Ισαάκ Αλμπένιθ

Ισαάκ Αλβένιθ (Isaac Albéniz)
Ο Ισαάκ Αλβένιθ στο πιάνο του στα 1901
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Isaac Albéniz (Ισπανικά)
Γέννηση	29 Μαΐου 1860 Camprodon της Καταλονίας
Θάνατος	18 Μαΐου 1909 Cambo-les-Bains
Αιτία θανάτου	νεφρίτιδα
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Τόπος ταφής	Montjuïc Cemetery
Εθνικότητα	Ισπανική
Χώρα πολιτογράφησης	Ισπανική
Σπουδές	Βασιλικό Ωδείο της Μαδρίτης, Ανώτερη Σχολή για τη Μουσική και το Θέατρο «Φέλιξ Μέντελσον Μπαρτόλντι», Βασιλικό Ωδείο Βρυξελλών και Κονσερβατόριο του Παρισιού
Ιδιότητα	κλασικός πιανίστας, συνθέτης, διευθυντής ορχήστρας, βιρτουόζος και πιανίστας
Τέκνα	Αλφόνσο Αλμπένιθ και Laura Albéniz
Όργανα	πιάνο
Είδος τέχνης	μουσικοσυνθέτης, πιανίστας
Σημαντικά έργα	Ιμπέρια, Pepita Jiménez, Chants d'Espagne, Αστούριας, Córdoba και Merlin
Βραβεύσεις	Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής
Σχετικά πολυμέσα

Ο Ισαάκ Αλβένιθ (Isaac Manuel Francisco Albéniz y Pascual) (29 Μαΐου 1860 - 18 Μαΐου 1909) ήταν ισπανός βιρτουόζος πιανίστας, συνθέτης, δάσκαλος της μουσικής, μαέστρος, μουσικοκριτικός και διοργανωτής συναυλιών. Πολλές συνθέσεις του, μεταξύ των οποίων τα έργα Asturias (Leyenda), Granada, Sevilla, Cadiz, Cordoba, Cataluña, μεταγράφτηκαν για κιθάρα και αποτελούν κάποια από τα πιο σημαντικά έργα για το όργανο αυτό.

Βίος

Γεννήθηκε στο Camprodon της Καταλονίας από τον Ángel Albéniz και τη σύζυγό του Dolors Pascual και ως παιδί-θαύμα άρχισε να εμφανίζεται από την ηλικία των τεσσάρων ετών σε παραστάσεις παίζοντας πιάνο. Στα επτά του χρόνια πέρασε τις εισαγωγικές εξετάσεις στο Ωδείο των Παρισίων, δεν έγινε όμως δεκτός λόγω του νεαρού της ηλικίας του, και φοίτησε στο Ωδείο της Μαδρίτης.

Εννέα χρονών ξεκίνησε περιοδείες και εμφανίσεις στη Βόρεια Ισπανία με τον πατέρα του και την αδερφή του Κλημεντίνη (Clementina) ενώ στα δώδεκά του προσπάθησε να φύγει μόνος του μακριά από το σπίτι. Στα δεκαπέντε του είχε ήδη δώσει συναυλίες σε όλο τον κόσμο.

Μετά από μια σύντομη φοίτηση στο Ωδείο της Λειψίας κοντά στον Salomon Jadassohn, μαθητή του Φραντς Λιστ, στα 1876 συνέχισε στο Βασιλικό Ωδείο των Βρυξελλών στην τάξη του Louis Brassin, μαθητή του Moscheles. Από τη μαθητεία του και την εξάσκηση πρέπει να απέκτησε εντυπωσιακή πιανιστική τεχνική. Στα 1880 πήγε στη Βουδαπέστη, για να συναντήσει τον Φραντς Λιστ, χωρίς αποτέλεσμα όμως, καθώς ο τελευταίος έλειπε στην Βαϊμάρη της Γερμανίας.

Ο Αλβένιθ με την κόρη του Λάουρα

Στα 1883 συνάντησε το συνθέτη και δάσκαλο της μουσικής Φίλιππο Πεντρέλ (Felip Pedrell), που τον παρακίνησε να εμπνευστεί από την ισπανική μουσική παράδοση. Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε με τη μαθήτριά του Rosina Jordana και απέκτησε τρία παιδιά: την Blanca, τη Λάουρα (που έγινε ζωγράφος) και τον Αλφόνσο (ο οποίος σε νεαρή ηλικία έπαιζε στη Ρεάλ Μαδρίτης και αργότερα έγινε διπλωμάτης).

Δεν υπάρχουν ηχογραφήσεις, ώστε ν' ακούσουμε τον Αλβένιθ ως πιανίστα, διαβάζουμε όμως σε κριτική του 1886 πως ο Αλβένιθ είναι «παθιασμένος και φλογερός ερμηνευτής, ο οποίος άλλοτε εκφράζεται ποιητικά κι άλλοτε σχεδόν κακομεταχειρίζεται το πιάνο, κοντολογίς κάποιος ο οποίος παρασύρει και συναρπάζει τον ακροατή του»

Μεταξύ 1890 και 1900 ο Αλβένιθ έζησε στο Λονδίνο και το Παρίσι και έγραψε κυρίως όπερες (Μέρλιν, Λάνσελοτ). Γύρω στα 1900 άρχισε να υποφέρει από τα νεφρά του και ξανάρχισε να συνθέτει έργα για πιάνο. Στα 1909 τιμήθηκε με τον Μεγαλόσταυρο της Λεγεώνας της Τιμής στη Γαλλία, και λίγες εβδομάδες αργότερα (στις 18 Μαΐου) πέθανε σε ηλικία μόλις 48 ετών από νεφρική ανεπάρκεια στο Cambo-les-Bains και τάφηκε στην Βαρκελώνη.

Έργο

Ισαάκ Αλβένιθ. Πίνακας του Ramon Casas (Εθνικό Μουσείο Καταλονίας)

«Κυριαρχεί στο ευρύ κοινό η αντίληψη πως ο Αλβένιθ έχει γράψει μουσική για κιθάρα· και είναι αλήθεια πως οι κιθαρίστες έχουν οικειοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό κάποια από τα έργα του Αλβένιθ, ώστε τελικά ξεχνάμε πως ο συνθέτης τα έγραψε για πιάνο! Στην πραγματικότητα, ο Αλβένιθ αφιέρωσε σημαντικό μέρος της ενεργητικότητάς του σε έργα για τη σκηνή (όπερες και zarzuelas). Συνέθεσε επίσης λιγοστά ορχηστρικά έργα (μεταξύ των οποίων την Catalonia και το Concierto fantástico για πιάνο) και κάποια τραγούδια. Κατά το μεγαλύτερο μέρος του, όμως, το έργο του είναι αφιερωμένο στο πιάνο».

Η πρώτη σύνθεσή του που εκδόθηκε στα 1868 είναι η Marcha Militar. Τα προηγούμενα έργα του έχουν χαθεί. Οι συνθέσεις του μέχρι τη δεκαετία του 1880 ήταν επηρεασμένες από τα έργα των Μπαχ, Μπετόβεν, Σοπέν και Λιστ. Την εποχή αυτή έγραψε και πέντε θαρθουέλες (Zarzuela: είδος ισπανικής όπερας), απ' τις οποίες σώθηκαν οι δύο.

«Ο Σοπέν, ο Λιστ και η πιανιστική φιλολογία του 19ου αιώνα, τα ρυθμικά και μελωδικά ιδιώματα της ισπανικής μουσικής, ο ιμπρεσιονισμός και οι Γάλλοι συνθέτες συνέβαλαν σημαντικά στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας των έργων του. Εξάλλου, ο Αλβένιθ, όντας ο ίδιος εξαιρετικός πιανίστας, εισήγαγε με τις συνθέσεις του αξιοσημείωτες καινοτομίες στην τεχνική του πιάνου»

Προς το τέλος της δεκαετίας του 80 επηρεασμένος από την ισπανική μουσική παράδοση γράφει έργα σ' αυτό το ύφος, όπως την Ισπανική Σουίτα (Suite española, Op. 47, 1886) και τις Ταξιδιωτικές αναμνήσεις (Recuerdos de viaje). Την περίοδο αυτή συνθέτει πάνω από 50 έργα για πιάνο, που τα παρουσιάζει σε κονσέρτα και συναντά ενθουσιώδη υποδοχή από το κοινό.

Στα 1892 γράφει τα Ισπανικά Τραγούδια (Chants d'Espagne, Op. 232) και την ίδια περίοδο και τα οπερετικά του έργα Merlin, Henry Clifford, Pepita Jiménez καθώς και τα ορχηστρικά του έργα Ισπανική Ραψωδία (Spanish Rhapsody, 1887) και Καταλονία (Catalonia, 1899).

Από το 1905 μέχρι το 1909 ο Αλβένιθ αφιερώνεται στο μεγάλων διαστάσεων έργο του, τον κύκλο Iberia, που αποτελείται από 12 Εντυπώσεις (Impressions) (4 βιβλία με 3 έργα το καθένα), με πολλές φολκλορικές ισπανικές αναφορές. «Η Iberia θεωρείται πια ένας από τους στυλοβάτες του ρεπερτορίου του πιάνου. Πέρα από τις πυκνές φολκλορικές αναφορές, πέρα από το γόητρο και το κύρος που προσδίδει στο έργο η καταπληκτικά πιανιστική γραφή του, η Iberia μας κερδίζει τελικά χάρη στην ανακλητική της δύναμη. «Τα μάτια κλείνουν, σαν να θαμπώθηκαν από την ενατένιση τόσο πολλών εικόνων», έλεγε ο Ντεμπυσί για την Iberia (Debussy, 1987, σ. 251). Ταιριάζει εδώ, να διαβάσουμε τη λέξη Imageς (Εικόνες), με την έννοια που τη χρησιμοποίησε ο Ντεμπυσί στο ομώνυμο έργο του για πιάνο: ως εσωτερικά τοπία δηλαδή, ως ενδόμυχες εικόνες, ως ανασυνθέσεις της μνήμης·ως αντανακλάσεις μιας Iβηρικής τις οποίες προσκαλεί η νοσταλγία του αυτο-εξόριστου συνθέτη, που υπήρξε ο Αλμπένιθ·μιας Iβηρικής που βρίσκεται πιο κοντά στο όνειρο παρά στην πραγματικότητα.».

Τα τελευταία του έργα, Navarra και Azulejos (1909), δεν πρόλαβε να τα ολοκληρώσει και παρέμειναν ημιτελή.

Κατάλογος έργων

Όπερες

• Το μαγικό οπάλιο
• Henry Clifford
• Pepita Jiménez
• Merlin
• Lancelot (ανολοκλήρωτη)

Θαρθουέλες (Zarzuelae)

• Cuanto más viejo (Χαμένο)
• Catalanes de Gracia (Χαμένο)
• El canto de salvación (Χαμένο)
• San Antonio de la Florida
• La real hembra

Έργα για πιάνο

Παρτιτούρα από το έργο Iberia

• Tres suites antiguas (Τρεις αρχαίες σουίτες) (1885–1886)
• Chants d'Espagne, Op. 232
• Suite española (Ισπανική σουίτα), Op. 47. (Σ’ αυτή περιέχονται τα γνωστά: Granada, Cataluña, Sevilla, Cádiz, Asturias, Aragón, Castilla και Cuba)
• Suite española, Op. 97. (Με τέσσερα κομμάτια: Zaragoza, Sevilla, Cadix-gaditana, και Zambra granadina, 1889)
• España, Op. 165. [Με έξι κομμάτια: Preludio, Tango, Malagueña, Serenata, Capricho Catalán and Zortzico (1890)].
• Doce piezas características (Δώδεκα χαρακτηριστικά κομμάτια, 1888)
• Recuerdos de viaje (Ταξιδιωτικές αναμνήσεις), Op. 71. (Με εφτά κομμάτια: En el mar, Leyenda, Alborada, En la Alhambra, Puerta de Tierra, Rumores de la caleta, En la playa, 1886–1887)
• Iberia (Σουίτα για πιάνο)
• La Vega
• Navarra (Ολοκληρώθηκε από το μαθητή του Déodat de Séverac)
• Azulejos (ανολοκλήρωτο)
• Rapsodia española (Ισπανική ραψωδία, 1887)

Βιβλιογραφία, Διαδικτυακές παραπομπές

• Baytelman P., Isaac Albéniz: Chronological List and Thematic Catalog of his Piano Works. Warren, Michigan: Harmonie Park Press, 1993.
• Clark Walter Aaron, Isaac Albéniz: Portrait of a Romantic, Oxford University Press, New York 1999.
• Debussy C., Monsieur Croche et autres écrits. Saint-Amand: Éditions Gallimard, 1987.
• Kalfa J., Isaac Albéniz. La vocation de l’Espagne. Biarritz: Séguier, 2000.
• Leblon B., Flamenco. Arles: Cité de la musique / Actes Sud, 1995.
• Marco T., «Albéniz, Isaac». The New Grove Dictionary of Music and Musicians. S. Sadie (Ed). Vol. 1: 202-204. London: Macmillan, 1980.
• Mast P. B., Style and Structure in “Iberia” by Isaac Albéniz, Ph.D. dissertation, University of Rochester, Eastman School of Music, 1974.
• Sacre G., «Isaac Albéniz». La musique de piano. Dictionnaire des compositeurs et des oeuvres. Paris: Éditions Robert Laffont, 1998.
• Μασούρα Λήδα, Ισαάκ Αλμπένιθ (1860-1909): η μουσική του για πιάνο. Με την ευκαιρία των 100 χρόνων από το θάνατο του συνθέτη. Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας «Λίλιαν Βουδούρη»