Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Φροντίνος

{{πληροφορίες προσώπου}}

Ο '''Σέξτος Ιούλιος Φροντίνος''', λατιν.: ''Sextus Julius Frontinus'', (π. 40 μ.Χ. – 103) ήταν εξέχων [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαίος]] πολιτικός μηχανικός, συγγραφέας, στρατιωτικός και συγκλητικός τού τέλους τού 1ου αι. μ.Χ. Ήταν ένας επιτυχημένος στρατηγός υπό τον [[Δομιτιανός|Δομιτιανό]], διοικώντας δυνάμεις στη [[Ρωμαϊκή Βρετανία]] και στα σύνορα του [[Ρήνος|Ρήνου]] και του [[Δούναβης|Δούναβη]]. Ένας ''[[novus homo]]'', ήταν [[Ύπατος (Αρχαία Ρώμη)|ύπατος]] τρεις φορές. Ο Σ. Ι. Φροντίνος εκπλήρωσε επιδέξια πολλά σημαντικά διοικητικά καθήκοντα για τον [[Νέρβας|Νέρβα]] και τον [[Τραϊανός|Τραϊανό]]. Ωστόσο, είναι περισσότερο γνωστός στον μετα-κλασικό κόσμο ως συγγραφέας τεχνικών πραγματειών, ιδιαίτερα του ''[[De Aquaeductu]]'', που ασχολούνται με τα [[ρωμαϊκό υδραγωγείο|υδραγωγεία της Ρώμης]].

== Καταγωγή ==
Λόγω έλλειψης είτε ''[[Titulus|τίτλου]] τιμητικού'' είτε ''επιτάφιου'', δεν υπάρχει ένα περίγραμμα της ζωής τού Φροντίνου, τα ονόματα των γονιών του ή της συζύγου του. Κάποιες λεπτομέρειες μπορούν να συναχθούν από τυχαίες αναφορές: θεωρείται ότι είναι καταγωγής από τη [[Ναρβωνική Γαλατία]] και αρχικά ανήκε στην [[Ιππείς (ρωμαϊκή τάξη)|τάκη των ιππέων]]. <ref>William McDermott, [https://www.jstor.org/stable/44080105 "Stemmata quid faciunt? The descendants of Frontinus"], ''Ancient Society'', 7 (1976), p. 255</ref> Από το όνομα τού [[Publius Calvisius Ruso Julius Frontinus|Πόπλιου Καλβίσιου Ρούσο Ιούλιου Φροντίνου]] (ύπατου π. το 84), είναι πιθανό ο Σ. Ι. Φροντίνος να είχε μία αδελφή, η οποία ήταν η μητέρα τού άλλου. <ref>Ronald Syme, [https://www.jstor.org/stable/20184085 "P. Calvisius Ruso. One Person or Two?"], ''[[Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik]]'', 56 (1984), pp. 190f</ref> Ο Φροντίνος είχε τουλάχιστον μία κόρη, τη σύζυγο τού [[Quintus Sosius Senecio|Κόιντου Σοσίου Σενέκιο]] (ύπατου το 99 και το 107) και μητέρα της Σοσία Πόλα. <ref>McDermott, "Stemmata quid faciunt?", p. 254</ref>

== Σταδιοδρομία ==
Το 70 μ.Χ. ο Φροντίνος συμμετείχε στην καταστολή της εξέγερσης της Ρηνανίας και αργότερα κατέγραψε, ότι έλαβε την παράδοση 70.000 Γαλατών της φυλής των [[Λιγκόν|Λινγκών]]. <ref>''Strategemata'' 4.3.14. A.R. Birley, ''The'' Fasti ''of Roman Britain'' (Oxford: Clarendon Press, 1981), p. 70</ref> Μεταξύ εκείνης της ημερομηνίας και τού διορισμού του ως [[Ρωμαίοι κυβερνήτες της Βρετανίας|κυβερνήτη]] της [[Ρωμαϊκή Βρετανία|Βρετανίας]] για να διαδεχθεί τον [[Κόιντος Πετίλιος Σεριάλις|Κόιντο Πετίλιο Σεριάλις]] λίγα χρόνια αργότερα, ο Φροντίνος διορίστηκε ως [[Ύπατος (Αρχαία Ρώμη)|αντικαταστάτης ύπατος]]. Ενώ ήταν κυβερνήτης της Βρετανίας, υπέταξε τους [[Silures|Σίλουρες]] της Νότιας Ουαλίας και πιστεύεται ότι είχε εκστρατεύσει επίσης εναντίον των [[Brigantes|Βριγαντών]]. <ref name="Birley-71">Birley, ''Fasti'', p. 71</ref> Τον διαδέχθηκε ο [[Γναίος Ιούλιος Αγρικόλας|Γναίος Ιούλιος Αγρικόλα]], ο πεθερός τού διάσημου ιστορικού [[Τάκιτος (ιστορικός)|Π. Κ. Τάκιτου]], το 77. Ο Μπίρλεϋ πιστεύει, ότι «είναι δίκαιο να υποθέσουμε», ότι ο Φροντίνος ήταν με τον Δομιτιανό κατά τη διάρκεια της γερμανικής εκστρατείας τού 83. Μία επιγραφή στην [[Ιεράπολη Φρυγίας|Ιεράπολη]] της [[Φρυγία|Φρυγίας]], καθώς και πολλά νομίσματα της [[Αρχαία Σμύρνη|Σμύρνης]], μαρτυρούν ότι ήταν [[ανθύπατος]] της [[Ασία (Ρωμαϊκή επαρχία)|Ασίας]] το 86 μ.Χ. <ref name="Birley-71" />

Το 97, διορίστηκε ''[[Επιμελητής Ενυδρείο|επιμελητής υδραγωγείων]]'' ([[ρωμαϊκό υδραγωγείο|curator aquarum]]) από τον Αυτοκράτορα [[Νέρβας|Νέρβα]], ένα αξίωμα που ανατίθετο μόνο σε άτομα πολύ υψηλού κύρους. Με αυτή την ιδιότητα, είχε ακολουθήσει έναν άλλο διακεκριμένο Ρωμαίο πολιτικό, τον [[Μάρκος Βιψάνιος Αγρίππας|Μ. Β. Αγρίππα]], φίλο, σύμμαχο και γαμπρό τού Αυγούστου, ο οποίος είχε οργανώσει το 34 π.Χ. μία εκστρατεία δημοσίων επισκευών και βελτιώσεων, συμπεριλαμβανομένης της ανακαίνισης τού υδραγωγείου [[Υδραγωγείο του Μάρκιου|Aqua Marcia]] και της επέκτασης των σωληνώσεών του, για να καλύψει μεγαλύτερο μέρος της πόλης.

Τον επόμενο χρόνο ο Φροντίνος έγινε ''αντικαταστάτης ύπατος'' τον Φεβρουάριο, με συνάδελφό του τον [[Τραϊανός|Τραϊανό]], και δύο χρόνια αργότερα έγινε ''κανονικός ύπατος'', πάλι με τον Τραϊανό. Ο Μπίρλεϋ σημειώνει ότι «αυτή η εξαιρετική τιμή υπογραμμίζει την υψηλή εκτίμηση, στην οποία είχε [ο Φροντίνος] και υποδηλώνει, περαιτέρω, ότι ο Τραϊανός είχε ένα χρέος να αποπληρώσει». <ref name="Birley-72" /> Ήταν επίσης μέλος τού [[Augur|Συλλόγου των Οιωνοσκόπων]] (Collegium Auguri). <ref name="Birley-72">Birley, ''Fasti'', p. 72</ref> Απεβίωσε το 103 ή το 104, μία ημερομηνία βασισμένη στο γεγονός ότι ο [[Πλίνιος ο Νεότερος]] έγραφε στους φίλους του, ότι εξελέγη στον Σύλλογο των Οιωνοσκόπων, για να καλύψει την κενή θέση, που είχε δημιουργήσει το τέλος τού Φροντίνου. <ref name="Birley-72" />

== Γραπτά ==

=== Υδραγωγεία της Ρώμης ===
[[Αρχείο:Porta_Maggiore_030106.JPG|αριστερά|μικρογραφία| Υπολείμματα των υδραγωγείων [[Υδραγωγείο του Κλαύδιου|Aqua Claudia]] και [[Υδραγωγείο Άνιο Νόβους|Aqua Anio Novus]], που ενσωματώθηκαν στο [[Αυρηλιανά Τείχη|Αυρηλιανό Τείχος]] ως πύλη το 271 μ.Χ.]]

Το κύριο έργο του Φροντίνου είναι το ''[[De aquaeductu|Περί Υδραγωγείων]] (De Αquaeductu)'', σε δύο βιβλία, μία επίσημη αναφορά στον Αυτοκράτορα για την κατάσταση των [[ρωμαϊκό υδραγωγείο|υδραγωγείων της Ρώμης]]. Παρουσιάζει μία ιστορία και περιγραφή της ύδρευσης της Ρώμης, συμπεριλαμβανομένων των νόμων που σχετίζονται με τη χρήση και τη συντήρησή της. Παρέχει την ιστορία, τα μεγέθη και τους ρυθμούς εκκένωσης και των εννέα [[ρωμαϊκό υδραγωγείο|υδραγωγείων της Ρώμης]] (την εποχή που έγραφε, δηλ.) στα τέλη του 1ου αι. μ.Χ.: [[Υδραγωγείο του Μάρκιου|Aqua Marcia]], [[Υδραγωγείο του Άππιου|Aqua Appia]], [[Υδραγωγείο Αλσιετίνα|Aqua Alsietina]], [[Υδραγωγείο Τεπούλα|Aqua Tepula]],  [[Ανιένε|Anio Vetus]], [[Υδραγωγείο Άνιο Νόβους|Anio Novus]], [[Υδραγωγείο Βίργκο|Aqua Virgo]], [[Υδραγωγείο του Κλαύδιου|Aqua Claudia]] και [[Υδραγωγείο του Αυγούστου|Aqua Augusta]]. Ο Φροντίνος περιγράφει την ποιότητα τού νερού που παρέχει το καθένα, κυρίως ανάλογα με την πηγή του, είτε είναι ποτάμι, λίμνη ή πηγή.

==== Απάτη και κλοπή από ιδιώτες====
Μία από τις πρώτες δουλειές που ανέλαβε όταν διορίστηκε επίτροπος υδραγωγείων, ήταν να ετοιμάζει χάρτες τού συστήματος υδραγωγείων, ώστε να μπορεί να εκτιμήσει την κατάστασή τους, πριν αναλάβει τη συντήρησή τους. Λέει ότι πολλά είχαν παραμεληθεί και δεν δούλευαν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Ανησυχούσε ιδιαίτερα για την εκτροπή της παροχής από αδίστακτους αγρότες και εμπόρους, μεταξύ πολλών άλλων: σωλήνες έμπαιναν στο κανάλι των υδραγωγείων για να αντλήσουν από την παροχή. Έκανε, λοιπόν, μία σχολαστική έρευνα για την εισαγωγή και την παροχή κάθε γραμμής και στη συνέχεια διερεύνησε τις αποκλίσεις. [[Σφραγίδα μολύβδου σωλήνα|Σφραγίδες των μολύβδινων σωλήνων]], που έφεραν το όνομα τού ιδιοκτήτη, χρησιμοποιήθηκαν επίσης για την αποφυγή τέτοιας [[Κλοπή νερού|κλοπής νερού]]. Γνώριζε καλά το σημαντικό έργο ''[[De architectura|De Αrchitectura]]'' τού [[Βιτρούβιος|Μ. Βιτρούβιου]], το οποίο αναφέρει την κατασκευή και τη συντήρηση [[ρωμαϊκό υδραγωγείο|υδραγωγείων]], που είχε δημοσιευτεί τον προηγούμενο αιώνα. Ο Φροντίνος αναφέρεται στην πιθανή επιρροή του Βιτρούβιου στους υδραυλικούς. <ref>[25:1]</ref>

[[Αρχείο:RomaAcquedottoTraCelioePalatino.JPG|μικρογραφία| Απομεινάρια τού Aqua Claudia.]]

==== Σύστημα διανομής ====
Η κατανομή τού νερού εξαρτιόταν με σύνθετο τρόπο: από το ύψος που εισέρχονταν στην πόλη, την ποιότητα τού νερού και τον ρυθμό απορροής του. Έτσι, το νερό κακής ποιότητας αποστελλόταν για άρδευση, κήπους ή έκπλυση, ενώ μόνο το καλύτερο προοριζόταν για πόσιμο νερό. Για τα πολλά λουτρά και τις βρύσες, χρησιμοποιείτο νερό μέσης ποιότητας. Ωστόσο, ο Φροντίνος επέκρινε την πρακτική της ανάμειξης των παροχών από διαφορετικές πηγές και μία από τις πρώτες του αποφάσεις ήταν να διαχωρίσει τα νερά από κάθε παροχή.

==== Συντήρηση ====
Ανησυχούσε πολύ για τις διαρροές στο σύστημα, ειδικά εκείνες στους υπόγειους αγωγούς, οι οποίοι ήταν δύσκολο να εντοπιστούν και να επιδιορθωθούν, ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν ακόμη και σήμερα οι μηχανικοί ύδρευσης. Τα υδραγωγεία επάνω από το έδαφος χρειάζονταν φροντίδα για να διατηρηθεί η τοιχοποιία σε καλή κατάσταση, ειδικά εκείνα που λειτουργούσαν σε τοξωτές υπερκατασκευές. Ήταν, είπε, απαραίτητο να κρατάμε τα δέντρα σε απόσταση, έτσι ώστε οι ρίζες τους να μην βλάπτουν τις κατασκευές. Εξέτασε τον υφιστάμενο νόμο που διείπε τα κρατικά υδραγωγεία, καθώς και την ανάγκη εφαρμογής των [[Καταστατικό|καταστατικών]] τους.

=== Στρατιωτική τακτική ===
Ο Φροντίνος έγραψε επίσης μία θεωρητική πραγματεία για τη στρατιωτική επιστήμη, η οποία έχει χαθεί. Το σωζόμενο έργο του σε στρατιωτικά θέματα, οι ''[[Stratagems (βιβλίο)|Στρατηγήματα]]'' (λατιν.: ''Strategemata''), είναι μία συλλογή παραδειγμάτων στρατιωτικών στρατηγημάτων από την ελληνική και τη ρωμαϊκή ιστορία, για χρήση στρατηγών. Βασίζεται στη δική του εμπειρία ως στρατηγού στη [[Μεγάλη Γερμανία|Γερμανία]] επί [[Δομιτιανός|Δομιτιανού]], αλλά οι ομοιότητες μεταξύ των ανέκδοτων που καταγράφει και των εκδόσεων άλλων Ρωμαίων συγγραφέων, όπως ο [[Βαλέριος Μάξιμος]] και ο [[Τίτος Λίβιος|Τ. Λίβιος]] υποδηλώνουν, ότι βασίστηκε κυρίως σε λογοτεχνικές πηγές. Η αυθεντικότητα τού τέταρτου βιβλίου αμφισβητήθηκε. <ref>Paper by Rogier van der Wal (Amsterdam) to the 2010 Classical Association Conference, Cardiff</ref> Ένα παράδειγμα, που δίνει για τον έλεγχο τού νερού τού ποταμού κατά τη διάρκεια μίας πολιορκίας, είναι:
{{Παράθεμα|Ο Λεύκιος Μέτελος, όταν πολεμούσε στην Hispania Citerior, άλλαξε την πορεία ενός ποταμού και τον κατεύθυνε από το υψηλότερο επίπεδο που ήταν, εναντίον τού στρατοπέδου τού εχθρού, που βρισκόταν σε χαμηλό έδαφος. Έπειτα, όταν οι εχθροί πανικοβλήθηκαν από την ξαφνική πλημμύρα, τους σκότωσε από άνδρες, τους οποίους είχε τοποθετήσει σε ενέδρα γι' αυτόν ακριβώς τον σκοπό.
}}

== Επιλεγμένες εκδόσεις και μεταφράσεις ==
[[Αρχείο:Frontinus,_Sextus_Iulius_–_Stratagemata,_1664_–_BEIC_11311375.jpg|μικρογραφία| ''Στρατηγήματα'', 1664]]

=== ''De aquaeductu'' ===
* Η τυπική έκδοση τού λατινικού κειμένου τού μεγάλου έργου τού Φροντινου, με εκτενή σχολιασμό στα αγγλικά, είναι τού R. H. Rodgers, ''Frontinus: De aquaeductu urbis Romae'' ([[Cambridge University Press]], 2004).
* Ο Rodgers δημοσίευσε την αγγλική του μετάφραση στο διαδίκτυο [http://www.uvm.edu/~rrodgers/Frontinus.html]
* Μία αγγλική μετάφραση από τον Charles E. Bennet, με επιμέλεια της [[Mary B. McElwain]], έχει δημοσιευτεί στην [[Κλασική Βιβλιοθήκη Λεμπ|Κλασική Βιβλιοθήκη Loeb]] . <ref>no. L174, Stratagems. De aquaeductu (1925)</ref>
* Μία μετάφραση τού Herschel είναι χρήσιμη, για τον σχολιασμό του σχετικά με τις μηχανικές πτυχές του ''De aquaeductu''.

=== Άλλα έργα ===
* Η τελευταία έκδοση των ''[[Stratagems (βιβλίο)|Stratagems]]'' είναι του RI Ireland ( [[Teubner]], 1990{{ISBN|3-322-00746-4}} ) {{In lang|la}} ; Αγγλική μετάφραση στη Loeb Classical Library (μετάφραση Charles Bennet και επιμέλεια Mary B. McElwain), 1925.{{ISBN|9780674991927}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9780674991927|9780674991927]]
* Αποσπάσματα από μια πραγματεία για την τοπογραφία γης που αποδίδεται στον Frontinus σώζονται στο B. Campbell (2000), ''The Writings of the Roman Land Surveyors: Introduction, Text, Translation and Commentary,'' Λονδίνο.
* [https://librivox.org/stratagems-and-aqueducts-by-frontinus/ The Stratagems and The Aqueducts of Rome], μετάφραση Charles E. BENNETT (1858 - 1921), διαθέσιμο στο Librivox ως ηχητικό βιβλίο.

== Στη μυθοπλασία ==
Εμφανίζεται ως μυθιστορημένος χαρακτήρας στα μυθιστορήματα [[Μάρκους Ντίντιους Φάλκο|του Marcus Didius Falco]] ''[[Τα Ασημένια Γουρούνια|The Silver Pigs]]'', ''[[Σκιές στο Χάλκινο|Shadows in Bronze]]'', ''[[Τρία χέρια στο συντριβάνι|Three Hands in the Fountain]]'', και ''[[Ο μύθος του Δία|The Jupiter Myth]]'' . Εμφανίζεται επίσης ως χαρακτήρας στα μυθιστορήματα [[The Centurions (μυθιστόρημα του Hunter)|των Centurions,]] ''[[Barbarian Princess (βιβλίο)|Barbarian Princess]]'' και ''[[Οι Αγώνες του Αυτοκράτορα|The Emperor's Games]]'' .

== Δείτε επίσης ==
* [[Cloaca Maxima]] (Μεγάλη Αποχέτευση)
* [[Dolaucothi]] (χρυσωρυχείο στην Ουαλία)
* [[Gromatici]] (τοπογράφοι)
* [[Κατάλογος υδραγωγείων στη Ρώμη]]
* [[Κατάλογος υδραγωγείων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]]
* [[Κατάλογος Ρωμαϊκών υδραγωγείων χρονολογικά]]
* [[Quinaria]] (μονάδα επιφάνειας, για μέτρηση της διατομής)
* [[Ρωμαϊκά Υδραγωγεία]]
* [[Ρωμαϊκή κατάκτηση της Βρετανίας]]
* [[Aggenus Urbicus]] (τοπογράφος)

== Βιβλιογραφικές αναφορές ==
{{Παραπομπές}}

* {{EB1911|wstitle=Frontinus, Sextus Julius|volume=11|page=250}}

== Περαιτέρω ανάγνωση ==
* Ashby, Thomas (1934) ''The Aqueducts of Rome'', Οξφόρδη.
* Blackman, Deane R., Hodge, A. Trevor (2001). ''Η κληρονομιά του Frontinus: Essays on Frontinus' de aquis urbis Romae'' . University of Michigan Press.{{ISBN|978-0-472-06793-0}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-0-472-06793-0|978-0-472-06793-0]]
* Dahm, Murray K (1997), [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Frontinus/MKDahm**/body.html ''The Career and Writings of Sextus Julius Frontinus''] . Μεταπτυχιακή Διατριβή, Πανεπιστήμιο του Ώκλαντ.
* Herschel, C (1973) ''The Two Books on The Water Supply of the City of Rome of Frontinus'', (μετάφραση με επεξηγηματικά κεφάλαια) New England Water Works Association.
* Hodge, AT (2001). ''Roman Aqueducts & Water Supply'', 2nd ed. Λονδίνο: Ντάκγουορθ.

== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{commonscat}}
* [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Frontinus/home.html Frontinus at LacusCurtius] : πλήρη κείμενα των ''De aquis'' και ''Strategemata'' στα λατινικά και τα αγγλικά. εικονογραφημένο με κάποιο από το χειρόγραφο Monscassinensis από την έκδοση Herschel.
* {{Gutenberg author|id=Frontinus,+Sextus+Julius|name=Sextus Julius Frontinus}}  
* {{Internet Archive author}}  
* Works by Frontinus   </img>
* [https://web.archive.org/web/20080325203924/http://www.leg8.com/Corpus/Sextus_Iulius_Frontinus.php Sextus Iulius Frontinus] '''(fr)'''
* [http://www.maquettes-historiques.net/P9.html Μακέτες από διάφορα υδραγωγεία της αρχαίας Ρώμης]
* [https://web.archive.org/web/20080610040616/http://www.roman-empire.net/maps/rome/ Διαδρομές Διάφορων Υδραγωγείων της Αρχαίας Ρώμης]
* [http://www.thais.it/citta_italiane/roma/fontane/fontane.htm Διάσημα σιντριβάνια της Ρώμης] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130128021316/http://www.thais.it/citta_italiane/roma/fontane/fontane.htm |date=2013-01-28 }}
* [http://www.romeartlover.it/Fountain.html Τα Σιντριβάνια της Ρώμης (ανά Περιοχή)]
* [https://web.archive.org/web/20080528061612/http://traianus.rediris.es/ Ισπανική τοποθεσία αφιερωμένη στη ρωμαϊκή τεχνολογία, ειδικά υδραγωγεία και ορυχεία]


{{Θέματα Αρχαίας Ρώμης}}
{{Authority control}}

[[Κατηγορία:Ρωμαίοι συγγραφείς]]
[[Κατηγορία:Ρωμαίοι πολιτικοί]]
[[Κατηγορία:Ρωμαίοι μηχανικοί]]