Batnandi stj�rns�sla, batamerki � samf�lagi

Me� �rskur�i s�num st�gur umhverfisr��herra st�rt skref � �tt b�ttrar stj�rns�slu � svi�i umhverfism�la. Umm�li Tryggva ��rs Herbertssonar i fr�ttum St��var 2 � g�rkveldi minna okkur � mikilv�gi �ess a� halda Sj�lfst��isflokki �fram fr� v�ldum. Tryggvi telur �a� vera skemmdarverk a� meta umhverfis�hrif me� fulln�gjandi h�tti ��ur en �kv�r�un er tekin. Tryggvi vill fremur a� stj�nv�ld haldi �fram a� taka �uppl�star �kvar�anir og f�rna n�tt�ruver�m�tum �sko�u�um. Hafi hruni� eitthva� kennt okkur er �a� a� � upphafi skyldi endirinn sko�a. �rskur�ur umhverfisr��herra stu�lar a� �v� a� �a� ver�i gert og markar sem sl�kur t�mam�t � n�tt�ruverndarm�lum � �slandi.

[vi�b�t:] �� er athyglivert a� heyra � Ragnari Gu�mundssyni, forstj�ra Nor�ur�ls, �tvarpsfr�ttum R�V n� kl. 10:00. Hann talar um a� n� �urfi a� "fara betur yfir m�li� og sko�a �a� � heild sinni". � umhverfismati fyrir �lveri� � Helguv�k var sj�narmi�um �ess efnis a� m�li� skyldi sko�a� � heild sinni komi� � framf�ri. Nor�ur�l, og raunar a�rir a�standendur verkefnisins, v�r�ust �� sem lj�n og beittu s�r mj�g fyrir �v� a� svo yr�i ekki. Vildu ekkert vi� �a� kannast a� �essar l�nur v�ru eitthvert a�alatri�i fyrir �lveri�, og hva� �� a� �a� �yrfti a� afla �lverinu orku.

�Nor�ur�li var m�ta lj�st a� heildst�tt umhverfsimat v�ri d�rara en �noth�fa a�fer�in (sem hinga� til hefur veri� notu�) en auk �ess l�klegra til �ess a� vekja athygli � n�tt�ruspj�llum sem a�standendur verkefnisins vilja sem minnst m tala. L�klega v�ri verkefni� betur � veg komi� ef Ragnar &co hef�u strax � upphafi vilja� sko�a m�li� � heild sinni.�

�L�t h�r fylgja grein m�na �r Mogganum 22. september um �etta efni, �samt mynd og uppf�rslu til frekari sk�ringar.

Laumuleikur Landsnets

LANDSNET h�f fyrir nokkru mat � umhverfis�hrifum fyrir h�spennul�nur undir yfirskriftinni Su�vesturl�nur en um er a� r��a endurn�jun og verulega styrkingu � raforkuflutningum � Su�vesturlandi. � a�dragandanum var �v� kerfisbundi� haldi� � lofti a� afhendingar�ryggi raforku � Reykjanesskaga v�ri �fulln�gjandi og a� �rb�ta v�ri ��rf hvort sem til k�mi �lver � Helguv�k e�a ekki. �essi m�lflutningur er afar h�pinn og � besta falli er �ar um h�lfsannleik a� r��a. Enda kemur � daginn a� l�nurnar sem kynntar eru � fyrr nefndri sk�rslu eru s�rhanna�ar a� ��rfum st�rs �lvers en ekki ��rfum almennings og sm�rri i�na�ar sem ekki �yrftu n�ndar n�rri eins st�rkarlaleg mannvirki og stefnt er a� �v� a� reisa.

�a� er �t af fyrir sig r�tt a� Su�urnesjal�nan er fulllestu�, en �st��an er s� a� Reykjanesvirkjun framlei�ir raforku fyrir �lver Nor�ur�ls � Grundartanga og �lagi� � l�nunum �v� fr� Reykjanesi til austurs. H�fs�m uppbygging � orkufrekri starfsemi � sveitarf�l�gunum � Reykjanesskaganum v�ri �v� til �ess fallin a� draga �r �lagi � l�nunni og b�ta afhendingar�ryggi�. Tr�llvaxnar framkv�mdir � bor� vi� 360 ��sund tonna �lver kalla hinsvegar � n�jar l�nur og mun �flugri en ��r sem ella �yrfti til. �a� v�ri hei�arlegra af a�standendum verkefnisins a� segja �essa hluti bara eins og �eir eru � sta� �ess a� hanga eins og hundar � ro�i � h�lfsannleik sni�num a� ��rfum �eirra sem sj� s�r hag � �v� a� �lver r�si � Helguv�k.

�a� sem verra er

� t��ri matssk�rslu er �v� mi�ur ekki fjalla� um �� orkuflutninga sem l�klegastir eru til a� valda alvarlegustu umhverfisspj�llunum. �ess � sta� er einkum fjalla� um ��r l�nur sem munu liggja meira e�a minna � �eim l�nulei�um sem fyrir eru. � matssk�rslunni er t.d. ekki fjalla� um hvernig Landsnet hyggst tengja saman �forma�ar virkjanir � Kr�suv�kursv��inu, �.e. Selt�n, Austurengjahver, Tr�lladyngju og Sandfell. �etta vekur fur�u �eirra sem til �ekkja �ar sem Landsnet hefur kynnt lausleg �form s�n �ar a� l�tandi fyrir sveitarstj�rnarm�nnum � Su�urnesjum. �au �form sem ekki er fjalla� um � matssk�rslunni, fela � s�r st�rt�ka vegager� og gr��arlegt jar�rask � hjarta Reykjanesf�lkvangs. [Sj� mynd h�r a� ne�an] �formin sem Landsnet k�s a� fjalla ekki um � matssk�rslu sinni ganga �t � a� leggja jar�streng �r Selt�ni yfir � Tr�lladyngju en til �ess �yrfti a� fara yfir b��i Sveifluh�ls og N�pshl��arh�ls, auk �ess sem M�h�lsadalur yr�i �vera�ur. Jafnframt yr�i fari� me� jar�streng �r Sandfelli nor�ur � Tr�lladyngju en �a�an k�mi h�spennul�na sem myndi tengja �essar virkjanir inn � n�ja Su�urnesjal�nu. � matssk�rslu Landsnets er ekki a� finna stafkr�k um �essa orkuflutninga og �v� gefur umhverfismati� ekki fulln�gjandi mynd af �formunum sem uppi eru og til �urfa a� koma eigi verkefni� � heild sinni a� ganga eftir.

R��herra r��ur

Umhverfisr��herra hefur n� til me�fer�ar k�ru N�tt�ruverndarsamtaka �slands og Landverndar �ar sem �ess er m.a. krafist a� fjalla� ver�i me� heildst��um h�tti um �� orkuflutninga sem til �urfa a� koma fyrir �lver � Helguv�k. Orkuflutningarnir, tengivirkin og vegager�in, sem einhverra hluta vegna hefur ekki rata� inn � sk�rslu Landsnets, eru � vi�kv�mari sv��um en ��r framkv�mdir sem fyrirt�ki� k�s a� fjalla um � afmarka�ri sk�rslu sinni. �a� er �v� br�nt a� r��herra ver�i vi� k�ru samtakanna enda ver�ur markmi�um laga um mat � umhverfis�hrifum ekki n�� nema umhverfismati� varpi lj�si � umhverfis�hrifin � heild sinni. �a� er kominn t�mi til a� �j��inni s� sagt satt og r�tt fr�. Lygavefir g[r]���risins hafa �egar kosta� �j��ina allt of miki� og l�ngu m�l a� linni. Allt upp � bor�, takk fyrir.

Byggt � pistli sem birtist � Morgunbla�inu, �ri�judaginn 22. september.

Leynil�nur Landsnets


mbl.is �rskur�ur umhverfisr��herra veldur mikilli �vissu
Tilkynna um �vi�eigandi tengingu vi� fr�tt

Satt og logi� um "gr�na" m�lminn

�v� hefur lengi veri� haldi� fram af fj�lm�rgum a�ilum a� �lframlei�sla � �slandi s� af hinu g��a � hnattr�nu samhengi. Til r�kstu�nings er sagt a� annars yr�i �li� framleitt � l�ndum � bor� vi� K�na �ar sem kol eru notu� sem orkugjafar. �essar fullyr�ingar eru � besta falli h�lfsannleikur en l�klegra er a� um van�ekkingu s� a� r��a. �treka�ar fullyr�ingar � �essum efnum hafa valdi� �tbreiddum misskilningi � me�al �j��arinnar �ess efnis a� �lframlei�sla � �slandi s� j�kv�� � hnattr�nu samhengi.

Sta�reyndin er s� a� v��a � heiminum er a� finna b�x�tn�mur, �virkja� vatnsafl og hr�efni � rafskaut � svipu�um sl��um. Til �ess a� framlei�a 1 tonn af �li �arf 2 tonn af �lox��i og 0,5 tonn af rafskautum sem framleidd eru �r kolum og ol�uefnum. � hnattr�nu samhengi er auglj�slega v�nlegra a� frumframlei�sla � �li fari fram � heimshlutum �ar sem hr�efni og vatnsafl er til sta�ar og �annig komi� � veg fyrir ��arfa flutning hr�efna. Ekki er h�r veri� a� leggja blessun yfir sta�bundi� og sv��isbundi� rask sem aukin �lframlei�sla � �essum sl��um myndi hafa heldur er einungis veri� a� horfa til hnattr�nna �hrifa. �a� m� �v� setja d�mi� upp � �ann veg a� framlag �slands til �ess a� taka � �eirri v� sem mannkyni� stendur frammi fyrir s�u ��arfir flutningar hr�efna fr� l�ndum � bor� vi� Jamaica, Indland og �stral�u. �eim ���rfu flutningum fylgir �hj�kv�milega ���rf losun gr��urh�salofttegunda sem er „framlag“ �slands til „lausnar“ �eim vanda sem gr��urh�sa�hrifin eru.

�v� hefur veri� haldi� fram a� valkosturinn vi� „�slenskt �l“ s� �l fr� K�na �ar sem kol eru notu� til raforkuframlei�slu. �etta er afar langs�tt r�ksemdaf�rsla. �a� er r�tt a� � K�na eru notu� kol sem orkugjafi fyrir �lver, en framlei�sla K�nverja fer, eftir �v� sem best ver�ur a� komist, ekki � s�mu marka�i og �l fr� �slandi. K�nverjar framlei�a fyrir sinn heimamarka� og nota �li� � fullunnar v�rur af �msu tagi sem eftir atvikum eru fluttar til vesturlanda. Engin auglj�s tengsl vir�ast �v� vera � milli �lframlei�slunnar � �slandi og � K�na. N�rt�kara v�ri a� benda � valkosti � Mi�- og Su�ur Amer�ku, en s� samanbur�ur er �hagst��ur �eim sem halda fram �g�ti framlei�slunnar � �slandi. �ess m� geta a� skv. uppl�singum fr� International Aluminum Institute framlei�ir s� heimshluti umtalsvert magn a� �li og orkugjafinn er fyrst og fremst vatnsafl. En hvers vegna er �l yfir h�fu� framleitt � �slandi �egar til eru l�nd sem eiga vatnsafl, b�x�tn�mur og �d�rt vinnuafl? L�klega er �a� �d�ra orkan sem �sland hefur a� bj��a sem r��ur baggamuninn. Alain Belda, forstj�ri Alcoa, hefur t.d. sagt a� orkuver� til st�ri�ju � �slandi s� um helmingur �ess orkuver�s sem Alcoa samdi um � tilteknu verkefni � Brasil�u.

�SLENSKA �KV��I�
Me� �slenska �kv��inu er r�kjum me� l�til hagkerfi og hreina orkugjafa gefin kostur � a� r��ast � verkefni sem valda mikilli losun gr��urh�salofttegunda �n �ess a� losunin teljist me� almennri losun � skuldbindingum Kyoto. Ein af megin forsendum �kv��isins er a� me� �v� a� nota hreina orku s� hnattr�nt dregi� �r losun gr��urh�salofttegunda. Me� v�san � ��arfa flutninga sem fylgja �lframlei�slu � �slandi er lj�st a� h�n veldur meiri losun gr��urh�salofttegunda en �lframlei�sla � l�ndum sem geta numi� b�x�t og vatnsafl auk ol�u og kola til rafskautager�ar. A� nota �slenska �kv��i� � ��gu �li�ju � �slandi er �v� �hagst�tt � hnattr�nu samhengi og uppfyllir ekki �� megin forsendu sem �kv��i� byggir �.

Ef �kv��i� v�ri hinsvegar n�tt � verkefni sem myndu raunverulega draga �r heildar losun gr��urh�salofttegunda v�ru verkefnin j�kv�� � hnattr�nu samhengi. Sem d�mi um sl�k verkefni m�tti t.d. nefna verkefni �ar sem hrein orka v�ri notu� til �ess a� k�la t�lvuver. � �v� tilfelli eru „hr�efnin“ t�lvut�k g�gn sem flutt eru � milli heimshluta �n �ess a� �v� fylgi losun gr��urh�salofttegunda. Fyrir �� starfsemi �arf heldur ekki h�spennul�nur �v� t�lvuverin m�tti sta�setja � sj�lfum virkjunarh�sunum e�a � n�sta n�grenni vi� �au.

A� LOKUM
R�tt er a� halda �v� til haga a� til �ess a� endurvinna �l �arf a�eins 5% af orkunni sem �arf til frumframlei�slunnar. Um 20% af heimsframlei�slunni fara � umb��ir og m� �tla a� st�rum hluta �eirra s� hent eftir notkun. �annig er t.d. 800.000 tonnum af �ld�sum farga� �rlega � Bandar�kjunum. Me� aukinni endurvinnslu m�tti �v� draga st�rlega �r hnattr�num umhverfis�hrifum �lframlei�slunnar.

L�klega ver�a �essi skrif m�n ekki til �ess a� sn�a �eim sem hva� har�ast beita s�r fyrir uppbyggingu �li�na�ar � �slandi. �g vonast �� til �ess a� skrifin ver�i til �ess a� sem flestir h�tti a� fara me� �fugm�li um hnattr�nt �g�ti frumframlei�slu �essa „gr�na m�lms“ � �slandi.

Bergur Sigur�sson,

�essi pistill birtist � Morgunbla�inu 12.3.2007.


Efnaherna�ur og vopna�r�un � Gaza?

Eftir h�rmungar helfararinnar s�u Sameinu�u �j��irnar aumur � Gu�s �tv�ldu �j�� og bjuggu henni skj�l � Palest�nu. �eir sem fyrir voru m�ttu v�kja fyrir voninni um a� n� yr�i heimurinn fri�samlegri. Vonin var� ekki a� veruleika og hefur �sraelsr�ki �tt � illdeilum vi� heilan menningarheim allt fr� stofnun r�kisins �ri� 1948. �egar stofnendur r�kisins fengu sig � d�gunum fullsadda og kr�f�ust vopnahl�s skelltu �sraelar vi� skollaeyrum og l�tu sprengjum rigna yfir Palest�nu sem aldrei fyrr. Me�al vopna voru svokalla�ar DIME-sprengjur, „Dense Inert Metal Explosives“. „Dense“ v�sar til h�rrar e�lis�yngdar og „Inert“ v�sar til �ess a� m�lmurinn hvarfast ekki vi� sprenginguna eins og t.d. gerist � �lduftssprengjum, �.e. „thermobarric bombs“, �ar sem afl sprengingarinnar � r�tur a� rekja til orkulosandi efnahvarfs �ar sem �l oxast yfir � �lox��, sem er �fugt ferli vi� �a� sem gerist vi� frumframlei�slu � �li. �� m�lmurinn � DIME-sprengjum hvarfist ekki, �� veldur hann banv�num efnahv�rfum � l�kama �eirra sem fyrir honum ver�a �ar sem hann skemmir frumur svo �r ver�ur krabbamein.

Til �ess a� l�gmarka vi�bj�� str��sreksturs hafa Sameinu�u �j��irnar m.a. komi� s�r saman um reglur sem settar eru fram � Genfars�ttm�lanum. Eitt af �v� sem �ar kemur fram er a� �heimilt er a� nota sprengur sem s�ra me� �gnum e�a efnum sem ekki greinast me� r�ntgen myndat�ku. �etta er me�al �eirra �kv��a sem broti� var � � �l�glegu innr�sarstr��i �sraels. �a� er me� �l�kindum a� r�ki sem � tilveru s�na Sameinu�u �j��unum a� �akka skuli komast upp me� a� hafa a� engu sam�ykktir og fyrirm�li stofnenda sinna. �srael hefur � gegnum t��ina sk�ka� � skj�li Bandar�kjanna sem hafa �treka� � vettvangi Sameinu�u �j��anna beitt s�r til �ess a� verja hagsmuni og gj�r�ir �sraela gagnvart n�granna�j��um s�num.

DIME-sprengjur eru sprengjur sem �r�a�ar voru af Bandar�kjaher, a� s�gn me� �a� fyrir augum a� sprengja voldug mannvirki og rammger� herna�art�l. DIME-sprengjum var �tla� a� vera arftakar �ran�um sprengna, „Depleated Uranium bombs“. Eftir �v� sem �g best veit eru �sraelar einir um a� hafa nota� DIME-sprengjur � herna�i og t�masetningin bendir til �ess a� s� notkun hafi veri� hluti af �r�un vopnsins, e.t.v. einhverskonar verktaka fyrir �� sem a� �r�un �eirra standa. DIME-sprengjur voru fyrst nota�ar � �r�sunum � Gaza sumari� 2006 en �� voru ��r enn � �r�unarstigi og ger�i bandar�kjaher � �eim t�ma r�� fyrir a� ��r yr�u tilb�nar til notkunar �ri� 2008. �r�tt fyrir a� h�rmulegar aflei�ingar �essara vopna hafi strax komi� � lj�s � �essum �r�sum var �eim enn � n� l�ti� rigna yfir ��ttb�lasta landsv��i heims. Norski l�knirinn, Mads Gilbert, sem sta�i� hefur � str�ngu � Gaza sv��inu, segist hafa fyrir �v� sannanir.

DIME-sprengjur gefa af s�r gr��arlegt h�gg sem dofnar tilt�lulega flj�t, bara � f�einum metrum. �� h�ggi� dofni flj�tt fer innihaldi� lengra. DIME-sprengjur innihalda �ragnir, svo sm�ar a� �a� kann a� vera r�ttara a� tala um ryk e�a duft. Dufti� er blanda sem samanstendur af �ungum m�lmun, mestmegnis wolfram (tungstein) en auk �ess nikkel og k�balt. Vita� er a� wolframduft er krabbameinsvaldandi. Er �v� eins v�st a� �eir sem lifa af sj�lfa sprenginguna, en ver�a fyrir innihaldinu, hlj�ti � s��ari stigum h�gan dau�daga. S�r �eirra sem ver�a fyrir DIME-sprengjum gr�a illa og �� s�nileg s�r � skinni kunni a� vera sm� getur m�lmurinn valdi� banv�num ska�a � innri l�ff�rum. �� er r�tt a� hafa hugfast a� krabbameinsvaldandi m�lmdufti� sem dreifist yfir sv��i� er komi� til a� vera enda ekki hvarfgjarnir m�lmar, sbr. or�i� „Inert“ � nafni sprengnanna.

Mikilv�gt er a� fram fari ranns�knir � framfer�i �sraela � Gaza sv��inu og a� hverskyns brot � Genfars�ttm�lanum ver�i til lykta leidd. �a� er algj�rlega ��olandi hvernig herveldi � bor� vi� �srael kemst upp me� a� fara s�nu fram og hundsa tilm�li og s�ttm�la stofnenda sinna. �byrg� Sameinu�u �j��anna er mikil og hana ber a� axla.

Bergur Sigur�sson.

�essi pistill birtist � Morgunbla�inu 23. jan�ar 2009.

Helstu heimildir:
Vi�tal vi� dr. Mads Gilbert http://www.youtube.com/watch?v=ZVAVsvyrECs
The DIME Bomb: Yet another genotoxic weapon – James Brooks, Al-Jazeerah, desember 2006. http://usa.mediamonitors.net/content/view/full/38389
Dime bombs leave Israel's victims with mystery wounds, http://www.belfasttelegraph.co.uk/news/world-news/dime-bombs-leave-israels-victims-with-mystery-wounds-14145665.html


Smj�r af hverju str�i

��a� vekur undrun og fur�u hvernig sj�lfskipa�ir talsmenn �lvers � Helguv�k halda kerfisbundi� �ti innist��ulausu vorkunarv�li um atvinnl�f � Su�urnesjum. � Su�urnesjum, �ar sem allt er � bl�ma, t�kif�rin blasa vi� og smj�r dr�pur af hverju str�i. L�ti� atvinnuleysi, �ensla og mikill innflutningur � erlendu vinnuafli er einkennandi fyrir samf�lagi� � dag, jafnt � Su�urnesjum sem og � landinu � heild sinni. Til �ess a� sporna gegn �v� a� �enslan s�ki enn � sig ve�ri� valdi Se�labankinn n�lega a� l�kka ekki st�rivexti.

Atvinnuleysi � Su�urnesjum er l�ti�, innan vi� 3%, en engu a� s��ur er �a� meira en annarsta�ar � landinu um �essar mundir. �a� er �ekkt sta�reynd og vi�urkennd a� �rri f�lksfj�lgun fylgir oft t�mabundi� atvinnuleysi sem sk�rist af �v� a� margir skipta um vinnu � kj�lfar b�ferlaflutninga. �b�um � Reykjanesb� hefur fj�lga� gr��arlega undanfarin misseri � kj�lfar uppbygginar � Innri Njar�v�k og eftir a� varnarst��inni var breytt � sk�la�orp sem sm�m saman er a� fyllast af �b�um. �r f�lksfj�lgun � Su�urnesjum sk�ri v�ntanlega hluta af atvinnuleysinu en ekkert bendir hinsvegar til �ess a� um varanlegan vanda s� a� r��a.

�GILDI �RIGGJA �LVERA
� atvinnum�lum � Su�urnesjum eru fj�lm�rg t�kif�ri framundan. Gert er r�� fyrir �v� a� �a� �urfi um 200 manns til fj�lbreyttra starfa �egar �forma� h�tel vi� Bl�a l�ni� hefur veri� byggt. Talver�an fj�lda i�na�armanna �arf fyrst vi� bygginguna sj�lfa. N� stendur yfir umhverfismat fyrir k�silverksmi�ju � Helguv�k og �ar er gert r�� fyrir u.�.b. 90 st�rfum, auk starfa � byggingartima verksmi�junnar. �� er � gangi metna�arfull uppbygging Keilis � Keflav�kurflugvelli og er ��tla� a� � n�stu 3-5 �rum muni �ar ver�a til 4-5.000 manna h�sk�lasamf�lag. �tla ver�ur a� �a� �urfi nokkur hundru� manns til �ess a� �j�nusta �ann bygg�akjarna. �� eru vi�r��ur � gangi um net�j�nab� � Keflav�kurflugvelli en �ar y�ru til 150 st�rf e�a svo. � undanf�rnum �rum hafa or�i� til 60-70 n� st�rf � �ri � tengslum vi� flug�j�nustuna � Keflav�kurflugvelli. ��tlanir gera r�� fyrir a� s� �r�un haldi �fram og starfsm�nnum � flugvallarsv��inu �tti �v� a� fj�lga sem nemur u.�.b. mannafla��rf �lvers � n�stu fj�rum til fimm �rum.

H�r a� ofan voru talin upp hugsanleg n� st�rf � Su�urnesjum sem gr�flega samsvara starfsmannafj�lda u.�.b. �riggja �lvera. �� eru �talin svok�llu� afleidd st�rf og st�rfin sem ver�a til ef f�lagi� Su�urlindir virkjar til �ess a� byggja upp atvinnul�f � sveitarf�l�gunum sem a� Su�urlindum standa �.e. Vogum, Grindav�k og Hafnarfir�i. �� sum �essara starfa s�u ekki f�st � hendi �� blasa t�kif�rin vi� og ekkert bendir til �ess a� kreppa s� framundan.

H�LFVER � HUGS�N?
� n�vember sendi Landvernd umhverfisr��herra k�ru �ar sem �ess er krafist a� framkv�mdin � heild sinni, �.e. �lver, orkuflutningar og virkjanir, ver�i metin � einu heildst��u umhverfismati svo heildst�� mynd f�ist af �hrifum verkefnisins. R��herra hefur teki� k�runa til efnislegrar me�fer�ar �r�tt fyrir kr�fur hagsmunaa�ila um fr�v�sun. Komist umhverfisr��herra a� s�mu ni�urst��u og Umhverfisstofnun gerir � ums�gn sinni um k�runa er �tlit fyrir a� hugmyndir um �lver � Helguv�k s�u komnar � byrjunarreit.

Markmi�i� me� stofnun Su�urlinda er „a� standa v�r� um sameiginlega hagsmuni sveitarf�laganna og �b�a �eirra var�andi n�tt�ruau�lindir � landi sveitarf�laganna vi� Tr�lladyngju, Sandfell og � Kr�suv�k m.a. m�gulega n�tingu jar�varma og eignar- og n�tingarr�tt hvers sveitarf�lags fyrir sig“. �ar me� l�tur �t fyrir a� um 40% �eirrar orku sem Nor�ur�l hefur horft til s� ekki lengur � bo�i fyrir �lver � Helguv�k. Landsvirkjun hefur l�st �v� yfir a� ekki ver�i sami� um orkus�lu til n�rra �lvera og a� �reyndu tel �g �tiloka� a� n� borgarstj�rn lofi Orkuveitu Reykjav�kur hlaupa undir bagga me� �au 200 MW, e�a svo, sem upp� vantar. S� orka sem Nor�ur�l hefur a�gang a� annar ekki �lveri, og varla heldur „h�lfveri“, sem nefna m�tti 1. �fangann.

�� orkan kunni a� geta anna� „h�lfveri“ �� er �a� varla nema � hugs�n �v� ekki er s�tt um orkuflutningana sem til �arf. Sveitarf�l�gin hafa hvert � f�tur ��ru hafna� till�gum Landsnets um l�nulei�ir og � fj�lmennum �b�afundi � Vogum l�g�ust �b�ar einr�ma gegn h�spennul�num � gegnum sveitarf�lagi�. Vi� �etta b�tist a� Nor�ur�li var hafna� um losunarheimildir enda er vands�� a� �lver � Helguv�k samr�mist markmi�um r�kisstj�rnarinnar um samdr�tt � losun gr��urh�salofttegunda.

Bergur Sigur�sson.

�essi pistill birtist � Morgunbla�inu�


L�gleysa � Gj�stykki?

I�na�arr��herra fyrrverandi, J�n Sigur�sson, veitti Landsvirkjun ranns�knaleyfi � Gj�stykki tveim d�gum fyrir kosningar og a�eins tveim d�gum eftir a� ums�knin barst r��uneytinu. L�gm�ti �essarar afgrei�slu s�nist m�rgum h�pi� �ar sem � l�gum um ranns�knir og n�tingu � au�lindum � j�r�u segir: „��ur en leyfi er veitt skal leita umsagnar Orkustofnunar og umhverfisr��uneytis“. � �essu tilfelli vir�ist �a� ekki hafa veri� gert.

Af �essum s�kum f�ru Landvernd og SUNN, Samt�k um n�tt�ruvernd � Nor�urlandi, �ess � leit vi� umhverfisnefnd og i�na�arnefnd Al�ingis a� ��r rannsaki leyfisveitinguna. Samt�kin �tlast einnig til �ess a� i�na�arr��herra afturkalli leyfi� ef ranns�knin sta�festir �galla � leyfisveitingunni.

Landsvirkjun og i�na�arr��uneyti� halda �v� fram a� �tg�fa leyfisins �ann 10. ma� 2007 hafi veri� afgrei�sla � ums�kn Landsvirkjunar fr� �v� � okt�ber 2004 og benda � a� leita� hafi veri� umsagna um hana. S� sk�ring ver�ur a� teljast afar langs�tt �ar sem leyfi� sem veitt var 10. ma� 2007 veitir v��t�kari heimildir en s�tt var um �ri� 2004. Leyfi� veitir heimildir sem fyrst var s�tt um 8. ma� 2007.

UMS�KN LANDSVIRKJUNAR 2004
� ums�kninni fr� �rinu 2004 segir: „Markmi� Landsvirkjunar er a� kanna me� yfirbor�sranns�knum umfang og grunneiginleika jar�hitasv��isins ... Eing�ngu er um a� r��a m�lingar � yfirbor�i ... �n framkv�mda er valdi� g�tu raski.“ � �essari ums�kn var ekki s�tt um leyfi til �ess a� meta magn jar�hita e�a afkastagetu sv��isins me� ranns�knaborunum. Hinsvegar kemur fram � ums�kninni a� ef ni�urst��ur yfirbor�sranns�kna ver�i j�kv��ar muni Landsvirkjun; „s��ar �ska eftir s�rst�ku leyfi til frekari ranns�kna, sem �� g�tu m.a. fali� � s�r boranir.“

Um svipa� leyti s�ttu fleiri a�ilar um ranns�knaleyfi � Gj�stykki og �r var� a� ekkert leyfi var veitt af h�lfu i�na�arr��uneytisins. Landsvirkjun gat �� r��ist � yfirbor�sranns�knir me� leyfi landeiganda. � september 2006 sendir Landsvirkun r��uneytinu �trekun � ums�kn sinni fr� 2004 og nefnir aftur a� ums�kn um ranns�knaboranir ver�i send s��ar: „� fyrri hluta �rs 2007 stefna �eistareykir ehf. og Landsvirkjun a� �v� a� s�kja um �tarlegra ranns�knarleyfi � Gj�stykkissv��inu sem me�al annars felur � s�r ranns�knarboranir eftir a� yfirbor�sranns�knum l�kur....“

UMSAGNIR 2004
Stofnanir umhverfisr��uneytisins og Orkustofnun fj�llu�u um ums�kn Landsvirkjunar til fyrirhuga�ra yfirbor�sranns�kna. � ums�gn N�tt�rufr��istofnunar �slands segir m.a.: „Fram kemur � ums�kn Landsvirkjunar a� eing�ngu s� um yfirbor�sranns�knir a� r��a � �essu stigi sem hafi �verulegt rask � f�r me� s�r.“ � ums�gn Orkustofnunar segir m.a.: „Ranns�knir � �essum �fanga eru einv�r�ungu fyrirhuga�ar sem yfirbor�sranns�knir og er �v� ekki a� v�nta neins teljanlega aukins usla e�a rasks ... Vi�eigandi ranns�knar��tlun er l�g� fram � ums�kninni, �ar sem gert er einv�r�ungu r�� fyrir yfirbor�sranns�knum ... Jar�rask � a� vera ekkert, e�a hverfandi, ...“ � ums�gn Umhverfisstofnunar segir einnig: „Eftirfarandi yfirbor�sranns�knir ver�a framkv�mdar � �essu stigi: ...“

Eins og e�lilegt er og gl�gglega m� h�r sj� �� takmarkast hinar l�gbo�nu umsagnir vi� ��r yfirbor�sranns�knir sem s�tt var um af h�lfu Landsvirkjunar.

MY UMS�KN 8. MA� 2007
Fj�rum d�gum fyrir kosningar sendi Landsvirkjun i�na�arr��uneytinu svo ums�knina sem minnst haf�i veri� � skriflega, b��i � ums�kn fr� �rinu 2004 og aftur � �trekuninni �ri� 2006. � n�ju ums�kninni var s�tt um leyfi til ranns�kna � afkastagetu sv��isins. Til sl�kra ranns�kna �arf jar�boranir, st�r borpl�n og eftir atvikum vegager�. Ekki er �� lengur um yfirbor�sranns�knir a� r��a eins og s�tt var um leyfi til me� ums�kninni �ri� 2004. � n�ju ums�kninni segir: „... st�rauka �arf ranns�knir � Gj�stykkissv��inu me� borun d�pri og v��ari hola til a� sannreyna ni�urst��ur yfirbor�sranns�kna um tilvist jar�hitakerfisins og rannsaka eiginleika �ess og afk�st.“. �essar �skir Landsvirkjunar um leyfi til ranns�kna sem fela � s�r yfirbor�ssrask eru �annig fyrst settar fram � ums�kn �eirra �ann 8. ma�.

�r�tt fyrir a� Orkustofnun og stofnanir umhverfisr��uneytisins hef�u teki� sk�rt fram, �ri� 2004, a� umsagnir �eirra v�ru a�eins um yfirbor�sranns�knir � Gj�stykki �� leita�i i�na�arr��uneyti� ekki eftir n�jum ums�gnum hj� �eim vegna �essarar n�ju ums�knar. �eim ranns�knum sem s�tt var um fylgir umtalsvert umhverfisrask sem l�gbo�nir umsagnara�ilar fengu ekki f�ri � a� tj� sig um ��ur en leyfi� var gefi� �t. �etta vir�ist brj�ta � b�ga vi� 4. tl. 5. gr. laga um ranns�knir og n�tingu � au�lindum � j�r�u, en �ar segir; „��ur en leyfi er veitt skal leita umsagnar Orkustofnunar og umhverfisr��uneytis“. L�gm�ti �tg�funnar er �v� ekki hafi� yfir vafa og raunar vir�ist blasa vi� a� �kv��i laganna hafi ekki veri� uppfyllt af h�lfu i�na�arr��uneytisins

Bergur Sigur�sson.

�essi pistill birtist � Morgunbla�inu 11.9.2007.


Orku��rf st�ri�ju�forma og bi�lund skynseminnar

Flestum �tti a� vera kunnugt a� �lfyrirt�kin �forma umtalsver�a uppbyggingu � su�vesturhorni landsins. Til �ess a� ��tlanir �eirra geti gengi� eftir �arf gr��arlegt vi�b�tarmagn af raforku. �form um �lver � Helguv�k og st�kkun � Straumsv�k kalla � 8,2 TWst af raforku � �ri en til vi�mi�unar m� benda � a� heildar raforkunotkun � �slandi � dag er um 8,6 TWst � �ri. �� er �talin orku��rf hugsanlegs �lvers � �orl�ksh�fn og r�tt er a� halda �v� til haga a� einnig eru uppi �form um �lver � H�sav�k sem myndi �urfa um 3,8 TWst.

Orku��rf st�ri�ju�forma � su�vesturhorninu samsvarar fj�rum n�jum vatnsaflsvirkjunum � �j�rs�, fr� B��arh�lsi a� Urri�afossi, og fimm til sj� n�jum jar�varmavirkjunum � sv��inu fr� Hengli og �t � Reykjanes. �r�tt fyrir a� ramma��tlun um verndun og n�tingu jar�varma s� enn �loki� er horft til h�hitasv��a eins og Selt�ns og Austurengja � Kr�suv�k, Tr�lladyngjusv��isins austan Keilis. Einnig hefur veri� horft til orku�flunar � Brennisteinsfj�llum en n�lega l�sti Hitaveita Su�urnesja vilja s�num til �ess a� afturkalla ums�kn s�na um ranns�knarleyfi �ar. Brennisteinsfj�llum er �� ekki borgi� �v� Orkuveita Reykjav�kur og Landsvirkjun horfa enn til orku�flunar �ar. �a� segir sig sj�lft a� �essi orku�flun myndi valda st�rkostlegu raski og fj�lmargar h�spennul�nur myndu r�sa � sv��um sem � dag eru �n sl�kra mannvirkja.

Dj�pborun og skynsemi

Dj�pborun hefur veri� nokku� til umr��u � undanf�rnum �rum en me� henni er �tlunin a� bora d�pra ni�ur � heitara vatn en gert er � dag. N�i dj�pborunin fram a� ganga g�ti orkuvinnslugeta starfandi jar�varmavirkjana e.t.v. fimmfaldast. �annig m�tti eftir atvikum auka orkuvinnslu starfandi jar�varmavirkjana � su�vesturhorninu um 10 TWst e�a svo �n �ess a� virkja � n�jum sv��um me� tilheyrandi umhverfisspj�llum, uppist��ul�num og n�jum l�nulei�um. Til �ess a� svo megi ver�a �urfa orkufyrirt�kin, �lframlei�endur og yfirv�ld til lands og sveita �� a� g�ta h�fs og s�na bi�lund.

Ef marka m� umm�li J�l�usar J�nssonar, forstj�ra Hitaveitu Su�urnesja, og Gu�mundar �. Fri�leifssonar, verkefnisstj�ra dj�pborunarverkefnisins, � fr�ttast��inni NFS � s��asta �ri m� �tla a� dj�pborunarverkefni� kunni a� skila af s�r orku eftir 6 – 15 �r. �t�mab�r uppbygging st�ri�ju mun hafa gr��arleg �hrif � samf�lag, umhverfi og n�tt�ru sv��isins um �komin �r. � �v� samhengi eru nokkur �r ekki langur t�mi en bi�lund skynseminnar g�ti bjarga� m�rgum af n�tt�ruperlum landsmanna.

Bergur Sigur�sson.

�essi pistill birtist � Morgunbla�inu 7. jan�ar 2007


Innskr�ning

Ath. Vinsamlegast kveiki� � Javascript til a� hefja innskr�ningu.

Haf�u samband