Hilingon an source kan Nefertiti

{{Infobox hieroglyphs||title=Neferneferuaten-Nefertiti|name=<hiero>X1:N35:N5-M17\-F35-F35-F35-F35-.-F35-M18-X1:Z4-B1</hiero>|name transcription=Neferneferuaten Nefertiti <br /> ''Nfr nfrw itn Nfr.t jy.tj''|name explanation=''An gayon kan mga Gayon ni Aten, nag-abot na an Gayon''|remarks=&nbsp; [[Great Royal Wife]] of [[Pharaoh]] [[Akhenaten]]}}  

Si '''Nefertiti''' ({{IPAc-en|ˌ|n|ɛ|f|ər|ˈ|t|iː|t|i}}<ref name="Collins">{{cite web|url=http://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/nefertiti|title=Nefertit or|access-date=24 September 2014|work=Collins Dictionary|date=n.d.|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150923230745/http://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/nefertiti?showCookiePolicy=true|archive-date=23 September 2015}}</ref>) ({{circa|1370|1330 BC}}) sarong reyna kan ika-18th Dinastiya kan Suanoy na Ehipto, an dakulang hadeng agom ni Faraon Akhenaten. Nefertiti asin an saiyang agom midbid sa saindang radikal na sobrang palakaw nin gobyerno kan estado, kun saen pinalakop ninda an kaenot - enoteng aram na porma nin monoteismo, senismo, na nakasentro sa disctaryo kan saldang asin direktang koneksion kaiyan sa pamilya kan hade. an saiyang agom, naghade sia sa grabe kaugmang panahon kan suanoy na kasaysayan nin Ehipto.<ref>RE Freed, S D'Auria, YJ Markowitz (1999). </ref> <ref>Van de Perre, Athena. </ref><ref name="Dodson">Dodson, Aidan, [https://ia800701.us.archive.org/7/items/AmarnaSunset/Amarna%20Sunset.pdf Amarna Sunset: ''Nefertiti, Tutankhamun, Ay, Horemheb, and the Egyptian Counter-Reformation'']''. ''</ref> nagkapirang iskolar na si  Nefertiti namahala nin halipot bilang hade kan babae na si [[:en:Neferneferuaten|Neferneferuaten]]<nowiki/>pagkagadan kan saiyang agom asin bago nagsakat sa T[[Tutankhamun|utankhamun]], minsan ngani nagpapadagos man ining debate. si Nefertiti namahala bilang Faraon, an saiyang paghade midbid sa pagbagsak nin Amarna asin pagbalyo kan kabisera pabalik sa tradisyonal na siudad nin [[:en:Thebes,_Egypt|Thebes]].<ref>{{Citation|title=Nefertiti - Mummy Queen of Mystery}}</ref>

Siya nabantog kan saiyang sibot, ngonyan sa Museo Neues nin Berlin. kasibotan saro sa pinakakopyang gibo nin arte kan suanoy na Egipto. aapud ini sa iskultor na [[:en:Thutmose_(sculptor)|Thutmose]], asin nakua ini sa saiyang workshop.

== Mga Ngaran Asin titulo ==
Dakul an titulo ni Nefertiti, kaiba na:

* Neferneferuaten<ref>A. Dodson, Nefertiti, Queen and Pharaoh of Egypt_ Her Life and Afterlife, The American University in Cairo Press (2020), p.26</ref> (Beautiful is the beauty of Aten) [[wiktionary:nfr-nfrw-jtn|nfr-nfrw-jtn]]
* Hereditary Princess ([[:en:Iry-pat|iryt-p`t]])
* Great of Praises (wrt-Hzwt)
* Lady of Grace (nebet-imat, [[wiktionary:nbt#Egyptian|nbt]]-[[wiktionary:jmꜣt#Egyptian|jmꜣt]])
* Sweet of Love (beneret-merut, [[wiktionary:bnr#Egyptian|bnr]][[wiktionary:-t#Egyptian|t]]-[[wiktionary:mrwt#Egyptian|mrwt]])
* Lady of The Two Lands (nebet-tawi, [[wiktionary:nbt#Egyptian|nbt]]-[[wiktionary:tꜣwj#Egyptian|tꜣwj]])
* Main King's Wife, his beloved (hemet-nesut-aat meretef, [[wiktionary:ḥmt-nswt#Egyptian|ḥmt-nswt]]-[[wiktionary:ꜥꜣt|ꜥꜣt]] [[wiktionary:mrt#Etymology_2|mrt]][[wiktionary:.f#Egyptian|.f]])
* Great King's Wife, his beloved (hemet-nesut-weret meretef, [[wiktionary:ḥmt-nswt-wrt#Egyptian|ḥmt-nswt-wrt]] [[wiktionary:mrt#Etymology_2|mrt]][[wiktionary:.f#Egyptian|.f]])
* Lady of All Women (henut-hemut-nebut, [[wiktionary:ḥnwt#Egyptian|ḥnwt]]-[[wiktionary:ḥmwt#Egyptian|ḥmwt]]-nbwt)
* Mistress of Upper & Lower Egypt (henut-shemau-mehu, [[wiktionary:ḥnwt#Egyptian|ḥnwt]]-šmꜣw-[[wiktionary:mḥw#Egyptian|mḥw]]).<ref>Grajetzki, Ancient Egyptian Queens: A Hieroglyphic Dictionary, Golden House Publications, London, 2005, {{ISBN|978-0-9547218-9-3}}</ref>

*

  

Habang an modernong [[:en:Egyptological|Egyptological]] pigsalin an saiyang pangaran bilang ''N'''e'''fertiti'', an ngaran niya iyo an sentensyang nfr.t jj.dj "an magayon nag-abot" asin posibleng komparableng sayod na nakasayod sa mas gurang na Na''frat-ita'' o tibaad si Napatt-yiti.<ref>Schenkel, W. "Zur Rekonstruktion deverbalen Nominalbildung des Ägyptischen", Harrasowitz, Wiesbaden. </ref> pangaran ni Nefertiiti, Ehiptong N''fr.t-jy.tj'', masalin bilang "An Magayon na Babae Nag - atender".{{Sfnp|Dodson|2016}}

== Pamilya asin enot na mga taon kan saindang buhay ==
mayo nin aram manongod sa buhay ni Nefertiiti bago an saiyang kasal ki Akhenaten. <ref name="PM">Dodson, Aidan and Hilton, Dyan. </ref><ref name="amarnaV&VI">Norman De Garis Davies, The rock tombs of el-Amarna, Parts V and VI: Part 5 Smaller tombs and boundary stelae & Part 6 Tombs of Parennefer, Tutu and Ay, Egypt Exploration Society (2004)</ref> sa mga eksena hale [[Amarna|rna]])ga lolobngan kan mga noble sa Amarna na si Neferti igwa nin tugang, an ngaran Mutbenret.<ref name="amarnaI&II">[[N. de Garis Davies|Norman De Garis Davies]], The rock tombs of el-Amarna, Parts I and II: Part 1 The tomb of Meryra & Part 2 The tombs of Panehesy and Meyra II, Egypt Exploration Society (2004)</ref> <ref name="Dijk 1996 31-32">{{Cite journal|last=van Dijk|date=1996|title=Horemheb and the Struggle for the Throne of Tutankhamun|url=http://www.jacobusvandijk.nl/docs/BACE_7.pdf|access-date=15 September 2019}}</ref>, an sarong babae na nagngangaran Tey igwa kan titulong "Nurse of the Great Royal Wife." Bilang kadagdagan, an agom ni Ted na si Ay may kapot na titulo na" Ama nin Diyos.." An ibang Ehiptologo naniniwala na an titulong ini ginamit para sa lalaking an aking babayi nagpakasal sa pharaoh.[1] a{{Sfnp|Dodson|2016}} sa mga titulong ini, iprinoponer na si Ay an talagang ama ni Nefertit. siring, dai espesipikong inaapod si Ay ni Tey na mga magurang ni Neferti sa yaon pang reperensia. {{Sfnp|Dodson|2016}} kaiyan, mayo nin mga reperensia na direktang kontra sa pagigin ama ni Ay na ibinibilang posibleng marhay na huli sa dakulang impluwensia nia durante kan buhay ni Nefertiti asin pagkagadan kaini. sa saro pang teoriya, si Nefertiti an aking babae ni Ay asin nin sarong babaeng a apuera ki Tey, alagad nagadan an enot na agom ni Ady bago nagdakula si Naepii pasiring sa katongdan kan reyna, kun saen tolos - luway na naagom ni Amy si Tey, kaya nagin tugang nia ini. {{Sfnp|Dodson|2016}}, an bilog na alok na ini basado sa pagbanabana asin pagkumpensiyon.

== Buhay ==
 
[[Ladawan:Nefertiti_Standing-striding_Berlin.jpg|wala|thumb|555x555px|nakatindog/string pigura nin Nefertiti na gibo sa gapong limestone. na gikan sa Amarna, parte kan [[:en:Ägyptisches_Museum_Berlin|Ägyptisches Museum Berlin]] kuleksyon.]]
Durantee kan enot na mga taon sa Thebes, an Akhenaten (na inaapod Amenhotep IV) may nagkapirang templo na itinogdok sa Karnak. sa mga estruktura, an Mansion kan Benben (hwt-ben-ben), pinagdekareror ki Neferti. linaladawan sia kaiba kan saiyang aking babae na si [[:en:Meritaten|Meritaten]] asin sa nagkapirang eksena an mga nagpapartisipar man sa prinsesang [[:en:Meketaten|Meketaten]]. mga eksena na yaon sa talatat, an Nefertitit minalataw nin haros doble kada beses kan saiyang agom. pinaheling sa saiya an pagpaheling kan saiyang agom na pharaoh bilang pag - alok nin mga eksena sa papel kan reynang nagsusuportar sa saiyang agom, alagad ipinaheheling man sia sa mga pangyayari na sa parate iyo kutana an diretso kan hade. pinapahiling na tinarapal niya an mga kaiwal, asin inoolog-sagin kan bihag na mga kalaban an saiyang trono.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=eF5_QgAACAAJ|title=Akhenaten, the Heretic King|last=Redford|first=Donald B.|year=1987|isbn=9780691002170}}</ref>

== Kagadanan ==
[[Ladawan:Queen_Nefertiti,_Limestone_relief.jpg|too|thumb|184x184px|Nefertiti na nagsasamba sa Aten. inawan siya nin titulong Mistres kan Duwang Nasyon. paheling sa Museo Ashmolean, Oxford.]]

=== Mga lumang teorya ===
[[Ladawan:Fragment_with_cartouche_of_Akhenaten,_which_is_followed_by_epithet_Great_in_his_Lifespan_and_the_title_of_Nefertiti_Great_King's_Wife._Reign_of_Akhenaten._From_Amarna,_Egypt._The_Petrie_Museum_of_Egyptian_Archaeology,_London.jpg|thumb|Fragment sa bangkay ni Akhenaten, na sinusundan kan epit Great sa saiyang Lifespan asin kan titulo na Nefertiiti Dakulang Agoma kan Hade. ni Akhenaten. sa Amarna, Egipto. Museo Petrie kan Ehipology sa Egipto, Londres]]
mga teoriyang Pre-2012 lohiko sa Egipto naghona na si Nefertititi nawara sa makasaysayan na rekord kan mga Taon 12 kan paghade ni Akhenaten, na mayo man nin tataramon manongod saiya pakatapos kaiyan. sa mga causang may proteksion an danyos, damat na nangyayari sa siudad, asin natural na dahelan. An teoryang ini batay sa pagtukdas nin pirang [[ushabti]] fragment na nakasurat para sa Nefertiti (ngunyan ini mabihiling sa Louvre asin sa Brooklyn Museum).

An nakaaging teoriya na sia napapasopog ikinauyam kan tuyong paraon an mga monumento nin reyna ni Akhenaten.

Durante kan pagreynar ni Akhenaten (asin tibaad pagkatapos), si Nefertiti nagkaigwa nin dai pang kaagid na kapangyarihan. - abot kan ika-3ng taon kan saiyang pagreynar, may ebidensia na tibaad ilinangkaw sia sa pagigin ka-regent:<ref>Reeves, Nicholas. </ref> kapantay nin posisyon an pharaoh, siring man puedeng iladawan sa Kolegacy [[Stela]].

== Lobong ==
[[Ladawan:Unfinished_portrait_head_of_queen_Nefertiti_with_sketches_01.jpg|wala|thumb|Limestone trial piece showing head of Nefertiti.]]
[[Ladawan:Heads_of_Akhenaten_and_Nefertiti.jpg|wala|thumb|370x370px|Mga Payo nin Akhenaten asin Nefertiith Dinastiyang Ehipto]]
Kan 2015, ipinaisi kan arkeologong Ingles na si Nicholas Reeves na an halangkaw na resolusyon na mga scan nagpaheling nin kakulangan sa likod kan lanob kan lolobngan ni Tutankhamun na isinuherir niang magin kuartong lobong sa Neferti,<ref>{{Cite news|url=https://www.ibtimes.co.uk/archaeologist-believes-hidden-passageway-tomb-tutankhamun-leads-resting-place-nefertiti-1514990|title=Archaeologist believes hidden passageway in tomb of Tutankhamun leads to resting place of Nefertiti|date=August 11, 2015}}</ref> alagad ipinaheling kan suminunod na mga grupo nin radar na mayo nin tagong kuwarto.<ref name="Sambuelli et al 2019 p.9">{{Cite journal|title=The third KV62 radar scan: Searching for hidden chambers adjacent to Tutankhamun's tomb|date=May 2019}}</ref>

Kan 1898, an arkelogong Pranses na si Victor Loret nakakua nin duwang babaeng muslim sa tahaw kan mga nakahote sa laog kan linobngan ki Amentope II sa KV35 sa Kababan [[:en:Valley_of_the_Kings|Valley of the Kings]]. duwang mumyum na ini, midbid bilang 'An Elder Lady' asin 'The Younger Lady', pinagbistong posibleng mga kandidato kan saiyang bangkay.

== Mga Ladawan ==
<gallery>
Ladawan:Headless_bust_of_Akhenaten_or_Nefertiti._Part_of_a_composite_red_quartzite_statue._Intentional_damage._Four_pairs_of_early_Aten_cartouches._Reign_of_Akhenaten._From_Amarna,_Egypt._The_Petrie_Museum_of_Egyptian_Archaeology,_London.jpg|alt=Headless bust of Akhenaten or Nefertiti. Part of a composite red quartzite statue. Intentional damage. Four pairs of early Aten cartouches. Reign of Akhenaten. From Amarna, Egypt. The Petrie Museum of Egyptian Archaeology, London|mayong payo na bust nin Akhenaten o Nefertiti. Bahagi kan sarong composite red quartzite statue. Sinasadyang pinsala. Apat na pares nin early Aten cartouches. Paghahari kan Akhenaten. Poon sa Amarna, Egypt. An Petrie Museum kan Egyptian Archaeology, London
Ladawan:Limestone_statuette_of_Akhenaten,_Nefertiti,_and_a_princess._Reign_of_Akhenaten._From_Amarna,_Egypt._The_Petrie_Museum_of_Egyptian_Archaeology,_London.jpg|alt=Limestone statuette of Akhenaten and Nefertiti, or Amenhotep III and Tiye, and a princess. Reign of Akhenaten. From Amarna, Egypt. The Petrie Museum of Egyptian Archaeology, London|Limestone statuette kan Akhenaten asin Nefertiti, o Amenhotep III sa Tiye, asin sarong prinsesa. Paghahari kan Akhenaten. Poon sa Amarna, Egypt. An Petrie Museum kan Egyptian Archaeology, London
Ladawan:Limestone_relief_fragment._A_princess_holding_sistrum_behind_Nefertiti,_who_is_partially_seen._Reign_of_Akhenaten._From_Amarna,_Egypt._The_Petrie_Museum_of_Egyptian_Archaeology,_London.jpg|alt=Limestone relief fragment. A princess holding sistrum behind Nefertiti, who is partially seen. Reign of Akhenaten. From Amarna, Egypt. The Petrie Museum of Egyptian Archaeology, London|Limestone relief fragment. Sarong prinsesa na may kapot na sistrum sa likod ni Nefertiti, na bahagyang mahihiling. Paghahari kan Akhenaten. Poon sa Amarna, Egypt. An Petrie Museum nin Egyptian Archaeology, London
Ladawan:Siliceous_limestone_fragment_relief_of_Nefertiti._Extreme_style_of_portrait._Reign_of_Akhenaten,_probably_early_Amarna_Period._From_Amarna,_Egypt._The_Petrie_Museum_of_Egyptian_Archaeology,_London.jpg|alt=Siliceous limestone fragment relief of Nefertiti. Extreme style of portrait. Reign of Akhenaten, probably early Amarna Period. From Amarna, Egypt. The Petrie Museum of Egyptian Archaeology, London|Siliceous limestone fragment relief kan Nefertiti. Matinding istilo nin portrait. Paghahari kan Akhenaten, marahil amay na Panahon nin Amarna. Poon sa Amarna, Egypt. An Petrie Museum nin Egyptian Archaeology, London
Ladawan:StatueHeadOfNefertiti01.png|alt=Granite head statue of Nefertiti. The securing post at head apex allows for different hairstyles to adorn the head. Altes Museum, Berlin.|Granite na estatwa kan payo ni Nefertiti. An pag-secure nin post sa tuktok kan payo nagtatao nin pa agi para sa manlaen-laenna  mga hairstyles para palamutihan an payo. Altes Museum, Berlin.
Ladawan:Portraitkopf_der_Nofretete_(Berlin_21352).JPG|alt=Head statue of Nefertiti, Altes Museum, Berlin.|Head statue kan Nefertiti, Altes Museum, Berlin.
Ladawan:GD-EG-Caire-Musée066.JPG|alt=Akhenaten, Nefertiti and their daughters before the Aten. Stela of Akhenaten and his family, Egyptian Museum, Cairo.|[[Aten|<nowiki/>]]Akhenaten, Nefertiti asin an saindang mga aki na babae bago an Aten. Stela nin Akhenaten asin an saiyabf pamilya, Egyptian Museum, Cairo.
Ladawan:WLA_brooklynmuseum_Nefertiti_ca_1352-1336_BCE.jpg|alt=Nefertiti offering oil to the Aten. Brooklyn Museum.|Nefertiti na nag-aalok nin langis sa Aten. Museo kan Brooklyn.
Ladawan:ReliefFragmentOfNefertitiWithSunDiskOfAten.png|alt=Talatat showing Nefertiti worshipping the Aten. Altes Museum.|Talatat na nagpapahiling nin Nefertiti na nagsasanba sa Aten. Altes Museum.
Ladawan:WLA_brooklynmuseum_sandstone_Nefertiti.jpg|alt=Relief fragment with Nefertiti, Brooklyn Museum.|Relief fragment kaiba an Nefertiti, Brooklyn Museum.
Ladawan:Akhenathon_and_Nefertiti_E15593_mp3h8771.jpg|alt=Akhenaten and Nefertiti. Louvre Museum, Paris.|Akhenaten at Nefertiti. Museo nin Louvre, Paris.
Ladawan:ParapetFragment-NefertitiPresentsMaatToAten_BrooklynMuseum.png|alt=Nefertiti presenting an image of the goddess Maat to the Aten. Brooklyn Museum.|Nefertiti na nagpapahiling nin imahe kan diyosa na si Maat sa Aten. Museo kan Brooklyn.
Ladawan:AmarnaEra-NefertitAndAkhenatenWorshippingAten-ROM.png|alt=Talatat representing Nefertiti and Akhenaten worshipping the Aten. Royal Ontario Museum.|Talatat na kumakatawan sa Nefertiti asin Akhenaten na sumasamba sa Aten. Royal Ontario Museum.
Ladawan:Queen_Nefert-iti_and_Princess_Meket-Aten_on_boundary_stela,_Tell_el-Amarna,_18th_Dynasty,_1353-1336_BCE_-_Nelson-Atkins_Museum_of_Art_-_DSC08150.JPG|alt=Boundary stele of Amarna with Nefertiti and her daughter, princess Meketaten, Nelson-Atkins Museum of Art.|Boundary stele nin Amarna kaiba si Nefertiti asin an saiyang aki na babae, prinsesa Meketaten, Nelson-Atkins [[Museum of Art]].
Ladawan:WLA_brooklynmuseum_Relief_of_Nefertiti_Kissing_one_of_her_daughters.jpg|alt=Limestone relief of Nefertiti kissing one of her daughters, Brooklyn Museum.|Limestone relief nin Nefertiti na naghahadok sa saro sa saiyang mga aki na babae, [[Brooklyn Museum]].
Ladawan:AmarnaRelief-Nefertiti-LateReliefImage_BrooklynMuseum.png|alt=Talatat with an aged Nefertiti, Brooklyn Museum.|Talatat kaiba an sarong may edad na Nefertiti, [[Brooklyn Museum.]]
</gallery>

== Mga paglaladawan sa Kultura ==

* Si Nefertiti na ginampanan ni [[Geraldine Chaplin]] sa ''[[Nefertiti asin Akhenaton]]'' (1973), Mexican short film ni [[Raul Araiza]].  Si Nefertiti ay ipinakita rin ni [[Iman]] sa music video para sa Remember the [[Time ni Michael Jackson]] (1992) Si Nefertiti ay ipinakita muli ni ''[[Riann Steele sa Doctor Who]]'' (2012), sa episode na [[Dinosaurs on a Spaceship.]]


== <span class="mw-headline">Toltolan</span> ==
<references />
{{Tamboan}}