Edirne

	Edirne
	Edirne
	grad
	Džamija Selimije, napravljena 1575. godine
	Službeni naziv: Edirne
Država	Turska
Regija	Marmara
Provincija	Edirne (22)
Nadmorska visina	41 m
Koordinate	41°40′00″N 26°34′00″E / 41.66667°N 26.56667°E
Površina
- Metro	830 km2
Stanovništvo	138.793 (2010)
Gustoća	185 /km2
Gradonačelnik	Hamdi Sedefçi (CHP)
Vremenska zona	EET (UTC+2)
- ljeto	EEST (UTC+3)
Poštanski broj	22000
Pozivni broj	(+90) 284
	Veb-sajt: http://www.edirne.bel.tr/

41°40′00″N 26°34′00″E / 41.66667°N 26.56667°E

Edirne je grad u istočnoj Trakiji, u turskoj regiji Marmara u provinciji Edirne, nedaleko od granice sa Grčkom i Bugarskom. Edirne je bio glavni grad Osmanlijskog carstva od 1365. do 1453. godine, prije nego što je Konstantinopol (današnji Istanbul) postao nova prijestonica carstva. Danas, Edirne je glavni grad provincije Edirne u turskom dijelu Trakije. Procjenuje se da je grad 2010. godine imao 138.793 stanovnika, a po popisu 2000. godine imao je 119.298 stanovnika. U gradu se nalaze konzulati Bugarske, Njemačke (počasni), Grčke, Rumunije (počasni) i Slovačke (počasni). Gradovi partneri Edirna su Haskovo i Jambol u Bugarskoj i Aleksandropolis u Grčkoj.

Etimologija

Grad je osnovan kao Hadrianopolis (grč. Aδριανούπολις), a ime je dobio po rimskom caru Hadrijanu. Ovo ime se i danas koristi u modernom grčkom jeziku kao Αδριανούπολη. Sve do 1930. godine, grad je bio poznat pod imenom Adrianople, nakon čega je po Turskom poštanskom zakonu 1930. godine dobio današnje ime. U svim svjetskim jezicima, današnji naziv grada vodi porijeklo od prvobitnog naziva Hadrianopolis ili današnje turske verzije imena, tako naprimjer u Bugarskoj ga nazivaju Одрин, u Makedoniji, Srbiji i Albaniji Eдрене, Једрене i Edrêne, respektivno.

Historija

Područje oko Edirne je bilo poprište više od šesnaest većih bitaka ili opsada, od doba antičke Grčke do modernih vremena. Po mišljenju vojnog historičara Johna Keegana, ovo je jedno od malobrojnih područja na Zemlji oko kojeg je vođeno najviše sukoba. Takvu reputaciju treba tražiti zbog svog izuzetno važnog geostrateškog položaja.

Prema predanjima iz grčke mitologije, Agamemnonov sin Orest je osnovao grad pod nazivom Orestias, na ušću rijeka Tundže i Arde u Maricu. Grad je ponovno izgradio rimski car Hadrijan na mjestu nekadašnjeg tračanskog naselja poznatog kao Uskadama, Uskodama ili Uskudama, te ga imenovao po sebi, Hadrianopolis. On je važio za glavni grad nekog od tračanskih plemena Besi^[1] ili Odrizi. Hadrijan je razvio ovaj grad, sagradio u njemu brojne spomenike te ga načinio prijestolnicom rimske provincije Trakije. Od mnogih bitaka koje su se vodile oko Edirne, izdvajaju se pobjede Konstantina Velikog nad zapadnorimskim carem Licinijem 323. godine, te pogibije istočnorimskog cara Valensa u bici protiv gotske vojske kod Hadrijanopolisa 378. godine. Godine 813. grad je osvojio bugarski kan Krum koji je nakon toga stanovništvo grada iselio u bugarske posjede sjeverno od Dunava.

Za vrijeme postojanja Latinskog carstva sa sjedištem u Konstantinopolju, križari su teško poraženi od strane bugarskog cara Kalojana u bici kod Adrianopolja 1205. godine. Kasnije je Teodor Komnen, vladar Epira, ovladao gradom 1227. godine, da bi tri godine kasnije bio poražen od strane bugarskog cara Ivana Asena II u bici kod Klokotnice.

Tačan datum osvajanja grada od strane Osmanlija nije poznat, historičari smatraju da se to desilo između 1361. i 1371. godine. Od vladavine sultana Murata I pa sve do 1453. godine, Edirne je bio glavni grad Osmanlijskog carstva, sve do osvajanja Istanbula, koji od te godine postaje nova prijestolnica. Pod osmanlijskom vlašću, Adrianopolj je bio glavni grad vilajeta istog imena, te je kasnije grad preimenovan u Edirne. Sultan Mehmed II, osvajač Konstantinopolja, rođen je upravo u Adrianopolju. Sultan Mehmed IV pred svoju smrt napušta palatu u Istanbulu i umire u Edirne 1693. godine.

Bahá'u'lláh, osnivač Baha'i religije, živio je u Edirne od 1863. do 1868. godine. Njega su Osmanlije protjerale u Edirne, prije nego što su ga otjerali dalje u osmanlijsku kaznenu koloniju u Akku. On spominje Edirne u svom djelu Zemlja misterije.^[3]

Edirne je bio središte sandžaka tokom osmanlijskog perioda, a kasnije je bio povezan sa Rumelijskim i Silistrijskim ejaletom prije nego što je i sam postao središte provincije početkom 19. vijeka. Provincija Edirne se prije 1878. godine sastojala iz sandžaka Edirne, Tekfurdağı, Gelibolu, Filibe i İslimye.

Edirne je bio nakratko okupiran od strane ruske carske vojske 1829. godine tokom grčkog rata za nezavisnost te opet 1878. godine tokom Rusko-turskog rata (1877-1878). Grad je dosta uništen u požaru 1905. godine. Po podacima iz te godine, u gradu je živjelo oko 80.000 stanovnika, od čega je 30 hiljada bilo muslimana (Turaka, nešto Albanaca, Roma i drugih), 22.000 Grka, 10.000 Bugara, 4.000 Armena, 12.000 Jevreja i oko 2.000 ostalih. Edirne je bila najznačajnija utvrda koja je branila osmanlijski Istanbul i istočnu Trakiju tokom balkanskih ratova 1912 - 1913. Nakratko su ga okupirali Bugari 1913. godine nakon bitke kod Odrina (bugarski naziv za Edirne) te kasnije od strane Grka između 1920. godine i sporazuma iz Sevresa i kraja turskog rata za nezavisnost 1922. godine.

Prema podacima iz 2007. godine, provincija Edirne je imala 382.222 stanovnika. Grad je važan centar trgovine tekstila, svile, tepiha i poljoprivrednih proizvoda.

Klima

Edirne ima vlažnu suptropsku klimu (Cfa po Köppenovoj sistematizaciji klime) sa dugim toplim ljetima i hladnim zimama sa rijetkim snijegom.

Jan

Feb

Mar

Apr

Maj

Jun

Jul

Aug

Sep

Okt

Nov

Dec

Najviša prosječna temperatura (°C)

6,7

9,4

13,5

19,3

24,7

29,3

31,7

31,6

27,1

20,5

13,6

8,1

Ø

19,6

Najniža prosječna temperatura (°C)

−0,5

0,3

2,9

7,1

11,4

15,4

17,3

17,1

13,3

9,1

4,7

1,1

Ø

8,3

Padavine (mm)

53,4

48,9

50,2

45,3

53,9

39,2

34,2

26,5

38,1

52,8

69,0

63,8

Σ

575,3

Temperatura u °C • padavine u mm

Dijagram:

Temperatura
	6,7 −0,5	9,4 0,3	13,5 2,9	19,3 7,1	24,7 11,4	29,3 15,4	31,7 17,3	31,6 17,1	27,1 13,3	20,5 9,1	13,6 4,7	8,1 1,1
	jan	feb	mar	apr	maj	jun	jul	aug	sep	okt	nov	dec

Padavine
	53,4	48,9	50,2	45,3	53,9	39,2	34,2	26,5	38,1	52,8	69	63,8
	jan	feb	mar	apr	maj	jun	jul	aug	sep	okt	nov	dec

Izvor: Dmi.gov.tr

Kultura, nauka i partnerstvo sa Evropom

Na udaljenosti od 7 km od grčke i 20 km od bugarske granice, grad je poznat po brojnim džamijama, kupolama i minaretima. U Edirne nalaze se ruševine stare palate osmanlijskih sultana i džamija Selimija, jedna od najznačajnijih građevina u ovoj antičkoj provinciji, sagrađena 1575. godine. Ovu džamiju je dizajnirao jedan od najpoznatijih osmanlijskih arhitekti Mimar Sinan, a ima najviši minaret u Turskoj visine 70,9 metra, dok joj je kupola viša za oko 1,2 metra od kupole Aja Sofije u Istanbulu. Ime je dobila po tada vladajućem sultanu Selimu II, ova džamija predstavlja znanje i vještinu turskih graditelja, predstavljeno lijepo oslikanim motivima i ukrašena mramorom.

Pored Selimije, poznata je građevina Bajazida II, napravljena kao vakuf i islamski centar, a danas je to Muzej zdravlja i medicine pri Univerzitetu Trakije. Osim džamija, postoje brojni kulturni i historijski objekti koje posjećuju turisti, a koji oslikavaju dugu i bogatu historiju grada. Značajna građevina je i Palata Edirne, koja je bila Palata carstva tokom vladavine sultana Murata II sve do pada Istanbula. U gradu se nalaze mnogobrojni karavan-saraji, prenoćišta poput Rustempašinog i Ekmekcioglu Ahmetpašinog karavan-saraja, sagrađenih za potrebe noćenja putnika u 16. vijeku.

Tokom 2006. godine, grad Edirne je sklopio kulturno partnerstvo sa njemačkim gradom Lörrachom, u svrhu razmjene studenata i upoznavanja kultura i običaja.

Festivali

Edirne je središte tradicionalnog turnira u hrvanju zvanog Kırkpınar. Karakteristika tog hrvanja je da su učesnici namazani maslinovim uljem. Turnir se održava svake godine u junu. Pored hrvanja, poznat je međunarodni festival u Edirne zvani Kakava, kao proslava romskog stanovništva, a koji se održava svake godine 5. maja.

Privreda

Privreda Edirne se najviše zasniva na poljoprivredi. Oko 73% radno sposobnog stanovništva radi u oblasti poljoprivrede, ribarstva, šumarstva i lova. Postoji niz poljoprivrednih kultura koje se ovdje uzgajaju, zahvaljujući plodnom i ravnom zemljištu. Najviše se uzgaja kukuruz, šećerna repa i suncokret. Sve više raste i proizvodnja dinja, lubenica i grožđa.

Zbog jedinstvenog položaja, Edirne se nalazi na geostrateškom putu koji povezuje Evropu sa Bliskim Istokom, Anadolijom i Istanbulom. Pored važnog tranzitnog puta, Edirne ima i veliki turistički potencijal zbog bogate historijske i prirodne baštine, što je dovelo do procvata turizma. Industrija se polahko razvija, naročito industrije zasnovane na preradi poljoprivrednih proizvoda, hrane i drugih.

Obrazovanje

Univerzitet Trakije povezan je sa Univerzitetom u Loerrachu, Njemačka kroz program Erasmus Evropske unije

Visoke škole

Obrazovne institucije Beykent
Visoka škola 80. godina republike Anadolije (80. Yıl Cumhuriyet Anadolu Lisesi)
Anadolijska tehnička visoka škola (Edirne Anadolu Teknik Lisesi)
Visoka škola Edirne (Anadolijska visoka škola) (Edirne Lisesi)
Yildirim Anadolijska visoka škola (Edirne Anadolu Lisesi - Yıldırım Anadolu Lisesi)
Anadolijska pedagoška visoka škola (Edirne Anadolu Öğretmen Lisesi)
"Suleyman Demirel" visoka škola za nauku i matematiku (Edirne Fen Lisesi)
Visoka škola "İlhami Ertem" (Edirne İlhami Ertem Lİsesi)