Kerneveureg
| Kerneveureg (Kernewek, Kernowek, Curnoack) | |
|---|---|
| Perzhioù | |
| Komzet e : | Breizh-Veur |
| Rannved : | Kernev-Veur |
| Komzet gant : | 3000-3500 (war-dro 350 a yezherien varrek) |
| Renkadur : | goude 100 |
| Familh-yezh : | Yezhoù indezeuropek
|
| Statud ofisiel | |
| Yezh ofisiel e : | anavezet abaoe 2002 |
| Akademiezh : | Kesva an Taves Kernewek |
| Kodoù ar yezh | |
| ISO 639-1 | kw |
| ISO 639-2 | cor |
| ISO 639-3 | |
| Kod SIL | COR |
| Sellit ivez ouzh ar pennad Yezh. | |
Ar c’herneveureg zo ur yezh predenek e-giz ar brezhoneg hag ar c’hembraeg, komzet eo ar C’herneveureg e Kernev-Veur (Rouantelezh-Unanet). Bremañ ne chom ken nemet war-dro 2000 den a oar anezhi met deuet eo ar yezh-mañ da vezañ ofisiel e 2002 hag ur gevredigezh, Kesva an Taves Kernewek (Ofis ar Yezh Kerneveurek), a laka ar yezh da vont war-raok e-barzh ar gevredigezh a-vremañ.
E-giz ar skolioù Diwan e Breizh, emañ ar skolioù divyezhek, Dalleth (kregiñ), e Kernev-veur.
Kavet e vez gerioù kerneveurek e lec'hanvadurezh Kernev-Veur hag un tammig pelloc’h c’hoazh.
Istor
Tud Kerne-Veur o deus komañset implijout ar saozneg war-dro ar 16vet kantved, pa oa bet lakaet beleien hag a gomze saozneg er vro, e 1549. Hervez e vez kontet, an den diwezhañ hag a gomze ar yezh-se a-vihan a oa Dolly Pentraeth, ur werzhourez pesked. Marv e oa e 1777. E gwirionez ne oa ket honnezh an den diwezhañ hag a gomze kerneveureg : ur paotr anvet Wella Bodinar a vefe bet an hini diwezhañ, ha marv e oa diwezhatoc'h egeti. Ha prouennoù a zo, ez eus bet tud arall c'hoazh hag a gomze kerneveureg e-pad an 19vet kantved. Pesketerien ar vro o deus dalc'het da gontañ e kerneveureg betek ar bloavezhioù 1940. E gwirionez e oa c'hoazh un nebeud mengleuzierien hag a gomze c'hoazh ar yezh un tammig. Met moaien zo laret evelkent e oa Dolly Pentraeth unan ag ar re ziwezhañ a-raok an 20vet kantved hag a zeue flour ar c'herneveureg ganti.
A-c'houde penn-kentañ an 20vet kantved ez eus tud hag a glask lakaat ar yezh da vevañ en-dro, dreist-holl e lidoù kristen, kentelioù evit an dud vras pe evit ar vugale (e skolioù kentañ hag e skolioù eil derez zo). Evel-se, meur a gantad tud o deus desket un tammig kerneveureg da nebeutañ, ha miliadoù o deus bet darempred gant an traoù-se. Bep bloaz e vez skrivet muioc'h a levrioù er yezh-se ; bremañ ez eus muioc'h a levrioù e kerneveureg nevez eget a levrioù kozh e kerneveureg. Laret e vez ez eus 1500 a dud pe war-dro hag a c'hell komz flour e kerneveureg. Lod zo bet desavet er yezh-se memes : bugale emsaverien ar c'herneveureg eo ar re-se.
Doareoù-skrivañ
Pevar doare-skrivañ a vez implijet hiziv an deiz.
- An hini koshañ, Kernewek Unys ("kerneveureg peurunvan"), zo bet savet war batrom skritur an testennoù eus ar XVvet kantved hag ar XVIvet kantved. Ijinet eo bet gant Robert Morton Nance e 1929.
- An hini implijetañ, Kernewek Kemmyn ("kerneveureg kumun"), hag a vez graet gantañ gant 90% eus ar gerneveuregerien d'an nebeutañ, zo bet savet gant Ken George er bloavezhioù 1980. Klasket en deus Ken George chom an tostañ ar gwellañ ouzh fonologiezh ar c'herneveureg krenn evel ma'z eo bet adkrouet en e dezenn ('The Pronunciation and Spelling of Revived Cornish', 1986).
Nac'hañ a ra kerneveuregerien zo ober gant Kernewek Kemmyn, sañset "re vrezhonek" hervezo.
- E 1995 en deus krouet Nicholas Williams an trede doare-skrivañ, Kernowek Unys Amendys ("kerneveureg peurunvan kempennet") en ur reizhañ fazioù bet graet gant Nance.
- Tud all a soñj dezho e vefe gwelloc'h chom tost ouzh yezh an XVIIIvet kantved. Ober a reont gant ur skritur saoznekaet hag a vez graet Kernuack Nowedga ("kerneveureg modern") anezhañ.
- Implijout a ra ar barzh kerneveureger Tim Saunders ur sistem ijinet gantañ e-unan hag a zo ur seurt mesklaj kemmyn-brezhonek.
Yezhadur
Ereadurezh ar c'herneveureg a zo hañval-bras ouzh hini ar brezhoneg. Ar fonetik 'zo hañval ouzh hini ar brezhoneg ivez, met arkaikoc'h eo. Ar gerioù a zo dishañvaloc'h (neoazh, gerioù ar c'herneveureg a zo hañvaloc'h ouzh ar brezhoneg evit ouzh re ar c'hembraeg) : bout ’zo lod-kaer a c'herioù ha na vezont kavet nag e kembraeg, nag e brezhoneg, ha gerioù amprestet diàr ar saozneg (saozneg en Amzer-Grenn pe an amzer a-vremañ) ’zo c'hoazh ivez.
Skouer un destenn e kerneveureg
(Penn-kentañ troidigezh kerneveurek an destenn vitologiezh kembraek Pwyll Pedeuic Dyued. Skritur ‘’Kernewek Unys’’).
Pwyll Pensevyk Dyved o arluth war seyth keverang Dyved. Hag ef ow tryga yn Arberth, y ben-lys, whans o dhodho mos helghya. An ran a'y dyr a vynna helghya o Glyn Cuch, ha'n nos-na ef eth war y hens a Arberth ha dos bys dhe Llwyn Diarwyd. Hag ena y fu an nos-na. Ha ternos, yn yowynkneth an jeth, sevel a wruk ha dos dhe Lyn Cuch, rak dyllo y gun y'n cos. Y whethas an corn ha dalleth an helva, ha holya y helgun, ha kelly y gescowetha. Hag ef ow colsowes orth lef y vagas-hel, y clewas lef nep bagas aral hag y nyns ens unlef, hag yth esens ow tos erbyn y vagas-ef. Hag ef a welas lanergh y'n cos, o leven y don. Ha pan dheth y helgun dhe vyn an lanergh, ef a welas carow arak an bagas-hel aral. Hag yn ogas dhe gres an lanergh, otena'n bagas esa war y lergh ow talghenna ynno ha'y dewla dhe'n dor. Ena y fyras orth lyw an cun, hep predery a vyras orth an carow. Hag a'n helgun oll re welsa y'n bys, bythqueth ny welsa cun o unlyw gansa-y. Ha'ga lyw o gwyn golow splan ha'ga dywscovarn o cough. Ha kepar del derlentry gwynder an cun yndella y terlentry coughter aga dywscovarn.Gans henna ef a gerdhas dhe'n cun ha chassya dhe ves an re na a lathsa an carow, ha bosa y gun y honen war an carow.
Keñveriañ ar C’herneveureg gant ar yezhoù predenek all
Sed amañ un daolenn evit keñveriañ geriaoueg ar yezhoù predenek :
|
Kerneveureg |
||
|
Butuniñ |
Megi [ˈmɛː.ɡi] |
Ysmygu |
Setu amañ eur ganaouenn e kerneveurek troet e brezhonek :
- Bryal ha mata … tressa … beswera … pympus … wheffes … seythes …
- "Bryal ha mata" … trede … pevare … pempvet … c’hwec’hvet … seizhvet …
- A dus us ena war an treth a wel an cogow-ma …
- An dud ez emañ war an trezh a well ar bagoù-mañ …
- Hag omdydhana oll an jeth heb let na pyn na pla …
- Hag em diduellañ holl an deiz hep let na poan na preder …
- Gwreugh perthy cof ahanan-ny a wyth ha deth ha nos, …
- Grit merci ouzh ac’hanomp-ni a vez ha deiz ha noz, …
- On parys prest erbyn an cry “Towl ros ! Towl ros ! Towl ros !” …
- Omp pared prest ouzh an kri “Taol roued ! Taol roued ! Taol roued !” …
- Yn awel, glaw hag ergh ha rew an kerdyn ny a hal …
- En avel, glav hag erc’h ha rev ar kerden ni a hal …
- Na bysow crom na breghow brew ny lest dhyn rag an whel …
- Na bizoù sor na brec’hioù brev ne dalc’h deomp ouzh an trevell …
- Ha why yn agas gwelyow tom ow cusca cudhys clos …
- Ha c’hwi en oc’h gweleoù tomm o kousket kuzhet klok …
- Gostyth on-ny dhe derros trom, rak carrek, mor ha fros …
- Kostez omp-ni d’an torosenn trumm, rak karreg, mor ha froud …
- Gwreugh dybry agas pysk ytho, y’n bosty po yn-tre …
- Grit debriñ oc’h pesk eta, en ostaleri pe en ti …
- Hag ewlbos ughel re’gas bo ! Ha byner re bo le !
- Hag elboued uhel ho pefe ! Ha bihanoc’h ne devoe morse !
Mont pelloc’h ganti
- A Grammar of Modern Cornish, Wella Brown (ISBN : 1902917006)
- New Cornish Dictionary/Gerlyver Noweth Kernewek, R.Morton Nance (ISBN : 1901409031)
- Vocabularium Cornicum: Gerva Kernewek Koth, Jose Calvete (ISBN : 1902917413)
Liammoù diavaez
Gwelout ivez : Ar Gelted • Ogham • Yezhoù keltiek • Rouantelezhioù brezhon • Enez Vreizh • Galia
| |||||||||||||||||||||||||
|
Porched ar yezhoù hag ar skriturioù Adkavit pennadoù Wikipedia a denn d'ar yezhoù. |