Τομάτα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας Ετικέτες: Αναιρέθηκε αφαιρέθηκαν παραπομπές Οπτική επεξεργασία Επεξεργασία από κινητό Διαδικτυακή επεξεργασία από κινητό |
μ Αναστροφή της επεξεργασίας από τον 62.74.56.180 (συνεισφ.), επιστροφή στην τελευταία εκδοχή υπό CubicStar Ετικέτα: Επαναφορά |
||
| (21 ενδιάμεσες εκδόσεις από 14 χρήστες δεν εμφανίζονται) | |||
| Γραμμή 16: | Γραμμή 16: | ||
|συνώνυμα = ''Lycopersicon esculentum''<br/>(''Λυκοπερσικόν το εδώδιμον'') |
|συνώνυμα = ''Lycopersicon esculentum''<br/>(''Λυκοπερσικόν το εδώδιμον'') |
||
}} |
}} |
||
Η '''τομάτα''', ή αλλιώς '''ντομάτα''' ή '''ντοματιά''' (επιστ. ''Solanum lycopersicum'' – ''Στρύχνον το λυκοπερσικόν''<ref>{{Cite book| author = Παναγιώτης Γαβρεσέας|title = Εγχειρίδιον Φυτολογίας Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ| page = 101 | publisher = Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (ΟΕΒΔ)|year = 1972|language = Ελληνικά|url=http://www.oedb.gr:8080/pdf/book26.pdf%3Bjsessionid=ED9047433B428DCCCF661647349F8331 |accessdate=2009-10-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150603022853/http://www.oedb.gr:8080/pdf/book26.pdf%3Bjsessionid=ED9047433B428DCCCF661647349F8331 |archivedate=2015-06-03 |url-status=dead}}</ref>) είναι [[φυτό]] της οικογένειας των [[Στρυχνοειδή|Στρυχνοειδών]] (''Solanaceae'')<ref>http://jupiter.chem.uoa.gr/thanost/konstas/XX_3A(1938)353.pdf</ref>, ιθαγενές της [[Κεντρική Αμερική|Κεντρικής]] και [[Νότιος Αμερική|Νοτίου Αμερικής]], από το [[Μεξικό]] μέχρι το [[Περού]]. Ζει μόνο μερικά χρόνια και συνήθως καλλιεργείται ως [[μονοετές φυτό]]. Τυπικά φτάνει τα 3-4 μ. ύψος, αλλά δεν έχει αρκετά ανθεκτικό [[βλαστός|βλαστό]] και στηρίζεται σε άλλα φυτά. Τα [[Φύλλο (βοτανική)|φύλλα]] έχουν μήκος 10-25 εκ. και είναι σύνθετα, αποτελούμενα από 5-9 μικρότερα φύλλα το καθένα μέχρι και 8 εκ. μακρύ με πριονοειδή περιφέρεια. Τόσο ο βλαστός του φυτού όσο και τα φύλλα φέρουν τρίχωμα. Τα [[άνθος|λουλούδια]] έχουν διάμετρο 1-2 εκ., είναι κίτρινα με πέντε μυτερούς λοβούς και μεγαλώνουν σε ομάδες αποτελούμενες από 3-12. |
|||
Η '''τομάτα''', ή αλλιώς '''το λένε Νίκος Ριγατο''' |
|||
Υπάρχουν τομάτες θερμοκηπίου (αναρριχώμενες) και υπαίθριες τομάτες (ημιαναρριχώμενες και αυτοκλαδευόμενες). Οι αναρριχώμενες και οι ημιαναρριχώμενες χρειάζονται στήριξη, η οποία γίνεται είτε με σπάγκο (θερμοκήπιο από οριζόντιο σύρμα) είτε σε καλάμια όταν πρόκειται για υπαίθρια καλλιέργεια. Οι αυτοκλαδευόμενες τομάτες δεν χρειάζονται στήριξη, διότι τυφλώνουν μόνες τους την κορυφή τους και δεν αυξάνονται προς τα πάνω. |
Υπάρχουν τομάτες θερμοκηπίου (αναρριχώμενες) και υπαίθριες τομάτες (ημιαναρριχώμενες και αυτοκλαδευόμενες). Οι αναρριχώμενες και οι ημιαναρριχώμενες χρειάζονται στήριξη, η οποία γίνεται είτε με σπάγκο (θερμοκήπιο από οριζόντιο σύρμα) είτε σε καλάμια όταν πρόκειται για υπαίθρια καλλιέργεια. Οι αυτοκλαδευόμενες τομάτες δεν χρειάζονται στήριξη, διότι τυφλώνουν μόνες τους την κορυφή τους και δεν αυξάνονται προς τα πάνω. |
||
Τον Μάιο του 2012 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ''[[Nature]]'' το [[γονιδίωμα]] της τομάτας, ολοκληρωμένο κατά σχεδόν 80%. Το πρόγραμμα αποκωδικοποίησης του [[γονιδίωμα|γονιδιώματος]] της τομάτας, γνωστό ως Tomato Genome Consortium, ξεκίνησε το 2003 και μελέτησε το γονιδιώμα της ποικιλίας Heinz 1760 και της άγριας τομάτας ''Solanum pimpinellifolium''. Συνολικά στο πρόγραμμα συμμετείχαν 300 επιστήμονες από 14 χώρες.<ref>Θ. Τσώλη (1 Ιουνίου 2012) [http://www.tovima.gr/science/medicine-biology/article/?aid=460148 Αποκωδικοποιήθηκε το γονιδίωμα της ντομάτας] ''Το Βήμα'', Ανακτήθηκε την 2 Ιουνίου 2012</ref> Αρχικά η αποκωδικοποίηση έγινε με παραδοσιακό τρόπο και μέχρι το 2008 υπήρχαν πολλά κοινά, οπότε και χρησιμοποιήθηκαν πιο σύγχρονες μέθοδοι, όπως η whole-genome shotgun sequencing.<ref name=nature/> Το γονιδίωμα της τομάτας έχει 12 [[χρωμόσωμα|χρωμοσώματα]], στα οποία βρίσκονται 31.760 [[γονίδιο|γονίδια]].<ref>[http://health.in.gr/news/scienceprogress/article/?aid=1231198564 Αποκωδικοποιήθηκε το DNA της τομάτας] in.gr. 1 Ιουνίου 2012</ref> Εκτιμάται ότι η αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος θα οδηγήσει σε νέες ποικιλίες σε περίπου 5 χρόνια, ενώ θα οδηγήσει σε βελτιωμένες ποικιλίες συγγενικών ειδών όπως η [[μελιτζάνα]] και η [[πιπεριά]]. Η τομάτα και η [[πατάτα]] έχουν το 92% των γονιδίων τους κοινά.<ref>Σωτήρης Δαματόπουλος (31 Μαΐου 2012) [http://www.ert.gr/vioepistimes/item/13644-To-DNA-ths-ntomatas-echei-perissotera-gonidia-apo-to-anthrwpino Το DNA της ντομάτας έχει περισσότερα γονίδια από το ανθρώπινο] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120603063539/http://www.ert.gr/vioepistimes/item/13644-To-DNA-ths-ntomatas-echei-perissotera-gonidia-apo-to-anthrwpino |date=2012-06-03 }} [[ΕΡΤ]]. Ανακτήθηκε την 2 Ιουλίου 2012</ref> |
|||
Η λέξη τομάτα προέρχεται από τη λέξη ''τόματλ'' (''tómatl'')<ref> |
Η λέξη τομάτα προέρχεται από τη λέξη ''τόματλ'' (''tómatl'')<ref>στη Νάουατλ ο τονισμός είναι πάντα στην προτελευταία συλλαβή</ref> της [[Νάουατλ γλώσσα|γλώσσας Νάουατλ]]. |
||
== Ο καρπός == |
== Ο καρπός == |
||
| Γραμμή 33: | Γραμμή 33: | ||
== Χρήσεις == |
== Χρήσεις == |
||
Η τομάτα καλλιεργείται τώρα σε όλο τον κόσμο και προτιμάται από πολλούς για [[σαλάτα]], αλλά και για [[σάλτσα|σάλτσες]]. Ο ετήσιος τζίρος παραγωγής τομάτας εκτιμάται σε 30 με 40 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Το 2010 συνολικά μαζεύτηκαν 145,8 εκατομμύρια τόνοι ντομάτας παγκοσμίως.<ref name=nature>R. Hill (30 Μαΐου 2012) [http://www.nature.com/news/tomato-genome-sequence-bears-fruit-1.10751 Tomato genome sequence bears fruit] ''Nature''. Ανακτήθηκε την 2 Ιουνίου 2012</ref> Ένας άγνωστος, στην Ελλάδα τουλάχιστο, τρόπος παρασκευής σαλτσών έγινε γνωστός με το κινηματογραφικό |
Η τομάτα καλλιεργείται τώρα σε όλο τον κόσμο και προτιμάται από πολλούς για [[σαλάτα]], αλλά και για [[σάλτσα|σάλτσες]]. Ο ετήσιος τζίρος παραγωγής τομάτας εκτιμάται σε 30 με 40 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Το 2010 συνολικά μαζεύτηκαν 145,8 εκατομμύρια τόνοι ντομάτας παγκοσμίως.<ref name=nature>R. Hill (30 Μαΐου 2012) [http://www.nature.com/news/tomato-genome-sequence-bears-fruit-1.10751 Tomato genome sequence bears fruit] ''Nature''. Ανακτήθηκε την 2 Ιουνίου 2012</ref> Ένας άγνωστος, στην Ελλάδα τουλάχιστο, τρόπος παρασκευής σαλτσών έγινε γνωστός με το κινηματογραφικό Έργο [[Πράσινες Τηγανητές Ντομάτες]]. Σε πολλές χώρες, όπως και στην Ελλάδα, η τομάτα καλλιεργείται καθ' όλο τον χρόνο σε [[Θερμοκήπιο|θερμοκήπια]]. |
||
== Παραπομπές == |
== Παραπομπές == |
||
<references /> |
<references /> |
||
{{clear}} |
|||
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι == |
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι == |
||
{{βικιλεξικό}} |
* {{βικιλεξικό-σύντομο}} |
||
{{ |
* {{Commonscat2|Solanum lycopersicum}} |
||
| ⚫ | |||
{{Βοτανική-επέκταση}} |
{{Βοτανική-επέκταση}} |
||
{{Γαστρονομία-επέκταση}} |
{{Γαστρονομία-επέκταση}} |
||
| ⚫ | |||
[[Κατηγορία:Αναρριχώμενα φυτά]] |
[[Κατηγορία:Αναρριχώμενα φυτά]] |
||
[[Κατηγορία:Σαλάτες]] |
[[Κατηγορία:Σαλάτες]] |
||
| Γραμμή 51: | Γραμμή 53: | ||
[[Κατηγορία:Χλωρίδα της Νότιας Αμερικής]] |
[[Κατηγορία:Χλωρίδα της Νότιας Αμερικής]] |
||
[[Κατηγορία:Χλωρίδα του Μεξικού]] |
[[Κατηγορία:Χλωρίδα του Μεξικού]] |
||
Ασθένεια των φυτών ντομάτας συνήθως είναι ο περονόσπορος η μελίγκρα και ο τετράνυχος ,αυτά καταπολεμούνται με οικολογικά φάρμακα πράσινο σαπούνι μία δόση, με μισή δόση οινόπνευμα 10 ml σε 5 λίτρα νερό το οποίο ψεκάζουμε 3 με 4 φορές κάθε μήνα. |
|||
Τρέχουσα έκδοση από την 16:44, 20 Σεπτεμβρίου 2024
| Τομάτα | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Μία τομάτα (καρπός)
| ||||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||||
| Σύστημα: κατά CRONQUIST, 1981 | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Διώνυμο | ||||||||||||||||
| Στρύχνον το λυκοπερσικόν (Solanum lycopersicum) L. | ||||||||||||||||
| Συνώνυμα | ||||||||||||||||
|
Lycopersicon esculentum |
Η τομάτα, ή αλλιώς ντομάτα ή ντοματιά (επιστ. Solanum lycopersicum – Στρύχνον το λυκοπερσικόν[1]) είναι φυτό της οικογένειας των Στρυχνοειδών (Solanaceae)[2], ιθαγενές της Κεντρικής και Νοτίου Αμερικής, από το Μεξικό μέχρι το Περού. Ζει μόνο μερικά χρόνια και συνήθως καλλιεργείται ως μονοετές φυτό. Τυπικά φτάνει τα 3-4 μ. ύψος, αλλά δεν έχει αρκετά ανθεκτικό βλαστό και στηρίζεται σε άλλα φυτά. Τα φύλλα έχουν μήκος 10-25 εκ. και είναι σύνθετα, αποτελούμενα από 5-9 μικρότερα φύλλα το καθένα μέχρι και 8 εκ. μακρύ με πριονοειδή περιφέρεια. Τόσο ο βλαστός του φυτού όσο και τα φύλλα φέρουν τρίχωμα. Τα λουλούδια έχουν διάμετρο 1-2 εκ., είναι κίτρινα με πέντε μυτερούς λοβούς και μεγαλώνουν σε ομάδες αποτελούμενες από 3-12.
Υπάρχουν τομάτες θερμοκηπίου (αναρριχώμενες) και υπαίθριες τομάτες (ημιαναρριχώμενες και αυτοκλαδευόμενες). Οι αναρριχώμενες και οι ημιαναρριχώμενες χρειάζονται στήριξη, η οποία γίνεται είτε με σπάγκο (θερμοκήπιο από οριζόντιο σύρμα) είτε σε καλάμια όταν πρόκειται για υπαίθρια καλλιέργεια. Οι αυτοκλαδευόμενες τομάτες δεν χρειάζονται στήριξη, διότι τυφλώνουν μόνες τους την κορυφή τους και δεν αυξάνονται προς τα πάνω.
Τον Μάιο του 2012 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature το γονιδίωμα της τομάτας, ολοκληρωμένο κατά σχεδόν 80%. Το πρόγραμμα αποκωδικοποίησης του γονιδιώματος της τομάτας, γνωστό ως Tomato Genome Consortium, ξεκίνησε το 2003 και μελέτησε το γονιδιώμα της ποικιλίας Heinz 1760 και της άγριας τομάτας Solanum pimpinellifolium. Συνολικά στο πρόγραμμα συμμετείχαν 300 επιστήμονες από 14 χώρες.[3] Αρχικά η αποκωδικοποίηση έγινε με παραδοσιακό τρόπο και μέχρι το 2008 υπήρχαν πολλά κοινά, οπότε και χρησιμοποιήθηκαν πιο σύγχρονες μέθοδοι, όπως η whole-genome shotgun sequencing.[4] Το γονιδίωμα της τομάτας έχει 12 χρωμοσώματα, στα οποία βρίσκονται 31.760 γονίδια.[5] Εκτιμάται ότι η αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος θα οδηγήσει σε νέες ποικιλίες σε περίπου 5 χρόνια, ενώ θα οδηγήσει σε βελτιωμένες ποικιλίες συγγενικών ειδών όπως η μελιτζάνα και η πιπεριά. Η τομάτα και η πατάτα έχουν το 92% των γονιδίων τους κοινά.[6]
Η λέξη τομάτα προέρχεται από τη λέξη τόματλ (tómatl)[7] της γλώσσας Νάουατλ.
Ο καρπός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο καρπός, που επίσης λέγεται τομάτα, είναι σφαιρικός ή μακρόστενος, είναι εδώδιμος, και όταν είναι ώριμος είναι ζουμερός και έχει έντονο κόκκινο χρώμα. Το κόκκινο χρώμα του οφείλεται στο ότι περιέχει τη χρωστική λυκοπένιο. Πριν ωριμάσει, η τομάτα έχει πράσινο χρώμα. Στα άγρια φυτά ο καρπός έχει διάμετρο 1-2 εκ., αλλά στα περισσότερα ήμερα είναι αρκετά μεγαλύτερος, από 5-10 εκ. Η τομάτα είναι ιδανική για σαλάτες και είναι το κύριο συστατικό της χωριάτικης σαλάτας.
Από βοτανικής άποψης η τομάτα είναι ένας σαρκώδης καρπός (συγκεκριμένα ράγα). Όμως με βάση μια δικαστική απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών το 1893, η ντομάτα προκηρύχθηκε ως λαχανικό. Το βάρος της φτάνει τα 250 -350 γραμμάρια (μεγαλόκαρπη), ενώ υπάρχουν και μικρόκαρπα υβρίδια (cherry) τα οποία μπορούν να συγκομιστούν με το τσαμπί (και όχι μεμονωμένα) και έχουν βάρος 50 - 100 γραμμάρια.
Χρήσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η τομάτα καλλιεργείται τώρα σε όλο τον κόσμο και προτιμάται από πολλούς για σαλάτα, αλλά και για σάλτσες. Ο ετήσιος τζίρος παραγωγής τομάτας εκτιμάται σε 30 με 40 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Το 2010 συνολικά μαζεύτηκαν 145,8 εκατομμύρια τόνοι ντομάτας παγκοσμίως.[4] Ένας άγνωστος, στην Ελλάδα τουλάχιστο, τρόπος παρασκευής σαλτσών έγινε γνωστός με το κινηματογραφικό Έργο Πράσινες Τηγανητές Ντομάτες. Σε πολλές χώρες, όπως και στην Ελλάδα, η τομάτα καλλιεργείται καθ' όλο τον χρόνο σε θερμοκήπια.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Παναγιώτης Γαβρεσέας (1972). Εγχειρίδιον Φυτολογίας Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (ΟΕΒΔ). σελ. 101. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2009.
- ↑ http://jupiter.chem.uoa.gr/thanost/konstas/XX_3A(1938)353.pdf
- ↑ Θ. Τσώλη (1 Ιουνίου 2012) Αποκωδικοποιήθηκε το γονιδίωμα της ντομάτας Το Βήμα, Ανακτήθηκε την 2 Ιουνίου 2012
- ↑ 4,0 4,1 R. Hill (30 Μαΐου 2012) Tomato genome sequence bears fruit Nature. Ανακτήθηκε την 2 Ιουνίου 2012
- ↑ Αποκωδικοποιήθηκε το DNA της τομάτας in.gr. 1 Ιουνίου 2012
- ↑ Σωτήρης Δαματόπουλος (31 Μαΐου 2012) Το DNA της ντομάτας έχει περισσότερα γονίδια από το ανθρώπινο Αρχειοθετήθηκε 2012-06-03 στο Wayback Machine. ΕΡΤ. Ανακτήθηκε την 2 Ιουλίου 2012
- ↑ στη Νάουατλ ο τονισμός είναι πάντα στην προτελευταία συλλαβή
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Λεξιλογικός ορισμός του τομάτα στο Βικιλεξικό
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Solanum lycopersicum στο Wikimedia Commons
 |
Αυτό το λήμμα σχετικά με τη βοτανική χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |
 |
Αυτό το λήμμα σχετικά με τη Γαστρονομία χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |
Ασθένεια των φυτών ντομάτας συνήθως είναι ο περονόσπορος η μελίγκρα και ο τετράνυχος ,αυτά καταπολεμούνται με οικολογικά φάρμακα πράσινο σαπούνι μία δόση, με μισή δόση οινόπνευμα 10 ml σε 5 λίτρα νερό το οποίο ψεκάζουμε 3 με 4 φορές κάθε μήνα.