Ίακχος

Στην ελληνική μυθολογία ο `Ιακχος είναι επίθετο του θεού Διονύσου, ειδικότερα όταν αποτελεί την θεότητα που οδηγεί την πορεία των μυημένων προς τα Ελευσίνια Μυστήρια, οπότε και θεωρείται ως γιος του Δία και της Δήμητρας. Κατ' άλλες εκδοχές αναφέρεται ως γιος της θεάς Δήμητρας και του Ιασίωνα ή του Κελεού ή του θεού Διονύσου. Επίσης, θεωρούσαν τον Ίακχο ως γιο της Περσεφόνης ή ακόμα και σύζυγο της Δήμητρας.

Οι Ορφικοί ταύτιζαν τον Ίακχο με τον Σαβάζιο της Φρυγίας ή με τον Ζαγρέα (βλ.λ.), και μερικοί πίστευαν ότι μετά τον φόνο του ο Ζαγρέας ξαναγεννήθηκε ως Ίακχος. Εκτός αυτού, υπήρχε μία ευθεία που ένωνε τον Διόνυσο, τον Ζαγρέα και τον Ίακχο σε ένα και το αυτό πρόσωπο. Ο Νόννος στα «Διονυσιακά» (μη΄ 951 κ.ε.) γράφει ότι η Νύμφη Αύρα γέννησε από τον Διόνυσο δύο γιους δίδυμους. Ο πρώτος κατασπαράχθηκε από την ίδια του τη μάνα, ενώ ο δεύτερος, ο Ίακχος, σώθηκε από τον πατέρα του, ο οποίος τον εμπιστεύθηκε στη θεά Αθηνά. Η Αθηνά τον θήλασε και μετά τον έδωσε με τη σειρά της στις Βάκχες της Ελευσίνας. Ο Νόννος ονομάζει τον Ίακχο «τρίτον Διόνυσον»: ο πρώτος ήταν ο Ζαγρεύς, ο δεύτερος ο «κυρίως» Διόνυσος (ο γιος του Δία και της Σεμέλης) και ο τρίτος ο Ίακχος, ο οποίος μαζί με τη Δήμητρα και την Περσεφόνη ήταν τα κυριότερα πρόσωπα των Ελευσινίων Μυστηρίων. Ο Ίακχος ήταν ο «αρχηγέτης» των Μυστηρίων αυτών.

Στην Αθήνα η 19η Βοηδρομιώνος ονομαζόταν «`Ιακχος ημέρα» και εορταζόταν με πανηγύρι. Την ημέρα εκείνη έπαιρναν από το Ιακχείον (τον ναό του Ιάκχου) το ξόανο του θεού και το πήγαιναν στην Ελευσίνα με πομπή. Ο επικεφαλής της πομπής ονομαζόταν «Ιακχαγωγός» και κρατούσε το ξόανο, ενώ ακολουθούσαν χωριστά οι άνδρες και χωριστά οι γυναίκες. Αρχικά πήγαιναν με τα πόδια, αλλά κατόπιν όσοι δεν άντεχαν ανέβαιναν σε άμαξες. Η γιορτή ήταν γεμάτη φαιδρότητα, πειράγματα κλπ.. Μία παραστατική εικόνα της δίνει ο Αριστοφάνης στους «Βατράχους» του (στ. 395 κ.ε.). Κατά την πορεία αυτή ακούγονταν κατά το έθιμο οι «γεφυρισμοί» (αστεία χοντροκομμένα) στη γέφυρα του Κηφισού. Στην Ελευσίνα οδηγούσαν το ξόανο του Ιάκχου με αναμμένες δάδες στον ναό. Και ο ύμνος που έψελναν τότε ονομαζόταν και αυτός «`Ιακχος».

Παραπομπές

Πηγή

• Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969