Ερρίκος Η΄ της Αγγλίας

Ερρίκος Η'
Βασιλιάς της Αγγλίας
Περίοδος	21 Απριλίου 1509 - 28 Ιανουαρίου 1547
Στέψη	24 Ιουνίου 1509
Προκάτοχος	Ερρίκος Ζ΄ της Αγγλίας
Διάδοχος	Εδουάρδος ΣΤ΄ της Αγγλίας
Γέννηση	28 Ιουνίου 1491 Παλάτι της Πλακεντίας, Γκρήνουιτς
Θάνατος	28 Ιανουαρίου 1547 (55 ετών) Ανάκτορο Ουάιτχωλ, Λονδίνο
Σύζυγος	Αικατερίνη της Αραγονίας Άννα Μπολέυν Τζέην Σέημουρ Άννα της Κλέβης Αικατερίνη Χάουαρντ Αικατερίνη Παρ
Επίγονοι	Μαρία Α΄ της Αγγλίας Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας Εδουάρδος ΣΤ΄ της Αγγλίας κ.α.
Οίκος	Οίκος των Τυδώρ
Πατέρας	Ερρίκος Ζ΄ της Αγγλίας
Μητέρα	Ελισάβετ της Υόρκης
Θρησκεία	Αγγλικανός αρχικά καθολικός
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Ο Ερρίκος Η΄ (αγγλ. Henry VIII, 28 Ιουνίου 1491 - 28 Ιανουαρίου 1547) του Οίκου των Τυδώρ ήταν βασιλιάς της Αγγλίας από τις 21 Απριλίου 1509 έως τον θάνατό του.

Η βασιλεία του χαρακτηρίστηκε από τα εξής γεγονότα: την Αγγλική Μεταρρύθμιση (που συμπεριλάμβανε το διαχωρισμό της αγγλικής Εκκλησίας από την επιρροή του Πάπα και τη διάλυση των μοναστηριών), την υπερ-συγκέντρωση εξουσίας στο πρόσωπό του, την ενεργή εξωτερική πολιτική, την προσάρτηση της Ουαλίας, την πρώτη διακυβέρνηση της Ιρλανδίας από Άγγλο μονάρχη, τη σκληρή συμπεριφορά του προς τους κορυφαίους συμβούλους του μετά την πτώση τους σε δυσμένεια, καθώς και τους έξι γάμους του. Έχει μείνει γνωστός στην ιστορία ως ένας εκ των περισσότερο διαβόητων Άγγλων μοναρχών.

Βιογραφία

Πρώτα χρόνια

Γεννήθηκε το 1491 στο Παλάτι της Πλακεντίας στο Γκρήνουιτς και ήταν το τρίτο παιδί και ο δεύτερος γιος του Ερρίκου Ζ΄ της Αγγλίας και της Ελισάβετ της Υόρκης. Είχε έξι αδέλφια από τα οποία τα τρία επιβίωσαν της βρεφικής ηλικίας, ενώ η μητέρα του πέθανε λίγο μετά τη γέννα του τελευταίου της παιδιού, Αικατερίνης, που δεν επέζησε. Βαπτίστηκε από τον επίσκοπο του Έξετερ, Ρίτσαρντ Φοξ, στο ναό των Φραγκισκανών που βρισκόταν κοντά στο παλάτι.

Σε ηλικία δύο ετών ορίστηκε κοντόσταυλος του Κάστρου του Ντόβερ και λόρδος φύλακας των Πέντε Λημένων. Το επόμενο έτος (1494) έλαβε τα αξιώματα του λόρδου διοικητή της Αγγλίας και του λόρδου λοχαγού της Ιρλανδίας και σύντομα έγινε ιππότης του Τάγματος του Λουτρού. Μία ημέρα μετά την τελετή της απονομής του τίτλου του ιππότη αναγορεύτηκε δούκας της Υόρκης και περίπου ένα μήνα μετά έγινε φύλακας των Αγγλο-Σκωτικών Συνόρων. Το 1495 έλαβε τον τίτλο του ιππότη της Περικνημίδας. Ο λόγος για τον οποίο έλαβε τόσους πολλούς τίτλους ήταν η επιθυμία του πατέρα του να κρατήσει τις θέσεις αυτές στην οικογένειά του αντί να τις μοιραστεί με ισχυρές ευγενείς οικογένειες.

Πνευματικά ενδιαφέροντα

Ο Ερρίκος είχε λάβει εξαιρετικά επιμελημένη μόρφωση και αγαπούσε τόσο πολύ τη μουσική, ώστε διατηρούσε ορχήστρα στα ανάκτορά του και συνέθετε και ο ίδιος ύμνους, ένας από τους οποίους εκτελείται και σήμερα στις αγγλικανικές εκκλησίες. Μιλούσε λατινικά, γαλλικά και ισπανικά και είχε κλίση στα μαθηματικά, το μεγάλο του πάθος όμως ήταν η θεολογία. Το 1521 δημοσίευσε τη μελέτη του «Ομολογία των επτά μυστηρίων κατά του Μαρτίνου Λούθηρου», για την οποία τού απονεμήθηκε από τον Πάπα ο τίτλος «Υπερασπιστής της Πίστεως».

Αρραβώνας

Το 1501 ο αδελφός του, Αρθούρος, Πρίγκιπας της Ουαλίας, παντρεύτηκε την Αικατερίνη της Αραγονίας, κόρη των βασιλέων Ισαβέλλας και Φερδινάνδου της Καστίλης. Ο γάμος αυτός δεν διήρκησε, όμως, πολύ και το επόμενο έτος ο Αρθούρος πέθανε σε ηλικία 15 ετών χωρίς να έχει αποκτήσει παιδιά. Έτσι, ο Ερρίκος ήταν πλέον διάδοχος του θρόνου, με τους τίτλους του πρίγκιπα της Ουαλίας, δούκα της Κορνουάλης και κόμη του Τσέστερ. Παρά τα νέα δεδομένα, ο βασιλιάς Ερρίκος ανέθεσε πολύ λίγα καθήκοντα στο γιό του και τον κρατούσε υπό συνεχή επιτήρηση, καθιστώντας τον ανέτοιμο για την ανάληψη του θρόνου.

Καθώς ο Ερρίκος Ζ΄ επιζητούσε την εδραίωση μια αγγλο-ισπανικής συμμαχίας, πρότεινε το γάμο της Αικατερίνης, Χήρας Πριγκίπισσας της Ουαλίας, με τον πρίγκιπα Ερρίκο. Μετά από την αποδοχή του γάμου από τους γονείς της Αικατερίνης και την παπική έγκριση με βάση τη μη ολοκλήρωση του γάμου της Αικατερίνης με τον Αρθούρο. Όμως, ο θάνατος της Ισαβέλλας της Καστίλης και τα προβλήματα με τη διαδοχή στο βασίλειό της έφεραν περιπλοκές και ο βασιλιάς Φερδινάνδος ήθελε η κόρη του να παραμείνει στην Αγγλία, σε αντίθεση με το βασιλιά Ερρίκο. Ο επικείμενος γάμος τέθηκε σε αναμονή και ο νεαρός πρίγκιπας Ερρίκος τον απέρριψε όταν έφτασε στην ηλικία των δεκατεσσάρων, ενώ η θέση της Αικατερίνης στην Αγγλία σιγουρεύτηκε με την αναγόρευσή της σε πρέσβειρα της Καστίλης από τον πατέρα της. Το 1506 ο Ερρίκος έλαβε τον τίτλο του ιππότη του Τάγματος του Χρυσόμαλλου Δέρατος από το Μαξιμιλιανό της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Ανάρρηση στο θρόνο

Ο δεκαοκτάχρονος Ερρίκος μετά τη στέψη του (1509).

Τον Απρίλιο του 1509 ο Ερρίκος Ζ΄ της Αγγλίας απεβίωσε σε ηλικία 52 ετών και ο πρίγκιπας Ερρίκος τον διαδέχθηκε σε ηλικία 17 ετών. Ξαφνικά ανακοίνωσε την πρόθεσή του να παντρευτεί την Αικατερίνη της Αραγονίας λέγοντας ότι ήταν η προθανάτια επιθυμία του πατέρα του, ανατρέποντας τις προσπάθειες του αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού να τον παντρέψει με την εγγονή του, Ελεονώρα της Αυστρίας. Ο γάμος έγινε σε μικρή τελετή στην εκκλησία του Γκρήνουιτς στις 11 Ιουνίου 1509 και το ζεύγος στέφθηκε στο Αββαείο του Ουέστμινστερ στο Λονδίνο στις 23 Ιουνίου με επακόλουθη λαμπρή τελετή.

Πρώτος γάμος

Το 1510 η Αικατερίνη γέννησε ένα θνησιγενές κορίτσι και την Πρωτοχρονιά του 1511 γέννησε ένα γιό, τον Ερρίκο, ο οποίος επέζησε μονάχα επτά εβδομάδες. Μετά από τις γέννες δύο θνησιγενών γιων (1513, 1515) το ζεύγος απέκτησε μια κόρη, τη Μαρία (1516). Η Αικατερίνη είχε εξαιρετική μόρφωση και ήταν πολύ ευσεβής, ενώ αποδείχθηκε σημαντική στη θέση της αντιβασίλισσας κατά τις εκστρατείες του Ερρίκου. Παρά το γάμο του με την Αικατερίνη που θεωρείτο "ασυνήθιστα καλός", ο Ερρίκος είχε πολλές ερωμένες και απέκτησε πολλά παιδιά.

Εξωτερική πολιτική

Κατά τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του την εσωτερική πολιτική ασκούσε ο καγκελάριος Τόμας Γούλσεϋ, μετέπειτα αρχιεπίσκοπος της Υόρκης, ενώ ο Ερρίκος ήταν απασχολημένος με πολέμους στην ηπειρωτική Ευρώπη, άλλοτε συμμαχώντας με τον Πάπα κατά του βασιλιά της Γαλλίας και άλλοτε συμμαχώντας με τον τελευταίο. Οι πόλεμοι αυτοί έληξαν χωρίς σημαντικά αποτελέσματα, έδειξαν όμως τη δύναμη της Αγγλίας και τη θέλησή της να θεωρείται υπολογίσιμος παράγοντας.

Το 1510 ο Ερρίκος προσπάθησε να αναθερμάνει τη συμμαχία του πατέρα του με το Λουδοβίκο ΙΒ΄ της Γαλλίας, ο οποίος βρισκόταν εν μέσω ενός πολέμου σε μια ασταθή συμμαχία με την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Όμως, σύντομα υπέγραψε και συνθήκη με το Φερδινάνδο της Καστίλης και μπήκε στη νεοσυσταθείσα αντι-γαλλική Ιερά Συμμαχία. Μετά από ανεπιτυχή εκστρατεία να επανακτήσει την Ακουιτανία -παλιά κτήση της Αγγλίας- το 1512, οι Αγγλο-Ισπανικές σχέσεις διαταράχθηκαν, αλλά και οι πλευρές συνέχισαν τις προσπάθειες. Τότε, ο Ερρίκος έπεισε τον αυτοκράτορα Μαξιμιλιανό να ενωθεί μαζί τους, έχοντας τη διαβεβαίωση του πάπα Ιούλιου Β΄ για τον τίτλο του "Μεγαλύτερου Χριστιανού Βασιλέως" και πιθανή στέψη του στο Παρίσι.

Η Αικατερίνη της Αραγωνίας ως νεαρή χήρα, από τον αυλικό ζωγράφο του Ερρίκου Ζ΄, Μίχαελ Σίττοβ (περ. 1502).

Ο Ερρίκος κατάφερε πλήγματα στο γαλλικό βασίλειο, αλλά η απουσία του ενθάρρυνε τον Ιάκωβο Δ΄ της Σκωτίας, σύμμαχο του Γάλλου βασιλιά, να εκστρατεύσει κατά της Αγγλίας. Όμως, ο αγγλικός στρατός υπό την ηγεσία της βασίλισσας Αικατερίνης νίκησε τους Σκώτους στη μάχη του Φλόντεν (1513), στην οποία πέθανε ο Ιάκωβος. Οι στρατιωτικές επιτυχίες κόστισαν πολύ στα οικονομικά του βασιλείου και ο Ερρίκος υπέγραψε συνθήκη με το Λουδοβίκο ΙΒ΄ σύμφωνα με την οποία η αδελφή του, Μαρία, θα παντρευόταν το Λουδοβίκο, παρά τον αρραβώνα της με τον Κάρολο, διάδοχο της Ισπανίας, που διαδέχθηκε και τον αυτοκράτορα Μαξιμιλιανό το 1519. Ο Λουδοβίκος πέθανε το 1515 και τον διαδέχθηκε ο εξάδελφός του, Φραγκίσκος.

Το 1518 ο καγκελάριος Γούλσεϋ οργάνωσε τη Συνθήκη του Λονδίνου για να ενώσει τα ευρωπαϊκά βασίλεια κατά της οθωμανικής απειλής. Το 1520 ο Ερρίκος και ο βασιλιάς Φραγκίσκος συναντήθηκαν στην Πεδιάδα του Χρυσού Υφάσματος κοντά στο Καλαί όπου ακολούθησε ένα δεκαπενθήμερο πολυτελών εκδηλώσεων. Παρά τις υποσχέσεις φιλίας των δύο μοναρχών, ο Ερρίκος είχε περισσότερα κοινά συμφέροντα με το νέο βασιλιά της Ισπανίας και αυτοκράτορα, Κάρολο, και όταν ο Κάρολος επιτέθηκε στη Γαλλία το επόμενο έτος, ο Ερρίκος προσφέρθηκε να διαμεσολαβήσει· αλλά χωρίς αποτέλεσμα σύντομα, η Αγγλία βρισκόταν στο πλευρό του Καρόλου εναντίων των Γάλλων. Ήθελε διακαώς να επανακτήσει παλιά εδάφη της Αγγλίας στη Γαλλία και ήθελε τη Βουργουνδία, πλέον κτήση του Καρόλου, αλλά και τη στήριξη του Αυτοκράτορα. Μια μικρή επίθεση στη βόρεια Γαλλία από τους Άγγλους δεν είχε αντίκτυπο. Εντωμεταξύ, ο Κάρολος αιχμαλώτισε το Φραγκίσκο της Γαλλίας στην Παβία και απέκτησε πλεονεκτική θέση. Βλέποντας τη νέα κατάσταση ο Ερρίκος αποχώρησε από τον πόλεμο με τη Συνθήκη του Μορ (1525).

Πρόβλημα της διαδοχής

Το ζήτημα που είχε κοσμογονικές συνέπειες στην πολιτική και θρησκευτική ιστορία της Αγγλίας και του δυτικού κόσμου, ήταν το πρόβλημα του διαδόχου του Βασιλιά. Μετά από σχεδόν 23 χρόνια γάμου, ο Ερρίκος επιθυμούσε διακαώς αρσενικό διάδοχο και αποφάσισε να διαζευχθεί την Αικατερίνη, ισχυριζόμενος ότι ο γάμος με τη χήρα του αδελφού απαγορευόταν από τη Βίβλο. Είχε άλλωστε βρει αντικαταστάτρια· μετά από σύντομη σχέση με τη Μαίρυ Μπολέυν, παθιάστηκε με την αδελφή της, Ανν, που ήταν κυρία επί των τιμών της βασίλισσας Αικατερίνης, αλλά εκείνη αρνήθηκε να γίνει ερωμένη του. Τότε, ο Ερρίκος αποφάσισε να διαζευχθεί την Αικατερίνη και να παντρευτεί την Ανν ελπίζοντας να αποκτήσει άρρενα διάδοχο. Όμως, το διαζύγιο χρειαζόταν παπική έγκριση και ο Πάπας Κλήμης Ζ΄ ήταν αιχμάλωτος του Καρόλου Ε΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Επειδή η Αικατερίνη ήταν θεία του Αυτοκράτορα, η παπική έγκριση δεν δόθηκε. Ο καγκελάριος Γούλσεϋ, ο οποίος θεωρήθηκε υπεύθυνος της αποτυχίας (τον βάρυναν άλλωστε και οικονομικές αποτυχίες), κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία, πρόλαβε όμως και πέθανε ενώ οδηγείτο στο Λονδίνο (1530). Τον διαδέχθηκε στο αξίωμα του καγκελάριου ο Τόμας Μορ, ο οποίος ήταν ευσεβής Καθολικός και δεν ενέκρινε το διαζύγιο. Έτσι, η εκτέλεση των σχεδίων του Βασιλιά ανατέθηκε στον Τόμας Κρόμγουελ, ενώ στη θέση του αρχιεπισκόπου του Κάντερμπερυ βρέθηκε ο Τόμας Κράνμερ, που έγινε ο υπεύθυνος για την Αγγλική Θρησκευτική Μεταρρύθμιση.

Πορτραίτο του Τόμας Μορ από τον Χανς Χολμπάιν το νεότερο (1527), Νέα Υόρκη, Συλλογή Frick.

Αυτονομία της Αγγλικής Εκκλησίας και δεύτερος γάμος

Τον Μάρτιο του 1532 η Βουλή των Κοινοτήτων ανακήρυξε τον Ερρίκο ως τη «μόνη κεφαλή, ανώτατο άρχοντα, προστάτη και υπερασπιστή» της Εκκλησίας. Ο Τόμας Μορ παραιτήθηκε αμέσως. Μετά από ταξίδι του στη Γαλλία ο Ερρίκος εξασφάλισε τη στήριξη τη βασιλιά Φραγκίσκου για τον επικείμενο γάμο του και παντρεύτηκε μυστικά την Ανν, η οποία σύντομα έμεινε έγκυος. Τον Ιανουάριο του 1533 έγινε ο επίσημος γάμος. Το Μάρτιο του 1533 η πριγκίπισσα Μαρία ανακηρύχθηκε νόθη, το Μάιο ο πρώτος γάμος του Ερρίκου κηρύχθηκε άκυρος και τον Ιούνιο η Ανν στέφθηκε βασίλισσα. Το Σεπτέμβριο γεννήθηκε η πρώτη κόρη του ζεύγους, Ελισάβετ. Ο Πάπας για τη στάση του αυτή τον αφόρισε και ο Ερρίκος απάντησε με δήμευση της εκκλησιαστικής περιουσίας, κατάργηση της δεκάτης του Πάπα επί των εκκλησιαστικών εσόδων, απαγόρευση των εφέσεων στη Ρώμη και κατάργηση του δικαιώματος του Πάπα να ορίζει τους επισκόπους της Αγγλίας.

Η περίοδος της εξουσίας του Κρόμγουελ -ήδη στο στενό κύκλο του Βασιλιά από το 1530- είναι συνδεδεμένη με την αιματηρή αυταρχικότητα του Ερρίκου. Ο Τόμας Μορ, που αρνήθηκε να τον αναγνωρίσει ως κεφαλή της Εκκλησίας, αποκεφαλίστηκε. Άλλα πενήντα άτομα αποκεφαλίστηκαν με το αιτιολογικό της εσχάτης προδοσίας, είτε γιατί όντως συνωμοτούσαν κατά κάποιον τρόπο, είτε γιατί είχαν βασιλική καταγωγή και αποτελούσαν κίνδυνο για τη δυναστεία των Τυδώρ.

Εκτέλεση της Ανν Μπολέυν

Σε αντίθεση με το πρότυπο της βασίλισσας της εποχής εκείνης, η Ανν ήταν μια ζωντανή, δυναμική, πολύ μορφωμένη και εξωστρεφής στις απόψεις της γυναίκα που δημιουργούσε εχθρούς. Ο Ερρίκος δυσφορούσε με την οξύθυμη συμπεριφορά της και μετά από μια ψευδή εγκυμοσύνη ή αποβολή (1534) θεωρούσε ότι η αποτυχία της να φέρει άρρενα διάδοχο ήταν προδοσία στον ίδιο. Ήδη συζητούσε την περίπτωση να αφήσει την Ανν και να αναζητήσει νέα σύζυγο.

Στα τρία χρόνια του γάμου τους η Ανν Μπολέυν δεν είχε δώσει στον Ερρίκο τον άρρενα διάδοχο που ποθούσε. Τον Ιανουάριο του 1536 η Αικατερίνη της Αραγονίας απεβίωσε, ακλόνητη στις απόψεις της για τα δικαιώματά της ως μόνη βασίλισσα. Εκείνη την περίοδο η Ανν ήταν έγκυος, όμως την ημέρα της κηδείας της Αικατερίνης ο Ερρίκος τραυματίστηκε σοβαρά στα πλαίσια ενός τουρνουά και, από το σοκ που υπέστη, η Ανν απέβαλε αγόρι. Παράλληλα, ο Βασιλιάς σύναψε σχέση με τη Τζέην Σύμουρ, πρώην κυρία επί των τιμών της Αικατερίνης και τωρινή της Ανν. Αποκεφαλίστηκε κατηγορούμενη άδικα για προδοσία και μοιχεία το Μάιο του 1536. Μαζί της εκτελέστηκαν συγγενείς της και μέλη της Αυλής.

Τρίτος γάμος και διάλυση των μοναστηριών

Μια μέρα μετά την εκτέλεση της Ανν, ο Ερρίκος αρραβωνιάστηκε την Τζέην Σύμουρ και την παντρεύτηκε δέκα μέρες μετά. Σε αντίθεση με την Ανν, η Τζέην περιγράφεται ως ήρεμη, αυστηρή και υπακουη, ενώ κέρδισε την αγάπη του λαού για τη συμπονετική της στάση απέναντι στην αδικημένη βασίλισσα Αικατερίνη και την κόρη της, Μαρία.

Τον Ιούνιο εκείνου του έτους ο Ερρίκος πέρασε την Πράξη της Δεύτερης Διαδοχής, σύμφωνα με την οποία τα παιδιά που αποκτούσε με τη Τζέην θα ήταν διάδοχοι του θρόνου, ενώ οι πριγκίπισσες Μαρία και Ελισάβετ ανακηρύσσονταν νόθες και αποκλείονταν από τη διαδοχή. Το 1537 η βασίλισσα Τζέην γέννησε ένα αγόρι, τον Εδουάρδο, αλλά πέθανε λίγες μέρες μετά τη γέννα. Μετά το θάνατό της ο Ερρίκος φόρεσε για ένα διάστημα μαύρα και φαινόταν να έχει πληγεί από την απώλεια.

Αμέσως, ξεκίνησε νέα αναζήτηση για σύζυγο. Το 1538 ο Κρόμγουελ είχε επικοινωνία με απεσταλμένους του αυτοκράτορα Καρόλου Ε΄ για σύναψη μυστικής συμφωνίας και έγιναν διάφορες προτάσεις για τα παιδιά του Βασιλιά: η πριγκίπισσα Μαρία θα παντρευόταν έναν από τους γιους του Ιωάννη Γ΄ της Πορτογαλίας, η πριγκίπισσα Ελισάβετ έναν από τους γιους του Φερδινάνδου της Ουγγαρίας (αδελφού του Καρόλου Ε΄) και ο μικρός Εδουάρδος μια από τις κόρες του Καρόλου Ε΄. Οι προτάσεις για γάμο του Ερρίκου με τη Χριστίνα της Δανίας, Χήρα Δούκισσα του Μιλάνου, την Άννα της Λωρραίνης, τη Λουίζα του Γκιζ και την Αμαλία της Κλέβης δεν ευδοκίμησαν.

Ταυτόχρονα, ο Κρόμγουελ αποζητούσε την εξάλειψη της "ειδωλολατρίας", δηλαδή του μέχρι πρότινος ισχύοντος Καθολικού δόγματος, στην Αγγλία και προχώρησε στη διάλυση του τόπου λατρείας του Αγίου Τόμας Μπέκετ στον Καθεδρικό του Κάντερμπερυ, έδρα της Εκκλησίας στη χώρα. Το ίδιο έτος ο πάπας αφόρισε τον Ερρίκο, ο οποίος έδωσε την έγκρισή του για ολική διάλυση των μοναστηριών στο βασίλειο και απαλλοτρίωση των εκκλησιαστικών περιουσιών το 1540.

Τέταρτος γάμος

Το 1540 ο Ερρίκος παντρεύτηκε την Άννα της Κλέβης, αδελφή του Δούκα της Κλέβης, για να έχει ερείσματα κατά του Γερμανού Αυτοκράτορα αλλά και σύμμαχο σε περίπτωση επίθεσης της Αγγλίας από Καθολικούς. Όμως, η αρχική εντύπωση που του προκάλεσε το πορτραίτο της Άννας, φιλοτεχνημένο από τον Χανς Χόλμπαϊν και αποφασιστικό στην επιλογή του Ερρίκου, δεν ήταν ίδια με εκείνη που είχε όταν τη συνάντησε. Η Άννα δεν είχε λάβει επίσημη μόρφωση και μπορούσε μονάχα να διαβάσει και γράψει στα γερμανικά, αλλά θεωρείτο ενάρετη, ευγενής και πειθήνια.

Ο γάμος δεν ολοκληρώθηκε ποτέ και σε έξι μήνες ακυρώθηκε. Παρόλα αυτά, ο Ερρίκος είχε καλές σχέσεις με την Άννα και της έδωσε τον τίτλο της "αδελφής του Βασιλιά" και σημαντική περιουσία στην Αγγλία. Είχε ακόμη καλές σχέσεις και με τις κόρες του Ερρίκου, ενώ η δεύτερη κόρη του, Ελισάβετ, ανέπτυξε ισχυρό και μακροχρόνιο δεσμό φιλίας με την Άννα.

Πέμπτος γάμος

Η αποτυχία του τέταρτου γάμου έδωσε στους πολυάριθμους εχθρούς του Κρόμγουελ, όπως τον ισχυρό Τόμας Χάουαρντ, Δούκα του Νόρφοκ, τον Στήβεν Γκάρντινερ, Επίσκοπο του Ουίντσεστερ, και το θεολόγο Τζον Φοξ, την ευκαιρία να στρέψουν τον Βασιλιά εναντίον του. Εντωμεταξύ, ο Ερρίκος είχε επικεντρώσει το ενδιαφέρον του στη δεκαεπτάχρονη Κάθριν Χάουαρντ, ανιψιά του Δούκα του Νόρφοκ που ήταν εχθρός του Κρόμγουελ. Τον Ιούνιο του 1540 ο Κρόμγουελ συνελήφθη με διάφορες κατηγορίες εις βάρος του. Αποκεφαλίστηκε ένα μήνα αργότερα και εκείνη τη μέρα ο Ερρίκος παντρεύτηκε την Κάθριν.

Η νέα βασίλισσα ήταν εξαδέλφη και πρώην κυρία επί των τιμών της Ανν Μπολέυν. Ο Ερρίκος ήταν ενθουσιασμένος μαζί της και της έδωσε πολύτιμα κοσμήματα και τις γαίες του έκπτωτου Κρόμγουελ. Πολύ γρήγορα η νεαρή Κάθριν συνήψε σχέση με τον αυλικό Τόμας Κάλπεπερ και προσέλαβε τον Φράνσις Ντήραμ, πρώην ανεπίσημο μνηστήρα και εραστή της, ως γραμματέα της. Σύντομα, η Αυλή ανέθεσε τη διαλεύκανση των υποθέσεων της Βασίλισσας στον Τόμας Κράνμερ που αποκάλυψε στο Βασιλιά την αλήθεια. Το 1542 η Κάθριν αποκεφαλίστηκε για προδοσία λόγω μοιχείας μαζί με τους Κάλπεπερ και Ντήραμ, αλλά και για την προηγούμενη έκλυτη ζωή της, στην ηλικία των 19 ετών.

Ο Βασιλιάς της Αγγλίας, Ερρίκος Η΄ Τυδώρ, πορτραίτο από τον Χανς Χολμπάιν τον νεότερο (1540).

Έκτος γάμος

Το 1543 ο Ερρίκος παντρεύτηκε την Κάθριν Παρ, που ήταν πλούσια, δύο φορές χήρα και πιστή Προτεστάντισσα. Εκείνη προσπάθησε υπογείως από τη θέση της ως βασίλισσα και αντιβασίλισσα να κάνει μεταρρυθμίσεις στην Καθολική Αγγλία. Παρότι για τις κινήσεις της αυτές κατηγορήθηκε στον Ερρίκο, κατόρθωσε να τον ημερέψει κάπως, να εξομαλύνει τις σχέσεις του με τις κόρες του και να επιζήσει, μάλιστα, του φοβερού συζύγου της (αν και έζησε λιγότερο από δύο χρόνια).

Εισβολή στη Γαλλία και η "Βίαιη Πολιορκία"

Ένα από τα πάγια ζητήματα της αγγλικής πολιτικής ήταν η επέκταση της ισχύος της στη Σκωτία που ήταν ανεξάρτητο βασίλειο και "παλαιός σύμμαχος" της Γαλλίας. Το 1539 οι σχέσεις του Ερρίκου με τον Κάρολο Ε΄ αναθερμάνθηκαν μετά το θάνατο της Αικατερίνης της Αραγονίας και της Ανν Μπολέυν. Συνήψαν μυστική συνθήκη και σχεδίασαν την εισβολή της Γαλλίας που επρόκειτο να γίνει το 1543, ενώ ο Ερρίκος μπήκε στον Ιταλικό Πόλεμο στο πλευρό της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας εναντίον της Γαλλίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Παράλληλα, προσπάθησε να εξολοθρεύσει τον πιθανό εχθρό του, της Σκωτία, που βρισκόταν υπό την ηγεσία του ανιψιού του, Ιακώβου Ε΄ (γιου της αδελφής του, Μαργαρίτας). Σε μια αποφασιστική ήττα των Σκώτων στο Σόλγουεϋ Μος (1542) ο Ιάκωβος πέθανε αφήνοντας μια νεογέννητη κόρη, τη Μαρία, στο θρόνο. Ο Ερρίκος ήλπιζε να ενώσει τα δύο βασίλεια παντρεύοντας το γιο του, Εδουάρδο, με τη μικρή Μαρία, σχέδιο με το οποίο συμφώνησε ο Λόρδος Άρραν, αντιβασιλέας της Σκωτίας, υπογράφοντας τη Συνθήκη του Γκρήνουιτς, αλλά η Βουλή της Σκωτίας διαφώνησε και την απέρριψε. Ως αποτέλεσμα, ξεκίνησε η "Βίαιη Πολιορκία" (1542-51), ενώ οι ταραχές στη Σκωτία συνέχισαν και μετά το θάνατο του Ερρίκου.

Παρόλο που ήταν στα πρόθυρα της σωματικής κατάρρευσης, ο Ερρίκος συμμάχησε με τον Κάρολο Ε΄ κατά του Φραγκίσκου Α΄ της Γαλλίας σ' έναν καταστρεπτικό από οικονομικής άποψης πόλεμο. Παρά την επιτυχία του στη Σκωτία, ο Βασιλιάς δίσταζε να επιτεθεί στη Γαλλία ως είχε αποφασιστεί προς ενόχληση του αυτοκράτορα Καρόλου. Τελικά, επιτέθηκε στη χώρα το 1544 με τους δούκες του Νόρφοκ (στο Μοντρέιγ) και του Σάφφοκ (στη Βουλώνη), όμως αρνήθηκε στον Κάρολο την επέλαση στο Παρίσι. Οι δυνάμεις του Καρόλου απέτυχαν και υπέγραψε ειρήνη με τη Γαλλία, αφήνοντας τον Ερρίκο χωρίς στήριξη. Η ανεπιτυχής εισβολή του βασιλιά της Γαλλίας στην Αγγλία και η αδυναμία του αγγλικού στρατού οδήγησαν στη Συνθήκη του Καμπ (1546) και ο Ερρίκος κράτησε υπό την κατοχή του τη Βουλώνη, αλλά τα οικονομικά της Αγγλίας βρίσκονταν στη χείριστη θέση. Η παράφορη ενεργητικότητά του ήταν τόση, που συνέχισε τον πόλεμο επί δύο χρόνια μετά την υπογραφή ειρήνης από τον Γερμανό Αυτοκράτορα και στοίχισε την απώλεια της ευκαιρίας υποταγής της Σκωτίας, λόγω ωμών χειρισμών.

Τελευταία χρόνια

Προς το τέλος της ζωής του, ο Ερρίκος ήταν παχύσαρκος και χρειαζόταν τη βοήθεια μηχανών για να κινηθεί. Πιθανώς υπέφερε από ποδάγρα, ενώ το τραύμα του από το τουρνουά του 1536 του προκάλεσε κύστη και χρόνιο πόνο. Ιστορικοί έχουν κάνει διάφορες εικασίες για ασθένειες από τις οποίες ίσως έπασχε. Πέθανε τον Ιανουάριο του 1547 σε ηλικία 55 ετών στο Παλάτι του Ουάιτχωλ και ενταφιάστηκε στο Παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου στο Κάστρο του Ουίνδσορ, στο πλευρό της Τζέην Σύμουρ. Σύμφωνα με την επιθυμία του, τον διαδέχτηκαν στον θρόνο με τη σειρά τα τέκνα του Εδουάρδος ΣΤ΄, Μαρία και Ελισάβετ, καθώς και η μικρανεψιά του λαίδη Τζέην Γκρέυ (για διάστημα εννέα ημερών πριν τη Μαρία).

Ιστορική αποτίμηση

Ο Ερρίκος χαρακτηρίστηκε από τους ιστορικούς ως «δεσπότης υπό τον μανδύα του νόμου», γιατί όλες του οι πράξεις ήταν σύμφωνες με το γράμμα του νόμου. Με το Κοινοβούλιο είχε άριστες σχέσεις και αυτό του οφείλει την ανάπτυξή του. Κατόρθωσε να κάνει σεβαστή την Αγγλία στο εξωτερικό και να μεγαλώσει το βασίλειό του ενώνοντας την Ουαλία με την Αγγλία (1536) και ανακηρυσσόμενος βασιλιάς της Ιρλανδίας. Το μεγάλο του κατόρθωμα ήταν η απεξάρτηση από τη Ρώμη, ενώ πίστευε πάντοτε στα βασικά δόγματα της θρησκείας με τα οποία είχε ανατραφεί.

Οικογένεια

Παντρεύτηκε έξι φορές και απέκτησε τους εξής απογόνους:

1) Αικατερίνη της Αραγονίας:

• κόρη (31 Ιανουαρίου 1510), θνησιγενής.
• Ερρίκος (1 Ιανουαρίου - 22 Φεβρουαρίου 1511), Δούκας της Κορνουάλης.
• γιος (15 Σεπτεμβρίου 1513), πέθανε λίγο μετά τη γέννα.
• γιος (Νοέμβριος 1514), πέθανε λίγο μετά τη γέννα.
• Μαρία Α΄ (1516 - 1558), Βασίλισσα της Αγγλίας.
• κόρη (10 Νοεμβρίου 1518), θνησιγενής.

2) Ανν Μπολέυν:

• Ελισάβετ (1533 - 1603), Βασίλισσα της Αγγλίας.
• γιος (Χριστούγεννα 1534), αποβολή ή ψευδοκύηση.
• γιος (1535), αποβολή.
• γιος (29 Ιανουαρίου 1536), αποβολή.

3) Τζέην Σύμουρ:

• Εδουάρδος ΣΤ΄ (1537 - 1553), Βασιλιάς της Αγγλίας.

4) Άννα της Κλέβης.

5) Κάθριν Χάουαρντ.

6) Κάθριν Παρ.

Από ερωμένες του απέκτησε:

• Χένρυ ΦίτςΡόυ (1519 - 1536), γιος της Ελίζαμπεθ Μπλάουντ, το μόνο αναγνωρισμένο νόθο παιδί του.
• Τόμας Στάκλεϋ (περ. 1520 - 1578), γιος της Ελίζαμπεθ Πόλλαρντ, συζύγου του σερ Χένρυ Στάκλεϋ.
• Ελίζαμπεθ Τέιλμποϋζ (περ. 1520 - περ. 1562), κόρη της Ελίζαμπεθ Μπλάουντ.
• Ρίτσαρντ Έντουαρντς (περ. 1523 - 1566), γιος της Άγκνες Έντουαρντς.
• Εθελρέντα Μωλτ (περ. 1527 - περ. 1559), κόρη της Τζόαν Ντίνγκλεϋ (γνωστής και ως Ντόμπσον), αναγνωρίστηκε από τον Τζον Μωλτ.
• Τζον Πέρροτ (1528 - 1592), γιος της Μαίρυ Μπέρκλεϋ, συζύγου του σερ Τόμας Πέρροτ.

Ακόμη:

• Κάθριν Κάρεϋ, μετέπειτα Λαίδη Νόλλυς (1524 - 1569), και Χένρυ Κάρευ, μετέπειτα Βαρόνος Χάνσντον (1526 - 1596), παιδιά της Μαίρυ Μπολέυν και του Ουίλλιαμ Κάρεϋ (σύμφωνα με μια πηγή της εποχής ήταν παιδιά του Βασιλιά).