Επαρχία Δωρίδας
Η επαρχία Δωρίδας ήταν επαρχία της Στερεάς Ελλάδας, στον νομό Φωκίδας.
Αποτελούσε, μέχρι την εφαρμογή του σχεδίου Ιωάννης Καποδίστριας, την δυτική από τις δύο επαρχίες του νομού Φωκίδας (η άλλη ήταν η Παρνασσίδα), με πρωτεύουσα το Λιδωρίκι. Παρ' όλο που δεν αποτελεί πλέον διοικητική μονάδα, η Δωρίδα συνεχίζει να οριοθετείται σαν μια ιστορική περιοχή του νομού η οποία περιλαμβάνει τους δήμους Βαρδουσίων, Ευπαλίου, Λιδωρικίου και Τολοφώνος. Έχει πληθυσμό 16.021 κατοίκους και έκταση 999 χμ².
Γεωγραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Συνορεύει βόρεια με τον νομό Φθιώτιδας, ανατολικά με την Παρνασσίδα, δυτικά με τον νομό Αιτωλοακαρνανίας και νότια βρέχεται από τον Κορινθιακό κόλπο.
Είναι ορεινή περιοχή με την Γκιώνα να απλώνεται στην ανατολική πλευρά της, τα Βαρδούσια κεντρικά και βόρεια και το Τρίκορφο στη δυτική Δωρίδα. Στο κέντρο της Δωρίδας υπάρχει η τεχνητή λίμνη του Μόρνου από την οποία υδροδοτείται και η Αθήνα και η οποία συγκεντρώνει τα νερά του Μόρνου ποταμού ο οποίος στην αρχαιότητα ονομαζόταν Δάφνος.
Μεγάλο μέρος των κατοίκων παραδοσιακά ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, και παλαιότερα (έως και τον 19ο αιώνα) μετακινούνταν εποχιακά για να ξεχειμωνιάζουν τα κοπάδια τους. Η έντονη εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση όμως έχει πλήξει την περιοχή εδώ και δεκαετίες.
Ιστορία της επαρχίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η επαρχία Δωρίδας δεν πρέπει να συγχέεται με την αρχαία Δωρίδα. Η πρώτη, κατά την αρχαιότητα, αποτελούσε τμήμα της Οζολίας Λοκρίδας (το νότιο τμήμα της) και της Αιτωλίας (το βόρειο). Είναι άγνωστο ακόμα πως της δόθηκε το όνομα αυτό, το οποίο έπαψε να χρησιμοποιείται για την περιοχή της αρχαίας Δωρίδας. Τον καιρό της Τουρκοκρατίας και αργότερα της γερμανικής κατοχής η Δωρίδα, λόγω του δυσπρόσιτου εδάφους της, υπήρξε ασφαλές καταφύγιο και ορμητήριο για κάθε απελευθερωτική κίνηση.
Κατά την τουρκοκρατία οι Τούρκοι κατέλαβαν το Μαλανδρίνο και το Λιδωρίκι. Τα υπόλοιπα χωριά της Δωρίδας ήταν ελεύθερα, χωρίς Οθωμανική διοικητική ή στρατιωτική παρουσία, και οι ελεύθεροι κάτοικοι της Δωρίδας αποκαλούσαν χλευαστικά «τουρκομάμουρα» και «βαλαχάδες» τους κατοίκους το δύο κατακτημένων χωριών. Στην Δωρίδα έδρασε και κυριάρχησε και ο περίφημος οπλαρχηγός Αστραπόγιαννος, ο οποίος καταγόταν από την γειτονική Παρνασσίδα. Πολλοί από τους γνωστούς ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, μεταξύ των οποίων ο Μακρυγιάννης, ο Πανουργιάς, ο Δήμος Σκαλτσάς ή Σκαλτσοδήμος, ο Τριαντάφυλλος Αποκουρίτης, ο Κωνσταντής Καλύβας καθώς και η λαϊκή ηρωίδα Μαρία Πενταγιώτισσα, κατάγονταν από την Δωρίδα.
Οι Έλληνες και οι Τούρκοι που συνυπήρχαν στα δύο χωριά, είχαν πολλές ομοιότητες στην κουλτούρα, συμμετείχαν από κοινού σε διάφορες εκδηλώσεις και πανηγύρια ενώ η μόνη φανερή διαφορά ήταν οι θρησκευτικές τους εκδηλώσεις.
Κατά την επανάσταση του 1821 ο Δήμος Σκαλτσάς, με τον Θεόδωρο Χαλβατζή και τους υπόλοιπους άνδρες του, κατάφερε να αναγκάσει τους Τούρκους να του παραδώσουν το Λιδωρίκι και το Μαλανδρίνο. Στην περιοχή έγινε και η μάχη των Πέντε Ορίων, με αρνητική έκβαση για τους Έλληνες αγωνιστές.
Μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου το 1826, ολόκληρη η Ρούμελη πέφτει στα χέρια των Τούρκων, οι οποίοι χτυπούν τη Δωρίδα και κάνουν επιδρομές σε πολλά χωριά. Οι Έλληνες των χωριών, λιγότεροι και με λιγότερο εξοπλισμό αμύνονταν ακόμα και πετώντας πέτρες. Το 1829 η οι Τούρκοι εγκατέλειψαν οριστικά την Δωρίδα.
Κατά την γερμανική κατοχή η Δωρίδα γνώρισε την βαρβαρότητα των Γερμανών με το κάψιμο πολλών χωριών της μεταξύ των οποίων και της πρωτεύουσάς της, του Λιδωρικίου.
Τα χωριά της Δωρίδας κατά ορεινά συγκροτήματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Χωριά ριζωμένα στα παρακλάδια της Γκιώνας, ο πληθυσμός που αναφέρεται είναι κατά την απογραφή του 1981[1]
| Σημερινή ονομασία | Πληθυσμός | Παλιά ονομασία |
|---|---|---|
| Λιδωρίκι | 790 | |
| Άγιοι Πάντες | 275 | Βίδαβη |
| Αμυγδαλιά | 692 | Πλέσσα |
| Ερατεινή | 692 | |
| Καρούτες | 111 | Καρούτανι |
| Λευκαδίτι | 192 | |
| Μαλανδρίνο | 343 | |
| Πάνορμος | 189 | Λεμονιά |
| Πεντάπολη | 575 | |
| Συκιά | 178 | |
| Σώταινα | 55 |
Χωριά στα αντερείσματα των Βαρδουσίων[1]
| Σημερινή ονομασία | Πληθυσμός | Παλιά ονομασία |
|---|---|---|
| Αλεποχώρι | 126 | |
| Αρτοτίνα | 326 | |
| Δάφνος | 141 | Βοστίνιτσα |
| Διακόπι | 282 | Γρανίτσα |
| Διχώρι | 109 | Κωστάριτσα |
| Ζοριάνος | 169 | |
| Κάλλιο | 104 | Βελούχοβο |
| Κερασιά | 85 | Σουρούστι |
| Κόκκινος | 111 | Λούτσοβος |
| Κονιακό | 144 | |
| Κουπάκι | 93 | |
| Κριάτσι | 42 | |
| Κροκύλιο | 225 | Παλαιοκάτουνο |
| Πενταγιοί | 182 | |
| Περιβόλι | 69 | Αγλαβίστα |
| Τρίστενο | 72 | Δρεστενά |
| Υψηλό χωριό | 73 | Νούτσομβρος |
Χωριά γύρω από το Τρίκορφο[1]
| Σημερινή ονομασία | Πληθυσμός | Παλιά ονομασία |
|---|---|---|
| Άβορος | 143 | |
| Βράϊλα | 120 | |
| Γλυφάδα | 391 | |
| Δροσάτο | 184 | Καρδάρα |
| Δωρικό | 98 | Σεβεδίκος |
| Ελαία | 325 | Βελενίκος |
| Ευπάλιο | 882 | Σουλές |
| Καλλιθέα | 391 | Ξυλογαϊδάρα |
| Κάμπος | 229 | |
| Καστράκι | 455 | Ομέρ Εφέντη |
| Κλήμα Ευπαλίου | 333 | |
| Μακρινή | 155 | Μακρύσι ή Μάκρες |
| Μαλάματα | 520 | |
| Μανάγουλη | 683 | |
| Μαραθιάς | 382 | |
| Μηλέα | 151 | |
| Μοναστηράκι | 509 | Νέα Κώμη |
| Παλαιοξάρι | 240 | |
| Περιθιώτισσα | 51 | |
| Ποτιδάνεια | 356 | Άνω Παλαιοξάρι |
| Πύργος | 28 | Καρούτια |
| Σεργούλα | 330 | |
| Στίλια | 149 | |
| Τείχιο | 258 | Λυκοχώρι |
| Τολοφώνα | 635 | Βιτρινίτσα |
| Τριζόνια | 249 | |
| Τρίκορφο | 315 | Βλαχοκάτουνο |
| Φιλοθέη | 292 | Γκουμαίοι |
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Φωκίδα net Αρχειοθετήθηκε 2021-05-25 στο Wayback Machine.
- Live-Pedia
- http://gym-lidor.fok.sch.gr/story/dorida1.htm Αρχειοθετήθηκε 2007-02-19 στο Wayback Machine.
Εξωτερικοί Σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Υπουργείο πολιτισμού, Η αρχαία Δωρίδα Αρχειοθετήθηκε 2011-07-14 στο Wayback Machine.
- http://www.krokilio.gr
- https://web.archive.org/web/20190128234733/http://www.makrinidoridos.com/