschwitz per nationality and/or profile of deportees ("Liczba uśmierconych w KL Auschwitz ogółem wg Narodowości lub kategorii deportowanych"). Arxiv surəti 20 iyul 2011 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2011-07-20 at the Wayback Machine The Auschwitz-Birkenau State Museum in Oświęcim, Poland, 1999–2010 Şablon:Pl icon
  10. ↑ 1 2 Franciszek Piper. "Victims of KL Auschwitz" [Liczba ofiar KL Auschwitz]. Auschwitz-Birkenau State Museum (polyak). Oświęcim, Poland. 1999–2010. Overwhelming majority of Auschwitz arrivals were killed within hours. Only about 10 percent of the prisoners from transports organized by the Reich Main Security Office (RSHA) were registered and assigned to the Birkenau barracks. There were around 400,000 registrations at Auschwitz in total, including 195,000 non-Jews, and around 202,000 Jews. — Franciszek Piper. See also: Vincent Châtel & Chuck Ferree (2006). "Auschwitz-Birkenau Death Factory". The Forgotten Camps. 2010-09-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib – Internet Archive, 2010-09-25 vasitəsilə.
  11. ↑ 1 2 List of Subcamps of KL Auschwitz (Podobozy KL Auschwitz). Arxiv surəti 12 oktyabr 2011 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2011-10-12 at the Wayback Machine The Auschwitz-Birkenau State Museum in Oświęcim, Poland (Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu), 1999–2010
  12. ↑ Ramet, Sabrina P., The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation: 1918–2005. Indiana University Press, 2006. (p. 131)
  13. ↑ Store norske leksikon. "Bardufoss fangeleir" (Norwegian). 2010-04-09. 2021-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-08.
  14. ↑ Schram, Laurence. De cijfers van de deportatie uit Mechelen naar Auschwitz. Perspectieven en denkpistes // De Belgische tentoonstelling in Auschwitz. Het boek - L'exposition belge / Auschwitz. Le Livre (Dutch). Het Joods Museum voor Deportatie en Verzet. 2006. ISBN 978-90-76109-03-9. 2018-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 August 2011.
  15. ↑ Mikhman, Dan; Gutman, Israel, redaktorlar The encyclopedia of the righteous among the nations: rescuers of Jews during the Holocaust. Belgium. Yad Vashem Publications. 2005. ISBN 978-9653083769.
  16. ↑ Roger Boulanger (2006), L'historique du camp de Natzweiler-Struthof via Internet Archive.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Nasist_həbs_düşərgələrinin_siyahısı&oldid=7795483"