Pedro Iañ Kastilha : diforc'h etre ar stummoù
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
||
| (39 stumm da c'hortoz gant 4 implijer kuzhet.) | |||
| Linenn 1: | Linenn 1: | ||
*''Ur bajenn disheñvelout [[Pedro de Castilla]] zo ivez''. |
*''Ur bajenn disheñvelout [[Pedro de Castilla]] zo ivez''. |
||
{{databox}} |
|||
[[Restr:Estatua de Pedro I el Cruel (M.A.N.) 01.jpg|thumb|Delwenn Pedro Iañ.]] |
[[Restr:Estatua de Pedro I el Cruel (M.A.N.) 01.jpg|thumb|Delwenn Pedro Iañ.]] |
||
'''Pedro Iañ Kastilha''' |
'''Pedro Iañ Kastilha''' ([[Burgos]], [[1334]]-[[1369]] [[Montiel]]), lesanvet ''el Cruel'' gant e enebourien, hag ''el Justo'' pe '' el Justiciero'' gant e harperien, a voe [[roue Kastilha]] ha [[roue León]] war-lerc'h e dad adalek [[1350]] betek e varv, lazhet gant e hantervreur, ha diwezhañ roue eus [[tiegezh Bourgogn]]. |
||
Hervez ar c'hanseller ha kroniker Pero López de Ayala, e oa morlivet e zremm, glas e lagad, ha melen e vlev. Bras e oa (1.83 m) ha kreñv. Kustum e oa da labourat kalz, ha nay e oa gant ar merc'hed. Desket mat e oa, gwareziñ a rae an arzoù, hag en e yaouankiz e prizie sonerezh ha barzhoniezh. |
|||
Dont a ra e lesanv ''el Cruel'' eus ar roll hir a zroulazhoù gourc'hemennet gantañ pa en doe da stourm ouzh emsavadegoù ha da ren brezelioù e-pad e 19 vloaz ren. Ma voe kriz ouzh an uhelidi ne voe ket kement ouzh pobl Kastilha. Gwareziñ a reas yuzevien ha muzulmaned e rouantelezh. Brudetoc'h eo al lesanv roet gant e enebourien avat dre ma voe trec'h o c'hostezenn bolitikel. Bec'h en doe dreist-holl gant e [[hantervreur]] [[Enrique II Kastilha|Enrique]] hag abalamour-da se e krogas etrezo [[Kentañ brezel-diabarzh Kastilha]], a echuas pa voe lazhet Pedro gant Enrique. |
|||
==E vuhez== |
==E vuhez== |
||
===Yaouankiz=== |
|||
Ganet e oa e tour manati Santa María la Real de Las Huelgas, en kêr [[Burgos]]. Mab e oa da [[Alfonso XI]] ha da [[Maria Portugal]]. E vamm a oa merc'h da [[Afonso IV]], [[roue Portugal]], ha savet e voe ganti en alcázar Sevilla, pa veze e dad o vevañ gant e serc'h [[Leonor Núñez de Guzmán]]. |
|||
Ganet e oa e tour manati Santa María la Real de Las Huelgas, en kêr [[Burgos]]. Mab e oa da [[Alfonso XI]] (1311–1350) ha da [[Maria Portugal]] (1313–1357). E vamm a oa merc'h da [[Afonso IV]], [[roue Portugal]], ha hi eo "A fermosíssima Maria" (Maria kaer-meurbet) er varzhoneg [[Os Lusíadas]] gant [[Luís de Camões]]. Ganti e voe savet en [[alcázar Sevilla]], pa veze e dad o vevañ gant e serc'h [[Leonor Núñez de Guzmán]]. Desket e voe gant ar Portugalad [[Juan Alfonso de Alburquerque]]. |
|||
==Derou e ren== |
|||
Ren a reas adalek Meurzh 1350, pa n'en doa ket tapet e seitek vloaz c'hoazh. En amzer-se e oa bec'h etre ar c'hostezennoù a bep seurt a oa en-dro d'ar galloud: ar vugale en doa bet ar roue Alfonso XI gant [[Leonor de Guzmán]], an infanted [[Kurunenn Aragon|aragonat]], kendirvi ar roue, hag e vamm, ar rouanez [[Maria Portugal]]. |
|||
En 1335, pa ne oa ket bloaz c'hoazh, e voe kaset kannaded saoz d'e dad Alfonso IX gant ar [[roue saoz]] [[Edouarzh III]] da ginnig e verc'h Isabel da zimeziñ da Bedro. Re abred e kavas Alfonso ar c'hinnig, hag unan all a voe graet seizh vloaz goude, e 1342, da ginnig ur verc'h all, Joan. Kement-se ne oa nemet derou an emell a raio Pedro diwezhatoc'h er [[brezel kant vloaz]], etre Saoz ha Gall. |
|||
Da gentañ edo ar galloud gant kostezenn ar rouanez-vamm hag ar Portugalad [[Juan Alfonso de Alburquerque]], que le había servido de ayo. Hennezh, gant aon rak itrikoù serc'h kozh ar roue Alfonso, [[Leonor de Guzmán]], a alies ar roue Pedro da vac'hañ e vreudeur, ar c'hont [[Enrique II Kastilha|Enrique de Trastámara]] ha [[Mestr Meur]] [[Urzh Santiago]] [[Fadrique Alfonso de Castilla]], ar pezh a reas d'ar re-se fuloriñ hag emsevel. Koulskoude e voe pardonet dezho gant ar roue nevez, dre ma tostae da [[Sevilla]] los que conducían el cadáver de su padre, salió con su madre a recibirlos a mucha distancia de la ciudad. |
|||
===Derou e ren=== |
|||
War-dro hanter Eost 1350 en em gavas Pedro gwall glañv. Kaoz a oa eus lakaat e genderv da roue war e lerc'h, an infant [[Fernando de Aragón y Castilla]], [[Tortosa|markiz Tortosa]] sobrino da Alfonso XI. Tud all a gave gwell [[Juan Núñez III de Lara|Juan Núñez de Lara]], diskennad eus [[infanted La Cerda]] dre ar baotred, aunque estos habían renunciado formalmente a la sucesión a cambio de sustanciosas propiedades en tiempos del abuelo de Pedro, [[Fernando IV Kastilha]]. Digleñvel a reas ar roue yaouank avat, ma voe savet ar seziz diwar [[Gibraltar]] hag ehanet ar brezel ouzh [[Al-Ándalus]]. Chom a reas Pedro en Sevilla da beurbareañ betek derou 1351. |
|||
D'ar 26 a viz Meurzh 1350, e varvas [[Alfonso XI]] gant ar vosenn pa oa o lakaat seziz war [[Gibraltar]]. Neuze e voe anvet e vab Pedro da roue Kastilha ha León? e Sevilla, pa n'en doa ket tapet e seitek vloaz c'hoazh. Bec'h a savas etre ar c'hostezennoù a bep seurt a oa en-dro d'ar galloud: ar vugale en doa bet ar roue Alfonso XI gant [[Leonor de Guzmán]], infanted [[Kurunenn Aragon]], kendirvi ar roue ha re e vamm, ar rouanez kozh [[Maria de Portugal]]. |
|||
Da gentañ edo ar galloud gant kostezenn ar rouanez-vamm ha [[Juan Alfonso de Alburquerque]], kelenner portugalat ar roue yaouank. Hag ar Portugalad, gant aon rak itrikoù [[serc'h]] kozh ar roue Alfonso, [[Leonor de Guzmán]], a alias ar roue Pedro da vac'hañ e vreudeur, ar c'hont [[Enrique II Kastilha|Enrique de Trastámara]] ha [[Mestr Meur]] [[Urzh Santiago]] [[Fadrique Alfonso de Castilla]], ar pezh a reas d'ar re-se fuloriñ hag emsevel. Koulskoude e voe pardonet gant ar roue nevez, dre ma tostae da [[Sevilla]], d'ar re a oa oc'h ambroug korf e dad ha gant e vamm ez eas d'o arbenn pellik diouzh kêr. |
|||
War-dro hanter Eost 1350 en em gavas Pedro gwall glañv. Kaoz a oa eus lakaat e genderv da roue war e lerc'h, an infant [[Fernando de Aragón y Castilla]], [[Tortosa|markiz Tortosa]], niz da Alfonso XI. Tud all a gave gwell [[Juan Núñez III de Lara|Juan Núñez de Lara]], diskennad eus [[infanted La Cerda]] dre ar baotred, petra bennak m'o devoa embannet dilezel o gwirioù evit kaout domanioù bras en o lec'h, en amzer tad-kozh Pedro, [[Fernando IV Kastilha]]. Digleñvel a eure ar roue yaouank avat, ma voe savet ar seziz diwar [[Gibraltar]] hag ehanet ar brezel ouzh [[Al-Andalus]]. Chom a reas Pedro en Sevilla da beurbareañ betek derou 1351. |
|||
<!--I |
|||
--> |
|||
En 1351 e oa rouantelezhioù Bro-C'hall ha Kastilha en sell da zimeziñ ar priñs Pedro gant [[Blanche de Navarre]], intañvez ar roue gall [[Fulup VI]], met n'eas ket an dimeziñ da benn-vat rak ne felle ket d'an intañvez addimeziñ : « ne addimez ket rouanezed Bro-C'hall », emezi. Bloaz goude e voe graet emglev gant Bro-Saoz evit e zimeziñ d'ar briñsez Janed, merc'h da [[Edward III]], [[roue Bro-Saoz]] ; war he hent da Gastilha avat e treuzas kêrioù ma rene ar [[vosenn]], en desped d'an dud a lavare dezhi tremen e-biou. Ma tapas Joan ar vosenn ha ma varvas da-heul. |
|||
Ma oa klask war un eured gant infant Kastilha ne oa mann nemet abalamour da listri niverus rouantelezh Kastilha a c'halle reiñ an tu kreñvañ war vor d'ar roue gall ha saoz a felle dezho ren war doureier [[Mor Breizh]]. |
|||
==Bizkaia== |
==Bizkaia== |
||
Ar roue, goude, a heskinas Nuño Díaz de Haro, ur bugel tri bloaz, mab da Juan Núñez de Lara |
Ar roue, goude, a heskinas Nuño Díaz de Haro, ur bugel tri bloaz, mab da Juan Núñez de Lara hogen marvet e dad, evit tennañ digantañ aotrouniezh [[Bizkaia]]. Ne deuas ket a-benn da gregiñ ennañ met kemer a reas douaroù [[Las Encartaciones]], aloubet gant Fernán Pérez de Ayala, tad ar c'hronikour Pero López de Ayala. |
||
Nuño Díaz de Haro |
Mervel a reas Nuño Díaz de Haro ur pennadig goude. Juana de Lara hag Isabel, div c'hoar ar bugelig, a voe droukroet da Bedro. [[Bizkaia]], [[Lerma]] ha Lara, ha kêrioù ha kastilli all, a voe staget ouzh domani ar roue. Dimeziñ a reas Juana da hantervreur bastard Pedro, Tello de Castilla, hag Isabel d'an infant Juan de Aragón y Castilla (1330–1358), kenderv d'ar roue Pedro, ha breur yaouank d'an infant Fernando de Aragón. |
||
Fernando |
Fernando a voe drouklazhet un toullad bloavezhioù goude, war urzh Pedro IV Aragón. Juana hag Isabel Núñez de Lara, an infant Juan de Aragón ha mamm an infanted aragonat Juan ha Fernando, ha moereb da Pedro Iañ, a voe drouklazhet mare pe vare dre urzh Pedro Iañ Kastilha. Piv a dennas gounid eus an torfedoù-se, nemet mab bastard ar roue Alfonso, an hini a vo [[Enrique II Kastilha]], a en em gave en hevelep lec'h eus Aragón ma voe drouklazhet an infant Fernando ha breur Enrique, Tello de Castilla, aotrou kenseurt Bizkaia, a guzhas drouklazh e bried Juana de Lara, itron Bizkaia, diwar zorn Pedro. |
||
En hañvezh 1353 e voe rediet Pedro, gant e vamm hag an uhelidi, da zimeziñ da [[Blanche Bourbon]]. Evit dimeziñ avat en devoa ranket nac'h bezañ dimezet da María. Tostik kenkent ha dimezet e tilezas Blanche da vont da adkavout María, ha pevar bugel en doe ganti. Krediñ a c'haller e oa bet dimezet ivez d'un itron eus Tiegezh Castro, ha honnezh he doe ur mab (a varvas en-bugel, goude marv Pedro), ha neuze e kuitaas anezhi. |
|||
<!-- A period of turmoil followed in which the king was for a time overpowered and in effect imprisoned. The dissension within the party striving to coerce him enabled him to escape from Toro, where he was under observation, to Segovia. |
|||
--> |
|||
E 1361 e varvas Blanche e [[Medina Sidonia]]. Lazhet e voe gant Pedro, hervez ar vojenn: hervez lod e voe kontammet, hervez lod all e voe tennet warni gant ur wareg. |
|||
== Cortes Valladolid == |
|||
War-dro 1351 e tegemeras en [[Burgos]] [[Carlos II Navarra]], lesanvet ''el Malo'', ha profañ a reas dezhañ kezeg ha bravigoù. Goude-se ez eas da [[Valladolid]] da lidañ [[Cortes de Castilla|Cortes]] a oa bet galvet gant e gelenner Juan Alfonso de Alburquerque, hag eno e lavaras : |
|||
:'' Evit ar justis eo e vev hag e ren ar rouaned ha priñsed, hag ar justis eo a rankont diwall ha ganti eo e rankont gouarn o fobloù, é gobernar los sus pueblos.'' |
|||
Padout a reas Cortes Valladolid adal diskar-amzer 1351 betek nevezamzer 1352, ha chom a reas ar roue da gemer perzh betek hanter Meurzh 1352. |
|||
<!-- |
|||
En esas Cortes sancionó un Ordenamiento de [[menestral]]es,{{Harvnp|Valdeón Baruque|2002|p=30}} de 2 de octubre de 1351, para intentar paliar las dificultades a la hora de encontrar mano de obra, a consecuencia de la [[Peste Negra]], que asoló [[Europa]] er XIVvet kantved hag a voe kaoz da varv Alfonso XI. Se condenaba la vagancia, se prohibía la mendicidad, se tasaban los jornales y salarios, se ordenaban an eurioù labour en peb [[koulz-bloaz]] y se fijaba el valor de los artículos o productos. |
|||
Por petición, Pedro ratificó lo pactado en las [[Partidas]] sobre la inviolabilidad de los [[procurador de los tribunales|procurador]]es de las ciudades y villas, prohibiendo a los Tribunales «conocer de las querellas que ante ellos dieren de los Procuradores durante el tiempo de su procuración, hasta que sean tornados a sus tierras.» |
|||
En hevelep Cortes e kadarnaas, enmendándolo, [[Ordenamiento de Alcalá]], lezenn eus amzer Alfonso XI a roe nerzh legal a las Partidas; sancionó adarre ar ''[[Fuero Viejo de Castilla]]'' a voe embannet gantañ en 1356, y con la intervención del rey se aprobaron leyes contra los malhechores, se reorganizó la administración de justicia, se dictaron las disposiciones para el fomento del [[comercio]], al [[labour-douar]] hag ar sevel loened, se rebajaron los encabezamientos de los pueblos por haber disminuido el valor de las fincas, se procuró reprimir la desmoralización pública, no menos que la relajación de costumbres en [[clérigo]]s y legos, y se trató de aliviar la suerte de los [[judío]]s, permitiéndoles que en las villas y ciudades ocupasen barrios apartados y que nombraran [[alcalde]]s que entendieran en sus pleitos. |
|||
--> |
|||
Con todo ello ec'h embannas ar roue e oa a-du gant ar c'hêrioù, pezh a voe komprenet gant an uhelidi evel un arsailh ouzh o dreistgwirioù, ma kreskas o droukrañs ouzh ar roue. |
|||
Kuitaat a eure Valladolid e dibenn Meurzh 1352, da vont da [[Ciudad Rodrigo]] d'en em gavout gant e dad-kozh, tad e vamm, [[roue Portugal]], [[Afonso IV]], a roas kuzulioù fur dezhañ en e c'houarnamant, oc'h erbediñ anezhañ da vevaén e peoc'h gant e vreudeur. |
|||
== Derou an emsavadeg == |
|||
[[file:Retrato-151-Rey de Castilla-León-Pedro I.jpg|thumb|Poltred Pedro Iañ el levr ''Retratos de los reyes de España'', en 1788]] |
|||
Goude an emgav gant [[Afonso IV]], [[roue Portugal]], ez eas Pedro da [[Andalouzía]] da stourm ouzh [[Alfonso Fernández Coronel]], a oa en em savet en Aguilar, met ret e voe dezhañ leuskel tud all da ren ar brezel-se rak en hanternoz e vreur Enrique o kreñvaat e zifennoù en [[Priñselezh Asturiez|Asturiez]]. Ne voe ket pell evit ober d'e vreur plegañ dezhañ, hag hennezh neuze da ziskouez [[morc'hed]] bras. Ken prim all e tic'hoantas e vreur all [[Tello de Castilla|Tello]] d'en em sevel. Ma c'hallas distreiñ da Andalouzia ken sioul ha tra, en 1353, da lakaat Fernández Coronel d'ar marv. |
|||
En amzer-se dija e oa serc'heg da [[María de Padilla]]. Goude erruet e Valladolid e zanvez-pried, [[Blanca de Borbón]], e timezas dezhi d'an 3 a viz Gouhere 1353, dre abeg a Stad. Hogen kuitaat a reas Blanca a-benn daou zevezh, war zigarez ma ne oa ket paeet gant Bro-C'hall an [[argouroù]], ha gourc'hemenn a reas he serriñ en [[Sigüenza]] ha goude en [[Alcázar Toledo]]; diwar-se ez eas da fall an darempredoù gant [[Bro-C'hall]], kouezhañ a reas Alburquerque hag emsavadeg a voe en [[Toledo]] da gentañ, hag e meur a gêr all buan a-walc'h . |
|||
En 1354, ha goude an emsavadeg, e tennas e garg digant an alguacil mayor, hag an holl re a oa bet roet kargoù dezho gant Alburquerque, hag en o lec'h e lakaas tud eus tiegezh Padilla, e vignoned nevez. Terriñ a eure [[Juan Núñez de Prado (Mestr Urzh Calatrava)|Juan Núñez de Prado]] eus e garg a Vestr Urzh Calatrava, ha reiñ mestroniezh an Urzh da [[Diego García de Padilla]], breur María, ha hennezh a lakeas e ziaraogad d'ar marv en [[kastell Maqueda]], a oa d'an Urzh, labour kaset da benn gant daouarn [[Diego López de Porras]]. |
|||
== Distroadet Alburquerque == |
|||
E 1353 e timezas e kuzh da María de Padilla. Ha María d'e dreiñ a-enep Alburquerque. |
|||
<!-- |
|||
El apartamiento del señor de Alburquerque del servicio del rey no bastó y decidió quitarle los lugares que tenía. Pedro sitió la plaza de [[Medellín (Badajoz)|Medellín]]. Los caballeros a zifenne kêr a gasas kemenn da Alburquerque en el que le pedían ayuda o que les librara del «[[Homenaje#Homenaje feudal|homenaje]]» que, como guardadores de la plaza, tenían prestado a Juan Alfonso, que no pudo ayudarlos. |
|||
Neuze e kerzhas Pedro a-enep kêr [[Alburquerque]], met nac'het e voe digeriñ ar perzhier dezhañ. E kêr edo ar comendador mayor [[Calatrava la Vieja|Calatrava]], [[Pedro Estébanez Carpentero]], contra quien dio sentencia el rey por haberle resistido, aunque éste alegó ne oa ket [[alcaide]] ar c'hreñvlec'h, ha ne oa ennañ nemet dre aon da gaout ar memes fin evel e eontr, don [[Juan Núñez de Prado (Mestr Urzh Calatrava)|Juan Núñez de Prado]], mestr an Urzh. |
|||
Ouzhpenn ar c'hastell-se que mantuvo el [[pendón]] aotrou Alburquerque, por lo que Pedro se apartó de la frontera, dejando a sus hermanos promovidos por él a [[conde de Trastámara]] y al maestrazgo de Santiago, controlados en sus movimientos por [[Juan García de Villagera]], breur da serc'h ar roue, y a quien había favorecido con la encomienda mayor de la [[Urzh Santiago]]. |
|||
D'ar c'houlz-se ivez e kasas kannaded d'e dad-kozh, roue Portugal, o klemm diwar-benn Alburquerque. Ar re-se a zegouezhas pan edod o lidañ, en [[Distrig Évora|Évora]], eured an [[Infant Fernando Aragon]], [[Tortosa|markiz Tortosa]] ha kenderv da Pedro Iañ, gant doña María, infantez portugalat. Un darn eus uhelidi levantisca a wele en infant Fernando Aragón evel danvez-roue war e lerc'h mar marve Pedro dibennhêr, a menos que éstos fueran eventualmente asesinados o «desaparecidos». |
|||
En eured edo ivez [[Juan Alfonso de Alburquerque]], a zisklêrias d'ar roue portugalat petra e oa an los agravios que había recibido y recibía aún de su nieto castellano Pedro. No faltaron en el discurso suaves gourdrouzoù gwisket ouzh Enrique de Trastámara hag e vreur, gant se e oa anat ne oa ket krog c'hoazh an divizoù etrezañ ha daou vreur bastard Pedro. Afonso IV a roas da gompren neuze klemmoù e vab-bihan Pedro diwar-benn mererezh Kastilha gant Albuquerque ha, por último, se mostró orgulloso de haber procurado al rey un enlace ilustre hag ar peoc'h gant [[Kurunenn Aragon]], [[Rouantelezh Navarra|Navarra]] ha Portugal. |
|||
Roue Portugal a savas a-du gant Alburquerque, a oa kar dezhañ, ha kemend-all a reas uhelidi all eus e lez. pero al hablar algunos caballeros castellanos de la comitiva del novio conforme a la pretensión ar gannaded, se embraveció la disputa, de manera que los festejos estuvieron a punto de ser sangrientos, petra bennak ma harzas ar roue kement-se diwar e aotrouniezh hag e veli. |
|||
--> |
|||
== Trubarderezh == |
|||
Mont a reas lez Portugal neuze da [[Estremoz]], ha ganti edo Juan Alfonso de Alburquerque. Eno en doe kemenn eus Enrique ha Fadrique, a oa bet lakaet gant o breur da zifenn an harzoù, hag int da ginnig emglev da Juan Alfonso de Alburquerque, diwar-goust Pedro, gant frouezh da rannañ etrezo o-zri. Bodadeg a voe en [[Elvas]] ha [[Badajoz]], y tan avanzados iban los tratos, que apresaron a Juan García de Villagera, met hennezh a deuas a-benn da dec'hel kuit, ha da gas keloù d'e aotrou diwar-benn an irienn. |
|||
Hervez an emglev e ranke [[Kurunenn Castilla]] mont gant an infant [[Pedro Iañ Portugal|Pedro]], mab da [[roue Portugal]], dre ma oa mab-bihan da [[Sancho IV de Castilla]] en lugar de para Fernando de Aragón, kenderv da Pedro Iañ Kastilha. Keloù a voe kaset d'an infant portugalat gant [[Alvar Pérez de Castro]], breur d'ar briñsez illur [[Inés de Castro]], <!-- y las admitió, aunque sabedor su padre Alfonso IV Portugal de lo que se tramaba le hizo desistir de ello, siendo acaso parte en su resolución última su hermana María, mamm Pedro Iañ Kastilha, que fue a reunirse con Pedro en [[Toro (Zamora)|Toro]]. |
|||
--> |
|||
==Eured nevez== |
|||
[[file:Cabeza del Rey Don Pedro.JPG|thumb| Penn ar roue Pedro Iañ en karter La Alfalfa de Sevilla, pezh eus dibenn ar XVIvet pe derou ar XVII kantved, lakaet e-lec'h un delwennig all d'ar roue, a oa bet lakaet eno goude ur gann ma voe lazhet gant Pedro Iañ un den eus an tiegezh Guzmán a oa a-du gant [[Enrique de Trastámara]]<ref>{{cita web|autor=Blog Leyendas de Sevilla|título=La leyenda de la Cabeza del Rey don Pedro.|url=http://leyendasdesevilla.blogspot.com.es/2011/01/la-leyenda-de-la-cabeza-del-rey-don_28.html|fecha=28 de enero de 2011}}</ref> An delwenn orin a c'haller gwelout en ti [[Casa de Pilatos (Sevilla)|Casa de Pilatos]] e Sevilla.<ref>{{cita web|autor=Blog Sevilla en las Musas. Sergio Palma.|título=La primitiva Cabeza del Rey don Pedro|url=http://sevillaenlasmusas.blogspot.com.es/2013/01/la-primitiva-cabeza-del-rey-don-pedro.html}}</ref>.]] |
|||
[[file:Cabeza del Rey Don Pedro original.JPG|thumb|Penn ar roue Don Pedro, e maen, a oa bet lakaet da gentañ en karter la Alfafa hag a zo bremañ en palez duged Medinaceli e Sevilla, anavezet evel Casa de Pilatos.]] |
|||
Betek ar [[pab]] [[Inosant VI]] a glevas, en [[Avignon]], pegen reuzeudik e oa stad ar rouanez kenseurt [[Blanche Bourbon|Blanca de Borbón]], c'hoar da rouanez kenseurt Bro-C'hall, [[Janed Bourbon]], deuet eus ti he zad [[Pêr Iañ Bourbon]] hep an argouroù en arc'hant gouestlet er marc'had graet a-raok an eured. A-benn ar fin ec'h asantas ar roue tremen daou zevezh ouzhpenn en Valladolid gant Blanca. |
|||
<!-- |
|||
Pero se dice que no hizo caso a tales quejas pues ya tenía tratos de casamiento con [[Juana de Castro]], mujer viuda de noble prosapia, a pesar de que vivían tanto su esposa Blanca, como su amante María. |
|||
Juana de Castro, war a seblant, a rae fae war ar c'hinnigoù graet dezhi da addimeziñ pendegwir e kave d'an intañvez e oa skoulmet mat an eured etre Pedro ha Blanca. La pasión acalló de continuo toda prudencia en el rey, quien no sólo ofreció varios lugares y castillos en prenda de que celebraría el matrimonio, sino también quiso probar que no era válido el matrimonio de Valladolid. Parece que dos [[obispo]]s, el de [[Diócesis de Salamanca|Salamanca]], [[Juan Lucero (obispo)|Juan Lucero]], y el de [[Diócesis de Ávila|Ávila]] –no Juan como dicen algunos autores, met marteze [[Sancho Blázquez Dávila]]– estuvieron dispuestos a analizar o reparar lo sucedido. Pedro ha Juana a voe dimezet gant eskob Salamanca en [[Cuéllar]] ha Juana de Castro a voe lakaet da rouanez, met hervez ar gronikourien e voe dilezet kenkent hag an deiz war-lerc'h pa redas ar roue para irse alterado a [[Castrojeriz]] por las nuevas que le trajo uno de los suyos. |
|||
Se sabe que tuvo con ella descendencia castigadísima por la nueva dinastía de los [[Casa de Trastámara|Trastámara]]. [[Juan de Castilla (1355-1405)|Juan de Castilla]] a varvas er vac'h en 1405 p'edo o tistreiñ eus Bro-Saoz evel rehén. Mab hennezh, [[Pedro de Castilla y de Eril]], arcediano de [[Alarcón (Spagn)|Alarcón]], eskob [[eskopti Osma|Osma]] ha [[eskopti Palencia|Palencia]], en doe pevar bugel eus un dimezell a gambr saoz eus lez ar rouanez kenseurt [[Catalina de Lancáster]], supuestamente merc'h-vihan vastard da Pedro Iañ, ha pevar bugel eus ur vaouez eus Salamanca, todos bien estudiados y registrados. También tuvo otro hijo varón, Alfonso, gant María de Padilla, ganet e diskar-amzer 1359, que sería confiado al nuevo maestre de Santiago [[Garci Álvarez de Toledo]] que es muy difícil de rastrear en la mayoría de los estudios actuales. Además tuvo más con María de Hinestrosa, esposa de un miembro de la poderosa familia Carrillo, gant un nizez d'ar c'hanseller Pero López de Ayala ha daou all gant Isabel de Sandoval. |
|||
El Papa comisionó a Beltrán, eskob [[Senez]] pe [[Cesena]] (hervez an dihelloù e oa ''episcopus senecensis'') para que formase proceso canónico enep eskibien Salamanca hag Ávila, y conminase al rey con graves penas para que abandonase a Juana y se uniese a su esposa. De no hacerlo le daba plena autoridad para proceder, no sólo contra el monarca, sino contra sus ayudas y cómplices, siquiera fuesen [[arzobispo]]s, eskibien, [[cabildo metropolitano|cabildo]]s, monasterios, duged, konted, vasallos, castillos y lugares. Ar Pab a skrivas ivez d'ar roue da damall dezhañ garv e sus delitos contra la pública honestidad y el olvido de los deberes de su rango supremo, en esper e teuje en-dro da gaout ur vuhezegezh vat, ha da glask karantez e rouanez kenseurt. |
|||
--> |
|||
==Dimezioù ha bugale== |
==Dimezioù ha bugale== |
||
Teir gwech e timezas : |
Teir gwech e timezas : |
||
*da [[María de Padilla]], |
*da [[María de Padilla]], |
||
*da [[Blanca de Borbón]], |
*da [[Blanche Bourbon (1339-1361)|Blanca de Borbón]], |
||
*da [[Juana de Castro]]. |
*da [[Juana de Castro]]. |
||
===Bugale=== |
|||
====María de Padilla==== |
|||
Gant [[María de Padilla]] en doe pevar bugel: |
|||
* [[Beatriz Kastilha (1353-1369)|Beatriz]] (1353-1369), a dlee ren war lerc'h he zad, nemet mervel a reas er memes bloaz eveltañ; |
|||
* [[Constanza Kastilha (1354-1394)|Constanza]] (1354-1394), pried d'ar priñs saoz [[John of Ghent]], [[Dug Lancaster]] ha mab da [[Edouarzh III]], ha mamm da [[Catalina de Lancáster|Catalina]], a zimezas da [[Enrique III Kastilha]]. |
|||
* [[Isabel Kastilha, dugez York|Isabel]] (Tordesillas,{{Harvnp|Castro Toledo|1981|p=XXXII, introducción}} 1355-1392), a zimezas da [[Edmundo de Langley|Edmundo]], [[dug York]] ha mab da Edouarzh III. |
|||
* [[Alfonso Kastilha (1359-1362)|Alfonso]] (Tordesillas,{{Harvnp|Castro Toledo|1981|p=XXXII, introducción}} 1359-1362). |
|||
===Blanca de Borbón=== |
|||
Bugel ebet n'en doe gant [[Blanca de Borbón]]. |
|||
===Juana de Castro=== |
|||
Gant [[Juana de Castro]], en doe ur mab : |
|||
* [[Juan Kastilha (1355-1405)]] (1355-1405), a zimezas da Elvira de Eril y Falces. beziet e voe e-kichen e dad kev-bez Chapel ar Rouaned en [[Iliz-veur Sevilla]]. |
|||
===María González de Hinestrosa=== |
|||
<!--María González de Hinestrosa, hija de [[Juan Fernández de Hinestrosa]] y Sancha González de Villegas, prima hermana de María de Padilla, le dio un hijo: |
|||
* '''Fernando''', a quien su padre hizo señor de [[Niebla (Huelva)|Niebla]], pero que debió de morir en la niñez. |
|||
===Teresa de Ayala=== |
|||
[[Teresa de Ayala]], hija de Diego Gómez de Toledo e Inés de Ayala, y sobrina del canciller [[Pero López de Ayala]], le dio una niña: |
|||
* '''María de Castilla'''; religiosa y priora en el [[Monasterio de Santo Domingo el Real (Toledo)|Monasterio de Santo Domingo el Real]] de Toledo, donde su madre también profesó y fue priora. |
|||
===Isabel de Sandoval=== |
|||
Isabel de Sandoval, aya del niño Alfonso, le dio dos hijos: |
|||
* [[Sancho de Castilla (c. 1363-1370)|Sancho de Castilla]] (septiembre de 1363-1370), que falleció con siete años de edad preso en el [[Toro (Zamora)|castillo de Toro]]. |
|||
* [[Diego de Castilla y Sandoval|Diego de Castilla]] (fallecido después de 1434). |
|||
Según parece, dejó el monarca algunos otros hijos naturales, cuyos nombres no han llegado hasta nosotros. |
|||
--> |
|||
==El lennegezh== |
|||
* Geoffrey Chaucer, |
|||
* Sem Tob de Carrión, ''Proverbios morales''. |
|||
* ''Romancero del rey Don Pedro'', dastumad barzhonegoù ( XV-XVII). |
|||
*Francisco de Castilla ''Theorica de virtudes en coplas'', en 1517. |
|||
* El Infanzón de Illescas, komedienn gant [[Lope de Vega]], pe [[Tirso de Molina]]. |
|||
*Cierto por lo dudoso (1620-24), Los Ramírez de Arellano, La niña de plata, La noche de San Juan, komediennoù gant Lope de Vega. |
|||
==E varv== |
==E varv== |
||
| Linenn 35: | Linenn 171: | ||
[[Rummad:Ganedigezhioù 1334]] |
[[Rummad:Ganedigezhioù 1334]] |
||
[[Rummad:Marvioù 1369]] |
[[Rummad:Marvioù 1369]] |
||
{{Link FA|es}} |
|||
Stumm red eus an 10 Gen 2024 da 19:32
- Ur bajenn disheñvelout Pedro de Castilla zo ivez.
_01.jpg)
| Reizh pe jener | paotr  |
|---|---|
| Bro ar geodedouriezh | Kurunenn Kastilha |
| Anv e yezh-vamm an den | Pedro I |
| Anv-bihan | Pedro |
| Patronym or matronym | Alfónsez |
| Titl noblañs | King of Castile, Lord of Molina, King of León, King of Galicia |
| Deiziad ganedigezh | 30 Eos 1334 |
| Lec'h ganedigezh | Burgos |
| Deiziad ar marv | 23 Meu 1369 |
| Lec'h ar marv | Montiel |
| Doare mervel | muntr |
| Abeg ar marv | stab wound |
| Lec'h douaridigezh | Capilla Real de la catedral de Sevilla |
| Tad | Alfonso XI Kastilha |
| Mamm | Maria Portugal, Rouanez Kastilha |
| Pried | María de Padilla, Blanche Bourbon, Joan of Castro, Teresa de Ayala, Isabel de Sandoval |
| Familh | House of Burgundy - Castile and León |
| Yezhoù komzet pe skrivet | spagnoleg |
| Micher | sonaozour, rener |
| Karg | Roue Kastilha ha León |
| Lec'h labour | Castile |
| Relijion | Katoligiezh |
| Brezel | War of the Two Peters |
| Perc'henn war | Alcázar of Segovia |
Pedro Iañ Kastilha (Burgos, 1334-1369 Montiel), lesanvet el Cruel gant e enebourien, hag el Justo pe el Justiciero gant e harperien, a voe roue Kastilha ha roue León war-lerc'h e dad adalek 1350 betek e varv, lazhet gant e hantervreur, ha diwezhañ roue eus tiegezh Bourgogn.
Hervez ar c'hanseller ha kroniker Pero López de Ayala, e oa morlivet e zremm, glas e lagad, ha melen e vlev. Bras e oa (1.83 m) ha kreñv. Kustum e oa da labourat kalz, ha nay e oa gant ar merc'hed. Desket mat e oa, gwareziñ a rae an arzoù, hag en e yaouankiz e prizie sonerezh ha barzhoniezh.
Dont a ra e lesanv el Cruel eus ar roll hir a zroulazhoù gourc'hemennet gantañ pa en doe da stourm ouzh emsavadegoù ha da ren brezelioù e-pad e 19 vloaz ren. Ma voe kriz ouzh an uhelidi ne voe ket kement ouzh pobl Kastilha. Gwareziñ a reas yuzevien ha muzulmaned e rouantelezh. Brudetoc'h eo al lesanv roet gant e enebourien avat dre ma voe trec'h o c'hostezenn bolitikel. Bec'h en doe dreist-holl gant e hantervreur Enrique hag abalamour-da se e krogas etrezo Kentañ brezel-diabarzh Kastilha, a echuas pa voe lazhet Pedro gant Enrique.
E vuhez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Yaouankiz
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ganet e oa e tour manati Santa María la Real de Las Huelgas, en kêr Burgos. Mab e oa da Alfonso XI (1311–1350) ha da Maria Portugal (1313–1357). E vamm a oa merc'h da Afonso IV, roue Portugal, ha hi eo "A fermosíssima Maria" (Maria kaer-meurbet) er varzhoneg Os Lusíadas gant Luís de Camões. Ganti e voe savet en alcázar Sevilla, pa veze e dad o vevañ gant e serc'h Leonor Núñez de Guzmán. Desket e voe gant ar Portugalad Juan Alfonso de Alburquerque.
En 1335, pa ne oa ket bloaz c'hoazh, e voe kaset kannaded saoz d'e dad Alfonso IX gant ar roue saoz Edouarzh III da ginnig e verc'h Isabel da zimeziñ da Bedro. Re abred e kavas Alfonso ar c'hinnig, hag unan all a voe graet seizh vloaz goude, e 1342, da ginnig ur verc'h all, Joan. Kement-se ne oa nemet derou an emell a raio Pedro diwezhatoc'h er brezel kant vloaz, etre Saoz ha Gall.
Derou e ren
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]D'ar 26 a viz Meurzh 1350, e varvas Alfonso XI gant ar vosenn pa oa o lakaat seziz war Gibraltar. Neuze e voe anvet e vab Pedro da roue Kastilha ha León? e Sevilla, pa n'en doa ket tapet e seitek vloaz c'hoazh. Bec'h a savas etre ar c'hostezennoù a bep seurt a oa en-dro d'ar galloud: ar vugale en doa bet ar roue Alfonso XI gant Leonor de Guzmán, infanted Kurunenn Aragon, kendirvi ar roue ha re e vamm, ar rouanez kozh Maria de Portugal.
Da gentañ edo ar galloud gant kostezenn ar rouanez-vamm ha Juan Alfonso de Alburquerque, kelenner portugalat ar roue yaouank. Hag ar Portugalad, gant aon rak itrikoù serc'h kozh ar roue Alfonso, Leonor de Guzmán, a alias ar roue Pedro da vac'hañ e vreudeur, ar c'hont Enrique de Trastámara ha Mestr Meur Urzh Santiago Fadrique Alfonso de Castilla, ar pezh a reas d'ar re-se fuloriñ hag emsevel. Koulskoude e voe pardonet gant ar roue nevez, dre ma tostae da Sevilla, d'ar re a oa oc'h ambroug korf e dad ha gant e vamm ez eas d'o arbenn pellik diouzh kêr.
War-dro hanter Eost 1350 en em gavas Pedro gwall glañv. Kaoz a oa eus lakaat e genderv da roue war e lerc'h, an infant Fernando de Aragón y Castilla, markiz Tortosa, niz da Alfonso XI. Tud all a gave gwell Juan Núñez de Lara, diskennad eus infanted La Cerda dre ar baotred, petra bennak m'o devoa embannet dilezel o gwirioù evit kaout domanioù bras en o lec'h, en amzer tad-kozh Pedro, Fernando IV Kastilha. Digleñvel a eure ar roue yaouank avat, ma voe savet ar seziz diwar Gibraltar hag ehanet ar brezel ouzh Al-Andalus. Chom a reas Pedro en Sevilla da beurbareañ betek derou 1351.
En 1351 e oa rouantelezhioù Bro-C'hall ha Kastilha en sell da zimeziñ ar priñs Pedro gant Blanche de Navarre, intañvez ar roue gall Fulup VI, met n'eas ket an dimeziñ da benn-vat rak ne felle ket d'an intañvez addimeziñ : « ne addimez ket rouanezed Bro-C'hall », emezi. Bloaz goude e voe graet emglev gant Bro-Saoz evit e zimeziñ d'ar briñsez Janed, merc'h da Edward III, roue Bro-Saoz ; war he hent da Gastilha avat e treuzas kêrioù ma rene ar vosenn, en desped d'an dud a lavare dezhi tremen e-biou. Ma tapas Joan ar vosenn ha ma varvas da-heul.
Ma oa klask war un eured gant infant Kastilha ne oa mann nemet abalamour da listri niverus rouantelezh Kastilha a c'halle reiñ an tu kreñvañ war vor d'ar roue gall ha saoz a felle dezho ren war doureier Mor Breizh.
Bizkaia
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ar roue, goude, a heskinas Nuño Díaz de Haro, ur bugel tri bloaz, mab da Juan Núñez de Lara hogen marvet e dad, evit tennañ digantañ aotrouniezh Bizkaia. Ne deuas ket a-benn da gregiñ ennañ met kemer a reas douaroù Las Encartaciones, aloubet gant Fernán Pérez de Ayala, tad ar c'hronikour Pero López de Ayala.
Mervel a reas Nuño Díaz de Haro ur pennadig goude. Juana de Lara hag Isabel, div c'hoar ar bugelig, a voe droukroet da Bedro. Bizkaia, Lerma ha Lara, ha kêrioù ha kastilli all, a voe staget ouzh domani ar roue. Dimeziñ a reas Juana da hantervreur bastard Pedro, Tello de Castilla, hag Isabel d'an infant Juan de Aragón y Castilla (1330–1358), kenderv d'ar roue Pedro, ha breur yaouank d'an infant Fernando de Aragón.
Fernando a voe drouklazhet un toullad bloavezhioù goude, war urzh Pedro IV Aragón. Juana hag Isabel Núñez de Lara, an infant Juan de Aragón ha mamm an infanted aragonat Juan ha Fernando, ha moereb da Pedro Iañ, a voe drouklazhet mare pe vare dre urzh Pedro Iañ Kastilha. Piv a dennas gounid eus an torfedoù-se, nemet mab bastard ar roue Alfonso, an hini a vo Enrique II Kastilha, a en em gave en hevelep lec'h eus Aragón ma voe drouklazhet an infant Fernando ha breur Enrique, Tello de Castilla, aotrou kenseurt Bizkaia, a guzhas drouklazh e bried Juana de Lara, itron Bizkaia, diwar zorn Pedro.
En hañvezh 1353 e voe rediet Pedro, gant e vamm hag an uhelidi, da zimeziñ da Blanche Bourbon. Evit dimeziñ avat en devoa ranket nac'h bezañ dimezet da María. Tostik kenkent ha dimezet e tilezas Blanche da vont da adkavout María, ha pevar bugel en doe ganti. Krediñ a c'haller e oa bet dimezet ivez d'un itron eus Tiegezh Castro, ha honnezh he doe ur mab (a varvas en-bugel, goude marv Pedro), ha neuze e kuitaas anezhi.
E 1361 e varvas Blanche e Medina Sidonia. Lazhet e voe gant Pedro, hervez ar vojenn: hervez lod e voe kontammet, hervez lod all e voe tennet warni gant ur wareg.
Cortes Valladolid
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]War-dro 1351 e tegemeras en Burgos Carlos II Navarra, lesanvet el Malo, ha profañ a reas dezhañ kezeg ha bravigoù. Goude-se ez eas da Valladolid da lidañ Cortes a oa bet galvet gant e gelenner Juan Alfonso de Alburquerque, hag eno e lavaras :
- Evit ar justis eo e vev hag e ren ar rouaned ha priñsed, hag ar justis eo a rankont diwall ha ganti eo e rankont gouarn o fobloù, é gobernar los sus pueblos.
Padout a reas Cortes Valladolid adal diskar-amzer 1351 betek nevezamzer 1352, ha chom a reas ar roue da gemer perzh betek hanter Meurzh 1352.
Con todo ello ec'h embannas ar roue e oa a-du gant ar c'hêrioù, pezh a voe komprenet gant an uhelidi evel un arsailh ouzh o dreistgwirioù, ma kreskas o droukrañs ouzh ar roue.
Kuitaat a eure Valladolid e dibenn Meurzh 1352, da vont da Ciudad Rodrigo d'en em gavout gant e dad-kozh, tad e vamm, roue Portugal, Afonso IV, a roas kuzulioù fur dezhañ en e c'houarnamant, oc'h erbediñ anezhañ da vevaén e peoc'h gant e vreudeur.
Derou an emsavadeg
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Goude an emgav gant Afonso IV, roue Portugal, ez eas Pedro da Andalouzía da stourm ouzh Alfonso Fernández Coronel, a oa en em savet en Aguilar, met ret e voe dezhañ leuskel tud all da ren ar brezel-se rak en hanternoz e vreur Enrique o kreñvaat e zifennoù en Asturiez. Ne voe ket pell evit ober d'e vreur plegañ dezhañ, hag hennezh neuze da ziskouez morc'hed bras. Ken prim all e tic'hoantas e vreur all Tello d'en em sevel. Ma c'hallas distreiñ da Andalouzia ken sioul ha tra, en 1353, da lakaat Fernández Coronel d'ar marv.
En amzer-se dija e oa serc'heg da María de Padilla. Goude erruet e Valladolid e zanvez-pried, Blanca de Borbón, e timezas dezhi d'an 3 a viz Gouhere 1353, dre abeg a Stad. Hogen kuitaat a reas Blanca a-benn daou zevezh, war zigarez ma ne oa ket paeet gant Bro-C'hall an argouroù, ha gourc'hemenn a reas he serriñ en Sigüenza ha goude en Alcázar Toledo; diwar-se ez eas da fall an darempredoù gant Bro-C'hall, kouezhañ a reas Alburquerque hag emsavadeg a voe en Toledo da gentañ, hag e meur a gêr all buan a-walc'h .
En 1354, ha goude an emsavadeg, e tennas e garg digant an alguacil mayor, hag an holl re a oa bet roet kargoù dezho gant Alburquerque, hag en o lec'h e lakaas tud eus tiegezh Padilla, e vignoned nevez. Terriñ a eure Juan Núñez de Prado eus e garg a Vestr Urzh Calatrava, ha reiñ mestroniezh an Urzh da Diego García de Padilla, breur María, ha hennezh a lakeas e ziaraogad d'ar marv en kastell Maqueda, a oa d'an Urzh, labour kaset da benn gant daouarn Diego López de Porras.
Distroadet Alburquerque
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E 1353 e timezas e kuzh da María de Padilla. Ha María d'e dreiñ a-enep Alburquerque.
Trubarderezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Mont a reas lez Portugal neuze da Estremoz, ha ganti edo Juan Alfonso de Alburquerque. Eno en doe kemenn eus Enrique ha Fadrique, a oa bet lakaet gant o breur da zifenn an harzoù, hag int da ginnig emglev da Juan Alfonso de Alburquerque, diwar-goust Pedro, gant frouezh da rannañ etrezo o-zri. Bodadeg a voe en Elvas ha Badajoz, y tan avanzados iban los tratos, que apresaron a Juan García de Villagera, met hennezh a deuas a-benn da dec'hel kuit, ha da gas keloù d'e aotrou diwar-benn an irienn.
Hervez an emglev e ranke Kurunenn Castilla mont gant an infant Pedro, mab da roue Portugal, dre ma oa mab-bihan da Sancho IV de Castilla en lugar de para Fernando de Aragón, kenderv da Pedro Iañ Kastilha. Keloù a voe kaset d'an infant portugalat gant Alvar Pérez de Castro, breur d'ar briñsez illur Inés de Castro,
Eured nevez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Betek ar pab Inosant VI a glevas, en Avignon, pegen reuzeudik e oa stad ar rouanez kenseurt Blanca de Borbón, c'hoar da rouanez kenseurt Bro-C'hall, Janed Bourbon, deuet eus ti he zad Pêr Iañ Bourbon hep an argouroù en arc'hant gouestlet er marc'had graet a-raok an eured. A-benn ar fin ec'h asantas ar roue tremen daou zevezh ouzhpenn en Valladolid gant Blanca.
Dimezioù ha bugale
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Teir gwech e timezas :
- da María de Padilla,
- da Blanca de Borbón,
- da Juana de Castro.
Bugale
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]María de Padilla
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Gant María de Padilla en doe pevar bugel:
- Beatriz (1353-1369), a dlee ren war lerc'h he zad, nemet mervel a reas er memes bloaz eveltañ;
- Constanza (1354-1394), pried d'ar priñs saoz John of Ghent, Dug Lancaster ha mab da Edouarzh III, ha mamm da Catalina, a zimezas da Enrique III Kastilha.
- Isabel (Tordesillas,Patrom:Harvnp 1355-1392), a zimezas da Edmundo, dug York ha mab da Edouarzh III.
- Alfonso (Tordesillas,Patrom:Harvnp 1359-1362).
Blanca de Borbón
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Bugel ebet n'en doe gant Blanca de Borbón.
Juana de Castro
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Gant Juana de Castro, en doe ur mab :
- Juan Kastilha (1355-1405) (1355-1405), a zimezas da Elvira de Eril y Falces. beziet e voe e-kichen e dad kev-bez Chapel ar Rouaned en Iliz-veur Sevilla.
María González de Hinestrosa
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]El lennegezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Geoffrey Chaucer,
- Sem Tob de Carrión, Proverbios morales.
- Romancero del rey Don Pedro, dastumad barzhonegoù ( XV-XVII).
- Francisco de Castilla Theorica de virtudes en coplas, en 1517.
- El Infanzón de Illescas, komedienn gant Lope de Vega, pe Tirso de Molina.
- Cierto por lo dudoso (1620-24), Los Ramírez de Arellano, La niña de plata, La noche de San Juan, komediennoù gant Lope de Vega.
E varv
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Lazhet e voe gant e hantervreur, Enrique II Kastilha.
Hiziv emañ e relegoù e kev-iliz Capilla Real de la Catedral de Sevilla.