Hilingon an source kan Kumbensyon sa Basel


An '''Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and Their Disposal''' na mas bisto sa apod na '''Basel Convention''' o '''Kumbensyon sa Basel''', sarong internasyonal na tratado na dinisenyo tanganing inaan an mga pagkalat nin peligrosong basura sa pag-oltanan nin mga nasyon, asin espisipikong olangon an pagbalyo nin peligrosong basura hale sa pag-oswag pasiring sa bakong gayong mauswag na mga nasyon (LDC). Kundi dai kaiyan nasosolusyonan an patungkol sa pagkalat nin basurang radyoaktibo. Katuyohan man kan kombension na pasaditon an rikas asin pagkadelikado kan mga basura, siguraduhon an saindang marahay na kamugtakan sa palibot sagkod na posible sa pinaggikanan nin kapag-arakian, asin tabangan an LDCs sa marahay na paagi sa palibot na pagmanehar kan peligroso asin iba pang basura na pinoprodusir ninda.
[[Ladawan:Map_of_Basel_Convention.svg|thumb|Mga Kabtang sa Kombension]]
An kombensyon binuksan para sa pirma kan 21 Marso 1989, asin naglaog sa puwersa kan 5 Mayo 1992. Kan Oktubre 2018, 109 an mga estado asin an SAARS naging mga partido sa kumbensiyon. An Haiti asin Estados Unidos nagpirma sa kombension alagad dai iyan inaprobaran.

Kasunod kan sarong petisyon na nagtutuga sa isyu na pinirmahan kan labi sa sarong milyon katawo sa bilog na kinaban, kadaklan kan mga nasyon sa kinaban, alagad bakong kan Estados Unidos, nag-uyon kan Mayo 2019 sa sarong alimenda kan Katipunan Base sa Basel na kabali na diyan an plastik na basura bilang nakaguhit na materyal. Dawa ngani an Estados Unidos bako nang parti sa tratado, an nag-eeksportarng mga barko nin plastik na basura hale sa Estados Unidos ngonyan "daing kontrol na trapik kun an mga barko makalaog na sa halangkaw na kadagatan," sono sa Action Network nin Basel (BAN), asin an mga tripulante kan siring na mga barko tibaad mapaatubang sa mga disbentaha, huli ta an transportasyon nin basurang plastik ibinabawal sa gabos na ibang nasyon.

== Kasaysayan ==
Huli sa higot na paggibo nin mga ley sa palibot (halimbawa, an RCRA) sa nagprogreso nang mga nasyon kan 1970, biglang luminangkaw an gastos sa pag-apon kan mga peligrosong basura. Kadungan kaiyan, an panglobong pagpaktora naggibo nin temporaryong paghiro nin basura na mas madaling makua, asin dakol na LDC an desesperado para sa kuwarta nin ibang nasyon. Bilang resulta, marikas na nagtalubo an negosyo sa peligrosong basura, partikularmente sa LDCs.

An saro sa mga pangyayari na nagbunga kan paglalang sa Kombension nin Basel iyo an pangyayaring insidente sa kadagatan kan Khian, na dian an sarong barko na may darang sinulong abo hale sa siudad nin Philadelphia sa Estados Unidos igwa nin kabanga kan pasan kaiyan sa baybayon sa Haiti bago piritan na humale. Dakol na bulan iyan na naglayag, na nagkapirang beses na liniwat an ngaran kaiyan. Dai kayang idiskarga an kargamento sa ano man na duongan, an mga tripulante tinutubodan na nag-aapon nin dakol kaiyan sa dagat.

An saro pa iyo an kamugtakan kan 1988 Koko sa Nigeria na an limang barko nagdara nin 8,000 na barsa nin peligrosong basura hale sa Italia pasiring sa sadit na banwaan nin Koko sa Nigeria karibay nin $100 bulanan na arkila na binayadan sa sarong taga-Nigeria para sa paggamit kan saiyang oma.

Sa miting kaiyan na nangyari poon 27 Nobyembre sagkod 1 Disyembre 2006, an komperensia kan mga partido kan Basel Agreement nakasentro sa mga isyu nin elektronikong basura asin sa pagdistroso nin mga barko. 

Oyon ki Maureen Walsh, mga 4% sana nin peligrosong basura na hale sa OECD na mga nasyon an aktuwal na dinara sa ibong nin internasyonal na mga linderos.<ref>{{Cite journal|last=Walsh|first=Maureen|title=The global trade in hazardous wastes: domestic and international attempts to cope with a growing crisis in waste management|journal=Catholic University Law Review|year=1992|volume=42|pages=103–140}}</ref> Kaiba sa mga basurang ini, kabilang sa iba pa, an kemikal na basura, basurang radyoaktibo, basura sa munisipyo, abestos, incinerator abo, asin daan na mga rueda, radioctive waste, muncipal cly basura. Sa internasyonal na basura na ipinaktora hale sa nagprogreso nang mga nasyon, labing kabanga an dinadara sa pagkaomay asin sa natatada para sa pangultimong gastos.

An nag-oorog na negosyo sa mga materyales na recyclable nagbunga nin pag-oswag sa sarong sadan para sa paggamit nin mga produkto na arog kan komputer. An klase nin negosyong ini pinahahalagahan sa binilyon na dolyar. Sa isyu iyo an pagkakaiba kun gamit na kompyuter nagpundo na magin sarong "kalakal" asin nagiging"basura."

Kan Oktubre 2018, igwa nin 187 na partido sa tratado, na kabale an 184 miembro kan UN, an Cook Islands, an Unyon Europeo, asin an Estado nin Palestina.  Sinasabi kan siyam na miembro kan UN na bakong partisipante sa tratado iyo an Sirangan na Timor, Fiji, Grenada, Haiti, San Marino, Islas Solomon, Timog Sudan, Tuvalu, asin Estados Unidos.

== Depinisyon nin peligrosong basura. ==
Namomogtak an basura sa irarom kan kombension kun iyan nasa kategoriya nin basura na nakalista sa Annex I kan kombension asin ipinaheheling kaiyan an saro sa peligrosong mga karakteristiko na yaon sa Annex III. Sa ibang pagtaram, iyan dapat na nalilista sagkod igwa nin karakteristiko na arog kan pagiging delikadong magsabog, madaling masulo, nakakaburat, o nakararaot. An saro pang paagi na an basura puedeng maholog sa hiwas kan kombension iyo na kun iyan tinatawan nin kahulogan na o ibinibilang na peligrosong basura sa irarom kan mga ley magsalang kan nag-eeksportarng nasyon, kan nag-oimportar na nasyon, o kan arin man sa mga nasyon na nagpapabyahe.

An pakahulogan kan paggamit kan termino ginibo sa Artikulo 2 al 4 asin pinapanongdan sana an annex IV, na nagtatao nin lista nin mga operasyon na nasasabotan na magagamit o pinarahay. An mga halimbawa nin paggagamitan sarong halakbang na ulayon, kaiba an pagkua asin pagresiklo.

Sa pankagabsan, tanganing maholog sa hiwas kan kombension, igo nang masayang an pagkasayang sa Annex II, na nakalista an iba pang basura, arog baga kan basura sa harong asin basura na bunga nin pagsulo nin basura.

Dai sakop an operasyon sa mga barko sa irarom nin iba pang sistema nin pagkontrol internasyonal asin basura hale sa normal na pagpunsionar kan mga barko.

Pigpurbaran ni Annex IX na tawan nin kahulugan an mga basura na dai man pigkokonsiderar na peligrosong basura asin kabali sa hiwas kan Katipunan Basel. Kun an mga basurang ini naatian nin peligrosong materyales sagkod na iyan nagigin dahelan na ipaheling ninda an karakteristikong Annex III, dai iyan iiniiba.

== Obligasyon ==
Apuera sa mga kamugtakan manongod sa kahulogan asin pag - eksportar kan mga basura sa itaas, igwa nin estriktong mga kahagadan para sa notisya, pag-oyon asin paghiro para sa paghiro nin basura sa ibong kan nasyonal na mga linderos. Maririsa na an kombension nagbubugtak nin pankagabsan na pangangalad sa eksport o importasyon nin mga basura sa pag-oltanan nin mga lado asin bakong partisipante. An naiiba sa reglamentong ini iyo kun sain an basura sakop nin saro pang tratado na dai naghahale sa Katipunan sa Basel. An Estados Unidos sarong lataw na daeng partido sa kombension asin may magkapirang siring na pag'ooyon sa pagtugot kan pagbyaheng basura sa mga nasyon kan Partido Basel.

An Konsilyo OECD igwa man nin sadiring sistema nin pagkontrol na nagkokontrol sa mobimiento nin peligrosong mga materyales sa pag-oltanan nin OECD na miembrong mga nasyon. Ini minatogot, kabilang sa iba pang bagay, an OECD na mga nasyon na magpadagos sa pagnegosyo sa mga basurahan sa mga nasyon na arog kan Estados Unidos na dai pa nacratipikar an Kombension sa Basel.

An mga kabtang sa kombension dapat na magtao nin onra sa importasyon na mga pagprohibir nin ibang partido.

An Artikulo 4 kan Katipunan Basel naghahagad nin kabilugan na reproduksyon kan saróng henerasyon. Paagi sa pag-enkaminar sa mga nasyon na magdanay na basura sa laog kan saindang mga linderos asin sagkod sa mapupuede harani sa gikanan kaiyan, an panlaog na mga presyon maninigong magtao nin mga pan-enganyar para sa nasayang na pagreprodusir asin pag-olang sa polusyon. An mga partido tigprohibitaran sa pageksportar nin mga basurang basura pasiring sa, o pag-importar nin basura hale sa, mga bakong partisipante pasiring sa kombension.

Sinasabi kan kombension na an tapik kan ilegal na peligrosong basura sarong krimen alagad mayo nin mga probisyon na nagpapaotob.

Segun sa Artikulo 12, an mga parti pinagbotan na arogon an sarong protola na nag-eestablisar nin mga reglamento asin prosedimiento na angay para sa danyos na resulta kan paghiro nin peligrosong basura sa ibong kan mga linderos.

An presenteng konsekusiyon iyo na bilang espasyo dai pinagklasipikar bilang sarong "bansa" sa irarom kan espisipikong pakahulogan, eksport nin basurang elektroniko sa mga lugar na bakong pang-terrestial na dai maantos.

== Mga Pagbabago sa Ipinagbabawal nang Basel Convention ==
Pakatapos kan enot na pag-aprobar sa kombension, an nagkapirang dae masyadong progresibong nasyon asin mga organisasyon sa palibot nangatanosan na iyan bakong igo. Dakol na nasyon asin NGO an nangatanosan huli sa biyong pagprohibir sa pagpadara kan gabos na peligrosong basura sa LDCs. Sa partikular, an orihinal na kombension dai ipinagbawal an basura sa arin man na lugar apuera sa Antarctica kundi naghagad sana nin ideya asin sistema nin pagtogot na inaapod na "kabatidan bago an pagtugot". Dugang pa, dakol na negosyante nin basura an naghingoang aprobetsaran an marahay na ngaran nin pagrecycle liwat asin nagpoon na ipangatanosan an gabos na eksport bilang pagbalyo liwat sa mga destinasyon. Dakol an naniniwala na kaipuhan an biyong pagprohibir kaiba an mga eksport para sa pagrecycle. An mga bagay na ini nagbunga nin nagkapirang pagbabawal sa negosyo sa rehion, kaiba an kombension sa Bamako.

Si Lobbying sa 1995 kumperensya nin Basel kan LDCs, Green Peace asin nagkapirang nasyon sa Europa arog kan Denmark, nagbunga kan pag-ampon nin sarong amienda sa kombension kan 1995 na inapod na Basel Ban Amendendment pasiring sa Katipunan nin Basel. An pag-amienda inako na kan 86 na nasyon asin kan Unyon Europeo, alagad dai pa nalaog sa pwersa (arog kan hinahagad na ratipikasyon kan tolong mga myembrong estado sa kombension). Kan 6 Septyembre 2019, an Croatia nagin ika- 97ng nasyon sa pagrata kan apyan na malaog sa pwersa pakalihis nin 90 aldaw sa 5 Disyembre 2019. Ipinapangalad kan amienda an pag-eksportar nin peligrosong basura hale sa lista nin progresibong mga nasyon (na an kadaklan OECD) pasiring sa nagpoprogresong mga nasyon. An Basel Ban aplikado sa pag-eksportar huli sa ano man na dahelan, kaiba an pagrecycling. An sarong sukol nin espesyal na may pagmakolog para sa mga parasuportar sa anunsio iyo an pagpabakal nin mga barko para sa pag salbar nin mga parte asin pagraot kaini. An amienda makosog na kinontra nin nagkapirang grupo nin industriya saka nin mga nasyon na kabale an Australia asin Canada. An bilang nin pagpapakusog para sa paglaog na pwersa kan Kapamayuhan nin Banwa nasa irarom nin debate: Naglalaog an mga Amienda sa kumbensiyon tanganing puwersahan an pagkrear kan "tolong-k kan mga Kapartiryo na nag-ako kan mga ini" [Art. 17.5]; Sagkod sa presente, an mga partido kan Katipunan Basel dai pa minauyon kun baga ini tolo-kaaptan kan mga partido na partido sa Katipunan Basel kan an pagbabawal inarog, o tulo-kaapatan kan presenteng partido kan kumbensiyon [hilingon na Report kan COP 9 kan Katipunan Basel]. An report kan estadp kan amienda makukua sa pahina nin Basel Secretariat web page. An Unyon Europeo biyong impluwensyado an Basel Ban sa Isste Shipment Regtion (EWSR), kaya ini legal na nagbugkos sa gabos na mga estadong myembro kan EU. An Norway asin Switzerland lubos man na impluwensyado an Basel Ban sa saindang lehislasyon. 

Sa liwanag kan bloke mapanungod sa paglaog sa pwersa kan Kapamayuhan, an Switzerland asin Indonesya naglansar na nin sarong "Country-led Initiative" (CLI) sa impormal na paagi nin pag'andam na maseguro na an mga transoundous moles, orog na sa pagpatalubo nin mga nasyon asin mga nasyon na may mga ekonomiya sa transisyon, dai magresulta sa daing tultol na pagpapadalagan nin mga basura. An orolay na ini may katuyohan na mamidbid asin makua an mga solusyon sa mga dahelan kun taano ta dinadara pa an peligrosong mga basura sa mga nasyon na dai kayang trataron an mga iyan sa ligtas na paagi. Linalaoman na an CLI makontribwir sa pakarealisar kan mga obheto kan Panguluhanng Ban. An website kan Basel Convention nagsasabi kan progreso kan inisyatibang ini.

== Regulasyon sa basurang plastik ==
Sa kabila kan popular na pag-agrangay, kan Mayo 2019 kadaklan kan mga nasyon sa kinaban, alagad bakong an Estados Unidos, nag-oyon na mag-amienda sa Katipunan na Basel tangani na kaiba an plastik na basura bilang sarong halìpot na materyal. An kadagatan kan kinaban tinatayang igwa nin 100 milyon na metrikong tonelada nin plastik, na may maabot na 90% kaining kadakulan naggikan sa mga kadagaan. An Estados Unidos, na nagbubunga nin taonan na 42 milyon na metrikong basura sa plastik, labi pa sa arin pa man na ibang nasyon sa kinaban, nagkokontra sa amienda, alagad ta bako ining partido sa tratado mayo ini nin oportunidad na magboto diyan sa paghingoang olangon ini. An mga impormasyon manongod sa, asin mga bertuwal na retrato kan, mga hayop, arog baga kan mga marinero, darakulang plastik, asin mga nadiskobre sa siensia na talagang nakalaog an mga parte kan dagat paagi sa olang sa dugo ibinareta na nagpalaad nin pampublikong saboot para sa ginibong aksion na ginigibo sa legal na paagi. Labing sarong milyon katawo sa bilog na kinaban an nagpirma sa sarong kahagadan na naghahagad nin opisyal na aksion. Dawa ngane an Estados Unidos bako pang partido sa tratado, eksport na mga bapor nin plastik na basura hale sa Estados Unidos ngonyan "matrayumpong trapik an mga bapor hanggan na makalaog an mga bapor sa haralangkaw na dagat," susog sa Basel Action Network (BAN), asin an mga karapatan kan siring na mga bapor tibaad mapaatubang igdi, huli ta an Katipunan na Basel asín pig'aapon kan Mayo 2019 nagbabawal an transportasyon nin plastik na basura pasiring sana sa lambang ibang nasyon. 

An mga amienda sa plastik na basura kan kombension obligatoryo ngonyan sa 186 na partido. Sa kadagdagan sa pagpagantad kan negosyo sa plastik na basurahan mas silag asin mas toltol, sa irarom kan mga gobyerno nin Basel kombension dapat gumibo nin mga lakdang bako sana sa paggarantiya kan toltol na pagpapadalagan nin plastik na basura, kundi man sa mga takay na plastik an basura sa pinaghahalean kaini. 

== Mga Tagabantay sa Basel ==
An Action Network (BAN) sarong karismatikong sosyedad sibil na bakong-gobernador na nagtatrabaho bilang tagadalan na bantay para sa pagimplementar kan Basel Convention. An sarong pangenot na katuyohan iyo na labanan an pag-eksportar nin basurang delikado, kaiba an plastik na basura, poon sa industriyalisadong mga sosyedad sagkod sa nagpoprogreso pa sanang mga nasyon. An BAN nakabase sa Seattle, Washington, Estados Unidos, na may kapadis na opisina sa Pilipinas. An BAN nagtatrabaho tanganing pugolan an negosyo sa peligrosong basurang elektroniko, pag - ati sa daga, pagbilanggo, asin paggamit nin trabaho sa bilangguan.

== Iba pang babasahon ==

* ''Toxic Exports'', Jennifer Clapp, Cornell University Press, 2001.
* ''Challenging the Chip: Labor Rights and Environmental Justice in the Global Electronics Industry'', Ted Smith, David A. Sonnenfeld, and David Naguib Pellow, eds., Temple University Press [https://web.archive.org/web/20170328014135/http://www.temple.edu/tempress/titles/1788_reg.html link], {{ISBN|1-59213-330-4}}.
* "Toxic Trade: International Knowledge Networks & the Development of the Basel Convention," Jason Lloyd, ''International Public Policy Review'', UCL.

== Panluwas na mga link ==

* {{Official website}}
** [https://web.archive.org/web/20090124051608/http://www.basel.int/text/con-e-rev.pdf Text of the Convention]
** [https://web.archive.org/web/20080423102037/http://www.basel.int/pub/simp-guide.pdf "Ang Pinangat na Giya sa Katipunan na Basel"]
* [https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX:32006R1013 Text kan reglasyon no.1013/2006 kan European Union sa mga bapor nin basura]
* [https://web.archive.org/web/20070915081437/http://www.vitalgraphics.net/waste/ Sakit nin Pagsayang sa tahaw nin mga Kabtang nin Basel]
* Introductionary to the Basel Convention by Dr. Katrina Kummer Peiry, Executive Secretary of the Basel Convention, UNEP on the website of the UN Audiovisual Library of International Law. ⁇ . Introduct from the Basel Convention by Dr. Katrina Kummer Peiry, Executive Secretary of the Basel Convention, UNEP.  ⁇ .UN Audiovisual Library of International Law.
* Baseng Katipunan, an Tratado makukua sa ECOLEX-an tata pasiring sa ley sa palibot (English). ⁇ .Bassel Convention

; Mga Organisasyon

* [https://www.ban.org/ Basel Action Network]
* [https://africainstitute.info/ Africa Institute for the Environmentally Sound Management of Hazardous and other Wastes] a.k.a. Basel Convention Regional Centre Pretoria
* [https://web.archive.org/web/20050217040523/http://www.greenpeaceweb.org/shipbreak/basel.asp Page on the Basel Convention] at Greenpeace
* [https://web.archive.org/web/20100612025545/http://www.bcrc.cn/ Basel Convention Coordinating Centre for Asia and the Pacific]

== Susugan ==
{{reflist}}

[[Kategorya:WikiForHumanRights]]
[[Kategorya:WikiParaSaKarapatanPantawo]]
[[Kategorya:WPSKP2022]] 
[[Kategorya:Pages with unreviewed translations]]

{{Saringsing}}