Прагляд крыніцы для Кірыла Мазураў

{{Палітык
|імя                = Кірыла Мазураў
|выява              = 
|памер              = 
|подпіс_пад_выявай  =
|пасада             = 11-ы Першы сакратар камуністычнай партыі БССР
|пачатак_тэрміну    = 28 ліпеня 1956
|канец_тэрміну      = 1965
|прэм'ер-міністар   =
|папярэднік         = [[Мікалай Патолічаў]]
|наступнік          = [[Пётар Машэраў]]
|пасада2            = Першы намесьнік старшыні Савету Міністраў СССР
|пачатак_тэрміну2   = 1965
|канец_тэрміну2     = 1978
|папярэднік2        =
|наступнік2         =
|прэм'ер-міністар2  =
|месца_нараджэньня  = [[вёска|в.]] [[Рудня-Прыбыткоўская]], [[Гомельскі павет]], [[Магілёўская губэрня]], [[Расейская імпэрыя]]
|месца_сьмерці      = [[Масква]], [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]
|партыя = [[Камуністычная партыя Савецкага Саюзу|КПСС]]
|сужэнец =
|дзеці =
|адукацыя = Вышэйшая партыйная школа пры ВКП(б) (1947)
|рэлігія =
|бацька = Трафім Іванавіч Мазураў
|маці = Агаф’я Акімаўна Мазурава
|подпіс =
|узнагароды = {{Блёк узнагародаў|{{Мэдаль Серп і Молат}}|||{{ордэн Леніна}}|{{ордэн Леніна}}|{{ордэн Леніна}}|{{ордэн Леніна}}|{{ордэн Леніна}}|{{ордэн Чырвонага Сьцягу}}|{{ордэн Айчыннай вайны 1 ступені}}мэдалі}}
}}
'''Кіры́ла Трафі́мавіч Ма́зураў''' (25 сакавіка (7 красавіка па новым стылі) 1914 году, вёска [[Рудня-Прыбыткоўская]], цяпер [[Гомельскі раён]], Беларусь — 19 сьнежня 1989, Масква, цяпер Расея) — савецкі партыйны і дзяржаўны дзяяч.

[[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1974). Чалец кампартыі з 1940 году, чалец [[ЦК КПСС]] (1956—1981), чалец [[Палітбюро ЦК КПСС]] (1965—1978; кандыдат у 1957—1965).

== Біяграфія ==
[[Бацька]] Трафім Іванавіч і [[маці]] Агаф’я Акімаўна Мазуравы выхоўвалі, акрамя Кірылы, трох [[сын]]оў, зь якіх двое памерлі ў дзяцінстве, і дзвюх [[Дачка|дачок]]. Дарослыя сваякі працавалі ў [[Чыгунка|чыгуначнай]] майстэрні [[Гомель|Гомля]]. [[Родная мова|роднай мовай]] Кірылы Мазурава была беларуская насуперак адсутнасьці беларускамоўнай асьветы на Гомельшчыне да 1926 году, калі адбылося 2-е [[Узбуйненьне БССР|ўзбуйненьне Беларускай ССР]]. З прычыны кепскага [[зрок]]у старшыня мэдычнай камісіі адмовіў яму ў паступленьні ў вучэльню лётчыкаў-зьнішчальнікаў<ref name="а"/>.

У 1933 скончыў [[Гомельскі аўтадарожны тэхнікум]]. Працаваў тэхнікам дарожнага аддзелу Парыцкага райвыканкаму, пасьля начальнікам дарожнага аддзелу [[Камарын]]скага райвыканкаму. Служыў у Чырвонай Арміі (1936—1938). З 1939 году на камсамольскай працы. З 1940 году сакратар Берасьцейскага абкаму камсамолу.

На пачатку чэрвеня 1941 году знаходзіўся ў [[Берасьце|Берасьці]]<ref name="а"/>. Зь першых дзён [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] К. Т. Мазураў у дзейсным войску. Быў [[палітрук]]ом роты, камандзірам батальёну, інструктарам палітаддзелу 21-й арміі. Са сьнежня 1941 слухач курсаў «Стрэл», па сканчэньні якіх быў прызначаны [[камісар]]ам факультэту гэтых курсаў. У верасьні 1942 прызначаны сакратаром [[ЦК ЛКСМБ БССР]] і накіраваны на акупаваную тэрыторыю Беларусі ўпаўнаважаным Цэнтральнага камітэту Кампартыі Беларусі і Цэнтральнага штабу партызанскага руху, падкантрольнага [[НКВД|НКУС]], па кіраўніцтве гэтым рухам і стварэньню камсамольскага падпольля ў шэрагу абласьцей рэспублікі. Да канца 1943 году дзейнічаў у розных партызанскіх злучэньнях [[Менская вобласьць|Менскай]], [[Палеская вобласьць|Палескай]], [[Пінская вобласьць|Пінскай]], [[Баранавіцкая вобласьць|Баранавіцкай]] і [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай абласьцей]].

У 1943—1947 К. Т. Мазураў — другі, пасьля першы сакратар ЦК ЛКСМ Беларусі. У пасьляваенныя гады, скончыўшы Вышэйшую партыйную школу пры ВКП(б) (1947), быў першым сакратаром Менскага гаркаму партыі (1948—1950), першым сакратаром Менскага абкаму партыі (1950—1953).

=== У апараце ЦК КП [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]] і [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] ===
Пасьля сьмерці [[Ёсіф Сталін|Сталіна]] зьяўляўся старшынём Савету міністраў Беларускай ССР (1953—1956 гады).

[[Лаўрэнці Берыя|Л. Берыя]] паспрабаваў зрабіць стаўку на нацыяналізм нерасейскіх рэспублік з мэтай заваяваньня большай улады. Чэрвеньскі 1953 году пленум ЦК КПБ атрымаў загад з цэнтру замяніць расейскага сакратара ЦК КПБ [[Мікалай Патолічаў|М. Патолічава]] на другога сакратара — беларуса [[Міхаіл Зімянін|М. Зімяніна]]. Апошні ў сваім дакладзе на пленуме крытыкаваў такія «фундамэнтальныя недахопы і памылкі» КПБ у сфэры нацыянальнай палітыкі, як неадпаведнасьць долі беларусаў сярод насельніцтва рэспублікі (81%) іх прадстаўніцтву ў апараце партыйных органаў (62,2%). М. Зімянін наракаў, што праца апарата ЦК КПБ і СМ БССР, мясцовых партыйных і савецкіх органаў вядзецца на расейскай мове, і прапанаваў прыняць рэзалюцыю аб пераводзе справаводзтва ўрада, рэспубліканскіх і мясцовых партыйных і савецкіх органаў на беларускую мову<ref>{{кніга|аўтар = Снапкоўскі У. |частка = |загаловак = Знешнепалітычная дзейнасць Беларускай ССР як вонкавы фактар нацыянальнага нігілізму беларусаў. Кн.2|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = Беларусіка - Albarutnenica|год = |том = |старонкі = 185|старонак = |сэрыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>.

Кірыла Мазураў, які актыўна падтрымаў [[Мікіта Хрушчоў|М. С. Хрушчова]] пасьля сьмерці Сталіна, а затым прыняў ягоны бок у час барацьбы з «антыпартыйнай групай». 28 ліпеня 1956 году быў абраны 1-м сакратаром Цэнтральнага камітэту [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|Камуністычнай партыі Беларусі]] (КПБ). Быў суаўтарам стварэньня музэю «[[Хатынь]]». Арганізаваў спэцыяльную камісію дасьледаваньня [[Менскае падпольле|Менскага падпольля]] ў Другую сусьветную вайну. 7 верасьня 1959 году пад яго старшынствам Бюро ЦК КПБ зацьвердзіла высновы камісіі аб прызнаньні дзейнасьці ў Менску ў 1941—1942 гадох падпольля на чале зь Менскім падпольным гарадзкім камітэтам КПБ<ref name="а"/>. Стаў фактычна першым [[беларус]]ам на чале ЦК КПБ (калі не лічыць [[Васіль Фаміч Шаранговіч|Васіля Шаранговіча]], які прабыў першым сакратаром толькі некалькі месяцаў у 1937 годзе і быў расстраляны ў 1938).

Зь імем Кірылы Мазурава зьвязаныя шматлікія посьпехі беларускага народу ў разьвіцьці эканомікі, навукі і культуры ў 1953—1965 гадох, рэабілітацыя шматлікіх партыйных і дзяржаўных дзеячаў, менскіх падпольшчыкаў, партызанскіх камандзіраў. На думку былога дырэктара Нацыянальнага архіва Рэспублікі Беларусь Я. І. Бараноўскага, Кірыла Мазураў увайшоў у гісторыю Менску і Беларусі як праваабаронца незаслужана абгавораных падпольшчыкаў. Пры Мазураве рады КПБ павялічыліся з 145 тысячаў да 296 тысячаў чальцоў. На гады кіраваньня Мазурава (1956—1965) прыйшлося, напрыклад, будаўніцтва Наваполацкага нафтаперапрацоўчага заводу. Калясальная будоўля тады, у 1958, мела сьметны кошт 315 мільёнаў рублёў<ref name="dyrektar">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.director.by/cgi-bin/article.cgi?date=2004/03/29&name=23| загаловак = 90 лет со дня рождения Кирилла Мазурова| фармат = | назва праекту = | выдавец = Часопіс «Дырэктар»| дата = 29 сьнежня 2008 | мова = ru| камэнтар = }}</ref>.

Намагаючыся аднавіць [[Беларусізацыя|беларусізацыю]], у студзені 1959 на сьвяткаваньні 40-годзьдзя БССР Кірыла Мазураў зрабіў даклад на беларускай мове. У перапынку Мікіта Хрушчоў, які сядзеў у прэзыдыюме, пачаў лаяць Мазурава: «Ни черта не понятно!» На прыступках [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|БДУ]] Хрушчоў выказаўся яшчэ больш выразна: «Чем быстрее все мы будем разговаривать по-русски, тем быстрее построим коммунизм»<ref name="snapkowski">{{Спасылка|аўтар = [[Уладзімер Снапкоўскі]]| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 15 лістапада 2007| url = http://jivebelarus.net/language/language-defeat-04.html#11| загаловак = У. Снапкоўскі - Эліта і мова| фармат = | назва праекту = | выдавец = Бібліятэка гістарычных артыкулаў «Жыве Беларусь»| дата = 28 сьнежня 2008 | мова = | камэнтар = }}</ref>.

Падтрымліваў пашырэньне паўнамоцтваў саюзных рэспублік у дзяржаўнай, гаспадарчай, грашовай і адміністрацыйна-тэрытарыяльнай галінах. Ухваляў ліквідацыю наступстваў культу асобы [[Сталін]]а і разьвіцьцё культурных стасункаў зь іншымі краінамі. Пярэчыў [[Мікіта Хрушчоў|Хрушчову]] наконт вырошчваньня [[Кукуруза|кукурузы]], Радаў народнай гаспадаркі і падзелу [[КПСС]] на прамысловыя і сельскія камітэты. Адстойваў патрэбу ў асабістых прысядзібных [[дзялянка]]х сялянаў. Аспрэчваў лёзунг «Дагнаць і перагнаць [[ЗША]]» за 2 пяцігодкі паводле гаспадарчых паказчыкаў<ref name="а"/>.

Першы намесьнік старшыні [[Савет Міністраў СССР|Савету Міністраў СССР]] у 1965—1978 гадох.

У 1968 быў накіраваны ў [[Прага|Прагу]] для кіраваньня ваеннымі дзеяньнямі па лініі Палітбюро. Дзейнічаў пад псэўданімам «генэрал Трафімаў». Пры ягоным удзеле кіраўнікі Камуністычнай партыі [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыны]] [[Аляксандар Дубчак|Ду́бчак]], Смркоўскі, Шык ды іншыя былі арыштаваныя і вывезеныя ў Маскву<ref>{{Спасылка|аўтар = Міхась Скобла|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 21 жніўня 2008|url = http://www.svaboda.org/content/Transcript/1192749.html|загаловак = 1968 год: як адгукнулася апэрацыя «Дунай» у Беларусі|фармат = |назва праекту = «Вольная студыя»|выдавец = Радыё «Свабода»|дата = 28 сьнежня 2008 |мова = |камэнтар =}}</ref>.

<blockquote>В форме полковника (моё воинское звание), называясь генералом Трофимовым, я давал распоряжения нашим военным и гражданским… Главной задачей было уберечь наших солдат от стрельбы…<ref name="BDG">{{Спасылка|аўтар = Эммануил Иоффе|прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 6 красавіка 2004| url = http://bdg.press.net.by/2004/04/2004_04_06.1417/1417_13_1.shtml| загаловак = Руководитель своего времени| фармат = | назва праекту = | выдавец = Белорусская деловая газета| дата = 28 сьнежня 2008 | мова = ru| камэнтар = }}</ref></blockquote>

Мазураў з [[Аляксей Касыгін|Касыгіным]] і [[Пётар Машэраў|Машэравым]] сталі ініцыятарамі разьвіцьця перапрацоўкі алмазнае сыравіны ў Беларусі (у [[Гомель|Гомелі]] ў першай палове 1970-х быў створаны завод такога профілю) і работ па даразьведцы беларускіх радовішчаў [[алмаз]]аў. Яшчэ ў 1970 А. Касыгін выступіў у Савеце Міністраў СССР з падрабязным дакладам, прапануючы, па-першае, паступова скарачаць вываз з СССР неапрацаваных («сырых») алмазаў, а па-другое, разьвіваць перапрацоўку алмазаў у шэрагу рэспублік, у тым ліку Беларусь і [[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Украіну]]. Выбар такога рэгіянальнага «прыярытэту», па словах Касыгіна, абумоўлены наяўнасьцю ў заходнім рэгіёне Саюзу россыпавае алмазасыравіны, якая можа там сама перапрацоўвацца сумесна зь якуцкай.

На даручэньне Касыгіна Мазураў вывучаў скандынаўскую сацыяльна-эканамічную мадэль, уключна з мэтадамі стымуляваньня вытворчасьці працы, павышэньня таварнай (а ня цэнавай) прадукцыйнасьці вытворчасьці пры зьніжэньні яго фонда- і капіталаёмістасьці. «Каманда» Мазурава ў 1968—1972 гадох прапанавала каля 10 адаптаваных да ўмоваў СССР варыянтаў, падобных да скандынаўскае практыкі заахвочваньня прадпрыемстваў і іхніх працаўнікоў за рост менавіта таварнага выхаду высокаякаснае прадукцыі болей шырокага асартымэнту пры адначасным скарачэньні фонда- і капіталаёмістасьці самой вытворчасьці на гэтых прадпрыемствах. Было прапанавана правесьці экспэрымэнты прыкладна на 60 прадпрыемствах СССР, у тым ліку на 25 беларускіх і 15 прыбалтыйскіх, якія прадугледжвалі б скарачэньне колькасьці плянавых для іх заданьняў амаль на траціну. Падобныя экспэрымэнты ў той пэрыяд небеспасьпяхова праводзіліся ў [[Югаславія|Югаславіі]], [[Кітай|Кітаі]], [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыне]], [[Вугоршчына|Вугоршчыне]], [[Нямецкая Дэмакратычная Рэспубліка|НДР]].

Але такія праекты, як і касыгінскія эканамічныя рэформы ў цэлым, былі адрынутыя партдзяржнамэнклятурай. Па некаторых дадзеных, тагачасны старшыня прэзыдыюму Вярхоўнага Савету СССР [[Мікалай Падгорны]] наракаў: «Не дзеля таго мы пасварыліся з [[Язэп Броз Ціта|Ціта]] і адхілілі [[Аляксандар Дубчак|Дубчака]], каб паўтараць іхнія дзеяньні ў сябе». Акрамя таго, у СССР зьявіліся «хуткія» экспартна-сыравінавыя грошы праз рост сусьветных цэн на нафту. Так што неўзабаве са складу Палітбюро ЦК КПСС і Савету Міністраў СССР быў выведзены не адзін толькі Кірыла Мазураў<ref name="LitGazeta">{{Спасылка|аўтар = Аляксей Баліеў| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.lgz.ru/article/7160/| загаловак = Он свернул с «генеральной линии»| фармат = | назва праекту = | выдавец = «Литературная газета»| дата = 29 сьнежня 2008 | мова = ru| камэнтар = }}</ref>.

=== Апошнія гады жыцьця ===
7 красавіка 1974 году ў сувязі з 60-годзьдзем атрымаў званьне Героя Сацыялістычнай Працы. Узнагароджаны 5 [[Ордэн Леніна|ордэнамі Леніна]], [[Ордэн Чырвонага Сьцяга|ордэнамі Чырвонага Сьцяга]], [[Ордэн Айчыннай вайны|Айчыннай вайны 1-й ступені]] і мэдалямі.

З 1978 году — на пэнсіі. У 1984 годзе выдаў кнігу «Незабыўнае» пра вайсковых саслужыўцаў падчас [[Нямецка-савецкая вайна|Нямецка-савецкай вайны]]<ref name="а"/>. З 1986 году быў абраны старшынём Усесаюзнага савету вэтэранаў вайны і працы. Дэпутат [[Вярхоўны Савет СССР|Вярхоўнага Савету СССР]] 3-9 скліканьняў, у 1989 абраны народным дэпутатам СССР.

Пахаваны на [[Новадзявочыя могілкі|Новадзявочых могілках]] у [[Масква|Маскве]].

== Сям’я ==
* [[Жонка]] — Яніна Станіславаўна Леановіч (з 1945 году). Да вайны працавала ў апараце Цэнтральнага камітэту [[Камуністычны саюз моладзі Беларусі|Камуністычнага саюзу моладзі Беларусі]], дзе і пазнаёміліся. Па вайне скончыла [[Менскі пэдагагічны інстытут]], дзе абараніла [[Кандыдат навук|кандыдацкую]] дысэртацыю і працавала да выхаду на [[Пэнсія|пэнсію]] ў 1960-я гады<ref name="а">{{Артыкул|аўтар=[[Яўген Бараноўскі]].|загаловак=Ён спрачаўся з Хрушчовым і не спрацаваўся з Брэжневым|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140415/1397594323-yon-sprachausya-z-hrushchovym-i-ne-spracavausya-z-brezhnevym|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=16 красавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/70-27680 70 (27680)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/04/ZV_20140416_6.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>.

== Ушанаваньне памяці ==
У 2004 годзе, да 90-годзьдзя К. Т. Мазурава, у [[Масква|Маскве]] быў зьняты дакумэнтальны фільм «Кирилл Мазуров: портрет на фоне эпохи» («Кірыла Мазураў: партрэт на фоне эпохі»).

У менскім мікрараёне [[Сухарава (мікрараён)|Сухарава]] адна з вуліцаў носіць імя Кірылы Мазурава. На фасадзе хаты №36 па вуліцы Карла Маркса, у якой жыў К. Т. Мазураў, усталяваная памятная дошка.

Таксама яго імём названа адна з галоўных вуліцаў Гомелю ([[Вуліца Мазурава (Гомель)|Вуліца Мазурава]]).

{{Пачатак блёку}}
{{Адзінка блёку
|папярэднік = [[Мікалай Патолічаў]]
|назва      = [[Кіраўнікі ЦК КП БССР|Першы сакратар ЦК КП(б)Б]]
|гады       = 1956—1965
|наступнік  = [[Пётар Машэраў]]
}}
{{Канец блёку}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка|аўтар = Эммануил Иоффе|прозьвішча = Іофэ|імя = Эмануіл| аўтарlink = Эмануіл Іофэ| суаўтары = | дата публікацыі = 6 красавіка 2004| url = http://bdg.press.net.by/2004/04/2004_04_06.1417/1417_13_1.shtml| загаловак = Руководитель своего времени| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Белорусская деловая газета]]| дата = 28 сьнежня 2008 | мова = ru| камэнтар = }}{{ref-ru}}
* {{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 1 лістапада 2008| url = http://www.peoples.ru/state/statesmen/kirill_mazurov/| загаловак = Кирилл Трофимович Мазуров| фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://www.peoples.ru/ Люди]| дата = 29 сьнежня 2008 | мова = ru| камэнтар = }}{{ref-ru}}

{{Сьпіс кіраўнікоў Беларусі з 1918 году}}
{{Прэм’ер-міністры Беларусі}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мазураў, Кірыла}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Гомельскім раёне]]
[[Катэгорыя:Палітыкі БССР]]
[[Катэгорыя:Сябры КПСС]]
[[Катэгорыя:Сябры ЦК КПСС]]
[[Катэгорыя:Сябры Палітбюро ЦК КПСС]]
[[Катэгорыя:Першыя сакратары ЦК КП БССР]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савету СССР]]
[[Катэгорыя:Народныя дэпутаты СССР]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Маскве]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя на Новадзявочых могілках]]