Прагляд крыніцы для Пратэстанцтва ў Беларусі

[[Файл:Царква ХВЭ (Малеч).Jpeg|значак|Дом малітвы [[Пяцідзясятнікі|хрысьціянаў веры эвангельскай]] у [[Малеч]]ы [[Бярозаўскі раён|Бярозаўскага раёну]]]]
'''Пратэста́нцтва ў Белару́сі''' — мінуўшчына і сучаснасьць [[Пратэстанцтва|пратэстанцкіх дэнамінацыяў]] на тэрыторыі [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. У 2011 г. на ўліку стаялі [[Хрысьціянства|хрысьціянскія]] цэрквы 14 пратэстанцкіх напрамкаў, найбольш пашыранымі зь якіх былі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Эвангельскае хрысьціянства|эвангельскі|en|Evangelicalism}} ({{Артыкул у іншым разьдзеле|пяцідзясятніцтва||en|Pentecostalism}} і [[баптызм]]) і {{Артыкул у іншым разьдзеле|Царква адвэнтыстаў сёмага дня|адвэнтызм сёмага дня|en|Seventh-day Adventist Church}}<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Вольга Мядзьведзева]].|загаловак=Вяртаньне з захаваньнем|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=73389|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=27 студзеня 2011|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-01-27 16 (26880)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/73378/27stu-2.indd.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>.

== Мінуўшчына ==
{{Асноўны артыкул|Пратэстанцтва ў Вялікім Княстве Літоўскім}}
Пратэстанцтва на тэрыторыю сучаснай Беларусі трапіла ў XVI стагодзьдзі, пачаткова ў форме [[Лютэранства|вучэньня Лютэра]]. Вялікі ўплыў на распаўсюджаньне лютэранства ў [[ВКЛ|Вялікім Княстве Літоўскім]] адыграла ягонае зацьвярджэньне афіцыйнай рэлігіяй у суседнім [[Прусія (герцагства)|Прускім герцагстве]], адкрыцьцё [[Кёнігзбэрскі ўнівэрсытэт|ўнівэрсытэту]] ў сталіцы Прусіі [[Кёнігзбэрг]]у, а таксама пражываньне ў Вялікім Княстве пэўнай колькасьці нямецкіх каляністаў.

Аграмадны ўплыў на распаўсюджаньне пратэстанцтва мела падтрымка новага вучэньня з боку заможнай шляхты — [[Магнаты|магнатаў]]. Магнаты імкнуліся да абмежаваньня вялікакняскай улады і пашырэньня ўласных паўнамоцтваў, чаму спрыяў пераход у пратэстанцтва зь ягонай адмовай ад ідэі пра боскае паходжаньне вярхоўнай улады. З гэтай самай прычыны цягам пэўнага часу значна больш за лютэранства, папулярнае ў асяродку [[Мяшчане|мяшчанаў]], разьвіцьцё атрымала [[Кальвінізм|вучэньне Кальвіна]].

Кальвіністамі сталі найбуйнейшыя земляўласьнікі дзяржавы — [[Радзівілы]], [[Сапегі]], [[Хадкевічы]], [[Вішнявецкія]] і іншыя ўплывовыя роды. Ачагом кальвінізму ў Вялікім Княстве Літоўскім стала [[Берасьце]], дзе мясцовы староста магнат [[Мікалай Радзівіл «Чорны»]] заснаваў кальвінісцкую грамаду і буйную друкарню. Пасьля суполкі зьявіліся ў [[Віцебск]]у, [[Клецак|Клецку]] (першы пастар [[Сымон Будны]]), [[Менск]]у (1558<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 10 ліпеня 2009|url = http://www.invictory.org/news/story-22125-%D0%96%D0%B0%D0%BD-%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%B8%D0%BD.html|загаловак = В Беларуси празднуют 500-летие Жана Кальвина|фармат = |назва праекту = Хрысьціянскі мэгапартал InVictory|выдавец = |дата = 22 красавіка 2013|мова = ru|камэнтар = }}</ref>), [[Нясьвіж]]ы, [[Полацак|Полацку]]. У 1557 року ў [[Вільня|Вільні]] адбыўся сход літоўскіх пратэстантаў пад даводзтвам Мікалая Радзівіла «Чорнага», які прыняў рашэньне пра стварэньне адзінай дэнамінацыі на чале з супэрінтэндантам. Дзякуючы шырокаму фінансаваньню з боку магнатэрыі адчыняліся кальвінісцкія школы і друкарні. У 1617 была адчыненая кальвінісцкая [[Слуцкая гімназія]].

Асаблівасьцю разьвіцьця пратэстанцкага руху ў Вялікім Княстве Літоўскім стаў хуткі перпход да больш радыкальных формаў — [[антытрынітарызм]]у, які выліўся ў актыўны і моцны [[Сацыніянства|сацыніянскі рух]]. Грамады сацыніянаў існавалі ў Вільні, [[Наваградак|Наваградку]], [[Любча|Любчы]] й іншых местах. Найбольш уплывовым прыхільнікам гэтага рацыяналістычнага вучэньня быў магнат [[Ян Кішка]], кашталян віленскі. Сярод вядомых сацыніянскіх мысьляроў і прапаведнікаў вылучаюць [[Сымон Будны|Сымона Буднага]], [[Ян Ліцыній Намыслоўскі|Яна Ліцынія Намыслоўскага]] і [[Васіль Цяпінскі|Васіля Цяпінскага]].

У другой палове XVI стагодзьдзя пачынаецца актыўная барацьба каталіцкай царквы з пратэстанцтвам. [[Контрарэфармацыя]] распаўсюдзілася і ў Вялікім Княстве Літоўскім, ейнымі асноўнымі праваднікамі былі [[езуіты]], якія карысталіся дзяржаўнай падтрымкай. Пратэстанцкі рух паступова згасае, магнаты пакрысе вяртаюцца ў каталіцтва, у той час як у ніжэйшых саслоўяў пратэстанцкія ідэі не набылі. Тым ня меней, пратэстанцкія грамады працягвалі існаваньне.

=== Расейская імпэрыя ===
У 1855 року ў вёсцы Уць Гомельскай вобласьці зьявілася першая [[Баптызм|баптысцкая]] суполка штундыстаў, заснаваная пад уплывам нямецкіх каляністаў-[[Мэнаніцтва|мэнанітаў]].

== Сучасны стан ==
Сёньня пратэстанты складаюць у Беларусі рэлігійную меншасьць. У 2000 року іхняя колькасьць складала 130 тыс. чалавек<ref>{{Кніга|аўтар = J. Gordon Melton, Martin Baumann.|частка = |загаловак = Religions of the World, A comprehensive encyclopedia of beliefs and practices|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = ABC CLIO|год = 2002|том = |старонкі = 134|старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. У 2010 Дзярждэпартамант ЗША ацаніў колькасьць пратэстантаў у 2% насельніцтва (каля 180 тыс.)<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 17 лістапада 2010|url = http://www.state.gov/j/drl/rls/irf/2010/148914.htm|загаловак = Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. International Religious Freedom Report 2010|фармат = |назва праекту = Belarus|выдавец = U.S. Department of State|дата = 24 красавіка 2013|мова = en|камэнтар = }}</ref>. У краіне афіцыйна зарэгістраваныя больш за 1 тыс. пратэстанцкіх суполак розных дэнамінацыяў.

Найбуйнейшым пратэстанцкім зьвязам зьяўляецца ''Аб’яднаная царква хрысьціянаў веры эвангельскай у Беларусі''. Зьвяз аб’ядноўвае больш за 55 тыс. вернікаў<ref name="cxbe">{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.cxbe.by/obrazovanie/rasshirennoe_verouchenie/istoriya_proishozhdeniya_pyatidesyatnicheskogo_dvi/|загаловак = Тема 1. История происхождения пятидесятнического движения. Христиане веры евангельской в Беларуси|фармат = |назва праекту = История пятидесятнического движения|выдавец = Аб’яднаная царква хрысьціянаў веры эвангельскай у Рэспубліцы Беларусь|дата = 24 красавіка 2013|мова = ru|камэнтар = }}</ref> і 512 афіцыйна зарэгістраваных цэркваў<ref name="aparat_mask_upaun">{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.belarus21.by/dfiles/000379_521010_Prilozhenie_2_religioznye_obschiny_2012.xls|загаловак = Количество религиозных общин в Республике Беларусь (по состоянию на 1 января 2012 г.)|фармат = |назва праекту = |выдавец = Апарат Упаўнаважанага па справах рэлігій і нацыянальнасьцяў|дата = 24 красавіка 2013|мова = ru|камэнтар = }}</ref>. Яшчэ больш за 100 суполак дзейнічаюць без афіцыйнае рэгістрацыі<ref name="cxbe" />, 454 маюць уласныя малітоўныя дамы<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.pentecost.lt/index.php?option=com_content&view=article&id=127%3Aviii---------&catid=34%3Acurrent-events&Itemid=56&lang=lt|загаловак = VIII-й съезд Белорусской Объединенной церкви христиан веры евангельской (БОЦХВЕ)|фармат = |назва праекту = |выдавец = Union of Pentecostal Churches of Lithuania|дата = 24 красавіка 2013|мова = ru|камэнтар = }}</ref>. Аб’яднаньне ўваходзіць у [[Асамблеі Бога|Сусьветнае братэрства Асамблеяў Бога]]. [[Пяцідзясятнікі|Пяцідзясятніцкі рух]] у краіне таксама прадстаўлены г. зв. «[[АЦХВЭ|незарэгістраваным братэрствам]]», хрысьціянамі веры апостальскай (10 цэркваў), хрысьціянамі поўнага Эвангельля (55 цэркваў).

''Саюз эвангельскіх хрысьціянаў баптыстаў у Рэспубліцы Беларусь'' налічвае 312 цэркваў і амаль 14 тысячаў хрышчоных сябраў<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.bwanet.org/about-us2/statistics#e|загаловак = Statistics / Europe|фармат = |назва праекту = |выдавец = Baptist World Alliance|дата = 24 красавіка 2013|мова = en|камэнтар = }}</ref>.

[[Адвэнтысты|Адвэнтысцкая царква]] аб’ядноўвае 5 тыс. чалавек у 76 цэрквах<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.adventistatlas.org/ViewCountry.asp?CtryCode=by|загаловак = Belarus|фармат = |назва праекту = World Map|выдавец = |дата = 24 красавіка 2013|мова = en|камэнтар = }}</ref>. [[Эвангельска-лютэранская царква ў Рэспубліцы Беларусь]] складаецца з 27 парафіяў<ref name="aparat_mask_upaun" />. У Менску адчынены [[Кальвінізм|кальвінісцкі]] ''Беларускі эвангельскі рэфарматарскі сабор''.

Акрамя вышэйпамянёных, у Беларусі дзейнічаюць таксама [[Новаапостальская царква]], [[прэсьбітэрыянская царква]], [[Царква Ісуса Хрыста сьвятых апошніх дзён]], суполкі мэсіянскіх жыдоў й інш.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://slovo.ws/urok/historyofbelarus/19/014.html Царква і рэлігія ў Беларусі ў XVI ст.] {{ref-ru}}
* [https://www.webcitation.org/6Ge71prfY?url=http://old.pravoslavie.by/catal.asp?id=8656 Пратэстанцтва і сацыянства ў Беларусі] {{ref-ru}}

{{Беларусы}}

[[Катэгорыя:Пратэстанцтва ў Беларусі| ]]