Izvorni kôd stranice Harkiv

{{Infokutija naselje
  |Grb                     = Coat of arms of Kharkiv.svg
  |Karta                   = Charkiw-Ukraine-Map.png
  |Država                  = {{ZID|Ukrajina}}
  |ImeSrednjegNivoaVlasti  = 
  |SrednjiNivoVlasti       = 
  |Općina                  =
  |Stanovništvo            = 1461300
  |StanovništvoGodina      = 2007
  |Površina                = 306 
  |Nadmorska visina        = 152
  |Pozivni broj            = +380 57
  |Poštanski broj          = 61001–61499
  |VrstaNaselja            = Grad
  |Načelnik                = Mihajlo Dobkin
  |Web                     = www.city.kharkov.ua
  |Slika                   =
  |SlikaInfo               = Trg slobode u Harkivu (Площа Свободи)
}}
'''Harkiv''' ({{jez-uk|Харків}}) [[Spisak gradova u Ukrajini|drugi je po veličini grad]] u [[Ukrajina|Ukrajini]]. Osnovan je 1654. i bio je prvi glavni grad [[Sovjetski Savez|sovjetske Ukrajine]] kao i glavni ukrajinski kulturni centar za vrijeme [[Carska Rusija|Carske Rusije]], dok je danas administrativni centar [[Harkivska oblast|Harkivske oblasti]], kao i administrativni centar istoimenog rejona u sklopu oblasti. Grad je smješten na sjeveroistoku zemlje i prema popisu iz 2007. godine u njemu živi 1.461.300 stanovnika.<ref name="ukrcensus1">{{cite web |url=http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/city/ |title=Results / General results of the census / Number of cities |access-date=28. 8. 2006 |work=[[Ukrainian Census (2001)|2001 Ukrainian Census]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20060109012020/http://ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/city/ |archive-date=9. 1. 2006 |url-status=dead }}</ref>

Harkiv je jedan od glavnih kulturnih, industrijskih, saobraćajnih, naučnih i obrazovnih centara u [[Ukrajina|Ukrajini]]. 
Grad je prepoznatljiv po Trgu slobode ({{jez-uk|Площа Свободи}}) koji je trenutno najveći trg u cijeloj [[Evropa|Evropi]]<ref>[http://www.kharkov.ua/about/svobody.htm Trg slobode (Площадь Свободы)]</ref> i 12 po veličini u svijetu (trg je oko 700 metara dug a širina mu je stotinjak metara). U gradu se tokom cijele godine održavaju razne manifestacije, a među poznatijim [[festival]]ima su: fikcijski [[Zvijezdani most]],<ref>[http://www.rusf.ru/star/ Zvjezdani most]</ref> muzički [[Harkivski jazz festival]],<ref>[http://www.zajazz.com/ Harkivski jazz festival]</ref> filmski [[Harkivska sirena]]<ref>{{Cite web |url=http://www.seren-festival.com/ |title=Siren Film Festival |access-date=19. 2. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120314214038/http://www.seren-festival.com/ |archive-date=14. 3. 2012 |url-status=dead }}</ref> i međunarodni muzički festival [[Harkivski ansambli]].<ref>[http://www.kharkov.ua/culture/music/i_91-06.htm Harkivski ansambli]</ref>

Harkov je poznat po industriji, jer se u njemu nalaze stotine industrijskih poduzeća od čega je najviše iz oblasti mašinogradnje. Od poznatijih preduzeća tu su: Morozov Design Bureau i Malyshev Tank Factory, svjetski lideri u izradi vojne opreme i vojnih vozila još od 1930. godine, preduzeća Hartron za avionsku i nuklearnu elektroniku, te preduzeće Turboatom koje se bavi prizvodnjom snažnih mehaničkih mašina. U gradu se nalazi 60 naučnih instituta, 30 objekata visokog obrazovanja, 6 muzeja, 7 pozorišta i 80 biblioteka.

== Geografija ==
Smješten je u sjeveroistočnom dijelu [[Ukrajina|Ukrajine]] s koordinatama 49°55′0″N 36°19′0″E / 49.91667°N 36.31667°E / 49.91667; 36.31667. U historijskom smislu, nalazi se u regiji poznatoj kao [[Slobidska Ukrajina]] (Slobidščina), gdje je duži period predstavljao glavni centar cijele regije. Grad se nalazi na mjestu spajanja rijeka Harkov, [[Lopan]] i [[Udi]], koje se ulijevaju u rijeku [[Donjec]] (Severski Donjec).
Klima je umjereno kontinentalna, zime su uglavnom vjetrovite i snjegovite, ljeta su dovoljno topla i za mnoge vrlo ugodna. Sezonske prosječne temperature [[zima|zimi]] nisu previše hladne, ali ni [[ljeto|ljeta]] nisu previše topla: [[temperatura|temperature]] se uglavnom kreću između −6,9&nbsp;°C u januaru i 20,3&nbsp;°C u julu. Prosječna količina padavina na godinu iznosi 513&nbsp;mm, najviše u junu i julu.

== Historija ==

[[Datoteka:Kharkov.jpg|lijevo|mini|Razglednica Harkiva ([[1916]])]]

Prostor na kojem leži današnji grad Harkiv bio je naseljen u [[2. milenij p. n. e.|2. mileniju p. n. e.]], a tragovi vrlo razvijene kulture datiraju u [[bronzano doba]]. Na tim prostorima su živjeli [[Skiti]] i [[Sarmati]] te se ujedno razvijala Černjahivska kultura.

=== Period Ruskog carstva === 
Prvi univerzitet u Harkovu je osnovan [[1805]]. Ulice u centru grada popločane su [[1830]]. godine. Sistem opskrbe vodom izgrađen je [[1870]], a [[1912]]. godine i prvi kanalizacijski sistem. Plinska rasvjeta uvedena je [[1890]], a električna rasvjeta [[1898]]. godine. [[1869]]. izgrađena je prva [[željeznica|željeznička]] stanica, dok je tramvaj pušten u promet [[1906]]. godine.

U periodu između [[1800]]. i [[1917]]. broj stanovnika u Harkivu je porastao 30 puta. Postao je veliki industrijski centar, a time i centar ukrajinske kulture. [[1812]]. objavljen je prvi ukrajinski list upravo u Harkivu. Snažni nacionalno svjestan politički pokret je osnovan ovdje a i koncept nezavisne Ukrajine prvi put je proglašen u Harkivu od strane advokata [[Mikola Mihnovski|Mikole Mihnovskog]] [[1900]]. godine.

=== Sovjetski period === 
[[Datoteka:Piatykhatky.jpg|mini|150px|Spomenik ubijenim ukrajinskim intelektualcima]]
Prije formiranja Sovjetskog saveza, boljševici su proglasili Harkiv glavnim gradom [[Sovjetske Ukrajine]] ([[1919]]-[[1934]]). Kao glavni grad, Harkiv je doživio snažnu ekspanziju s izgradnjom objekata za smještaj novoosnovane ukrajinske sovjetske vlasti i uprave. ''Deržprom'' je bila druga najviša zgrada u Evropi, a najviša u Sovjetskom savezu s visinom od 63 m.<ref>[http://www.kharkov.ua/culture/2b.html] Derzhprom statistcs</ref> [[1920te|1920-ih]] na vrhu ove zgrade izgrađen je [[radio]]toranj koji je srušen za vrijeme [[Drugi svjetski rat|2. svjetskog rata]].

[[1934]]. godine stotine ukrajinskih pisaca, intelektualaca i kulturnih radnika uhapšeni su i pogubljeni u pokušaju sprečavanja jačanja ukrajinskog nacionalizma. Tokom aprila i maja [[1940]]. oko 3.800 [[Poljaci|poljskih]] zarobljenika iz logora [[Starobjelsk]] pogubljeno je u zgradi [[NKVD]]-a u Harkivu.

=== Njemačka okupacija === 
Tokom 2. svjetskog rata grad je bio mjesto nekoliko bitaka. Zarobljen je od strane nacističke Njemačke [[24. oktobar|24. 10.]] [[1941]].<ref>The Red Army committed 765.300 men to this offensive, suffering 277.190 casualties (170.958 killed/missing/PoW, 106.232 wounded) and losing 652 tanks, and 4.924 guns and mortars. Glantz, David M., ''Kharkov 1942, anatomy of a military disaster through Soviet eyes'', pub Ian Allan, [[1998]], {{ISBN|0-7110-2562-2}} page 218.</ref><ref>per Robert M. Citino, author of "Death of the Wehrmacht", and other sources, the Red Army came to within a few miles of Kharkiv on 14 May 1942 by Soviet forces under [[Marshal Timoshenko]] before being driven back by German forces under Field Marshal [[Fedor von Bock]], str. 100</ref>, da bi ga [[Crvena armija]] oslobodila [[16. februar|16. 2.]] [[1943]]. Grad nije dugo ostao slobodan jer ga je njemačka armija ponovo zauzela [[15. mart|15. 3.]] 1943. da bi konačno oslobođen [[23. august|23. 8.]] iste godine. 70% grada je uništeno, a desetine hiljada stanovnika je poginulo. Harkiv, tada treći po veličini grad u [[Sovjetski savez|Sovjetskom savezu]], bio je ujedno i najveći grad u Sovjetskom savezu okupiran od strane Nijemaca, s obzirom da je u godinama prije Drugog svjetskog rata [[Kijev]] brojem stanovnika bio manji od Harkiva.

Značajna židovska populacija Harkiva (židovska zajednica ponosi s 2. najvećom [[sinagoga|sinagogom]] u Evropi) stradala je za vrijeme rata. Tokom decembra 1941. i januara [[1942]], prema procjenama, 30.000 ljudi (nešto više od pola židovske populacije) bilo je ubijeno i pokopano u masovnoj grobnici od strane Nijemaca u provaliju izvan grada po imenu Drobicki jar.

Tokom 2. svjetskog rata 4 su bitke vođene za Harkiv, poznate kao:
* [[Prva bitka za Harkiv]]
* [[Druga bitka za Harkiv]]
* [[Treća bitka za Harkiv]]
* [[Četvrta bitka za Harkiv]].

Prije okupacije, industrija tenkova iz Harkova je evakuisana na [[Ural]] sa svom svojom opremom, te je to postalo srce tenkovske industrije Crvene armije, (pogotovo u  proizvodnji legendarnog tenka T-34, ranije dizajniranog u Harkivu). Ova preduzeća su se poslije 2. svjetskog rata ponovo premjestila u Harkiv, gdje su nastavila s radom.

=== Period poslije 2. svjetskog rata ===
Nakon završetka 2. svjetskog rata, Harkiv je poslije [[Moskva|Moskve]] i [[Lenjingrad]]a, predstavljao najveći naučni i industrijski centar bivšeg [[SSSR|Sovjetskog Saveza]].

=== Period ukrajinske nezavisnosti === 
Nakon nezavisnosti Ukrajine, Harkiv postaje centar istočnog dijela zemlje s većinom proruskim stanovništvom. Tokom [[Narandžasta revolucija|Narandžaste revolucije]] 2004-2005. je bio glavni centar dijela Ukrajine koja je podržavala [[Viktor Janukovič|Viktora Janukoviča]], protivnika vođe revolucije [[Viktor Juščenko|Viktora Juščenka]]. Stanovnici Harkiva žele jače veze Ukrajine s Rusijom, nasuprot sljedbenicima Juščenka koji žele veze sa Zapadom.

2007. godine, vijetnamska manjina u Harkivu izgradila je najveći budistički hram u Evropi površine jednog hektara sa spomenikom [[Ho Ši Min]]u.

== Stanovništvo ==
Prema popisu iz [[1989]], u gradu je živjelo 1.593.970. stanovnika, da bi se taj broj smanjio na 1.510.200, prema popisu iz [[1991]].<ref name="Our Kharkiv">{{cite web |url=http://www.kharkov.com/news/?p=25 |title=Kharkiv today |access-date=4. 5. 2007 |work=Our Kharkіv |language=Russian |archive-url=https://web.archive.org/web/20060822193837/http://www.kharkov.com/news/?p=25 |archive-date=22. 8. 2006 |url-status=dead }}</ref>

Harkiv je trenutno drugi po veličini grad u Ukrajini, nakon glavnog grada Kijeva.<ref name="ukrcensus1"/>
Nacionalna struktura Harkiva prema popisu iz 1989. godine jest: Ukrajinci 50,38%, Rusi 43,63%, Židovi 3%, Bjelorusi 0,75%, a svi ostali (više od 25 nacionalnih manjina) 2,24%.<ref name="Our Kharkiv"/>
Prema popisu iz [[1959]], Ukrajinaca je bilo 48,4%, Rusa 40,4%, Židova 8,7% i drugih nacionalnosti (2,5%).<ref>Історія міста Харкова ХХ століття, Харків, 2004, str. 456</ref>

== Ekonomija ==
Tokom sovjetske ere Harkiv je bio glavni grad industrijske proizvodnje u Ukrajini i treći po veličini centar industrije i trgovine u SSSR-u. Nakon raspada Sovjetskog saveza obim privrednih aktivnosti je u velikoj mjeri smanjen a najviše u području vojne industrije. U ranim [[2000te|2000-im]] industrija se počela oporavljati i prilagođavati potrebama tržišne ekonomije. Sada postoji više od 380 industrijskih preduzeća koncentriranih u gradu, koji imaju ukupan broj od 150.000 zaposlenih. Najveći broj preduzeća je iz oblasti mašinogradnje, elektroindustrije i energetskih konglomerata. Harkiv je centar velikih industrijskih preduzeća kao što su ''Turboatom'' i ''Elektrotjažmaš'', koja su u državnom vlasništvu i koja ostvaruju 17% svjetskog učešća u proizvodnji energetske opreme (npr., turbine), ''Mališev'' (proizvodnja borbenih vozila), ''Hartron'' i dr.

== Nauka i obrazovanje==
Harkiv je jedan od najplodnijih centara visokog obrazovanja i istraživanja u istočnoj Evropi. Grad ima 13 nacionalnih univerziteta i brojne stručne, tehničke i privatna visoka škole, nudeći svojim studentima širok dijapazon naučnih disciplina. Državni univerzitet Harkiv (12.000 studenata), Državni tehnički univerzitet "KhPI" (20.000 studenata) i Državni univerzitet za aeronautiku "Khai" su vodeći univerziteti u Ukrajini. Ukupan broj od 150.000 studenata pohađa uvinerzitete i druge ustanove visokog obrazovanja u Harkivu. Oko 9.000 stranih studenata iz 96 zemalja studiraju na nekom od univerziteta u gradu. Više od 17.000 fakultetskog i istraživačkog osoblja zaposleno je u institucijama visokog obrazovanja u Harkivu.

U gradu postoji mnoštvo biblioteka a Državna naučna biblioteka "V. Koroljenko" jedna je od glavnih naučno istraživačkih biblioteka.<ref>[http://korolenko.kharkov.com/ official website of Kharkiv State Scientific V. Korolenko-library]</ref> U Harkivu postoji 212 srednjih škola, uključujući i 20 gimnazija.

==Znamenitosti==
[[Datoteka:Kharkov002.jpg|mini|250px|Pravoslavna crkva Presvetog navještenja u Harkivu]]
U Harkivu se nalaze mnoge znamenitosti koje privlače veliki broj turista iz čitavog svijeta. Između ostalog, tu se nalazi najviša pravoslavna crkva na svijetu, Katedrala navještenja, visoka 80 m. Trg slobode je treći po veličini trg u Evropi. Značajan je park i spomenik [[Taras Grigorovič Ševčenko|Tarasa Ševčenka]]. Najpoznatija zgrada u gradu je zgrada ''Deržprom'', građena u modernom stilu [[konstruktivizam|konstruktivizma]].

== Saobraćaj ==
Harkiv je jedan od saobraćajno najrazvijenijih gradova [[Ukrajina|Ukrajine]]. Također je povezan avionskom linijom s većim brojem svjetskih gradova. U samom gradu moguće je koristiti nekoliko oblika [[prijevoz]]a, a možda najbrži oblik je metro prijevoz, koji je u funkciji još od [[1975]], uključujući tri različite linije sa 29 stanica i ukupnom dužinom linija od 38.1&nbsp;km.<ref>{{cite web |url=http://www.gortransport.kharkov.ua/subway/index.php |title=Metro. Basic facts |access-date=1. 3. 2011 |work=City transportation Kharkiv |language=Ukrainian |archive-date=26. 7. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090726183444/http://gortransport.kharkov.ua/subway/index.php |url-status=dead }}</ref>. Harkivski autobusi dnevno prevezu oko 12 miliona putnika, a također se koriste i trolejbusi, [[tramvaj]]i i maršerutke (minibusi).

Prva željeznička stanica u Harkivu otvorena je [[1869]]. u sklopu željezničke linije [[Kursk]]-Harkov-[[Azov]], sa sjevera [[Rusija|Rusije]] prema [[Azovsko more|Azovskom moru]] na jugu [[Ukrajina|Ukrajine]]. Harkivska željeznička stanica rekonstruirana je i proširena [[1901]], ali je tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] uništena. Nova željeznička stanica sagrađen je [[1952]]. Sa Harkivskog [[aerodrom]]a dnevno se organizira oko 200 letova, a letovi prema [[Kijev]]u i [[Moskva|Moskvi]] svakodnevni su. Također postoje česti letovi prema [[Beč]]u i [[Istanbul]]u.

==Bratimljeni gradovi ==
Harkiv je trenutno grad pobratim sa sljedećim gradovima:<ref>{{cite web|url=http://kharkov.vbelous.net/sisttown.htm |title=Sister cities of Kharkiv|access-date=4. 5. 2007|language=Russian}}</ref>
{{Div col}}
* {{ZD|RUS}} [[Bjelgorod]] (2001)
* {{ZD|ITA}} [[Bologna]] (1966)
* {{ZD|ČEŠ}} [[Brno]] (2005)
* {{ZD|CG}} [[Cetinje]] (2011)
* {{ZD|SAD}} [[Cincinnati]] (1989) 
* {{ZD|KIN}} [[Jinan]] (2004)
* {{ZD|LIT}} [[Kaunas]] (2001)
* {{ZD|GRU}} [[Kutaisi]] (2005)
* {{ZD|FRA}} [[Lille]] (1978)
* {{ZD|RUS}} [[Moskva]] (2001)
* {{ZD|RUS}} [[Nižnji Novgorod]] (2001)
* {{ZD|NJE}} [[Nürnberg]] (1990) 
* {{ZD|POLJ}} [[Poznań]] (1998)
* {{ZD|IZR}} [[Rishon LeZion]] (2008)
* {{ZD|RUS}} [[Sankt Peterburg]] (2003)
* {{ZD|KIN}} [[Tianjin]] (1993)  
* {{ZD|BUG}} [[Varna]] (1995) 
* {{ZD|POLJ}} [[Varšava]] (2011)
{{Div col end}}

== Galerija slika grada Harkova==
<gallery>
Datoteka:Culture Academy (Kharkiv).jpg|Harkivski državni institut za kulturu
Datoteka:Kharkov train station.jpg|Glavna željeznička stanica u Harkivu 
|Spomenik ukrajinskom knezu Jaroslavu Mudrom
Datoteka:Gorky_Park._Kharkiv.jpg|Park Gorki u Harkivu
Datoteka:Kharkov002.jpg|Ukrajinska pravoslavna katedrala Presvetog navještenja
Datoteka:LopanStrelkaKharkov.jpg|Pogled na rijeku Lopan i dio grada
Datoteka:Kharkiv National Medical University.jpg|Medicinski fakultet u Harkivu
</gallery>

== Reference ==
{{reference}}

== Vanjski linkovi==
{{Commonscat|Kharkiv}}
* [http://www.city.kharkov.ua/en Stranice grada Harkiva] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120216122531/http://www.city.kharkov.ua/en |date=16. 2. 2012 }}
* [http://tvoj.kharkov.ua/ Gradski portal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090216153448/http://tvoj.kharkov.ua/ |date=16. 2. 2009 }} 
* [http://www.shops.kharkov.ua/ktinfo.php?info=galkh Razglednice Harkiva]

{{Administrativna podjela Ukrajine}}

[[Kategorija:Gradovi u Ukrajini]]