Επαρχία Δωρίδας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε

Ενδογραμμικά

Έκδοση από την 23:41, 20 Αυγούστου 2017

Η επαρχία Δωρίδας ήταν επαρχία της Στερεάς Ελλάδας, στον νομό Φωκίδας.

Αποτελούσε, μέχρι την εφαρμογή του σχεδίου Ιωάννης Καποδίστριας, την δυτική από τις δύο επαρχίες του νομού Φωκίδας (η άλλη ήταν η Παρνασσίδα), με πρωτεύουσα το Λιδωρίκι. Παρ'όλο που δεν αποτελεί πλέον διοικητική μονάδα, η Δωρίδα συνεχίζει να οριοθετείται σαν μια ιστορική περιοχή του νομού η οποία περιλαμβάνει τους δήμους Βαρδουσίων, Ευπαλίου, Λιδωρικίου και Τολοφώνος. Έχει πληθυσμό 16.021 κατοίκους και έκταση 999 χμ².

Γεωγραφία

Συνορεύει βόρεια με τον νομό Φθιώτιδας, ανατολικά με την Παρνασσίδα, δυτικά με τον νομό Αιτωλοακαρνανίας και νότια βρέχεται από τον Κορινθιακό κόλπο.

Είναι ορεινή περιοχή με την Γκιώνα να απλώνεται στην ανατολική πλευρά της, τα Βαρδούσια κεντρικά και βόρεια και το Τρίκορφο στη δυτική Δωρίδα. Στο κέντρο της Δωρίδας υπάρχει η τεχνητή λίμνη του Μόρνου από την οποία υδροδοτείται και η Αθήνα και η οποία συγκεντρώνει τα νερά του Μόρνου ποταμού ο οποίος στην αρχαιότητα ονομαζόταν Δάφνος.

Μεγάλο μέρος των κατοίκων παραδοσιακά ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, και παλαιότερα (έως και τον 19ο αιώνα) μετακινούνταν εποχιακά για να ξεχειμωνιάζουν τα κοπάδια τους. Η έντονη εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση όμως έχει πλήξει την περιοχή εδώ και δεκαετίες.

Ιστορία της επαρχίας

Η επαρχία Δωρίδας δεν πρέπει να συγχέεται με την αρχαία Δωρίδα. Η πρώτη, κατά την αρχαιότητα, αποτελούσε τμήμα της Οζολίας Λοκρίδας (το νότιο τμήμα της) και της Αιτωλίας (το βόρειο). Είναι άγνωστο ακόμα πως της δόθηκε το όνομα αυτό, το οποίο έπαψε να χρησιμοποιείται για την περιοχή της αρχαίας Δωρίδας. Τον καιρό της Τουρκοκρατίας και αργότερα της γερμανικής κατοχής η Δωρίδα, λόγω του δυσπρόσιτου εδάφους της, υπήρξε ασφαλές καταφύγιο και ορμητήριο για κάθε απελευθερωτική κίνηση.

Κατά την τουρκοκρατία οι Τούρκοι κατέλαβαν το Μαλανδρίνο και το Λιδωρίκι. Τα υπόλοιπα χωριά της Δωρίδας ήταν ελεύθερα, χωρίς Οθωμανική διοικητική ή στρατιωτική παρουσία, και οι ελεύθεροι κάτοικοι της Δωρίδας αποκαλούσαν χλευαστικά «τουρκομάμουρα» και «βαλαχάδες» τους κατοίκους το δύο κατακτημένων χωριών. Στην Δωρίδα έδρασε και κυριάρχησε και ο περίφημος οπλαρχηγός Αστραπόγιαννος, ο οποίος καταγόταν από την γειτονική Παρνασσίδα. Πολλοί από τους γνωστούς ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, μεταξύ των οποίων ο Μακρυγιάννης, ο Πανουργιάς, ο Δήμος Σκαλτσάς ή Σκαλτσοδήμος, ο Τριαντάφυλλος Αποκουρίτης, ο Κωνσταντής Καλύβας καθώς και η λαϊκή ηρωίδα Μαρία Πενταγιώτισσα, κατάγονταν από την Δωρίδα.

Οι Έλληνες και οι Τούρκοι που συνυπήρχαν στα δύο χωριά, είχαν πολλές ομοιότητες στην κουλτούρα, συμμετείχαν από κοινού σε διάφορες εκδηλώσεις και πανηγύρια ενώ η μόνη φανερή διαφορά ήταν οι θρησκευτικές τους εκδηλώσεις.

Κατά την επανάσταση του 1821 ο Δήμος Σκαλτσάς, με τον Θεόδωρο Χαλβατζή και τους υπόλοιπους άνδρες του, κατάφερε να αναγκάσει τους Τούρκους να του παραδώσουν το Λιδωρίκι και το Μαλανδρίνο. Στην περιοχή έγινε και η μάχη των Πέντε Ορίων, με αρνητική έκβαση για τους Έλληνες αγωνιστές.

Μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου το 1826, ολόκληρη η Ρούμελη πέφτει στα χέρια των Τούρκων, οι οποίοι χτυπούν τη Δωρίδα και κάνουν επιδρομές σε πολλά χωριά. Οι Έλληνες των χωριών, λιγότεροι και με λιγότερο εξοπλισμό αμύνονταν ακόμα και πετώντας πέτρες. Το 1829 η οι Τούρκοι εγκατέλειψαν οριστικά την Δωρίδα.

Κατά την γερμανική κατοχή η Δωρίδα γνώρισε την βαρβαρότητα των Γερμανών με το κάψιμο πολλών χωριών της μεταξύ των οποίων και της πρωτεύουσάς της, του Λιδωρικίου.

Τα χωριά της Δωρίδας κατά ορεινά συγκροτήματα^[1]

Χωριά ριζωμένα στα παρακλάδια της Γκιώνας, ο πληθυσμός που αναφέρεται είναι κατά την απογραφή του 1981

Σημερινή ονομασία	Πληθυσμός	Παλιά ονομασία
Λιδωρίκι	790	Βίδαβη
Άγιοι Πάντες	275
Αμυγδαλιά	692	Πλέσσα
Ερατεινή	692
Καρούτες	111	Καρούτανι
Λευκαδίτι	192
Μαλανδρίνο	343
Πάνορμος	189	Λεμονιά
Πεντάπολη	575
Συκιά	178
Σώταινα	55

Χωριά στα αντερείσματα των Βαρδουσίων

Σημερινή ονομασία	Πληθυσμός	Παλιά ονομασία
Αλεποχώρι	126
Αρτοτίνα	326
Δάφνος	141	Βοστίνιτσα
Διακόπι	282	Γρανίτσα
Διχώρι	109	Κωστάριτσα
Ζοριάνος	169
Κάλλιο	104	Βελούχοβο
Κερασιά	85	Σουρούστι
Κόκκινος	111	Λούτσοβος
Κονιακό	144
Κουπάκι	93
Κριάτσι	42
Κροκύλιο	225	Παλαιοκάτουνο
Πενταγιοί	182
Περιβόλι	69	Αγλαβίστα
Τρίστενο	72	Δρεστενά
Υψηλό χωριό	73	Νούτσομβρος

Χωριά γύρω από το Τρίκορφο

Σημερινή ονομασία	Πληθυσμός	Παλιά ονομασία
Άβορος	143
Βράϊλα	120
Γλυφάδα	391
Δροσάτο	184	Καρδάρα
Δωρικό	98	Σεβεδίκος
Ελαία	325	Βελενίκος
Ευπάλιο	882	Σουλές
Καλλιθέα	391	Ξυλογαϊδάρα
Κάμπος	229
Καστράκι	455	Ομέρ Εφέντη
Κλήμα Ευπαλίου	333
Μακρινή	155	Μακρύσι ή Μάκρες
Μαλάματα	520
Μανάγουλη	683
Μαραθιάς	382
Μηλέα	151
Μοναστηράκι	509	Νέα Κώμη
Παλαιοξάρι	240
Περιθιώτισσα	51
Ποτιδάνεια	356	Άνω Παλαιοξάρι
Πύργος	28	Καρούτια
Σεργούλα	330
Στύλια	149
Τείχιο	258	Λυκοχώρι
Τολοφώνα	635	Βιτρινίτσα
Τριζόνια	249
Τρίκορφο	315	Βλαχοκάτουνο
Φιλοθέη	292	Γκουμαίοι

Παραπομπές

↑ Λαογραφικά Δωρίδας, Γ. Ηλιόπουλος, Δωρική αδελφότης, Αθήνα, 1987, σελ.12-13

Πηγές

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

Δείτε επίσης

Δωρίδα

Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Δωρίδα της Ελληνικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).

[1] Λαογραφικά Δωρίδας, Γ. Ηλιόπουλος, Δωρική αδελφότης, Αθήνα, 1987, σελ.12-13

[1]

@@ Γραμμή 9: / Γραμμή 9: @@
 Είναι ορεινή περιοχή με την [[Γκιώνα]] να απλώνεται στην ανατολική πλευρά της, τα [[Βαρδούσια]] κεντρικά και βόρεια και το Τρίκορφο στη δυτική Δωρίδα. Στο κέντρο της Δωρίδας υπάρχει η τεχνητή [[λίμνη του Μόρνου]] από την οποία υδροδοτείται και η [[Αθήνα]] και η οποία συγκεντρώνει τα νερά του [[Μόρνος|Μόρνου]] ποταμού ο οποίος στην αρχαιότητα ονομαζόταν Δάφνος.
-Οι κάτοικοι παραδοσιακά ασχολούνταν κυρίως με την [[κτηνοτροφία]], και παλαιότερα (έως και τον [[19ος αιώνας|19ο αιώνα]]) μετακινούνταν εποχιακά στην [[Αττική]] και συγκεκριμένα στα χωράφια του [[Γαλάτσι|Γαλατσίου]] για να ξεχειμωνιάζουν τα κοπάδια τους. Η έντονη εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση όμως έχει πλήξει την περιοχή.
+Μεγάλο μέρος των κατοίκων παραδοσιακά ασχολούνταν με την [[κτηνοτροφία]], και παλαιότερα (έως και τον [[19ος αιώνας|19ο αιώνα]]) μετακινούνταν εποχιακά για να ξεχειμωνιάζουν τα κοπάδια τους. Η έντονη εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση όμως έχει πλήξει την περιοχή εδώ και δεκαετίες.
+==Ιστορία της επαρχίας==
+Η επαρχία Δωρίδας δεν πρέπει να συγχέεται με την αρχαία [[Δωρίδα]]. Η πρώτη, κατά την αρχαιότητα, αποτελούσε τμήμα της Οζολίας Λοκρίδας (το νότιο τμήμα της) και της [[Αιτωλία|Αιτωλίας]] (το βόρειο). Είναι άγνωστο ακόμα πως της δόθηκε το όνομα αυτό, το οποίο έπαψε να χρησιμοποιείται για την περιοχή της αρχαίας Δωρίδας. Τον καιρό της [[τουρκοκρατία|Τουρκοκρατίας]] και αργότερα της γερμανικής κατοχής η Δωρίδα, λόγω του δυσπρόσιτου εδάφους της, υπήρξε ασφαλές καταφύγιο και ορμητήριο για κάθε απελευθερωτική κίνηση.
+Κατά την [[τουρκοκρατία]] οι [[Οθωμανοί|Τούρκοι]] κατέλαβαν το [[Μαλανδρίνο Φωκίδας|Μαλανδρίνο]] και το [[Λιδωρίκι Φωκίδος|Λιδωρίκι]]. Τα υπόλοιπα χωριά της Δωρίδας ήταν ελεύθερα, χωρίς Οθωμανική διοικητική ή στρατιωτική παρουσία, και οι ελεύθεροι κάτοικοι της Δωρίδας αποκαλούσαν χλευαστικά «τουρκομάμουρα» και «βαλαχάδες» τους κατοίκους το δύο κατακτημένων χωριών. Στην Δωρίδα έδρασε και κυριάρχησε και ο περίφημος οπλαρχηγός [[Αστραπόγιαννος]], ο οποίος καταγόταν από την γειτονική Παρνασσίδα. Πολλοί από τους γνωστούς ήρωες της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Ελληνικής Επανάστασης του 1821]], μεταξύ των οποίων ο [[Μακρυγιάννης]], ο [[Πανουργιάς]], ο [[Δήμος Σκαλτσάς]] ή Σκαλτσοδήμος, ο Τριαντάφυλλος Αποκουρίτης, ο Κωνσταντής Καλύβας καθώς και η λαϊκή ηρωίδα [[Μαρία Πενταγιώτισσα]], κατάγονταν από την Δωρίδα.
+Οι [[Έλληνες]] και οι [[Οθωμανοί|Τούρκοι]] που συνυπήρχαν στα δύο χωριά, είχαν πολλές ομοιότητες στην κουλτούρα, συμμετείχαν από κοινού σε διάφορες εκδηλώσεις και πανηγύρια ενώ η μόνη φανερή διαφορά ήταν οι θρησκευτικές τους εκδηλώσεις.
+Κατά την [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|επανάσταση του 1821]] ο Δήμος Σκαλτσάς, με τον Θεόδωρο Χαλβατζή και τους υπόλοιπους άνδρες του, κατάφερε να αναγκάσει τους Τούρκους να του παραδώσουν το Λιδωρίκι και το Μαλανδρίνο. Στην περιοχή έγινε και η μάχη των Πέντε Ορίων, με αρνητική έκβαση για τους Έλληνες αγωνιστές.
+Μετά την Έξοδο του [[Μεσολόγγι|Μεσολογγίου]] το [[1826]], ολόκληρη η [[Ρούμελη]] πέφτει στα χέρια των Τούρκων, οι οποίοι χτυπούν τη Δωρίδα και κάνουν επιδρομές σε πολλά χωριά. Οι Έλληνες των χωριών, λιγότεροι και με λιγότερο εξοπλισμό αμύνονταν ακόμα και πετώντας πέτρες. Το [[1829]] η οι Τούρκοι εγκατέλειψαν οριστικά την Δωρίδα.
+Κατά την [[Β' Παγκόσμιος Πόλεμος|γερμανική κατοχή]] η Δωρίδα γνώρισε την βαρβαρότητα των [[Γερμανοί|Γερμανών]] με το κάψιμο πολλών χωριών της μεταξύ των οποίων και της πρωτεύουσάς της, του Λιδωρικίου.
 ==Τα χωριά της Δωρίδας κατά ορεινά συγκροτήματα<ref>''Λαογραφικά Δωρίδας'', Γ. Ηλιόπουλος, Δωρική αδελφότης, Αθήνα, 1987, σελ.12-13</ref>==
@@ Γραμμή 255: / Γραμμή 268: @@
 |Γκουμαίοι
 |}
-==Ιστορία της Επαρχίας==
-Η επαρχία Δωρίδας δεν πρέπει να συγχέεται με την αρχαία [[Δωρίδα]]. Η πρώτη, κατά την αρχαιότητα, αποτελούσε τμήμα της Οζολίας Λοκρίδας (το νότιο τμήμα της) και της [[Αιτωλία|Αιτωλίας]] (το βόρειο). Είναι άγνωστο ακόμα πως της δόθηκε το όνομα αυτό, το οποίο έπαψε να χρησιμοποιείται για την περιοχή της αρχαίας Δωρίδας. Τον καιρό της [[τουρκοκρατία|Τουρκοκρατίας]] και  αργότερα της γερμανικής κατοχής η Δωρίδα, λόγω του δυσπρόσιτου εδάφους της, υπήρξε ασφαλές καταφύγιο και ορμητήριο για κάθε απελευθερωτική κίνηση.
-Κατά την [[τουρκοκρατία]] οι [[Οθωμανοί|Τούρκοι]] κατέλαβαν το [[Μαλανδρίνο Φωκίδας|Μαλανδρίνο]] και το [[Λιδωρίκι Φωκίδος|Λιδωρίκι]]. Τα υπόλοιπα χωριά της Δωρίδας ήταν ελεύθερα, χωρίς Οθωμανική διοικητική ή στρατιωτική παρουσία και οι κάτοικοί τους αποκαλούσαν χλευαστικά «τουρκομάμουρα» και «βαλαχάδες» τους κατοίκους το δύο κατακτημένων χωριών.
-Οι [[Έλληνες]] και οι [[Οθωμανοί|Τούρκοι]] που συνυπήρχαν στα δύο χωριά, είχαν πολλές ομοιότητες στην κουλτούρα, συμμετείχαν από κοινού σε διάφορες εκδηλώσεις και πανηγύρια ενώ η μόνη φανερή διαφορά ήταν οι θρησκευτικές τους εκδηλώσεις.
-Κατά την [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|επανάσταση του 1821]] ο Δήμος Σκαλτσάς, με τον Θεόδωρο Χαλβατζή και τους υπόλοιπους άνδρες του, κατάφερε να αναγκάσει τους Τούρκους να του παραδώσουν το Λιδωρίκι και το Μαλανδρίνο. Στην περιοχή έγινε και η μάχη των Πέντε Ορίων, με αρνητική έκβαση για τους Έλληνες αγωνιστές.
-Μετά την Έξοδο του [[Μεσολόγγι|Μεσολογγίου]] το [[1826]], ολόκληρη η [[Ρούμελη]] πέφτει στα χέρια των Τούρκων, οι οποίοι χτυπούν τη Δωρίδα και κάνουν επιδρομές σε πολλά χωριά. Οι Έλληνες των χωριών, λιγότεροι και με λιγότερο εξοπλισμό αμύνονταν ακόμα και πετώντας πέτρες. Το [[1829]] η οι Τούρκοι εγκατέλειψαν οριστικά την Δωρίδα.
-Πολλοί από τους γνωστούς ήρωες της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Ελληνικής Επανάστασης του 1821]], μεταξύ των οποίων ο [[Μακρυγιάννης]], ο [[Πανουργιάς]], ο [[Δήμος Σκαλτσάς]] ή Σκαλτσοδήμος, ο Τριαντάφυλλος Αποκουρίτης, ο Κωνσταντής Καλύβας καθώς και η λαϊκή ηρωίδα [[Μαρία Πενταγιώτισσα]], κατάγονταν από την Δωρίδα.
-Κατά την [[Β' Παγκόσμιος Πόλεμος|γερμανική κατοχή]] η Δωρίδα γνώρισε την βαρβαρότητα των [[Γερμανοί|Γερμανών]] με το κάψιμο πολλών χωριών της μεταξύ των οποίων και της πρωτεύουσάς της, του Λιδωρικίου.
 ==Παραπομπές==

π σ ε Επαρχίες της Στερεάς Ελλάδας
Νομός Αιτωλοακαρνανίας	Επαρχία Βάλτου Επαρχία Μεσολογγίου Επαρχία Ναυπακτίας Επαρχία Τριχωνίδας Επαρχία Ξηρομέρου
Νομός Αττικής¹	Επαρχία Αίγινας Επαρχία Αττικής Επαρχία Μεγαρίδας Επαρχία Πειραιώς
Νομός Βοιωτίας	Επαρχία Θηβών Επαρχία Λεβαδείας
Νομός Ευβοίας	Επαρχία Ιστιαίας Επαρχία Καρυστίας Επαρχία Χαλκίδας
Νομός Ευρυτανίας	Επαρχία Ευρυτανίας
Νομός Φθιώτιδας	Επαρχία Δομοκού Επαρχία Λοκρίδας Επαρχία Φθιώτιδας
Νομός Φωκίδας	Επαρχία Δωρίδας Επαρχία Παρνασσίδας
¹Αναφέρονται μόνο οι επαρχίες που βρίσκονται γεωγραφικά στην Στερεά Ελλάδα. Στον νομό Αττικής ανήκουν επίσης οι επαρχίες Κυθήρων, Τροιζηνίας και Ύδρας