Μαύρα Λιθάρια Κορινθίας

Τα Μαύρα Λιθάρια είναι παράλιος οικισμός στα όρια Κορινθίας και Αχαίας , 5 χιλιόμετρα Δ. του Δερβενίου στο οποίο υπάγεται Διοικητικά.Έχει 63 κατοίκους που κυρίως ασχολούνται με την γεωργία.Η ιστορία του χωριού χάνεται στους απώτατους ιστορικούς χρόνους.Στην αρχαιότητα ήταν επίνειο της Αρχαίας Αίγειρας ,που ίχνη της και το θεάτρο της βρίσκονται στο κοντινό λόφο Παλιόκαστρο.Είχε την ίδια ονομασία με την αρχαία πόλη ή αναφερόταν ως λιμήν των Αιγειρατών.Όπως αναφέρει ο Παυσανίας το λιμάνι απείχε 12 στάδια από την κυρίως Αίγειρα (Υπεράσια την αναφέρει ο Όμηρος)όπου με 6 καράβια και υπό την δίοίκηση του Αγαμέμνωνα έλαβε μέρος στην εκστρατεία κατά της Τροίας. Τα ίχνη του αρχαίου λιμανιού παρατηρούνται στην δυτική έξοδο των Μαυρων Λιθαρίων προς την Αχαία , κοντά στην σύγχρονη μαρίνα του Δερβενίου. Το όνομα του οικισμού είναι παλαιό ,αναφέρεται από τους Ξένους περιηγητές και ωφείλεται στους λίθινους όγκους σκοτεινού χρώματος που υψώνονται στην ακροθαλασσιά κοντα στο Λιμάνι.Σέ βράχο του οικισμού κοντά στη σιδηροδρομική γραμμή υπάρχουν λαξευτοι τάφοι ,ένας εξ αυτούς είναι γνωστός ως "Σπηλιά του Δεσπότη" καθώς εκεί σε ανασκαφές βρέθηκαν και η μίτρα και η ράβδος ενός επισκόπου. Στα Μαύρα Λιθάρια υπήρξε και παλαιοχριστιανική εκκλησία στο χώρο όπου σήμερα υπάρχει ο ενοριακός Ναός του Αγίου Παντελεήμονα. Τα Μαυρα Λιθάρια έπαιξαν ουσιαστικό ρόλο κατά την απελευθέρωση της χώρας από τον τουρκικό ζυγό καθώς εδώ στις 4 Ιανουαρίου 1823 έγινε η περίφημη ομώνυμη μάχη μεταξύ Ελλήνων υπό τους οπλαρχηγούς Παναγιωτάκη Γεραρή , Ζαίμη και Πετμεζά με τα υπολείματα 3.500 ατόμων υπο το Ντελή Αχμέτ από την μεγάλη στρατιά του Δράμαλη.Από την μάχη εκείνη από τους 3.500 του Ντελή Αχμετ μόνο 600 τούρκοι διεσώθησαν φεύγοντας προς την Πάτρα. Επίσης στη περιοχή λειτούργησε μετά τον Α΄παγκόσμιο πόλεμο αξιόλογο λιγνιτωρυχείο όπου εξήγαγαν κάρβουνο , λιθάνθρακα και ανθρακίτη που φωρτονόταν σε βαπόρια από το λιμάνι του Δερβενίου με προορισμό τις Ευρωπαικές αγορές.