Эдманд Фішэр

Эдманд Фішэр
англ.: Edmond H. Fischer
Дата нараджэння	6 красавіка 1920(1920-04-06)[…]
Месца нараджэння	Shanghai French Concession[d], Францыя
Дата смерці	27 жніўня 2021(2021-08-27) (101 год)
Месца смерці	Сіэтл, акруга Кінг[d], Вашынгтон, ЗША[…]
Грамадзянства	Швейцарыя  ЗША  Італія
Род дзейнасці	біяхімік, выкладчык універсітэта, хімік
Навуковая сфера	біяхімія
Месца працы	Вашынгтонскі ўніверсітэт
Альма-матар	Жэнеўскі ўніверсітэт
Навуковы кіраўнік	Kurt Heinrich Meyer[d]
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Нацыянальная акадэмія навук ЗША Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Еўрапейская арганізацыя малекулярнай біялогіі[d] Амерыканская асацыяцыя садзейнічання развіццю навукі Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti[d]
Узнагароды	грант Гугенхайма (1963) ганаровы доктар Універсітэта Манпелье[d] ганаровы доктар Базельскага ўніверсітэта[d] замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (2010)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Эдманд Фішэр (англ.: Edmond H. Fischer, 6 красавіка 1920, г. Шанхай, Кітай — 27 жніўня 2021, Сіэтл, ЗША) — амерыканскі вучоны ў галіне біяхіміі, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне ў 1992 годзе разам з Э.Дж. Крэбсам «за адкрыцці, якія тычацца зваротнага фосфарыліравання бялкоў як механізму біялагічнай рэгуляцыі». Ганаровы прафесар Універсітэта Вашынгтона (Сіэтл).

Біяграфія

Фішэр нарадзіўся ў Шанхаі, Кітай. Яго маці нарадзілася ў Францыі, а яго бацька з Аўстрыі Яго дзед па лініі маці пераехаў з Францыі, дзе нарадзіўся і жыў, спачатку ў Індакітай, а затым у Кітай. У Кітаі ён заснаваў газету на французскай мове «Кітайскі курьер» (Courrier de Chine) і французскую муніцыпальную школу, у якую і хадзіў у дзяцінстве Фішэр. У сем гадоў яго адправілі ў школу ў Швейцарыю.

Скончыў хімічную школу ў Жэневе (Швейцарыя) ў 1943 годзе. З 1943 года ў Жэнеўскім, з 1952 года ў Вашынгтонскім універсітэтах (горада Сіэтл).

Навуковая дзейнасць

Эдманд Фішэр і Эдвін Крэбс пачалі супрацоўніцтва праз шэсць месяцаў пасля пераезду Фішэра ва ўніверсітэт Вашынгтона. Яны вывучалі фермент глікагенфосфарылазы і выявілі, што серыя рэакцый, выкліканых гармонамі і кальцыем, прыводзіць да актывацыі-інактывацыі гэтага фермента. Актывацыя-інактывацыі фермента выклікалася яго зваротным фосфарыліраваннем. Працэс, які адкрылі Фішэр і Крэбс, каталізуе двума ферментамі: пратэінкіназай і фасфатазай. Пратэінкіназы (найбольш распаўсюджаная з іх — тыразінкіназа) пераносіць фасфатных групу з АТФ на гідраксільную групу фермента. Пры гэтым канфармацыя фермента змяняецца, і ён становіцца каталітычна актыўным. Затым бялковая фасфатазы адшчапляе фасфатную групу, і фермент вяртаецца ў першапачатковую неактыўную форму. Аказалася, што такое цыклічнае рэгуляванне ферментатыўнай актыўнасці і адпаведных метабалічных працэсаў надзвычай шырока распаўсюджанае ў прыродзе.

Аўтар навуковых прац па праблемах зваротнага фосфарыліравання бялкоў і яго значэнні ў механізмах рэгуляцыі біяхімічных рэакцый у клетках.

Разам з Э. Дж. Крэбсам адкрыў шэраг ферментаў.

Член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1972), член Нацыянальнай АН ЗША (1973).

Літаратура

• Fischer, E.H. Autobiography.
• Pacific Northwest Research Institute. About Edmond H. Fischer, Ph.D. Архівавана 25 верасня 2006.
• Hughes, R. 1998. After the Prize
• Беларуская энцыклапедыя:У 18 т. Т.16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2003. — 576 с.: іл.

Спасылкі

• Біяграфія на сайце Вашынгтонскага ўніверсітэта
• Аўтабіяграфія на Нобелеўскім сайце
• Інтэрв’ю з Эдмандам Фішэрам (відэа)