Ευφορίων ο Χαλκιδεύς

Η πρώτη σύγχρονη έκδοση της βιογραφίας του Ευφορίωνα, εκδὸθηκε το 1823 από τον Αύγουστο Μάινεκε στα Λατινικά

Ο Ευφορίων (3ος αιώνας π.Χ., γεν. περίπου 275 π.Χ.) γιος του Πολύμνητου, ήταν αρχαίος Έλληνας ποιητής και επιγραμματοποιός με καταγωγή από τη Χαλκίδα.

Ιστορικό

Πέρασε σημαντικό μέρος της ζωής του στην Αθήνα, όπου και κατόρθωσε να συγκεντρώσει μεγάλο πλούτο. Αρχικά σπούδασε φιλοσοφία με τον φιλόσοφο Λακύδη τον Κυρηναίο και τον Πρύτανη, και κατόπιν έγινε ο μαθητής και ο νεαρός ερωμένος του ποιητή Αρχίβουλου.

Κατά το 221 π.Χ. προσκλήθηκε από τον Αντίοχο τον Μέγα της δυναστείας των Σελευκιδών, στην βασιλική αυλή του στη Συρία. Εκεί βοήθησε στην δημιουργία της βιβλιοθήκης της Αντιοχείας, της οποίας και έγινε βιβλιοθηκονόμος έως το τέλος της ζωής του, όταν και πέθανε στην Απάμεια ή την Αντιόχεια. Η ύπαρξη επιγράμματος που τοποθετεί τον τάφο του στον Πειραιά, πιθανώς αναφέρεται σε κενοτάφιο.

Έγραψε μυθολογικά έπη (όπως το Θρᾷξ), ερωτικές ελεγείες, επιγράμματα, καθώς και ένα σατιρικό ποιήμα (Άραι, «κατάραι») κατά τα πρότυπα του έργου Ήβης του Καλλίμαχου του Κυρηναίου.

Αποτίμηση του έργου του

Αρκετά πεζογραφικά έργα με θεματολογία εμπνευσμένη από τα στοιχεία της αρχαιότητας και της ιστορίας, αποδίδωνται επίσης σε αυτόν. Όπως και ο σύγχρονος του ποιητής Λυκόφων, του άρεσε να χρησιμοποιεί αρχαΐζουσες και σπάνιες εκφράσεις, και ο πολυμαθής χαρακτήρας των εκφράσεων του έκανε τη γλώσσα που χρησιμοποιούσε ιδιαίτερα δυσνόητη.

Οι μετέπειτα Ρωμαίοι, έτρεφαν μεγάλη εκτίμηση για τις ελεγείες του και τις μεταφράσαν καθώς και μιμηθήκαν στα δικά τους έργα, με τα πιο γνωστά παραδείγματα να είναι αυτά των ποιητών Προπέρτιου, Τίβουλλου, Κορνέλιου Γάλλου και του αυτοκράτορα Τιβέριου, κατά τον 1ο αιώνα π.Χ..

Σύγχρονη εποχή

Ο κλασικός φιλόλογος του 19ου αιώνα, Αύγουστος Μάινεκε, συγκέντρωσε τα διασωζόμενα κομμάτια του έργου του και τα εξέδωσε στη βιογραφία De Euphorionis Chalcidensis vita et scriptis (Η ζωή του Ευφορίωνος του Χαλκιδαίου και τα γραπτά του) του 1823, καθώς και στην ανθολογία με τον τίτλο Ανάλεκτα Αλεξανδρινά του 1843, βιβλία τα οποία αποτέλεσαν και τη βάση για τις νεότερες σύγχρονες εκδόσεις του έργου του Ευφορίωνα.

Κατά τα νεώτερα χρόνια, περαιτέρω κείμενα ανακαλύφθηκαν και στους παπύρους της Οξυρρύγχου.

Εργογραφία

Οι πάπυροι της Οξυρρύχου αποτελούν μια από τις πηγές του διασωζόμενου έργου του Ευφορίωνα

Ανάμεσα στα μυθολογικά του έπη, περιλαμβάνονται τα ακόλουθα:

• Ἡσίοδος, με θεματολογία από τον ομώνυμο μυθωδό, θεωρείται επίσης και ως βουκολικό ποιήμα
• Μοψοπία, παλαιό όνομα της Αττικής και αντίστοιχοι μύθοι
• Χιλιάδες, ποιήμα ενάντια στα άτομα που εξαπάτησαν οικονομικά τον Ευφορίωνα
• Ἀλέξανδρος, το οποίο πιθανώς αναφέρεται σε κάποιο προσωπικό φίλο
• Ἄνιος, για τον ιερέα του Δήλιου Απόλλωνα
• Ἀντιγραφαὶ πρὸς Θεωρίδαν, ενδεχομένως ως αντιπαράθεση με τον ποιητή Θεωδορίδα
• Ἀπολλόδωρος, απευθυνόμενο σε προσωπικό φίλο με το όνομα αυτό
• Ἀραὶ ἤ ποτηριοκλέπτης, κατάρες προς ένα άτομο το οποίο έκλεψε ένα κύπελο από τον Ευφορίωνα
• Ἀρτεμίδωρος, απευθυνόμενο σε προσωπικό φίλο με το όνομα αυτό
• Γέρανος
• Δημοσθένης, απευθυνόμενο σε προσωπικό φίλο με το όνομα αυτό
• Διόνυσος, θεματολογία από τους Διονυσιακούς μύθους
• Ἐπικήδειος εἰς Πρωταγόραν, μια ελεγεία για τον αστρολόγο Πρωταγόρα της Βιθυνίας
• Θρᾷξ
• Ἱππομέδων
• Ξένιον
• Πολυχάρης
• Ὑάκινθορ
• Φιλοκτήτης

Στις πεζογραφίες του ανοίκουν τα παρακάτω έργα:

• Ἱστορικὰ ὐπομνήματα
• Περὶ τῶν Ἀλευαδῶν
• Περὶ τῶν Ἰσθμίων
• Περὶ Μελοποιϊῶν
• Λέξις Ἱπποκράτους

Βιβλιογραφία

Ελληνική

• Στέφανος: Εκλογαί αρχαίων ποιημάτων - Ευφορίων Χαλκιδεύς, Μενάρδος Σίμος, Εν Αθήναις. Εκδότης Ι. Ν. Σιδέρης, 1924., σελ. 116 - Ψηφιακή βιβλιοθήκη Ανέμη
• Αλεξανδρινοί Επικοί Ποιητές, μετ. Σταύρος Γκιργκένης, συγγραφέας: Συλλογικό, Εκδόσεις Εξάντας, 2006, ISBN 960-256-594-2, ISBN-13 978-960-256-594-0
• Ιαμβικοί και ελεγειακοί ποιητές 3, επιμέλεια: Αθηνά Χατζοπούλου, μετάφραση: Φιλολογική Ομάδα Κάκτου, Εκδόσεις Κάκτος, 2002 - ISBN 960-382-037-7, ISBN-13 978-960-382-037-6

Ξενόγλωσση

• Christophe Cusset, Évelyne Prioux, Hamidou Richer - Euphorion et les mythes : images et fragments : actes du colloque international, Lyon, 19-20 janvier 2012, Naples : Centre Jean Bérard, 2013
• J.L. Lightfoot - Hellenistic collection : Philitas, Alexander of Aetolia, Hermesianax, Euphorion, Parthenius, Cambridge, Mass. ; London : Harvard University Press, 2009
• Istituto papirologico G. Vitelli - Comunicazioni dell'Istituto papirologico "G. Vitelli". 7, Firenze : Istituto papirologico "G. Vitelli", 2007
• Josep Antoni Clúa Serena - Estudios sobre la poesía de Euforión de Calcis, Cáceres : Universidad de Extremadura, 2005
• Magnelli Enrico 2002 - Studi su Euforione (Rome)
• Josep Antoni Clúa Serena - La poesia d'Euforió de Calcis : anàlisi de l'estructura literària i estudi filològic, Publicacions Universitat de Barcelona, 1990
• B A van Groningen - Euphorion, Amsterdam : Hakkert, 1977
• Powell, Johannes U. (1925) 1981 - Collectanea Alexandrina: Reliquiae minores poetarum Graecorum aetatis Ptolemaicae 323–146 A.C. (Oxford: Oxford University Press, 1925; επανέκδοση Chicago 1981. Euphorion, σελ. 28–58.
• Latte, Kurt. 1968 - "Der Thrax des Euphorion", Philologus 44 (1935) 129–55, reprinted in Latte, Kleine Schriften Munich 1968, σελ. 562–84.
• Felix Scheidweiler - Euphorionis fragmenta. Georgi, Bonn 1908
• Franz Skutsch - Euphorion (4). In: Pauly Realencyclopädie of classical archeology (RE). Τόμος VI, 1, Stuttgart, 1907, σελ. 1174–1190 Sp.
• Georg Schultze - Euphorionea, Argentorati : J.H. Ed. Heitz (Heitz et Mündel Socii), 1888
• Euphorion Who's Who in the Greek World του John Hazel.
• Euforione di Calcide - Treccani.it / Istituto dell'Enciclopedia Italiana

Αυτό το λήμμα βασίζεται ή περιλαμβάνει κείμενο από λήμμα της Encyclopædia Britannica του 1911 που αποτελεί κοινό κτήμα.