Δείκτης τιμών καταναλωτή

Στην οικονομική επιστήμη ο δείκτης τιμών καταναλωτή (ΔΤΚ) ή τιμάριθμος είναι ο δείκτης μέτρησης του κόστους ζωής και διαβίωσης που βασίζεται στις μεταβολές των λιανικών τιμών των περισσότερων αγαθών ή υπηρεσιών. Μετρά τη διακύμανση των τιμών στα αγαθά και τις υπηρεσίες που περιλαμβάνονται στο "καλάθι του καταναλωτή".

Οποιαδήποτε προσαρμογή διαφόρων οικονομικών μεγεθών στον τιμάριθμο ονομάζεται τιμαριθμοποίηση. Χαρακτηριστική περίπτωση τιμαριθμοποίησης είναι η λεγόμενη «αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή», που γίνεται κατά περιοδική άνοδο του τιμαρίθμου και που αφορά μισθούς υπαλλήλων και ημερομίσθια εργατών.

Τέτοιοι δείκτες αφορούν τόσο αγαθά όσο και υπηρεσίες που παρέχονται σε καταναλωτές και λαμβάνονται περιοδικά επί ενός δείγματος πληθυσμού με στόχο τον καθορισμό εκείνων των αγαθών που συνθέτουν το λεγόμενο "καλάθι της νοικοκυράς" ή το "καλάθι του καταναλωτή". Στη συνέχεια, αφού προσδιοριστούν αυτά τα αγαθά, παρακολουθούνται και καταγράφονται οι τιμές τους, οι οποίες ακολούθως σταθμίζονται ανάλογα της σπουδαιότητας των προϊόντων δίνοντας τον γενικό δείκτη. Αυτός συγκρινόμενος με προηγούμενο που συνήθως αποτελεί τον αρχικό (ή έτους βάσης), προσδιορίζει την ποσοστιαία αύξηση ή μείωση.

Οι Δείκτες Τιμών Καταναλωτή συντάσσονται από δημόσιες υπηρεσίες ή ανεξάρτητες αρχές σχεδόν σ΄ όλες τις χώρες του κόσμου. Στην Ελλάδα καταρτίζεται από την ΕΛΣΤΑΤ από το έτος 1959. Μέχρι το 2000, ο ΔΤΚ αναφερόταν μόνο στις αστικές περιοχές της χώρας, αλλά πλέον, από τον Ιανουάριο του 2001, αναφέρεται στο σύνολο της (αστικές, ημιαστικές και αγροτικές περιοχές).

Ετήσιες και μέσες ετήσιες μεταβολές (%) του ΔΤΚ. Πηγή [http://www.statistics.gr/el/statistics?p_p_id=documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN&p_p_lifecycle=2&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_cacheability=cacheLevelPage&p_p_col_id=column-2&p_p_col_count=4&p_p_col_pos=1&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_javax.faces.resource=document&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_ln=downloadResources&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_documentID=279958&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_locale=el ΕΛΣΤΑΤ

]

Τιμοληψία

Ερευνώμενα είδη (αγαθά και υπηρεσίες)

Τα είδη και το ποσοστό συμμετοχής τους στον υπολογισμό συνήθως μεταβάλλονται μετά από έρευνες. Τα είδη δεν είναι μόνο τα βασικά αλλά πολλά των οποίων οι τιμές διαφοροποιούνται σημαντικά ανάλογα την εποχή. Τα ερευνώμενα είδη μπορεί να μεταβληθούν επίσης με βάσει τις συνήθειες των νοικοκυριών. Στο «καλάθι της νοικοκυράς» μπορεί να περιληφθούν και παλαιότερα χρησιμοποιούμενα είδη τα οποία πλέον συμμετέχουν με μεγαλύτερο ποσοστό στην οικονομία του νοικοκυριού

Πόλεις τιμοληψίας

Η συλλογή των τιμών πραγματοποιείται σε 27 πόλεις με αντιπροσωπευτικές αγορές, προκειμένου να καλύπτονται και οι 13 περιφέρειες της Ελλάδας.Σε κάθε περιφέρεια επιλέγονται 1-2 πόλεις, εκτός από την περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας όπου επιλέγονται 3 πόλεις. Κριτήρια επιλογής αποτελούν το μέγεθος, η ιδιαιτερότητα των αγορών στην πόλη καθώς και το συνεπαγόμενο κόστος τιμοληψίας.

Πηγές τιμοληψίας

Ενδεικτικές πηγές τιμοληψίας είναι τα καταστήματα λιανικής πώλησης, οι επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, οι λαϊκές αγορές Αρχειοθετήθηκε 2017-10-12 στο Wayback Machine. (μόνο για τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά). Στις πηγές αυτές δεν περιλαμβάνονται πολλά καταστήματα που διαθέτουν προϊόντα είτε χαμηλής ποιότητας είτε εξαιρετικά υψηλών τιμών. Επίσης, δεν συλλέγονται τιμές για αγαθά που διατίθενται στους δρόμους.

Οι τιμές συλλέγονται από υπαλλήλους και συνεργάτες της ΕΛΣΤΑΤ και είναι οι τιμές που θα πλήρωνε ο καταναλωτής αν αγόραζε το προϊόν. Η συχνότητα της τιμοληψίας είναι μηνιαία ή εβδομαδιαία ανάλογα με τη φύση του προϊόντος. Συγκεκριμένα, οι τιμές των φρέσκων προϊόντων και των καυσίμων, που επηρεάζονται από καιρικές συνθήκες ή διεθνείς αγορές, συλλέγονται συχνότερα. Ετήσια είναι η συχνότητα συλλογής για είδη των οποίων οι τιμές καθορίζονται από το δημόσιο (π.χ. ΔΕΗ, νερό, δημόσιες συγκοινωνίες) αλλά και για δίδακτρα και ασφάλιστρα.

Υπολογισμός

Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ ο υπολογισμός του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή(ΔΤΚ) γίνεται με χρήση παραλλαγής του τύπου Laspeyres, ως εξής:

$R_{h}^{t,T}=R_{h}^{12,T-1}\left[{\frac {\sum _{1}^{n}W_{i}^{T}{\frac {R_{h,i}^{t,T}}{R_{h,i}^{12,T-1}}}}{\sum _{1}^{n}W_{i}^{T}}}\right]$

όπου:

$h$: η ακρίβεια των ψηφίων υπολογισμού, π.χ. αν $h=2$, τότε ο ΔΤΚ θα έχει 2 δεκαδικά ψηφία

$R$: ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή

$n$: ο αριθμός των προϊόντων

$i$: το $i$-οστό προϊόν

$T$: το έτος

$t$: ο μήνας

$W$: ο συντελεστής στάθμισης, όπου $W_{i}={\frac {p_{i}^{T-1}\centerdot q_{i}^{T-1}}{\sum _{i}^{n}p_{i}^{T-1}\centerdot q_{i}^{T-1}}}$

$p_{i}^{T-1}$: η τιμή του $i$-οστού προϊόντος στο έτος βάσης

$q_{i}^{T-1}$: η ποσότητα του $i$-οστού προϊόντος στο έτος βάσης

Συνεπώς:

$R_{h}^{t,T}$: ο ΔΤΚ την τωρινή περίοδο, με ακρίβεια $h$ ψηφίων

$R_{h}^{12,T-1}$: ο ΔΤΚ το Δεκέμβριο ($t=12$) του προηγούμενου έτους ($T-1$), με ακρίβεια $h$ ψηφίων

$R_{h,i}^{t,T}$: ο Ατομικός Δείκτης του $i$-οστού προϊόντος

Ατομικός Δείκτης του $i$-οστού προϊόντος, $R_{h,i}^{t,T}$

Ο ατομικός δείκτης, δηλαδή ο δείκτης τιμών ενός συγκεκριμένου προϊόντος που περιλαμβάνεται στο ΔΤΚ, υπολογίζεται με βάση τον ατομικό τοπικό δείκτη τιμών,$R_{i,y}^{t,T}$ , δηλαδή το δείκτη τιμών του προϊόντος σε μια πόλη τιμοληψίας, $y$. Θεωρούμε:

$R_{i,y}^{t,T}$: ο ατομικός τοπικός δείκτης τιμών του $i$-οστού προϊόντος

$y$: η πόλη τιμοληψίας

$m$:το σύνολο των πόλεων τιμοληψίας

Τότε:

$R_{i,y}^{t,T}={\frac {(\prod _{i}^{n}p_{i,y}^{t,T})^{1/n}}{(\prod _{i}^{n}p_{i,y}^{t,T-1})^{1/n}}}$

και άρα ο ατομικός δείκτης του $i$-οστού προϊόντος, $R_{h,i}^{t,T}$, είναι:

$R_{h,i}^{t,T}=\sum _{y}^{m}R_{i,y}^{t,T}\centerdot G_{y}$,

όπου $G_{y}$, ο πληθυσμιακός συντελεστής στάθμισης.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• ΕΛΣΤΑΤ - Δείκτης Τιμών Κατανάλωτη
• Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου

Πηγές

• "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica" τομ.57ος, σελ.248-249.