Аляксей Мікалаевіч Талстой

Аляксей Мікалаевіч Талстой

Аляксей Мікалаевіч Талстой (10 студзеня 1883 (ст. ст. 29 сьнежня 1882) г., Нікалаеўск, Самарская губэрня, Расейская імпэрыя — 23 лютага 1945, Масква) — расейскі савецкі пісьменьнік і грамадзкі дзяяч, граф. Аўтар сацыяльна-псыхалягічных, гістарычных і навукова-фантастычных раманаў, аповесьцяў і апавяданьняў, публіцыстычных твораў. Член камісіі па расьследаваньні злачынстваў нямецкіх захопнікаў (1942). Ляўрэат трох Сталінскіх прэмій першай ступені (1941; 1943; 1946 — пасьмяротна). Ляўрэат Ордэна Працоўнага Чырвонага Сьцяга СССР, Ордэну Знак Пашаны. Акадэмік АН СССР (1939).

Біяграфія

Нарадзіўся ў горадзе Нікалаеўск Самарскай губэрні (ад 1918 Пугачоў, зараз у складзе Саратаўскай вобласьці). Граф. Бацька быў старшынём дваранскага сходу. Маці Аляксандра Лявонцьеўна Бастром — дзіцячай пісьменьніца. У 1901 годзе скончыў рэальную вучэльню ў Самары. Выпускнік Пецярбургскага тэхналягічнага інстытуту (1907, паводле іншых зьвестак — у 1908). Працаваў ваенным карэспандэнтам газэты «Русские ведомости» (1914-1916). У 1918 годзе (паводле іншых зьвестак — у 1919 годзе) зьехаў за мяжу. Жыў у Парыжы, потым у Італіі. Увясну 1923 вярнуўся на радзіму. У 1937 годзе абраны ў Вярхоўны Савет СССР. Пад час Другой Сусьветнай вайны пісаў франтавыя нарысы. Дэбютаваў у друку ў 1905 годзе. Першае выданьне — кніга «Лірыка» (1907). Цыкль апавяданьняў «Заволжа» (1909-1911), раманы «Дзівакі» (1911), «Кульгавы пан» (1912), «Аэліта» (1922-1923), «Ібікус» (1924), «Гіпэрбалёід інжынэра Гарына» (1925-1927), «Чорнае золата» («Эмігранты», 1931), «Пётар I» (1929-1945, ня скончаны, дзяржаўная прэмія, экранізаваны 1937-1949). Больш за 20 п’ес, у тым ліку «Галубка» (пастаноўка 1916), «Змова імпэратрыцы» (1925, з П. Шчогалевым, Беларускім тэлебачаньнем пастаўлены спэктакль «Крах», 1966), «Азэф» (1926), драматычная дылёгія «Іван Грозны» (1941-1943, Дзяржаўная прэмія СССР 1946). Трылёгія «Блуканьне па муках» (раманы «Сёстры», 1920-1921, «Васямнаццаты год», 1927-1928, «Пахмурная раніца», 1940-1941, экранізацыя 1957-1959). Аўтабіяграфічная аповесьць «Дзяцінства Мікіты» (1920). Аповесьць-казка «Залаты ключык, альбо прыгоды Бураціна» (1935, экранізавана: «Прыгоды Бураціна»). Аўтар публіцыстычных ды літаратурна-крытычных артыкулаў. Творы перакладзеныя на больш за 30 моў. На беларускую творы Талстога перакладалі Алесь Бачыла, Уладзімер Ляўданскі, Язэп Пушча, Мікалай Улашчык, Міхась Блісьцінаў ды інш. Творы перакладзеныя на ангелькую. На летувіскую перакладаў Альбінас Жукаўскас. П’еса «Нараджэньне сьвету» паводле трылёгіі «Блуканьне па пакутах» (інсцэніроўка І. Судакова) пастаўлена Беларускім тэатрам імя Я. Коласа ў 1948 годзе, п’еса «Дзялок» — Гарадзенскім абласным драматычным тэатрам (1958), Дзяржаўным рускім драматычным тэатрам (1992), п’еса «Прыгоды Бураціна» — Беларускім рэспубліканскім тэатрам юнага гледача (1966), п’еса «Прыгоды Бураціна ў Краіне Дурняў» А. Шапіры паводле Талстога — Беларускім тэатрам лялек (1991), п’еса «Касатка» — Нацыянальным тэатрам імя Я. Коласа (1992), п’еса «Любоў — кніга залатая» — Менскім абласным драматычным тэатрам (1993).

Быў чатыры разы жанаты — на Юліі Ражанскай (1902-1907), Людміле Крэсьцінскай-Баршавай, Соф’і Дымшыц ды Натальлі Крандзіеўскай. Меў пяцёра дзяцей. Сын Мікіта — прафэсар фізыкі. Пахаваны ў Маскве на Новадзявочых могілках.