Прагляд крыніцы для Аляксей Мікалаевіч Талстой

[[Image:ANTolstoy.jpg|thumb|Аляксей Мікалаевіч Талстой]]
'''Аляксей Мікалаевіч Талстой''' ([[10 студзеня]] [[1883]] ([[Юліянскі каляндар|ст. ст.]] 29 сьнежня 1882) г., Нікалаеўск, [[Самарская губэрня]], [[Расейская імпэрыя]] — {{Памёр|23|2|1945}}, [[Масква]]) — расейскі савецкі [[пісьменьнік]] і грамадзкі дзяяч, граф. Аўтар сацыяльна-псыхалягічных, гістарычных і навукова-фантастычных раманаў, аповесьцяў і апавяданьняў, публіцыстычных твораў. Член камісіі па расьследаваньні злачынстваў нямецкіх захопнікаў (1942). Ляўрэат трох [[Сталінская прэмія|Сталінскіх прэмій]] першай ступені (1941; 1943; 1946 — пасьмяротна). Ляўрэат [[Ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцяга СССР|Ордэна Працоўнага Чырвонага Сьцяга СССР]], Ордэну Знак Пашаны. Акадэмік [[Акадэмія навук СССР|АН СССР]] (1939).

== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў горадзе Нікалаеўск Самарскай губэрні (ад 1918 Пугачоў, зараз у складзе Саратаўскай вобласьці). Граф. Бацька быў старшынём дваранскага сходу. Маці Аляксандра Лявонцьеўна Бастром — дзіцячай пісьменьніца. У 1901 годзе скончыў [[рэальная вучэльня|рэальную вучэльню]] ў Самары. Выпускнік [[Санкт-Пецярбурскі дзяржаўны тэхналягічны інстытут|Пецярбургскага тэхналягічнага інстытуту]] (1907<ref>Жакаў А. Р. Талстой Аляксей Мікалаевіч // {{Літаратура/БелЭн|15}} С. 406.</ref>, паводле іншых зьвестак — у 1908<ref name="БСЭ">{{Кніга|аўтар=Зелинский К.|спасылка=https://viewer.rsl.ru/ru/rsl01008006235?page=240&rotate=0&theme=white|частка=Толстой, Алексей Николаевич|загаловак=Большая советская энциклопедия|том=54 : Телецкое озеро – Трихофития|адказны=гл. ред. О. Ю. Шмидт|месца=Москва|выдавецтва=Советская энциклопедия|год=1946|старонкі=443}}</ref>). Працаваў ваенным карэспандэнтам газэты «Русские ведомости» (1914-1916). У 1918 годзе<ref name="krugosvet">{{Спасылка|url=https://www.krugosvet.ru/enc/kultura_i_obrazovanie/literatura/TOLSTO_ALEKSE_NIKOLAEVICH.html|загаловак=Толстой, Алексей Николаевич|выдавец=Энциклопедия Кругосвет|мова=ru|дата=5 жніўня 2024}}</ref> (паводле іншых зьвестак — у 1919 годзе<ref name="БСЭ"/>) зьехаў за мяжу. Жыў у Парыжы, потым у Італіі<ref>{{Спасылка|url=https://www.imdb.com/name/nm0866238/bio/?ref_=nm_ov_bio_sm|загаловак=Aleksei Tolstoy - Biography|выдавец=IMDb|дата=5 жніўня 2024|мова=en}}</ref>. Увясну 1923 вярнуўся на радзіму. У 1937 годзе абраны ў Вярхоўны Савет СССР. Пад час Другой Сусьветнай вайны пісаў франтавыя нарысы<ref name="krugosvet"/>. Дэбютаваў у друку ў 1905 годзе. Першае выданьне — кніга «Лірыка» (1907). Цыкль апавяданьняў «Заволжа» (1909-1911), раманы «Дзівакі» (1911), «Кульгавы пан» (1912), «Аэліта» (1922-1923), «Ібікус» (1924), «Гіпэрбалёід інжынэра Гарына» (1925-1927), «Чорнае золата» («Эмігранты», 1931), «Пётар I» (1929-1945, ня скончаны, дзяржаўная прэмія, экранізаваны 1937-1949). Больш за 20 п’ес, у тым ліку «Галубка» (пастаноўка 1916), «Змова імпэратрыцы» (1925, з П. Шчогалевым, Беларускім тэлебачаньнем пастаўлены спэктакль «Крах», 1966), «Азэф» (1926), драматычная дылёгія «Іван Грозны» (1941-1943, Дзяржаўная прэмія СССР 1946). Трылёгія «Блуканьне па муках» (раманы «Сёстры», 1920-1921, «Васямнаццаты год», 1927-1928, «Пахмурная раніца», 1940-1941, экранізацыя 1957-1959). Аўтабіяграфічная аповесьць «Дзяцінства Мікіты» (1920). Аповесьць-казка «[[Залаты ключык, альбо прыгоды Бураціна]]» (1935, экранізавана: «[[Прыгоды Бураціна (фільм)|Прыгоды Бураціна]]»). Аўтар публіцыстычных ды літаратурна-крытычных артыкулаў. Творы перакладзеныя на больш за 30 моў<ref name="БСЭ"/>. На беларускую творы Талстога перакладалі [[Алесь Бачыла]], Уладзімер Ляўданскі, [[Язэп Пушча]], [[Мікалай Улашчык]]<ref>{{Кніга|загаловак=Жаўтухін: [апавяданне]|аўтар=А. Талстой|месца=Менск|выдавецтва=Беларускае дзяржаўнае выдавецтва|год=1930|старонак=13|сэрыя=Бібліятэка школьніка}}</ref>, [[Міхась Блісьцінаў]] ды інш. Творы перакладзеныя на ангелькую<ref>{{Спасылка|загаловак=Aleksey Nikolayevich, Count Tolstoy|выдавец=Encyclopedia Britannica|дата публікацыі=11 красавіка 2024|url=https://www.britannica.com/biography/Aleksey-Nikolayevich-Graf-Tolstoy|дата=5 жніўня 2024|мова=en}}</ref>. На летувіскую перакладаў [[Альбінас Жукаўскас]]. П’еса «Нараджэньне сьвету» паводле трылёгіі «Блуканьне па пакутах» (інсцэніроўка І. Судакова) пастаўлена [[Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатар імя Якуба Коласа|Беларускім тэатрам імя Я. Коласа]] ў 1948 годзе, п’еса «Дзялок» — [[Гарадзенскі абласны драматычны тэатар|Гарадзенскім абласным драматычным тэатрам]] (1958), [[Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатар імя Максіма Горкага|Дзяржаўным рускім драматычным тэатрам]] (1992), п’еса «Прыгоды Бураціна» — [[Беларускі рэспубліканскі тэатар юнага гледача|Беларускім рэспубліканскім тэатрам юнага гледача]] (1966), п’еса «Прыгоды Бураціна ў Краіне Дурняў» А. Шапіры паводле Талстога — [[Беларускі дзяржаўны тэатар лялек|Беларускім тэатрам лялек]] (1991), п’еса «Касатка» — Нацыянальным тэатрам імя Я. Коласа (1992), п’еса «Любоў — кніга залатая» — [[Менскі абласны драматычны тэатар|Менскім абласным драматычным тэатрам]] (1993).

Быў чатыры разы жанаты — на Юліі Ражанскай (1902-1907), Людміле Крэсьцінскай-Баршавай, Соф’і Дымшыц ды Натальлі Крандзіеўскай. Меў пяцёра дзяцей. Сын [[Мікіта Аляксеевіч Талстой|Мікіта]] — прафэсар фізыкі. Пахаваны ў Маскве на [[Новадзявочыя могілкі|Новадзявочых могілках]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід:Пісьменьнік}}
{{DEFAULTSORT:Талстой, Аляксей}}

[[Катэгорыя:Савецкія літаратары]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя на Новадзявочых могілках]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 10 студзеня]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1883 годзе]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Санкт-Пецярбурскага дзяржаўнага тэхналягічнага інстытуту]]
[[Катэгорыя:Расейскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Расейскія паэты]]
[[Катэгорыя:Расейскія драматургі]]
[[Катэгорыя:Расейскія журналісты]]
[[Катэгорыя:Расейскія сцэнарысты]]
[[Катэгорыя:Савецкія драматургі]]
[[Катэгорыя:Савецкія журналісты]]
[[Катэгорыя:Савецкія сцэнарысты]]
[[Катэгорыя:Савецкія дзіцячыя літаратары]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Леніна]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Працоўнага Чырвонага Сьцягу]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна «Знак Пашаны»]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя мэдалём «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»]]
[[Катэгорыя:Аўтары гістарычных раманаў]]
[[Катэгорыя:Літаратары сацыялістычнага рэалізму]]
[[Катэгорыя:Правадзейныя сябры АН СССР]]
[[Катэгорыя:Памерлі ад раку лёгкіх]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Маскве]]