Прагляд крыніцы для Карпацкая Русь

[[Файл:CarpathianRutheniaCoA.svg|значак|[[Герб русінаў|Герб Карпацкае Русі]]]]
'''Карпа́цкая Русь''', '''Закарпа́цкая Русь''', '''Закарпа́цкая Ўкраі́на''', '''Закарпа́цьце''', '''Падкарпа́цкая Русь''' або '''Падкарпа́цьце''' ({{Дзьве мовы|uk|rue|Карпатська Русь, Закарпаття}}; {{Мова-hu|Kárpátalja}}; {{Дзьве мовы|cs|sk|Podkarpatská Rus}}; {{Мова-ro|Transcarpatia}} або ''Maramureș''; {{Мова-pl|Zakarpacie}}; {{Мова-de|Karpatenukraine}}) — гістарычны рэгіён ва [[Усходняя Эўропа|Ўсходняй Эўропе]], цяпер большай часткай уваходзіць у [[Закарпацкая вобласьць|Закарпацкую вобласьць]] [[Украіна|Украіны]].

== Гісторыя ==
Першапачаткова вядомая як частка ўсходнеславянскіх зямель [[Кіеўская Русь|Кіеўскае Русі]], пасьля прыходу плямёнаў вуграў у Эўропу гэты рэгіён неўзабаве трапляе пад уладу [[Вугоршчына|вугорцаў]], якімі й кантраляваўся да другой паловы [[17 стагодзьдзе|XVII]] ст. З [[17 стагодзьдзе|XVII]] ст., як і ўся Вугоршчына, уваходзіць у склад [[Аўстрыя|Аўстрыі]], якая ў [[1867]] годзе была пераўтвораная ў фэдэрацыйную [[Аўстра-Вугоршчына|Аўстра-Вугоршчыну]], дзе Закарпацьце трапіла ў склад вугорскае часткі дзяржавы. Па распадзе Аўстра-Вугоршчыны ў [[1918]] годзе рэгіён становіцца прадметам тэрытарыяльных спрэчак між [[Вугорская Народная Рэспубліка (1918—1919)|Вугоршчынай]], [[Каралеўства Румынія|Румыніяй]] і ўкраінскімі нацыянальнымі арганізацыямі, апошнія імкнуліся да далучэньня закарпацкіх зямель да суседняй [[ЗУНР]] як зямель, дзе большасьць насельніцтва складалі [[украінцы|ўкраінцы]]. Тым ня менш, празь некаторы час рэгіён замацоўваецца ў складзе суседняй [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыны]] ([[Трыянонская дамова]]), дзе атрымлівае статус адной з чатырох адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак краіны пад назваю ''Падкарпацкая Русь''. 

З [[1938]] году ў сувязі зь ціскам на Чэхаславаччыну суседніх Нямеччыны й Вугоршчыны поўдзень Закарпацьця пераходзіць у склад Вугоршчыны, астатняя частка атрымлівае аўтаномію, якая ўрэшце ў [[1939]] годзе абвяшчае незалежную рэспубліку (гл. ''[[Карпацкая Ўкраіна]]'') са сталіцай у мястэчку [[Хуст]]. На наступны дзень Вугоршчына аб’яўляе акупацыю краіны, аднак пазыцыйныя сутычкі працягваліся цягам яшчэ некалькіх месяцаў. З [[1944]]—[[1945]] гг. займаецца [[Чырвоная армія|савецкімі войскамі]], пасьля чаго, нягледзячы на пратэсты новага чэхаславацкага ўраду, уключаецца ў склад [[СССР]] як Закарпацкая вобласьць [[УССР]].

З аднаўленьнем [[Украіна]]й незалежнасьці ў [[1991]] годзе статус і межы рэгіёну не зьмяніліся.

== Насельніцтва ==
У дачыненьні этнічнага складу насельніцтва гістарычна большасьць складалі ўкраінцы (у тагачаснай перапісной палітыцы згадваліся як ''русіны''), сярод якіх дзейнічалі арганізацыі ўкраінскага нацыянальнага характару, у значна меншым маштабе — [[Расейская імпэрыя|прарасейскія]] (г.зв. русафільскія) арганізацыі, якія прытрымліваліся расейскай нацыяналістычнай канцэпцыі пра ''трыадзінарасейскі народ'', адной са складовых якога нібыта зьяўляліся мясцовыя ўсходнія славяне. З часоў уварваньня вуграў поўдзень рэгіёну пры мяжы з сучаснай Вугоршчынай здаўна засялілі [[вугорцы]], якія й дагэтуль складаюць большасьць ад насельніцтва ў раёнах пры мяжы з Вугоршчынай і значную (>10%) дзель ад насельніцтва ўсёй вобласьці. Існавалі таксама паселішчы [[немцы|немцаў]] ([[карпацкія немцы]]), дагэтуль існуюць супольнасьці [[цыганы|цыганоў]] (паўсюдна) і [[румыны|румынаў]] (паўднёвы ўсход), у ХХ стагодзьдзі заўважную прысутнасьць мелі [[чэхі]] ды [[славакі]].

Мясцовае ўкраінскае насельніцтва часам разглядаецца як асобны ўсходнеславянскі этнас пад назваю ''[[русіны (этнічная група)|русіны]]''. На падобным пункце гледжаньня настойваюць мясцовыя арганізацыі русінскай ідэнтычнасьці, ён жа часта распаўсюджаны ў заходняй і расейскай літаратуры.

== Мова ==
Большасьць насельніцтва — украінцы — размаўляюць на закарпацкіх гаворках украінскае мовы, якія нярэдка клясыфікуюцца як асобная мова, [[русінская мова|русінская]]. Значныя пазыцыі дагэтуль захоўвае [[вугорская мова|вугорская мова]] (гл. ''[[вугорская мова ва Ўкраіне]]''), якая ёсьць роднай для практычна ўсяго вугорскага насельніцтва рэгіёну (>90%) і некаторай часткі іншых этнасаў, у тым ліку для некаторых мясцовых цыганоў і ўкраінцаў.

{{Накід:Украіна}}
{{Гістарычныя рэгіёны расьсяленьня ўкраінцаў}}
{{Каардынаты|48|20|N|23|14|E|region:SK_type:landmark|выяўленьне=загаловак}}

[[Катэгорыя:Гістарычныя вобласьці Ўкраіны]]
[[Катэгорыя:Гістарычныя вобласьці каралеўства Вугоршчына]]
[[Катэгорыя:Гістарычныя рэгіёны Польшчы]]
[[Катэгорыя:Гістарычныя вобласьці Славаччыны]]
[[Катэгорыя:Карпацкая Русь| ]]