Adolf Juzwenko
 Adolf Juzwenko podczas Konferencji Wikimedia Polska 2011 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Dyrektor | |
| Przynależność | |
| Okres urzędowania |
od 1990 |
| Odznaczenia | |
     
| |
i prof. Zieliński, 1981
Adolf Juzwenko (ur. 7 marca 1939 w Lisowcach) – polski historyk, doktor nauk humanistycznych, w latach 1990–2022 dyrektor Biblioteki Ossolineum, następnie Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Jest autorem prac naukowych i innych publikacji, szczególnie na temat stosunków polsko-rosyjskich.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodzony 7 marca 1939 w Lisowcach na zachodnim Podolu na Kresach Wschodnich[1] (obecnie w rejonie zaleszczyckim obwodu tarnopolskiego, Ukraina). Po wojnie, w wyniku zmiany granic, wraz z rodzicami, przyjechał w 1946 na Ziemie Zachodnie i zamieszkał na wsi pod Sobótką[2]; do Wrocławia przeprowadził się natomiast w 1956 roku[3]. Studiował historię na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie doktoryzował się u prof. Henryka Zielińskiego. W latach 1961–1990, jako pracownik naukowo-dydaktyczny Instytutu Historycznego, specjalizował się w dziejach polskiego ruchu niepodległościowego, zajmował się też historią Rosji i stosunkami polsko-rosyjskimi w XIX i XX wieku.
Działacz opozycji demokratycznej od lat 70. prowadził wykłady, odczyty i prelekcje tak w ramach Wrocławskich Czwartków Naukowych Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, jak również w Klubach Inteligencji Katolickiej i Wszechnicach „Solidarności”. Działacz i doradca NSZZ „Solidarność”, przewodniczący delegacji Zarządu Regionu Dolny Śląsk na I Krajowy Zjazd „Solidarności” (jesień 1981)[4].
Przed wyborami do Sejmu kontraktowego wyznaczonymi na 4 czerwca 1989, w kwietniu powołany przez Związek na przewodniczącego Wrocławskiego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”; funkcję tę pełnił do września 1989.
W 1990 powierzono mu funkcję dyrektora Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich PAN. Dzięki m.in. jego zabiegom 5 stycznia 1995 Sejm przyjął uchwałę nadającą Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich status fundacji prawa publicznego. Rada Kuratorów Ossolineum powierzyła mu w tym samym roku stanowisko dyrektora Zakładu im. Ossolińskich, które pełni do dziś[a]. W styczniu 2007 Senat Uniwersytetu Wrocławskiego uhonorował Adolfa Juzwenkę – „za konsekwencję działania i perspektywiczność myślenia” oraz za doprowadzenie do restytucji fundacji – Złotym Medalem Uniwersytetu Wrocławskiego.
W 1999 Juzwenko wynegocjował z braćmi Janem i Pawłem Tarnowskimi, właścicielami oryginalnego rękopisu Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, cenę 200 000 USD za to dzieło – 1/3 szacowanej wówczas jego wartości[b]. Kwotę tę zapłaciło miasto, a rękopis przechowywany jest w skarbcu Biblioteki Ossolineum. Z inicjatywy dyrektora Juzwenki i prezydenta miasta w 2016 powstało we Wrocławiu Muzeum „Pana Tadeusza”.
Od 1994 jest członkiem Polsko-Ukraińskiej Komisji do spraw Wspólnego Dziedzictwa Kulturalnego, a od 2001 przewodniczącym Rady Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu. W 2005 był członkiem Honorowego Komitetu Poparcia Lecha Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich. W 2008 przystąpił do stowarzyszenia Dolny Śląsk XXI. Od 2009 członek Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK). Jest także członkiem Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego[5].
18 stycznia 2016 zasiadł w Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa[6].
Został członkiem jury Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego[7].
29 kwietnia 2022 złożył na ręce Rady Kuratorów Ossolineum rezygnację ze stanowiska dyrektora. Rezygnacja ta została przyjęta, a Rada równocześnie wydała jednomyślną rekomendację na to stanowisko dr. Łukaszowi Kamińskiemu[8].
Nagrody i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]W 1989 został odznaczony przez prezydenta RP na uchodźstwie Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[9]. W 1993 otrzymał Złoty Krzyż Zasługi[10]. W listopadzie 2007 otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[11]. W 2006 otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski[12]. Postanowieniem Prezydenta RP z dnia 30 czerwca 2009 za wybitne zasługi w propagowaniu wiedzy o wspólnym dziedzictwie historycznym narodów tworzących Rzeczpospolitą Obojga Narodów został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[13]. W 2016 Rada Miejska Wrocławia przyznała mu tytuł Honorowego Obywatela Wrocławia[14] W 2018 został laureatem Nagrody „Rzeczpospolitej” im. Jerzego Giedroycia. W 2022 otrzymał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[15].
W 2019 r. otrzymał Nagrodę PAU im. Erazma i Anny Jerzmanowskich[16].
11 listopada został odznaczony Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę[17].
Dzieła wybrane
[edytuj | edytuj kod]- Adolf Juzwenko, Polska a „biała” Rosja, Warszawa 1973
- Adolf Juzwenko (red.), Rocznik Wrocławski, tomy od 1 do 9, wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, Wrocław, od 1994 do 2004, tom 9: ISBN 83-7095-073-6.
- Paweł Kowal, Jan Ołdakowski, Monika Zuchniak (red.); Adolf Juzwenko (autor wstępu), Nie jesteśmy ukrainofilami. Polska myśl polityczna wobec Ukraińców i Ukrainy, wyd. Kolegium Europy Wschodniej, Wrocław 2002, ISBN 83-89185-00-8.
- Jan Miodek, Adolf Juzwenko, Między teatrem a literaturą, wyd. Ossolineum, Wrocław 2004, ISBN 83-7095-071-X.
- Antoni Kuczyński, Adolf Juzwenko, Krystyn Matwijowski, Wrocławskie Studia Wschodnie 8 (2004), wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004, ISSN 1429-4168, AUW 2679
- Antoni Kuczyński, Adolf Juzwenko, Krystyn Matwijowski, Wrocławskie Studia Wschodnie 9 (2005), wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005, ISSN 1429-4168, AUW 2829
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Aktualne w lutym 2021.
- ↑ W ten sposób bracia Tarnowscy, których przodkowie kupili Pana Tadeusza od Władysława Mickiewicza, syna poety, stali się głównymi ofiarodawcami dzieła.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–1989. Tom 3, wyd. Ośrodek KARTA, Warszawa 2006.
- ↑ Przemysław Kucharczak, Wagony zamieniają się w sale wystawowe 03.10.2007, GN 39/2007.
- ↑ Jacek Antczak: Wrocławianie: 30 rozmów. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2008, s. 139–140. ISBN 978-83-245-8737-7.
- ↑ Encyklopedia Wrocławia. Jan Harasimowicz (red.). Wyd. III. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 329.
- ↑ Mariusz Kubik, Maciej Morawski: Stowarzyszenie RWE im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego / www.wolnaeuropa.pl. findglocal.com. [dostęp 2021-03-01]. (pol.).
- ↑ Członkowie Rady Ochrony Walk i Męczeństwa w kadencji 2013-2017. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. [dostęp 2016-03-03].
- ↑ Nagroda Historyczna Moczarskiego 2017. Dziesięć nominowanych książek. wyborcza.pl, 13 października 2017. [dostęp 2017-10-15].
- ↑ Beata Maciejewska: Koniec ery Adolfa Juzwenki. Ossolineum będzie miało nowego dyrektora. wyborcza.pl, 2022-05-01. [dostęp 2022-05-01]. (pol.).
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 99, nr 6 z 15 grudnia 1989.
- ↑ M.P. z 1993 r. nr 47, poz. 450
- ↑ Szef Ossolineum odznaczony medalem Gloria Artis. m.onet.pl, 8 listopada 2007. [dostęp 2013-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ M.P. z 2006 r. nr 76, poz. 761
- ↑ M.P. z 2009 r. nr 78, poz. 974 – pkt 1.
- ↑ Święto Wrocławia. Honorowi Obywatele odebrali tytuły. www.gazetawroclawska.pl. [dostęp 2016-06-24].
- ↑ M.P. z 2023 r. poz. 98
- ↑ Historyk Adolf Juzwenko otrzymał Nagrodę PAU im. Jerzmanowskich [online], Nauka w Polsce [dostęp 2019-05-21] (pol.).
- ↑ Ordery od prezydenta. Wśród odznaczonych m.in. Jan Pietrzak i bracia Golec [online], wiadomosci.dziennik.pl, 11 listopada 2022 [dostęp 2022-11-13] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jacek Antczak: Wrocławianie: 30 rozmów. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2008, s. 139–151. ISBN 978-83-245-8737-7.
- Polscy historycy
- Wykładowcy Uniwersytetu Wrocławskiego
- Absolwenci Uniwersytetu Wrocławskiego
- Działacze Ruchu Obywatelskiego „Polska XXI”
- Laureaci Nagrody im. Jerzmanowskich
- Honorowi obywatele Wrocławia
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
- Urodzeni w 1939