Vidi fonton por Mozambiko

{{Informkesto lando
| eonomo = Mozambiko
| nomoenlokalingvo = Mozambiko<br />''República de Moçambique''
| ĉefministro=Carlos Agostinho do Rosário
| lingvoj falde=jes
| loĝantaro = {{WikidataLoĝantaro}}
| loĝantaro-jaro = {{WikidataLoĝantaroDato}}
}}
[[Dosiero:Mozambique - traditional sailboat.jpg|eta|220px|{{centre|Tradicia fiŝkaptista [[boato]] ĉe la bordo de Madagaskaro}}]]

'''Mozambiko''' ({{lang-pt|Moçambique}}) estas granda lando ĉe orienta bordo de [[Afriko]].

== Datenoj ==
* '''Landkodo:''' MZ.
* '''E-nomo:''' Mozambika Popola Respubliko.
* '''Nacia nomo:''' ''República Popular de Moçambique''.
* '''Areo:''' {{unuo|799380|km²}} (35-a laŭ grandeco en la mondo).
* '''Politika sistemo:''' prezidenta respubliko.
* '''Ŝtatestro:''' prezidento [[Filipe Nyusi]].
* '''Ĉefurbo:''' [[Maputo]] (1,2 mln). Gravaj havenurboj estas [[Matola]] kaj [[Beira]].
* '''Loĝantaro:''' {{unuo|32.163}} milionoj (pritakso de [[2021]]), inter ili {{unuo|47|%}} [[makua lingvo|makua]], {{unuo|24|%}} [[conga lingvo|conga]].
* '''Ŝtatlingvo:''' [[portugala lingvo]].
* '''Kredantoj:''' [[kristanoj]] - {{unuo|62|%}}, [[islamanoj]] - {{unuo|19|%}}, [[Animismo|animistoj]] - {{unuo|4|%}}.
* '''Eksporto:''' naftoproduktoj, kotono, nuksoj, kopro, fruktoj, fiŝoj.
* '''Pokapa GNP:''' 80 $.
* '''Monunuo''': [[metikalo]] (''metical'').
== Historio ==
[[Portugala Mozambiko]] aŭ '''Portugala Orienta Afriko''' (oficiale ''Ŝtato de Orienta Afriko''<ref name="statoids.com">http://www.statoids.com/umz.html</ref> ĉe ties formado, kaj ''Transmara Provinco Mozambiko'' poste) estis strio de [[Portugalio|portugalaj]] transmaraj kolonioj kaj poste portugala transmara provinco laŭlonge de la sudorienta afrika marbordo, kiu nune formas la respublikon Mozambiko. Portugalaj komercaj setlejoj kaj, poste, kolonioj estis formita laŭlonge de la marbordo el 1498, kiam [[Vasco da Gama]] unuafoje atingis la mozambikan marbordon. [[Lourenço Marques (esploristo)|Lourenço Marques]] esploris la areon kiu estas nune [[Golfo Maputo]] en 1544. Li setlis konstante en la teritorio de la nuna Mozambiko, kie li pasis plej el sia vivo, kaj lia laboro estis sekvita de aliaj [[Portugaloj|portugalaj]] esploristoj, maristoj kaj komercistoj. Kelkaj el tiuj kolonioj estis regataj fine de la 19a jarcento de kolektivaj entreprenoj kiaj la Kompanio de Mozambiko kaj la Kompanio de Niaso.

La sendependeco de Mozambiko disde Portugalio okazis post sangelverŝa kolonia milito en kiu venkis la naciismaj fortoj de la [[FRELIMO]]. Post tio startis nova sangelverŝa milito, tiam enlanda milito inter la registaro de FRELIMO kaj la kontraŭ-frelimaj fortoj. Grandan parton de la moderna historio de Mozambiko okupis tiu severa kaj tre daŭra [[interna milito]], kiu finiĝis nur en oktobro [[1992]] per [[Ĝeneralaj Pacaj Interkonsentoj de Romo]]. Postmilita lando estis unu el la plej malriĉaj en la mondo, kie milionoj de loĝantoj estis rifuĝintoj. Laŭ kelkaj pritaksoj preskaŭ 2 mln. rifuĝintoj revenis al Mozambiko de 1992 ĝis 1995, ĉirkaŭ 4 mln. aliaj revenis al siaj hejmoj el aliaj regionoj de la granda lando.

Ekde 1992 Mozambiko konstruas multpartian demokratian ŝtaton kun libera merkato. Multaj fabrikoj kaj aliaj produktejoj estis privatigitaj. La penoj de registaro havis sian efikon: oni rimarkas signifan ekonomian kreskon de la lando. Al resaniĝo de mozambika ekonomio helpis ankaŭ depreno de grandegaj ŝuldoj al [[Klubo de Parizo]] kaj [[Usono]].

[[Joaquim Alberto Chissano]] estis la dua Prezidento de Mozambiko, kiu funkciis el 1986 al 2005. Li estas konsiderata kiel aŭtoro de la transformado de militdetruita lando Mozambiko en unu el la plej sukcesaj afrikaj demokratioj.<ref>Soares, Claire ([[23a de oktobro]] 2007). "Joaquim Chissano: Democrat among the despots". The Independent. [http://www.independent.co.uk/news/world/africa/joaquim-chissano-democrat-among-the-despots-397608.html] Alirita la 23an de Januaro 2013.</ref>

== Administra divido ==
{{Ĉefartikolo|Administra divido de Mozambiko}}
[[Dosiero:Maputo.jpg|eta|dekstra|450px|Panorama vido de [[Maputo]], ĉefurbo de Mozambiko.]]
Mozambiko estas dividita en dek [[provinco]]jn plus la ĉefurbo, kiu ĝuas provincan statuson. La provincoj estas dividitaj en 129 [[distrikto]]j, kaj tiuj ĉi en 405 "Postos Administrativos" (Administraj Lokoj) kaj en Localidades (Vilaĝoj).
{| border="0"
|style="vertical-align:middle;"|
# [[Provinco Cabo Delgado|Cabo Delgado]]
# [[Provinco Gaza|Gazo]]
# [[Provinco Inhambane|Inhambane]]
# [[Provinco Manica|Manica]]
# [[Maputo]] (urbo)
# [[Provinco Maputo|Maputo]]
# [[Provinco Nampula|Nampula]]
# [[Provinco Niassa|Niassa]]
# [[Provinco Sofala|Sofala]]
# [[Provinco Tete|Tete]]
# [[Provinco Zambezia|Zambezia]]
|width="230" style="vertical-align:middle;"| [[Dosiero:Mozambique Provinces numbered 300px.png|dekstra|200px|Mapo de provincoj de Mozambiko]]
|}

=== Vidu ankaŭ ===
* [[Ilha de Moçambique|Insulo Mozambiko]]

== Ekonomio ==
La [[inflacio]] estas de 7,9 % kaj nedungado 21 %. La [[MEP]] pokapa estas nur 320 usonaj [[dolaro]]j aŭ 204 [[eŭro]]j, tio estas [[malriĉeco]].

Tamen, dek sep jarojn post la longa kaj ruiniga interna milito (1975 – 1992) Mozambiko estas konsiderata kiel ekzemplo de sukcesa rekonstruo. La lando devas alfronti la mankojn de sia ekonomio, konceptita de la portugala koloniado, por kontentigi unue la bezonojn de la najbaraj landoj, aparte [[Sudafriko]]n. La alveno de novaj partneroj (Aŭstralio, Brazilo, Barato, ktp.) povus ŝanĝi la donitaĵojn en la ŝlosilaj sektoroj de energio, infrastrukturoj kaj minejoj.<ref>Aŭgusta CONCHIGLIA: [http://eo.mondediplo.com/article1562.html ''Avido ĉirkaŭ Mozambiko''] Le Monde Diplomatique en Esperanto, 1-a decembro 2009.</ref>

== Edukado ==
Dum kolonia tempo edukado ne estis atingebla por plejparto de nigrulaj mozambikanoj, tiam 93% de loĝantaro estis analfabetaj. Fakte plejparto de hodiaŭaj mozambikaj politikistoj ricevis kleron en paroĥaj lernejoj ĉe diversaj eklezioj.

Post la sendependiĝo atingebla edukado iĝis prioritato de mozambikaj registaroj. Tiel oni sukcesis malgrandigi parton de analfabetuloj ĝis triono. Bedaŭrinde, lastatempe konstruado de mezlernejoj kaj trejnado de instruistoj ne sekvis kreskon de loĝantaro, pro kio kvalito de edukado falas.

[[Universitato Eduardo Mondlane]] ({{lang-pt|Universidade Eduardo Mondlane}}) estas la plej malnova kaj kaj la plej granda universitato en Mozambiko. Situas en [[Maputo]]. Estas ĉirkaŭ 8000 studentoj. Estas fondita en [[1962]] en [[Maputo|Lourenço Marques]], ĉefurbo de [[Portugala Mozambiko]] sub la nomo ''Ĝeneralaj universitataj kursoj de Mozambiko'' ({{lang-pt|Estudos Gerais Universitários de Moçambique}}). En [[1968]] estis alinomita al Universitato de Lourenço Marques. Post sendependiĝo de Mozambiko ĝia ĉefurbo estis alinomita al Maputo, kaj la universitato ricevis la nomon de [[Eduardo Mondlane]] omaĝe al la estro de [[FRELIMO]].

== Ekstera politiko ==
[[Dosiero:African, Caribbean and Pacific Group of States member nations map.svg|60px]] Mozambiko apartenas al la [[AKP-ŝtatoj]], internacia organizaĵo de momente 77 nacioj el la regionoj [[Afriko]], [[Karibio]] kaj la [[Pacifika Oceano]].

Mozambiko, antaŭa [[kolonio]] de [[Portugalio]], neniam estis en la [[brita imperio]] sed estas membro de la [[Komunumo de Nacioj]]. Ĝi ankaŭ estas membro de la [[Komunumo de portugallingvaj landoj]].

== Referencoj ==
{{Referencoj}}

== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj}}

{{Afrika Unio}}
{{Komunumo de Nacioj}}
{{KPL}}
{{-}}
{{Bibliotekoj}}

[[Kategorio:Mozambiko| ]]
[[Kategorio:Portugalaj kolonioj]]
[[Kategorio:Membroj de la Komunumo de Nacioj]]
[[Kategorio:Administraj unuoj fonditaj en 1975]]