Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Κράβαρα

Με την ονομασία '''Κράβαρα''' ή '''Κράβαρη''' αναφερόταν παλαιότερα τοποθεσία της πρώην [[επαρχία Ναυπακτίας|επαρχίας Ναυπακτίας]], στο [[Νομός Αιτωλοακαρνανίας|Νομό της Αιτωλοακαρνανίας]], που περιλάμβανε τα ακόλουθα 10 χωριά: Κρυονέρια, [[Λιβαδάκι Αιτωλοακαρνανίας|Αβόρανη]] (σημερινή ονομασία: ''Λιβαδάκι''), [[Αράχωβα Αιτωλοακαρνανίας|Αράχωβα]], [[Αχλαδόκαστρο Αιτωλοακαρνανίας|Αχλαδόκαστρο]] (''Αρτοτίβα''), [[Κυδωνιά Αιτωλοακαρνανίας|Κυδωνιά]] (''Ζηλίστα''), [[Κλεπά]], [[Νεοχώρι Ναυπακτίας Αιτωλοακαρνανίας|Νεοχώριο]], [[Πλάτανος Αιτωλοακαρνανίας|Πλάτανος]], [[Περδικόβρυση Αιτωλοακαρνανίας|Περδικόβρυση]] (''Σινίστα''), [[Καλλονή Αιτωλοακαρνανίας|Καλλονή]] (''Στρωμήνιανη'') και [[Γραμμένη Οξυά Αιτωλοακαρνανίας|Γραμμένη Οξυά]] (''Σίτιστα'').<ref name=":1"> [[Παναγιώτης Αραβαντινός]], ''[http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/f/a/9/metadata-01-0000372.tkl&do=78327_02.pdf&lang=en&pageno=1&pagestart=1&width=360%20pts&height=575.76%20pts&maxpage=431 Χρονογραφία της Ηπείρου: των τε ομόρων ελληνικών και ιλλυρικών χωρών διατρέχουσα κατά σειράν τα εν αυταίς συμβάντα από του σωτηρίου έτους μέχρι του 1854],'' Αθήνα 1856, τόμος 2, σελ. 87-88''.''</ref><ref>Β. Σταυρογιαννόπουλος, ''Κράβαρα τα περήφανα'', Αθήνα 1982, σελ. 26.</ref>

==Ιστορικά στοιχεία==
Τα Κράβαρα θεωρούνται από κάποιους μελετητές η περιοχή εκείνη της [[Αιτωλία|Αιτωλίας]] όπου κατά την αρχαιότητα ζούσαν οι Οζολοί ή Εσπέριοι [[Λοκροί]].<ref name=":1" /><ref name=SB>[https://books.google.gr/books?id=jIoCAAAAQAAJ&pg=PA357-IA2&lpg=PA357-IA2&dq=%CE%BA%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%B1%CF%81%CE%B1&source=bl&ots=r7OP6OSHBZ&sig=lRpwLPoKf5MeYaCejIhz_0_gchA&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwi1gbC4ssPLAhWG2RoKHS53BKE4MhDoAQgZMAA#v=onepage&q=%CE%BA%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%B1%CF%81%CE%B1&f=false ''Λεξικόν της καθ΄ ημάς Ελληνικής Διαλέκτου'', [[Σκαρλάτος Βυζάντιος|Σκαρλάτος Δ. του Βυζαντίου]], Αθήνα 1835].</ref> Ο [[Στράβων|Στράβωνας]] και ο [[Παυσανίας]] αναφέρουν ότι στην περιοχή κατοικούσαν [[Αποδοτοί]] και [[Οφιονεία|Οφιονείς]] που οι χώρες τους ενώθηκαν με την [[Αιτωλία]]  και αποτέλεσαν την Επίκτητη Αιτωλία. Κατά την περίοδο της [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαϊκής]] και [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινής Αυτοκρατορίας]] αλλά και μετά την ίδρυση του [[Δεσποτάτο της Ηπείρου|Δεσποτάτου της Ηπείρου]] δεν υπάρχει κάποια αναφορά με την ονομασία Κράβαρα.

Η πρώτη ιστορική αναφορά είναι το [[1454]]-[[1455]] ως '''Κράβαρη''' (''Ḳiravar İli'') επαρχία του [[Σαντζάκι|σατζακίου]] Τρικάλων στο [[βιλαέτι]] Τρικάλων, όπου στο οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο ΜΜ10 σημειώνονται οι φόροι 50 οικισμών (με 500 οικογένειες, 90 άγαμους και 31 χήρες): ''Αράχωβα'' (Πεντάκορφον), ''Κουτουλίστα'' ([[Κρυονέρια Αιτωλοακαρνανίας|Κρυονέρια]])'','' Νεοχώρι'', Σενάτι, Πέρα Λομποτινά'' ([[Άνω Χώρα Αιτωλοακαρνανίας|Άνω Χώρα]]), ''Λομποτινά, Βοϊτσά'' ([[Ελατόβρυση Αιτωλοακαρνανίας|Ελατόβρυση]]), ''Κυδωνιά,'' [[Λιμνίτσα Αιτωλοακαρνανίας|Λιμνίτσα]]'', Νίσβαρη'' ([[Κοκκινοχώρι Αιτωλοακαρνανίας|Κοκκινοχώρι]])'', Χρύσοβο'' ([[Χρίσοβον Αιτωλοακαρνανίας|Χρίσοβον]])'', Ασπριάς'' ([[Ασπριά Αιτωλοακαρνανίας|Ασπριά]]), ''Αμόργιανη/Ασπρόγιαννη'' ([[Καταφύγιο Αιτωλοακαρνανίας|Καταφύγι]])'', Αντρίβιστα'' ([[Κεντρική Αιτωλοακαρνανίας|Κεντρική]])'', Κοζίτσα'' ([[Αμπελακιώτισσα Αιτωλοακαρνανίας|Αμπελακιώτισσα]]), ''Δέλγα'' ([[Γάβρος Αιτωλοακαρνανίας|Γάβρος]]), ''Γρανίτσα'' ([[Ανθόφυτο Αιτωλοακαρνανίας|Ανθόφυτον]])'', Λευτέριανη'' ([[Ελευθεριανή Αιτωλοακαρνανίας|Ελευθεριανή]])'', Χώμορη'' ([[Χόμορη Αιτωλοακαρνανίας|Χόμορη]])'', Μπίρμπιανη, Κόνισκα'' ([[Κονίσκα Αιτωλοακαρνανίας|Κονίσκα]])'', Καρά, Τέρνος'' ([[Μεσοκώμη Ευρυτανίας]]), ''Τερπίτσα'' ([[Διπλάτανος Αιτωλοακαρνανίας|Διπλάτανον]]), ''Παλούκοβα'' ([[Μανδρινή Αιτωλοακαρνανίας|Μανδρινή]])'', ''[[Πόδος Αιτωλοακαρνανίας|Πόδος]]'','' [[Άμπλιανη Ευρυτανίας]]'', Αβόρανη'' ([[Λιβαδάκι Αιτωλοακαρνανίας|Λιβαδάκι]])'', Κάτω Αβόρανη, [[Περίστα Αιτωλοακαρνανίας|Περίστα]], Πριλόκος (;), Αρτοτίβα'' (Αχλαδόκαστρον), Πλάτανος'', Τιροβιτσά, Βονόρτα'' ([[Κάτω Πλάτανος Αιτωλοακαρνανίας|Κάτω Πλάτανος]])'', Στράνομα'' (Στράνωμα)'', Χαϊκάλη, Σίμου'' ([[Σίμος Αιτωλοακαρνανίας|Σίμος]])'', Βελβίτσαινα'' ([[Παλαιόπυργος Αιτωλοακαρνανίας|Παλιόπυργος]])'', Δημώνασσα,'' [[Ποκίστα Αιτωλοακαρνανίας|Ποκίστα]]'','' [[Κλεπά Αιτωλοακαρνανίας|Κλεπά]]'', Τέρνοβα'' ([[Δενδροχώρι Αιτωλοακαρνανίας|Δενδροχώρι]])'', Ζιλίστα'' (Κυδωνιά)'', Στρωμίνιανη'' (Καλλονή)'', Αλικόραινα, Γρηγόρη'' ([[Γρηγόριο Αιτωλοακαρνανίας|Γρηγόριον]])'', Επάνω Γρηγόρη, Βιτολίστα'' ([[Τερψιθέα Αιτωλοακαρνανίας|Τερψιθέα]])'', Ελετσού'' ([[Ελατού Αιτωλοακαρνανίας|Ελατού]]) και των καλλιεργησίμων γαιών: ''Τίρνα, Γερο-Πρίφτη, Σινίστα και Παλ(ι)ολούγκοβα.'' Οι φόροι της περιοχής των Κραβάρων προορίζονταν για την μισθοδοσία των τεσσάρων απογόνων του Κράβαρη (''Ḳiravar''), Κάρολου, Καρατζά, Μουσά και Μικροπέτρα οι οποίοι υπηρετούσαν στο οθωμανικό ιππικό ([[Σπαχής|σπαχήδες]]).<ref>Γεώργιος Λιακόπουλος, ''[https://www.academia.edu/1397657/_%CE%97_%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AE_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%9A%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%AC%CF%81%CF%89%CE%BD_%CF%83%CF%84%CE%BF_%CE%BF%CE%B8%CF%89%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B9%CF%87%CE%BF_%CE%9C%CE%9C10_1454-1455_%CE%9D%CE%B1%CF%85%CF%80%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AC_15_2007-2009_415-561 Η απογραφή των Κραβάρων στο οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο ΜΜ10 (1454-1455)]'', σελ. 417-418, 493, 507-508.</ref><ref>{{Cite web|url=http://pandektis.ekt.gr/dspace/handle/10442/4968|title=Πανδέκτης-Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>

Αναφορά της ονομασίας '''Κράβαρα''' γίνεται το [[1806]] και σε διορισμό οπλαρχηγών για τα [[Αρματολοί|αρματολίκια]] από τον [[Αλή Πασάς|Αλή Πασά]] των Ιωαννίνων, όπου ορίζει το μεν Βενέτικο και την επαρχία [[Απόκουρο|Αποκόρου]] να ανήκουν στο αρματολίκι Βλαχού, τα δε Κράβαρα να είναι μέρος της περιφέρειας [[Καρπενήσι|Καρπενησίου]].<ref>Ν. Κασομούλης, ''Στρατιωτικά ενθυμήματα'', τόμος Α΄, σελ. 112, 250.</ref> Ο [[Νικόλαος Κασομούλης]] κάνει συχνές αναφορές στα Κράβαρα και τα χωριά τους κατά την περίοδο [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|του 1821.]]<ref>[https://books.google.gr/books?id=ugnzBgAAQBAJ&pg=PA213&lpg=PA213&dq=%CE%BA%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%B1%CF%81%CE%B1&source=bl&ots=fpEKHyl83x&sig=6X5sUAVJ8obyLSMlrOB6AOU5Xy0&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwjR4PLQqcPLAhWIVhoKHfMSCcc4KBDoAQhLMAk#v=onepage&q=%CE%BA%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%B1%CF%81%CE%B1&f=false Ν. Κασομούλης, ''Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων (1821-1833)'' - Τόμος Α΄, σελ. 224.]</ref><ref>[https://books.google.gr/books?id=S3jzBgAAQBAJ&pg=PA288&lpg=PA288&dq=%CE%BA%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%B1%CF%81%CE%B1&source=bl&ots=oNz-LsDAOq&sig=Lu--w5dOAC7hMIopuHc_eAk97p8&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwjR4PLQqcPLAhWIVhoKHfMSCcc4KBDoAQhIMAg#v=onepage&q=%CE%BA%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%B1%CF%81%CE%B1&f=false Ν. Κασομούλης, ''Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων (1821-1833)'' - Τόμος Β΄, σελ. 287.]</ref> Στην περίοδο της [[Τουρκοκρατία|Τουρκοκρατίας]], τα χωριά της περιοχής Κραβάρων αναφέρονται και με τις ονομασίες ''"Βλαχοχώρια"'' ή ''"Κλεφτοχώρια"'', ιδιαίτερα τα χωριά του δήμου [[Οφιονεία|Οφιονείας]]. Το δύσβατο και απόκρημνο της περιοχής ήταν ιδανικό μέρος για τα λημέρια των [[Κλέφτες|κλεφτών]]. Την περίοδο διακυβέρνησης του [[Ιωάννης Καποδίστριας|Καποδίστρια]], και στην πρώτη διοικητική διαίρεση της Ελλάδος που έγινε, τα Κράβαρα αποτελούσαν ιδιαίτερη διοικητική περιφέρεια - επαρχία.<ref>Ακαδημία Αθηνών, "Ελληνική Επανάσταση και συγκρότηση του Ελληνικού Κράτους", [http://psifiakaarxeia.academyofathens.gr/rec.asp?id=104886 ψηφιακό τεκμήριο]{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }} από την ''Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος'', 1831, αρ. 98/28.12.1831.</ref> Αυτό έπαυσε να ισχύει από την εποχή του Βασιλέως [[Όθων της Ελλάδας|Όθωνα]].<ref>Ακαδημία Αθηνών, "Ελληνική Επανάσταση και συγκρότηση του Ελληνικού Κράτους", [http://psifiakaarxeia.academyofathens.gr/rec.asp?id=105097 ψηφιακό τεκμήριο]{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }} από την ''Εφημερίδα Κυβερνήσεως'', 1831, αρ. 12/6.4.1833.</ref> Το [[1854]] ο [[Παναγιώτης Αραβαντινός|Αραβαντινός]] αναφέρεται στο Κράβαρυ ίσως Καρίβαρυ, περιοχή με 8 χωριά 4.000 κατοίκων στην [[Δήμος Ναυπακτίας|Ναυπακτία]] του [[Νομός Αιτωλοακαρνανίας|νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας]].<ref name=":1" /> Ο Γάλλος [[φιλέλληνας]] και περιηγητής [[Φρανσουά Πουκεβίλ]] αναφέρει:{{απόσπασμα|"Η περιοχή του Κράβαρι είναι το τελευταίο μέρος της Αιτωλικής κλιτύος ..... τα βουνά της υψώνονται στα βόρεια της περιοχής Βενέτικο" | F. Pouquevill, ''Voyage de la Grece'', Τομ. 4, βιβλ. Χ, κεφ. VII, σελ. 31-33.<ref>Β. Σταυρογιαννόπουλος, ''Κράβαρα τα περήφανα'', Αθήνα 1982, σελ. 31.</ref>|}} και παραθέτει σχετικό πίνακα με 63 χωριά της περιοχής μαζί με τον αριθμό των οικογενειών που τα κατοικούσαν την περίοδο εκείνη. 

=== Ονομασία ===
Όσον αφορά την προέλευση της ονομασίας υπάρχει σχετική ασάφεια και διαφορετικές αναφορές αιτιολόγησης<ref name=":0" />. Όπως αναφέρθηκε ήδη, με βάση το οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1454-1455, τα φοροεισοδήματα της περιοχής προορίζονταν τη μισθοδοσία τεσσάρων τιμαριωτών, απογόνων του '''Κράβαρη''' (''Ḳiravar İli''), η καταγωγή του οποίου είναι αδιαφανής. Το ίδιο το όνομα φαίνεται συγγενές με το [[Σλαβικές γλώσσες|σλαβικό]] "κραβάρ" ([[wiktionary:кравар|кравар]]) που δηλώνει τον "βουφορβό"· το όνομα, ωστόσο, ενός από τους γιους του ("Μουρίκης") δηλώνει πιθανή αλβανική προέλευση. Ως τοπωνύμιο απαντά και σε άλλες περιοχές της Βαλκανικής Χερσονήσου, ενώ σε τοπικό επίπεδο παρετυμολογείται συχνά από τις λέξεις ''κάρα βαρείτε,'' θεωρούμενες πολεμική ιαχή που έβγαζαν οι Έλληνες όταν ορμούσαν εναντίον των εχθρών τους.

===Κλέφτες, οπλαρχηγοί και αγωνιστές του '21===
{{Quote box
|width = 25em|bgcolor = #c6dbf7|align = right|quote = ''Του Κίτσου η μάννα καθόταν στην άκρη στο ποτάμι,''<br /> 
''Με το ποτάμι μάλωνε και το πετροβολούσε.''<br />
''Ποτάμι μ΄, για λιγόστενε, ποτάμι μ΄, στρίψε πίσω,''<br /> 
''Για να περάσω αντίπερα, πέρα στα Κλεφτοχώρια.''<br /> 
''Πού 'χουν οι κλέφτες σύναξη κ΄ όλοι οι καπεταναίοι.''

[[Κλέφτικο τραγούδι|Δημοτικό τραγούδι]] - [[Μιχάλης Περάνθης|Μιχ. Περάνθη]], ''Ποιητική Ανθολογία'', τομ. Γ΄, σελ. 641.|πηγή=}}
Οι κλέφτες, οπλαρχηγοί και [[Αγωνιστές του 21|αγωνιστές του '21]] της περιοχής των Κραβάρων που αναφέρονται είναι:
* ο Κίτσος της δημοτικής παράδοσης, ο οποίος καταγόταν από τα Κλεφτοχώρια, συνελήφθη από τους Τούρκους, βασανίστηκε και πέθανε στη Στρωμήνιανη (σημερινή Καλλονή).<ref name=PAP/>
* ο γνωστός ήρωας του 1821 [[Γεώργιος Καραϊσκάκης]] με καταγωγή από τα Στύλια. 
* Κώστας Σισμάνης, από τη [[Κλεπά Αιτωλοακαρνανίας]] συμμετείχε στα [[Ορλωφικά]] το [[1770]] και εξεγέρθηκε εναντίον των Τούρκων της Ναυπακτίας.<ref>[http://klepanafpaktias.blogspot.gr/2009/05/blog-post_3102.html Σισμαναίοι στο klepanafpaktias.blogspot.gr]</ref>
* Πανος Σωτηρόπουλος, λαγουμιτζής με καταγωγή από την [[Άνω Χώρα]], επονομαζόμενος ''"ο ήρως της Κλείσουβας"''. Πήρε μέρος στη [[Πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826)|πολιορκία του Μεσολογγίου]] και σκοτώθηκε με τον Καραϊσκάκη στη μάχη του Πειραιά τον Μάρτιο του 1827.<ref>Β. Σταυρογιαννόπουλος, ''Κράβαρα τα περήφανα'', Αθήνα 1982, σελ. 56.</ref>  
* ο μοναχός Δαμιανός (με κοσμικό όνομα Δημήτρης Τσουνόπουλος),<ref>[http://www.kannavos.gr/historyb.html Ο παπαΦλέσσας της Ρούμελης].</ref> με καταγωγή από τα [[Κρυονέρια Αιτωλοακαρνανίας|Κρυονέρια]] (Κουτολίστια)<ref name=":0" />. Το [[1818]] μυήθηκε στην [[Φιλική Εταιρεία]] από τον [[Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄|Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄]] στην Κωνσταντινούπολη και επιστρέφοντας εμύησε πολλούς από τις περιοχές [[Δωρίδα|Δωρίδας]], Τριχωνίδας, [[Μεσολόγγι|Μεσολογγίου]] κ.α. Με την έναρξη της επανάστασης το 1821 συγκροτεί ένοπλο τμήμα από Κραβαρίτες και πεθαίνει μαζί με τον επίσκοπο [[Ρωγών Ιωσήφ]]  στην ανατίναξη της πυριτιδαποθήκης του Μεσολογγίου στις 10 Απριλίου [[1826]].<ref>Β. Σταυρογιαννόπουλος, ''Κράβαρα τα περήφανα'', Αθήνα 1982, σελ. 55.</ref>

===Μάχες την περίοδο της τουρκοκρατίας και του '21===
{{Quote box
|width = 26em|bgcolor = #c6dbf7|align = right|quote = ''Βενέτικο και Κράβαρι ποιόν έχουν καπετάνο,''<br /> 
''να βγή να μάση τ΄ άρματα ν΄ ασκώση μπαϊράκι,''<br />
''να πολεμήση την τουρκιά και το Μαχμούτ Σουλτάνο.''

[[Γεώργιος Αθάνας]], ''Τραγούδια των βουνών'', σελ. 159.|πηγή=}}
Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας και της επανάστασης του 1821 αναφέρονται αρκετές μάχες και συμπλοκές μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων στην περιοχή των Κραβάρων<ref name=":0">Β. Σταυρογιαννόπουλος, ''Κράβαρα τα περήφανα'', Αθήνα 1982, σελ. 48,49,50,51,57,58,59.</ref>.
* [[1767]] στο χωριό Κεράσοβο, ο Γιάννης Μπουκουβάλας με τον Μούρτο Χούστο, παππού του Αλή Πασά<ref name=":0" />.
* [[1794]] στο διάσελο της Γραμμένης Οξυάς, οι Κοντογιανναίοι εναντίον του Γιουσούφ Αράπη σταλμένο από τον Μαχμούτ Πασά. Οι μάχες συνεχίστηκαν στο μοναστήρι της Στάγιας, κοντά στις πηγές του [[Εύηνος (ποταμός)|Εύηνου ποταμού.]]<ref name=":0" />
* Μεταξύ [[1810]] και [[1815]] στη θέση ''Χαρατσή'', ανάμεσα στα χωριά Γρηγόρι, [[Ελατόβρυση Αιτωλοακαρνανίας|Ελατόβρυση]] (Βοϊτσά), [[Ελατού Αιτωλοακαρνανίας|Ελατού]] και [[Άνω Χώρα Αιτωλοακαρνανίας|Άνω Χώρα]], όπου εξοντώθηκαν σχεδόν όλοι οι Τούρκοι στρατιώτες που συνόδευαν τον Τούρκο εισπράκτορα που ήταν εντεταλμένος για την είσπραξη φόρων από τους κατοίκους της περιοχής<ref name="PAP">Θ. Παπαδογεωργόπουλος, ''Στα καραούλια της Βοϊτσάς''.</ref>.
* [[1823]] η [[μάχη της Άμπλιανης]], ο [[Πανουργιάς]], [[Δήμος Σκαλτσάς|Σκαλτσάς]] και [[Σουλιώτες]] εναντίον πολυάριθμων Τούρκων.
* τον Σεπτέμβριο του [[1828]] στο χωριό [[Άνω Χώρα Αιτωλοακαρνανίας|Λομποτινά]], σημερινή Άνω Χώρα, ξεκινά πολιορκία από Έλληνες με αρχηγό τον Σουλιώτη [[Κίτσος Τζαβέλας|Κίτσο Τζαβέλλα]]. Στη συνέχεια ακολουθεί έξοδος των Τούρκων με αρχηγό τον Τουρκαλβανό Αχμέτ Ντεμπρεβίστα και τελικά γίνεται μάχη, στις 22 Οκτωβρίου, στη θέση ''Μερμηγγιάρια'' με αποτέλεσμα 500 νεκρούς Τούρκους και 80 αιχμάλωτους<ref name=":0" />.

==Λαογραφία==
Κατά παλαιότερη συνήθεια, κάποιοι από τους Κραβαρίτες κατέφευγαν σε επαιτεία με διάφορα τεχνάσματα προσποιούμενοι τους ανάπηρους, προκειμένου έτσι να κερδίζουν τον οίκτο των ανθρώπων. Συνηθέστερα στρέβλωναν τα άκρα τους, χέρια ή πόδια, από νεαρής ηλικίας ή υποκρίνονταν τους τυφλούς περιερχόμενοι από διάφορα μέρη της Ελλάδας, ακόμα και του εξωτερικού.<ref name=":1" />

===Εκφράσεις===
Παλιότερα η πλέον συνήθης δημώδης έκφραση για χαρακτηρισμό απολίτιστου ατόμου ήταν «αυτός είναι απ΄ τα Γκράβαρα», που αποδίδονταν και μ΄ ερωτηματικό στο 2ο πρόσωπο.

== Παραπομπές ==
<references />

==Εξωτερικές πηγές==
* [http://webtv.ert.gr/ntokimanter/28fev2015-apo-petra-ke-chrono/ ''Από πέτρα και χρόνο - Κράβαρα'', ντοκυμαντέρ της ΝΕΡΙΤ]{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}.
* Λάμπρος Βαρελάς, [http://www.eens.org/EENS_congresses/2014/varelas_lambros.pdf «Κόντρα στο ρεύμα. Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας και οι ρήξεις του με τη νεοελληνική κοινωνία και τις αναμονές του αναγνωστικού κοινού»], Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών - European Society of Modern Greek Studies.
* [https://web.archive.org/web/20160512054113/http://www.ethnos.gr/sterea_ellada/arthro/oreini_naupaktia_psila_sta_krabara-63757404 ''Ορεινή Ναυπακτία: Ψηλά στα Κράβαρα'' από το ethnos.gr]
* [http://www.kravara.com/index.php/oreini-nafpaktia/xoria-tis-nafpaktias Χωριά της Ναυπακτίας: Ορεινή Ναυπακτία] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181001074025/http://www.kravara.com/index.php/oreini-nafpaktia/xoria-tis-nafpaktias |date=2018-10-01 }}. kravara.com. Ανακτήθηκε: 15/09/2018.

{{DEFAULTSORT:Κραβαρα}}
[[Κατηγορία:Κράβαρα| ]]
[[Κατηγορία:Νομός Αιτωλοακαρνανίας]]
[[Κατηγορία:Ιστορικές περιοχές της Ελλάδας]]
[[Κατηγορία:Εκφράσεις]]