შეცვლილი გარემოებების გავლენა ვალდებულების შესრულებასა და მხარეთა შესაძლო მეორად მოთხოვნებზე - ნათია ჩიტაშვილი
შეცვლილი გარემოებების გავლენა ვალდებულების შესრულებასა და მხარეთა შესაძლო მეორად მოთხოვნებზე - ნათია ჩიტაშვილი
შეცვლილი გარემოებების გავლენა ვალდებულების შესრულებასა და მხარეთა შესაძლო მეორად მოთხოვნებზე - ნათია ჩიტაშვილი
naTia CitaSvili
sadisertacio naSromi
samarTlis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad
Tbilisi
2014
sarCevi
abreviaturebi ............................................................................................................................................................. 8
I. Sesavali ....................................................................................................................................................................13
II. Secvlili garemoebebis samarTlebrivi problematikis kvlevis
farglebi ...................................................................................................................................................................... 20
1. qarTuli samarTali unificirebuli kerZo samarTlis sivrceSi ........... 20
1.1. unifikaciis gavlena nacionalur samarTlebriv sistemaTa
ganviTarebaze ................................................................................................................................................ 20
1.2. unificirebuli samarTlis instrumentebi ............................................................. 22
2. kontinenturi da angloamerikuli samarTlis kvlevis mniSvneloba ... 27
2.1. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi germaniis samoqalaqo
sjuldebisa da civilisturi mecnierebis kvaldakval...................................... 27
2.2. angloamerikuli samarTlis gamocdileba _ absoluturi
pasuxismgeblobidan misi gamomricxavi garemoebebis aRiarebamde........... 29
III. forsmaJoris da Sesrulebis garTulebis zogadi saxelSekrulebo
principebi..................................................................................................................................................................... 33
1. zogadi saxelSekrulebo principis mniSvneloba ....................................................... 33
2. forsmaJoris, rogorc zogadi saxelSekrulebo principis, cneba ........... 34
3. forsmaJoris moqmedeba unificirebul kerZo samarTalSi ............................... 35
3.1.Uunidruas saxelSekrulebo principebi ....................................................................... 35
3.2. evropuli principebi da venis konvencia ................................................................. 37
4. forsmaJori rogorc pasuxismgeblobisagan ganTavisuflebis
safuZveli da misi samarTlebrivi maxasiaTeblebi......................................................... 38
5. forsmaJoris moqmedebis farglebi ........................................................................................ 40
6. Sesrulebis garTulebis zogad saxelSekrulebo principad
aRiareba sasamarTlo praqtikis mier ........................................................................................... 42
7. Sesrulebis garTuleba rogorc zogadi saxelSekrulebo
principi unificirebul kerZo samarTalSi............................................................................ 46
7.1. unidruas saxelSekrulebo principebi........................................................................ 46
7.2. evropuli principebi .................................................................................................................... 48
7.3. DCFR.............................................................................................................................................................. 49
8. Sesrulebis garTulebis da forsmaJoris funqciuri gansxvaveba
xelSekrulebis samarTlebriv bedTan mimarTebiT ......................................................... 51
IV. Sesrulebis garTulebisa da forsmaJoris analogi koncefciebi
ucxour samarTlebriv sistemebSi ....................................................................................................... 53
1. Secvlili garemoebebis mniSvnelobis aRiareba samarTlis
istoriuli ganviTarebis kvaldakval.......................................................................................... 53
2
2. forsmaJorisa da Sesrulebis garTulebis koncefciebis amsaxveli
ZiriTadi terminebi erovnul da ucxour samarTlebriv sistemebSi ............ 55
3. Secvlili garemoebebis safuZvliT pasuxismgeblobisgan
ganTavisuflebis sistemis formireba germanul samarTalSi.............................. 56
3.1. hiperinflacia germaniaSi da pasuxismgeblobisgan
ganTavisuflebis safuZvelTa aRmocenebis istoriuli pirobebi ............ 56
3.2. garTulebul valdebulebaTa pirobebSi saxelSekrulebo
pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis problema .................................................... 57
3.3. ortmanis Teoriis aRmoceneba ............................................................................................. 58
3.4. keTilsindisierebis principis gavlena garigebis safuZvlis
doqtrinis ganviTarebaze .................................................................................................................. 60
3.5. garigebis safuZvlis doqtrinis arsi da misi moqmedeba
sasamarTlo praqtikaSi ...................................................................................................................... 61
3.6. valdebulebiTi samarTlis reforma da misi konceftualuri
srulyofis Sedegebi.............................................................................................................................. 62
3.7. garigebis safuZvlis doqtrinis sakanonmdeblo reglamentacia
da Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sinaarsi ......................................... 64
3.7.1. Sesrulebis garTuleba da Secdoma garigebis
safuZvlebSi. .......................................................................................................................................... 66
3.7.2. Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegebi ............................. 68
3.8. Sesrulebis SeuZleblobis koncefciis axleburi mowesrigeba ....... 69
3.8.1. Sesrulebis SeuZleblobis saxeebi .................................................................... 69
3.8.2. Sesrulebis SeuZleblobis samarTlebrivi Sedegebi ....................... 75
3.8.3. praqtikuli da ekonomikuri (Sesrulebis garTuleba)
SeuZleblobis Tanafardoba .................................................................................................. 76
4. konceftualurad gansxvavebuli franguli samarTlebrivi sistema ...... 80
5. Secvlili garemoebebis samarTlebrivi reglamentacia
angloamerikul samarTalSi .................................................................................................................. 81
5.1. xelSekrulebis amaoebis inglisuri doqtrina................................................... 81
5.1.1. xelSekrulebis amaoebis moZRvrebis aRmoceneba .................................. 81
5.1.2. xelSekrulebis amaoebis samarTlebrivi maxasiaTeblebi ............ 84
5.1.3. xelSekrulebis amaoebis samarTlebrivi Sedegebi .............................. 86
5.2.Kkomerciuli ganuxorcieleblobisa da miznis amaoebis
amerikuli doqtrinebi ......................................................................................................................... 90
5.2.1. komerciuli ganuxorcieleblobisa da miznis amaoebis
doqtrinaTa moqmedebis farglebi .................................................................................... 90
3
5.2.2. komerciuli ganuxorcieleblobisa da miznis amaoebis
doqtrinaTa urTierTdamokidebuleba .......................................................................... 92
5.2.3. komerciuli ganuxorcieleblobis doqtrinis upiratesoba
da misi sakanonmdeblo reglamentacia ..................................................................... 93
5.2.4. komerciuli ganuxorcieleblobis doqtrinis gamoyenebis
samarTlebrivi winapirobebi .................................................................................................. 95
5.2.4.1. valdebulebis Sesrulebis obieqturi
ganuxorcielebloba............................................................................................................... 96
5.2.4.2. Sesrulebis xasiaTis arsebiTi cvlileba ....................................... 98
5.2.4.3. varaudi movlenis warmouSoblobis Sesaxeb rogorc
garigebis umTavresi safuZveli .................................................................................. 99
5.2.4.4. movalis arabraleuloba................................................................................. 100
5.2.4.5. gafarToebuli pasuxismgeblobis gamoricxva riskis
nagulisxmevi an saxelSekrulebo gadanawilebiT ................................. 101
5.2.5. komerciuli ganuxorcieleblobis samarTlebrivi Sedegi ....... 102
V. Sesrulebis garTulebisa da SeuZleblobis samarTlebrivi
winapirobebi ............................................................................................................................................................. 103
1. Secvlili garemoebebis doqtrinis gamoyenebis samarTlebrivi
winapirobebi qarTul samarTalSi................................................................................................. 103
2. Sesrulebis garTulebisa da SeuZleblobis gamoyenebis calkeul
winapirobaTa samarTlebrivi buneba ............................................................................................ 106
2.1. dabrkoleba .......................................................................................................................................... 106
2.2. dabrkolebis aRmoceneba xelSekrulebis dadebis Semdgom ............... 108
2.3. garemoebaTa uCveulo cvlileba ...................................................................................... 109
2.4. dabrkolebis aRmoceneba movalis kontrolis sferos miRma ........... 109
2.5. valdebulebis Seusruleblobis riski gamoiricxeba mxaris .............113
pasuxismgeblobis sferodan..........................................................................................................113
2.5.1. Teoria saxelSekrulebo riskis Sesaxeb da misi
gadanawilebis normatiuli wesi ......................................................................................113
2.5.2. pasuxismgeblobis sferos gansazRvra da saxelSekrulebo
riskis gadanawileba urTierTSeTanxmebiT ............................................................ 117
2.5.3. saxelSekrulebo pasuxismgeblobis dakisreba an
SezRudva-gamoricxva urTierTSeTanxmebiT ........................................................... 119
2.5.4. Secvlili garemoebebis momwesrigebeli normebis
imperatiuli Tu dispoziciuri samarTlebrivi buneba? ........................... 122
2.5.5. xelSekrulebaSi nagulisxmevi riskis ganmarteba............................. 124
4
2.5.6. arabraleuli Sesrulebis SeuZleblobis riskis
problema ................................................................................................................................................. 126
2.5.7. Semxvedri valdebulebis Sesrulebis riski da misi
samarTlebrivi Sedegebi ........................................................................................................... 127
3. dabrkolebis gaTvaliswinebis SeuZlebloba xelSekrulebis
dadebis dros ..................................................................................................................................................... 129
4. dabrkolebis Tavidan acilebis _ daZlevis an misi Sedegebis
aRmofxvris _ Semcirebis SeuZlebloba .................................................................................. 133
5. arabraleulobis winapiroba Secvlili garemoebebis
aRmocenebis konteqstSi ........................................................................................................................... 135
5.1. braleulobis obieqturi standarti .......................................................................... 135
5.2. bralis formebis mniSvneloba Sesrulebis garTulebisa da
SeuZleblobis dafuZnebisTvis .................................................................................................. 138
5.2.1. ganzraxva..................................................................................................................................... 138
5.2.2. gaufrTxilebloba da misi formebi (uxeSi da martivi) ............. 139
6. dabrkolebis moqmedebis xangrZlivoba .............................................................................. 142
7. Setyobinebis valdebuleba .............................................................................................................. 144
8. mizezobrivi kavSiri .............................................................................................................................. 148
VI. Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi......................... 149
1. Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebisa da saxelSekrulebo samarTlianobis
uzrunvelyofis meqanizmi ....................................................................................................................... 150
2. samarTlebrivi sistemebis konceftualuri midgomebis Sesaxeb ............. 152
3. Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba mxareTa
molaparakebis gziT ..................................................................................................................................... 154
3.1. keTilsindisierebis principis gavlena samarTlis institutebis
ganviTarebaze .............................................................................................................................................. 154
3.2. Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis mizniT
molaparakebis warmoebis valdebuleba keTilsindisierebis
principis dacviT .................................................................................................................................... 155
3.3. Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis mizniT
moTxovnis wardgenis valdebuleba ...................................................................................... 160
3.4 molaparakebis moTxovnis savaldebulooba da misi
uaryofis dauSvebloba ..................................................................................................................... 161
3.5. molaparakebis gamarTvis mizani da winapirobebi ......................................... 163
3.6. saxelSekrulebo daTqmebi molaparakebis warmoebis
valdebulebis Sesaxeb ....................................................................................................................... 165
5
3.7. molaparakebis warmoebis valdebulebis amsaxveli daTqmebis
gansxvaveba forsmaJoruli daTqmebisgan da pasuxismgeblobis
gamoricxvis sakanonmdeblo safuZvlebisgan............................................................... 168
3.8. molaparakebis valdebulebis darRvevis samarTlebrivi
Sedegebi ............................................................................................................................................................ 172
4. Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba
sasamarTlos mier .......................................................................................................................................... 174
4.1. saxelSekrulebo samarTlianobis uzrunvelyofis mizani ................... 174
4.2. saxelSekrulebo Tavisuflebis realizeba da mxareTa
saxelSekrulebo nebis aRsruleba........................................................................................ 176
4.3. sasamarTlos uflebamosilebis farglebi Secvlili
garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis procesSi ................................ 178
4.4. Secvlili garemoebebisadmi misadagebis SeuZlebloba da
xelSekrulebis Sewyveta sasamarTlos mier ............................................................... 180
VII. meoradi moTxovnis uflebebis sistema rogorc darRveuli uflebis
samarTlebrivi dacvis saSualebebis erToblioba ........................................................... 182
1. saxelSekrulebo fasis Semcireba ........................................................................................... 183
1.1. fasis Semcirebis samarTlebrivi arsi da mizani .......................................... 183
1.2. fasis Semcirebis moTxovnis uflebis ganxorcielebis
winapirobebi ................................................................................................................................................. 185
2. damatebiTi Sesruleba ......................................................................................................................... 188
3. zianis anazRaureba.................................................................................................................................. 192
3.1. zogadi daxasiaTeba ..................................................................................................................... 192
3.2. bralis mniSvneloba anazRaurebas daqvemdebarebuli zianis ........... 197
odenobis gansazRvrisaTvis .......................................................................................................... 197
3.3. zianis anazRaurebis valdebulebis gamoricxva mxareTa
saxelSekrulebo SeTanxmebiT ................................................................................................... 200
A4. xelSekrulebidan gasvla.............................................................................................................. 204
4.1. arsebiTi darRveva rogorc xelSekrulebidan gasvlis
uflebis winapiroba ............................................................................................................................ 204
4.2. Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis
SeuZlebloba rogorc xelSekrulebidan gasvlis winapiroba ................ 209
4.3. xelSekrulebaze uaris Tqmis dauSvebloba ....................................................... 214
4.4. Semxvedri valdebulebis Sesrulebisagan ganTavisuflebisa da
braleulobis urTierTmimarTeba xelSekrulebidan gasvlisas .............. 215
VIII. Secvlili garemoebebiT gamowveuli valdebulebis darRvevis
saxeebi da maTi mimarTeba meoradi moTxovnis uflebebTan .................................... 218
1. valdebulebis Sesrulebis interesi saxelSekrulebo
urTierTobaSi .................................................................................................................................................... 218
6
2. valdebulebis darRvevis unificirebuli kategoria rogorc
meoradi moTxovnis uflebebis gamoyenebis winapiroba ............................................ 219
3. Secvlili garemoebebiT warmoSobili Sesrulebis SeuZlebloba da
misi regulirebis xarvezebi ................................................................................................................ 221
3.1. Sesrulebis arabraleuli SeuZlebloba rogorc samoqalaqo
kodeqsiT gaTvaliswinebuli SeuZleblobis erTaderTi saxe ................... 221
3.2. meoradi moTxovnis uflebebisadmi mimarTeba
Sesrulebis SeuZleblobisas ...................................................................................................... 223
4. movalis mier vadis gadacilebisa da Secvlili garemoebebis
doqtrinis urTierTmimarTeba ............................................................................................................228
4.1. movalis mier vadis gadacilebis winapirobebi ................................................228
4.2. Secvlili garemoebebis gavleniT movalis mier vadis
gadacilebis warmoSobis SeuZlebloba ........................................................................... 232
5. Secvlili garemoebebiT ganpirobebuli nakliani Sesruleba da
gamosayenebeli meoradi moTxovnebi ............................................................................................ 233
5.1. nakliani Sesrulebis mowesrigebis sistemuri xarvezi
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsSi....................................................................................... 233
5.2. pasuxismgeblobis sakiTxi nakliani Sesrulebis pirobebSi da
Tanamdevi meoradi moTxovnebi ................................................................................................... 233
6. Secvlili garemoebebiT gamowveuli gulisxmierebis valdebulebis
darRveva rogorc xelSekrulebidan gasvlis winapiroba ..................................... 239
IX. pasuxismgebloba da misgan ganTavisufleba mesame piris mier
Sesrulebis garTulebis an SeuZleblobis gamomwvevi garemoebis
aRmocenebis safuZvliT ................................................................................................................................ 241
1. pasuxismgebloba valdebulebis Semsrulebel mesame pirTa
braleuli qmedebisTvis valdebulebis Sesrulebis dabrkolebisas ......... 241
2. SromiTi da valdebulebiTsamarTlebrivi urTierTobebis gansxvaveba
mesame pirTa qmedebisaTvis pasuxismgeblobis WrilSi ............................................ 244
3. mesame pirTa monawileobiT damyarebuli urTierTobebis gansxvaveba
sxva samarTlebrivi konstruqciebisagan.................................................................................245
4. mesame pirTa statusi da pasuxismgeblobisgan ,,ormagi
ganTavisuflebis~ wesi ............................................................................................................................. 246
X. daskvna.................................................................................................................................................................... 251
bibliografia ........................................................................................................................................................ 267
7
abreviaturebi
DA
qarTul enaze:
Tb. Tbilisi
ix. ixileT
mTarg. mTargmneli
red. redaqtori
t. tomi
Sead. SeadareT
ucxour enebze:
P
EC European Commission
9
UPICC International Institute for the Unification of Private Law
Art. Article
No. Number
Nr. Nummer
Para. Paragraph
UK United Kingdom
11
U. Pa. J. Int'l Econ. L. Pennsylvania Journal of International
Economic Law
Vol. Volume
12
I. Sesavali
1 Collins H., The Law of Contract, Cambridge University Press, New York, 2003, 10-11.
2 iqve, 1.
3 ix.: Surhone L.M., Timpledon M.T., Marseken S.F., Pacta Sunt Servanda: Brocard, Civil Law, Contract,
Clause, Law, Good Faith, Peremptory Norm, Clausula Rebus Sic Stantibus, Betascript Publishers, 2010,
yvelgan; Houtte H.V., Changed Circumstances and Pacta Sunt Servanda: Gaillard (ed.), Transnational Ru-
les in International Commercial Arbitration (ICC Publ. Nr. 480, 4), Paris, 1993, yvelgan, <http://tldb. uni-
koeln.de/TLDB.html>, [24.06.2014]; Zimmermann R., The Law of Obligations, Roman Foundations of the
Civilian Tradition, Oxford University Press, 1996, 576-581; Sharp M.P., Pacta Sunt Servanda, Colum. L.
Rev., Vol. 41, 1941, yvelgan, <http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/clr41&div=55&gse-
nt=1&collection=journals>, [24.06.2014]; Draetta U., Lake R.B., Nanda V.P., Breach and Adaptation on
International Contracts, An Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 178.
4 kontinenturi samarTlis sabaziso princips – Pacta Sunt Servanda – saerTo samar-
TalSi Seesatyviseba Doctrine of Consideration. ix. Hyland R., Pacta Sunt Servanda, A Meditation,
Va. J. Int'l L., Vol. 34, 1994, <http://heinonline.org/HOL/Print?collection=journals&handle=hein.journals/va-
jint34&id=417>, [24.06.2014].
5 kandelhardi r., realuri Sesruleba Tu zianis anazRaureba: saerTaSoriso kon-
sensusi? saiubileo krebuli `sergo jorbenaZe – 70~, Tb., 1996, 103; Houtte H.V., Changed
Circumstances and Pacta Sunt Servanda, in: Gaillard E.(ed.), Transnational Rules in International Commer-
cial Arbitration (ICC Publ. Nr. 480, 4), Paris, 1993, 105, 107, 108, <http://tldb.uni-koeln.de/TLDB.html>,
[24.06.2014]; Liu Ch., Newman M.S.(ed.), Remedies in International Sales, Perspectives from CISG,
UNIDROIT Principles and PECL, JurisNet, LLC, Huntington, New York, 2007, 653; Edlund H.E., Imbalance
in Long-Term Commercial Contracts, ERCL, Vol. 5, Issue 4, 2009, 431.
6 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
online.org/HOL/PDF?handle=hein.journals/amcomp40&collection=journals§ion=36&id=667&print=sec
tion§ioncount=1&ext=.pdf>, [23.07.2014], miTiTebulia: Liu Ch., Newman M.S. (ed.), Remedies in
International Sales, Perspective from CISG, UNIDROIT Principles and PECL, JurisNet, LLC, New York,
2007, 653. ix. aseve, Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract
13
Sekrulebo pirobebis Sesrulebis savaldebuloobas samoqalaqo
brunvis stabilurobis, saxelSekrulebo wonasworobis8 uzrunvelyo-
fisa da samarTlebrivi gansazRvrulobisaTvis.9 igi kerZo samarTlis
transnacionalur principad10 da saerTaSoriso savaWro samarTlis
qvakuTxedad aris aRiarebuli.11 aRniSnuli principis sicocxlis-
unarianobazea damokidebuli samoqalaqo brunvis bed-iRbali. ,,saxel-
mwifo valdebulia xeli Seuwyos brunvis tradiciebis Camoyalibebas,
rasac mosdevs am tradiciebiT STagonebuli adamianebi. is, visTvisac
es brunva warmoadgens faseulobas, visTvisac moTxovnilebaa, valde-
buleba Sesruldes, misTvis misaRebia adekvaturad faseuli sajaro
xelisufleba. aseTi adamiani msgavsi xelisuflebis Semoqmedi iqneba.
amdenad, xelisuflebisken gza samoqalaqo brunvis tradiciebze
gadis.~12
saxelSekrulebo urTierTobebSi Secvlili garemoebebis aRmo-
ceneba Tanamedrove samoqalaqo brunvis Tanamdevi riskia, romlis pi-
robebSic xelSekrulebis uzenaesobis principis13 SeuzRudavi gamoye-
neba saxelSekrulebo wonasworobisa da samarTlianobis xelyofas
Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing,
Saarbrücken, 2010, 8.
8 nebismieri xelSekruleba mis monawile subieqtTa Soris ganamtkicebs garkveul
wonasworobas sargeblisa da riskebis gadanawilebis TvalsazrisiT. Sesabamisad,
Tu erTi mxare xelSekrulebis safuZvelze ganicdis materialur danakargs, is ama-
ve garigebidan iRebs sanacvlo Rirebulebis sikeTes. ix. Roberts Th.E., Commercial
Impossibility and Frustration of Purpose: A Critical Analysis, Can. J.L. & Jurisprudence, Vol. 16, 2003, 137,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/caljp16&collection=journals&page=129>,
[24.06.2014].
9 Puelinckxin A.H., Frustration, Hardship, Force Majeure, Imprévision, Wegfall der Geschäftsgrundlage,
html>, [24.06.2014].
12 zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda – upiratesad adami-
anis uflebaTa WrilSi, eseebi, Tbilisis universitetis gamomcemloba, Tb., 2013, 181-
182.
13 ix.: Pacta Sunt Servarda ix.: Surhone L.M., Timpledon M.T., Marseken S. F., Pacta Sunt Servanda:
Brocard, Civil Law, Contract, Clause, Law, Good Faith, Peremptory Norm, Clausula Rebus Sic Stantibus,
Betascript Publishers, 2010, yvelgan; Houtte H.V., Changed Circumstances and Pacta Sunt Servanda:
Gaillard (ed.), Transnational Rules in International Commercial Arbitration (ICC Publ. Nr. 480, 4), Paris,
1993, yvelgan, <http://tldb.uni-koeln.de/TLDB.html>, [24.06.2014]; Zimmermann R., The Law of
Obligations, Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford University Press, 1996, 576-581; Sharp
M.P., Pacta Sunt Servanda, Colum. L. Rev., Vol. 41, 1941, yvelgan,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/clr41&div=55&gsent=1&collection=journals>,
[24.06.2014]; Draetta U., Lake R.B., Nanda V.P., Breach and Adaptation on International Contracts, An
Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 178.
14
ganapirobebs14 da winaaRmdegobaSi modis samoqalaqo brunvisaTvis
damaxasiaTebel sikeTeTa samarTliani gacvlisa da keTilsindisiere-
bis moTxovnebTan.15
xelSekrulebis urRvevobis principis SeuzRudavma gamoyenebam
SesaZlebelia samarTlianobis, gonivrulobisa da keTilsindisiere-
bis principTa xelyofa16 ganapirobos da am principTa umTavresi miz-
nis sawinaaRmdego Sedegi gamoiwvios17 saxelSekrulebo urTierTobeb-
Si Secvlili garemoebebis aRmocenebisas, rac samoqalaqo brunvisaT-
vis damaxasiaTebeli Cveuli riski da Tanamdevi movlenaa. saxelSekru-
lebo urTierTobis dros mxareTa mier winaswar gansazRvruli gare-
moebebi SeiZleba ise Seicvalos, rom mniSvnelovani gavlena iqonios
valdebulebis mboWav xasiaTze.18
Sesabamisad, Secvlili garemoebebis institutis kvlevis samar-
Tlebrivi mniSvneloba mWidrod ukavSirdeba valdebulebis Sesrule-
bis sakiTxs, vinaidan `es axali garemoebani gavlenas axdenen valde-
bulebis Semdgom bed-iRbalsa da mxareTa pasuxismgeblobis fargleb-
ze~.19 Tanamedrove msoflios yvela samarTlebriv sistemaSi valdebu-
lebis Sesruleba, miuxedavad valdebulebis warmoSobis safuZvlisa,
valdebulebiTi samarTlis erT-erTi umniSvnelovanesi institutia.20
Sesruleba valdebulebiTsamarTlebrivi urTierTobis funda-
menturi elementia, romelsac emsaxureba mxareTa urTierTsanacvlo
ufleba-movaleobebis ganxorcieleba. valdebulebis Sesrulebis fu-
Zemdeblur mniSvnelobaze isic metyvelebs, rom valdebulebiTi sa-
marTali saqarTvelos samoqalaqo kodeqsSi21 (SemdgomSi – ssk) Semde-
gi sityvebiT iwyeba: valdebulebis ZaliT kreditori uflebamosilia
mosTxovos movales raime moqmedebis Sesruleba. Sesruleba ,,valde-
14
Baranauskas E., Zapolskis P., The Effect of Change in Circumstances on the Performance of Contract,
Mykolas Romeris University, 4 (118), 2009, 198, <http://www.mruni.eu/lt/mokslo_darbai/jurisprudencija/
archyvas/dwn.php?id=226657>, [24.06.2014]. ix. aseve, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos
samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 6 ivlisis ganCineba saqmeze: #as-7-6-2010;
15 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis
saqmeTa palatis 2008 wlis 25 noemberis ganCineba saqmeze: #as-466-707-08.
16 Baranauskas E., Zapolskis P., The Effect of Change in Circumstances on the Performance of Contract,
lex.org/126400>, [23.07.2014]; Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract
Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing,
Saarbrücken, 2010, 9.
18 Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi
nawili, Tb., 2001, 399.
19 iqve.
20 ZlieriSvilis z., valdebulebis Sesruleba, Tb., 2006, 12.
21 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, saqarTvelos parlamentis oficialuri
gamocema, `uwyebani~, sakanonmdeblo damateba, #31, 1997.
15
bulebiTi urTierTobis sagania.~22 Secvlili garemoebebis mWidro
kavSiri valdebulebis SesrulebasTan, rogorc centraluri mniSvne-
lobis institutTan, amaRlebs sakiTxis mecnierul Rirebulebas da
zrdis misi kvlevis interess. aRsaniSnavnia, rom ,,Secvlili garemoe-
bebisadmi xelSekrulebis misadageba gansakuTrebiT mniSvnelovania
arastabiluri samoqalaqo brunvis pirobebSi, rac damaxasiaTebelia
postsabWouri qveynebisaTvis~23
amrigad, Secvlil garemoebaTa pirobebSi saxelSekrulebo boW-
vis problema umniSvnelovanesia rogorc iuridiuli abstrahirebis,
ise praqtikuli TvalsazrisiT.
nacionalur samarTlebriv sistemebsa da unificirebul saerTa-
Soriso kerZo samarTalSi aRiarebulia, rom Secvlili garemoebebis
aRmoceneba saxelSekrulebo urTierTobaSi forsmaJorisa (romanul
samarTalSi – vis major) da Sesrulebis garTulebis (hardship) or fuZem-
deblur, sabaziso koncefcias afuZnebs24 Tanamdevi samarTlebrivi Se-
degebiT. Sesrulebis garTuleba arsebobs maSin, rodesac xelSekru-
lebis dadebis Semdgom aRmocenebuli garemoebebis gavleniT25 valde-
bulebis aRsruleba moulodnelad aragonivrulad mZime tvirTs akis-
rebs movales.26 Sesrulebis garTuleba gulisxmobs obieqturad gan-
xorcielebadi valdebulebis Sesrulebis ukidures damZimebas, rome-
lic obieqturad ar gamoricxavs Sesrulebis SesaZleblobas27 da
romlis pirobebSic mxareTa interesebis upirvelesi samarTlebrivi
dacvis saSualeba Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misada-
gebaa. forsmaJori (Sesrulebis arabraleuli SeuZlebloba) ki gan-
sxvavebuli samarTlebrivi winapirobebiT warmoiSoba, romelic Tanam-
22 Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi
nawili, Tb., 2001, 28.
23 zoiZe b., sakonstitucio kontroli da RirebulebaTa wesrigi saqarTveloSi,
2011, 5-6.
26 Sharpe R.J., Injunctions and Specific Performance, 2nd ed., 1992, 10-10, 10-11, miTiTebulia: Yorio E.,
Thel S., Contract Enforcement, 2nd ed., Wolters Kluwer Law and Business, Aspen Publishers, 2011, 5-6.
27 Pizer L.K., Smith M.R. (eds. in Chief), Southerington T., Review of the Convention on Contracts for the
International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York,
2004, 261.
16
dev Sedegad Sesrulebis valdebulebisagan ganTavisuflebas moiaz-
rebs.28 Tumca, marTlmsajulebis evropuli sasamarTlos29 mtkicebiT,
forsmaJoris koncefcia ar SeiZleba Semoifarglos mxolod Sesru-
lebis absoluturi SeuZleblobis cnebiT, aramed igi moicavs mxaris
kontrolis miRma aRmocenebul uCveulo garemoebebs, romelTa Sede-
gebis aRmofxvra gonivruli windaxedulebisa da yvela saTanado
zrunvis miuxedavad, SeuZlebelia ukiduresad mZime danaxarjebis ga-
reSe.30
Sesrulebis garTuleba da SeuZlebloba mWidrod dakavSirebu-
li koncefciebia.31 maTi urTierTdamokidebulebis dadgena xSirad
Zalian rTulia, miT umetes, rom Sesrulebis SeuZlebloba ar moi-
cavs mxolod absoluturi, obieqturi SeuZleblobis SemTxvevebs. Se-
sabamisad, aucilebelia im gansxvavebis dadgena, romelic Sesrulebis
SeuZleblobisa da garTulebis arsebobisas pasuxismgeblobis sazR-
vrebs mijnavs; mniSvnelovania, Tu ra samarTlebrivi winapirobebiT
emijneba valdebulebis Sesrulebis garTuleba, rogorc Secvlili
garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis safuZveli, Sesrulebis
SeuZleblobas, rogorc valdebulebis Sesrulebisagan ganTavisufle-
bis safuZvels; sad gadis zRvari Sesrulebis valdebulebisagan gan-
Tavisuflebasa da Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misa-
dagebas Soris; garemoebaTa rogori cvlilebis pirobebSi SeiZleba
mxareebma gadaarCinon xelSekruleba (Secvlili garemoebebisadmi mi-
si misadagebis gziT) da ra SemTxvevaSia gamarTlebuli saxelSekru-
lebo boWvisgan movalis ganTavisufleba.
amrigad, naSromSi valdebulebis Sesrulebis garTuleba sapi-
rispiro cnebasTan – Sesrulebis SeuZleblobasTan urTierTkavSirSi
iqneba ganxiluli, romlis safuZvelze gamoikveTeba am ori samar-
Tlebrivi institutis Tanafardoba. winamdebare kvleva swored aR-
niSnuli koncefciebis analizs isaxavs miznad unificirebuli, an-
gloamerikuli da kontinenturi samarTlis civilisturi mecnierebis,
pozitiuri kanonmdeblobisa da sasamarTlo praqtikis Seswavlis sa-
fuZvelze.
28 Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French and
International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L., Vol.
15, No. 4, 2007, 483, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1154004>, [24.06.2014].
29 European Court of Justice (ECJ).
30 European Court of Justice, Judgment of 11 July, 1968, Case 4/68, Rec. 1968, 563,
<http://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/?uri=CELEX:61970CJ0011>, [24.06.2014].
31 `unidruas~ (Institut International pour l’Unification du Droit, UNIDROIT) instituti daarsda
1926 wels erTa ligis egidiT, kerZo samarTlis unifikaciis xelSewyobis mizniT.
saerTaSoriso savaWro xelSekrulebaTa principebis (UNIDROIT Principles of International
Commercial Contracts, in: Unif. L. Rev., 2004) 6.2.2-e muxlis me-6 oficialuri komentaridan
vlindeba, rom es koncefciebi xSirad imdenad uaxlovdeba erTmaneTs, rom
dazaralebuli mxaris gadasawyvetia samarTlebrivi dacvis romel saSualebas
gamoiyenebs.
17
naSromis meTodologiur safuZvlad gamoyenebulia rogorc
zogadmecnieruli _ istoriuli, agreTve, specialuri _ normatiuli,
dogmaturi da SedarebiTsamarTlebrivi kvlevis meTodebi.
Qistoriuli meTodis gamoyenebiT axsnil iqna Sesaswavli sa-
marTlebrivi koncefciebis aRmocenebisa da ganviTarebis ganmapirobe-
beli istoriuli safuZvlebi.
normatiuli da dogmaturi kvlevis meTodebis saSualebiT gan-
xorcielda calkeul cnebaTa Sinaarsis dadgena, normaTa sistema-
tizacia da iuridiuli analizi maTi urTierTkavSirSi ganxilvisa
da samarTlis sistemaSi kuTvnili adgilis gansazRvris gziT. xolo
komparativistuli meTodiT sxvadasxva samarTlebrivi sistemis ana-
logi institutebi Seswavlil iqna qarTul koncefciebTan urTier-
TkavSirSi.
naSromis farglebSi ganxorcielebuli kvleva aTi Tavis sa-
xiT aris Camoyalibebuli:
pirvel or TavSi warmoCenilia kvlevis sagani, mizani da
aqtualoba. gansazRvrulia Secvlili garemoebebis samarTlebrivi
problematikis kvlevis farglebi, romelic moicavs angloameriku-
li, kontinenturi da unificirebuli samarTlis kvlevis mecnieruli
da praqtikuli mniSvnelobis dasabuTebas da maTi gavlenis aRweras
nacionaluri samarTlis ganviTarebaze.
mesame Tavi eTmoba Secvlili garemoebebiT dafuZnebuli ori
umTavresi samarTlebrivi konstruqciis _ valdebulebis Sesrulebis
garTulebisa da forsmaJoris, rogorc zogadi saxelSekrulebo
principebis konceftualur analizs, maTi funqciuri daniSnulebis
kvlevas xelSekrulebis mboWav ZalasTan da samarTlebriv bedTan
mimarTebiT.
meoTxe Tavi eZRvneba Sesrulebis garTulebisa da forsmaJo-
ris analogi koncefciebis kvlevas ucxour samarTlebriv sistemebSi
da maTi iuridiuli maxasiaTeblebis analizs.
mexuTe Tavis farglebSi dawvrilebiT gamokvleulia Sesrule-
bis garTulebisa da forsmaJoris koncefciebis dafuZnebis samarT-
lebrivi winapirobebi da SemoTavazebulia damatebiTi winapirobebis
ganmtkicebis aucilebloba qarTul kanonmdeblobaSi.
meeqvse TavSi ganxilulia Secvlili garemoebebisadmi xelSek-
rulebis misadageba, rogorc valdebulebis Sesrulebis garTulebis
samarTlebrivi Sedegi; xelSekrulebis adaptaciis etapze gamosaye-
nebeli fuZemdebluri kerZosamarTlebrivi principebi; molaparakebis
warmoebis valdebulebis ganmamtkicebeli sakanonmdeblo normis
danergvis aucilebloba; sasamarTlos rolisa da uflebamosilebis
farglebi xelSekrulebis adaptaciasTan mimarTebiT; samarTlianobi-
sa da saxelSekrulebo wonasworobis aRdgenis mizani; mxareTa nebis
avtonomiisa da saxelSekrulebo Tavisuflebis SezRudvis sakiTxi
18
sasamarTlos mier Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis
misadagebis procesSi.
meSvide da merve Tavebi asaxavs xelSekrulebis adaptaciis
SeuZleblobis SemTxvevaSi warmoSobili valdebulebis darRvevis
saxeebisa da gamosayenebeli meoradi moTxovnis uflebebis urTierT-
mimarTebis sakiTxs. aRniSnul TavebSi warmoCenilia samarTlebrivi
dacvis saSualebebis gamoyenebis samarTlebrivi winapirobebis ana-
lizi.
mecxre Tavi mesame piris mier Sesrulebis garTulebis an
SeuZleblobis gamomwvevi garemoebis aRmocenebis safuZvliT pasu-
xismgeblobisgan ganTavisuflebis sakiTxis kvlevas moicavs. aRniS-
nuli Tavis farglebSi ganxilulia mesame piris statusi da pasuxis-
mgeblobisgan ganTavisuflebis safuZvlebi.
naSromis dasasruls, ganxorcielebuli kvlevis Sedegebi
Camoyalibebulia meaTe TavSi daskvnis saxiT, sadac SemoTavazebulia
ZiriTadi Semajamebeli Tezisebi da qarTuli kanonmdeblobis srul-
yofis winadadebebi.
19
II. Secvlili garemoebebis samarTlebrivi problematikis
kvlevis farglebi
36
juReli g. (red.), ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g., cercvaZe l.,
janaSia l., cercvaZe g., saxelSekrulebo samarTali, Tb., 2014, 20.
37 Zeller B., CISG and Unification of International Trade Law, Routledge-Cavendish, Taylor and Francis
Group, 2007, 37.
38 Hartkamp A.S., Hesselink M., Hondius E.H., Mak Ch., du Perron C.E.(eds.), Towards a European Civil
Code, 4th Revised and Expanded edition, Kluwer Law International, 2011, miTiTebulia wignSi:
juReli g. (red.), ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g., cercvaZe l.,
janaSia l., cercvaZe g., saxelSekrulebo samarTali, Tb., 2014, 21-22.
39 Mustill M. J. (Lord Justice), The New Lex Mercatoria: The First Twenty-five Years, In Liber Amicorum
for Lord Wilberforce, 149, Bos M. & Brownlie I. (eds.), 1987, reprinted in J. Int’l Arb., Vol. 4, 1988, 84.
40 rbili samarTlis arasakanonmdeblo kodifikaciebis Sesaxeb dawvrilebiT ix.
Jansen N., The Making of Legal Authority, Non-legislative Codifications in Historical and Comparative
Perspective, Oxford University Press, New York, 2010.
41
Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos samo-
qalaqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi nawili,
Tb., 2001, 1.
21
1.2. unificirebuli samarTlis instrumentebi
42
ix. United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (CISG) 1980, United
Nations Commission on International Trade Law, United Nations, New York, November, 2010 (United
Nations’ Publication – Sales No. E.10. V.14); aseve, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/text/text.html>,
[03.07.2014].
43
ix. UNIDR0IT Principles of International Commercial Contracts (UNIDROIT Contract Principles an
UPICC), International Institute for the Unification of Private Law (UNIDROIT), Rome, 2004. aseve,
<http://www.unidroit.org/english/principles/contracts/principles2004/integralversionprinciples2004-e.pdf>,
[20.06.2014].
44 ix. Principles of European Contract Law, Parts I and II - Revised 1998, Part III – 2002, <http://www.jus.-
22
li, romelsac upiratesoba mieniWeba Sidasaxelmwifoebriv kanonmdeb-
lobasTan mimarTebiT.48 venis konvencia xelmowerilia 76 qveynis49 mi-
er,50 man didi gavlena moaxdina araerTi saxelmwifos nacionaluri
kanonmdeblobis ganviTarebaze51 da dRemde samarTlis unifikaciis
orientirad rCeba.52 venis konvenciis mizania uzrunvelyos saerTaSo-
riso nasyidobis samarTlis erTianoba da saerTaSoriso vaWrobis ba-
rierebisgan ganTavisufleba. venis konvencia saerTaSoriso vaWrobis
sferoSi unificirebuli samarTlis yvelaze mniSvnelovani aqtia.53
evropuli principebi, unidruas saxelSekrulebo principebi da
venis konvencia kontinenturi (ZiriTadad, germanul-franguli) da an-
gloamerikuli (umTavresad, amerikul-inglisuri) samarTlis ZiriTa-
di kodifikaciebis amosavali principebisa da tradiciebis, samar-
Tlebrivi koncefciebisa da principebis Sejamebas axdens54 da kom-
promisuli midgomis gamomxatvelia.55 unidruas saxelSekrulebo
48
ix. saqarTvelos konstituciis me-6 II muxli.
49 The World of CISG, CISG contracting States wignSi: Will M.R., Twenty Years of International Sales Law
under the CISG (The UN Convention on Contracts for the International Sale of Goods, International
Bibliography and Case Law Digest, 1980-2000, Kluwer Law International, The Hague, London, Boston,
2000.
50
Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
Perspectives, Intersentia, 2011, 186.
51
Ferrari F.(ed.), The CISG and its Impact on National Legal Systems, Sellier, European Law Pulishers,
Munich, 2008,
<http://www.sellier.de/pages/downloads/9783866530782_leseprobe.pdf?code=4a8fb234920bc290ddcb75fd5
0df852a>, [20.06.2014]; Schwenzer I., Hachem P., The CISG - Successes and Pitfalls, Am. J. Comp. L., Vol.
57, 2009, 457-478, <www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/schwenzer-hachem.html>, [20.06.2014];
Schlechtriem P., Basic Structures and General Concepts of the CISG as Models for a Harmonisation of the
Law of Obligations, Juridica X/2005, <www.juridicainternational.eu/public/pdf/ji_2005_1_27.pdf>,
[20.06.2014].
52
Bonell M.J., The CISG, European Contract Law and the Development of a World Contract Law, Am. J.
Comp. L., Vol.56, Issue 1, 2008.
53
Spivack C., Of Shrinking Sweatsuits and Poison Vine Wax: A Comparison of Basis for Excuse under UCC
§2-615 and CISG Article 79, Pa. J. Int'l Econ. L., Vol. 27, 2006, 765,
<www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/spivack.html#34>, [20.06.2014].
54
Henseler P., Henseler & Partners Dusseldorf, Germany, The Application in the contracting states of the
United Nations Convention on Contracts for International Sale of Goods (CISG), 2007, 1, <http://www.hp-
egal.com/images/stories/aktuelles/cisg_application.pdf>, [15.06.2014]; Liu Ch., Remedies for Non-perfor-
mance: Perspectives from CISG, UNIDROIT Principles & PECL, 2003, 1, <http://www.jus.uio.no/sisu-
/remedies_for_non_performance_perspectives_from_cisg_upicc_and_pecl.chengwei_liu/1.2.html#97>,
[05.03.2014]. ix. aseve, venis konvenciis preambula: United Nations Convention on Contracts for
the International Sale of Goods (CISG) 1980, United Nations Commission on International Trade Law,
United Nations, (United Nationas Publication – Sales No. E. 10. V.14), New York, November, 2010, 1.
55
ix.: Liu Ch., Remedies for Non-performance: Perspectives from CISG, UNIDROIT Principles & PECL,
2003, 100,
<http://www.jus.uio.no/sisu/remedies_for_non_performance_perspectives_from_cisg_upicc_and_pecl.chen-
gwei_liu/1.2.html#97>, [10.05.2014]; Southerington T., Impossibility of Performance and Other Excuses in
International Trade, Publication of the Faculty of Law of the University of Turku, Private Law Publication
Series B:55, Turku, 2001, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/southerington.html>, [10.05.2014];
23
principebi miCneulia mniSvnelovan wingadadgmul nabijad samarTleb-
rivi Segnebisa da azrovnebis globalizaciis TvalsazrisiT,56 rom-
liTac mecnierebi Seecadnen SeeTavsebinaT saerTo da kontinenturi
savaWro samarTlis fuZemdebluri elementebi da SeemuSavebinaT saer-
TaSoriso komerciuli xelSekrulebebis mimarT moqmedi principebisa
da normebis unificirebuli sistema,57 miuxedavad monawile mxareebis
samarTlebrivi, politikuri Tu ekonomikuri maxasiaTeblebisa.58
unidruas saxelSekrulebo principebi, evropuli principebi da
DCFR ganekuTvnebian ,,rbili samarTlis~ arasakanonmdeblo kodifika-
ciebs da, vinaidan Camoyalibdnen politikuri sferosa da gavlenis
miRma, ar gamoxataven saxelmwifoTa nebas.59
unidruas saxelSekrulebo principebi SemuSavebul iqna umTav-
resi samarTlebrivi sistemebis warmomadgeneli samarTlis eqsperte-
bis mier, romlebic ar gamoxataven saxelmwifoTa interesebs da moq-
medebdnen profesiuli kompetenciis farglebSi.60 sakanonmdeblo xe-
lisuflebisgan gansxvavebiT, ,,rbili samarTlis~ SemmuSavebeli jgu-
febis moqmedebisa da arCevanis meti Tavisuflebis gamo, xsenebuli
samarTali gacilebiT moqnili da adaptirebadia saerTaSoriso savaW-
ro praqtikis cvalebad moTxovnebTan.61 xolo saxelSekrulebo samar-
Tali samarTlebriv sivrceSi gansakuTrebiT cvalebadia imisTvis,
rom daemorCilos kodifikaciebis mboWav Zalas.62 miuxedavad imisa,
rom unidruas saxelSekrulebo principebi ,,rbili samarTlis“ kodi-
fikaciebs ganekuTvneba, is ganixileba, rogorc mniSvnelovani svla
Nottage L., Changing Contract Lenses: Unexpected Supervening Events in English, New Zealand, U.S.,
Japanese and International Sales Law and Practice, 2008, 403, <http://ssrn.com/abstract=1105240>,
[10.05.2014].
56 maTiaSvili z., UNIDROIT- saerTaSoriso komerciul xelSekrulebaTa principebi,
Jurn. ,,saerTaSoriso samarTali~, #14, dekemberi, 2000, 6.
57 Fucci R.F., Hardship and Changed Circumstances as Grounds for Adjustment or Non-Performance of
Contracts, Practical Considerations in International Infrastructure Investment and Finance, Thelen Reid &
Priest LLP, American Bar Association Section of International Law, 2006,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/fucci.html>, [10.05.2014].
58
Slater S.D., Overcome by Hardship: The Inapplicability of the UNIDROIT Principles' Hardship Provisions
to CISG, Fla. J. Int'l L., Vol. 12, 1998, 238,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/slater.html>, [10.05.2014].
59
Jansen N., The Making of Legal Authority, Non-legislative Codifications in Historical and Comparative
Perspective, Oxford University Press, Oxford, 2010, 7; Carlsen A., Can the Hardship Provisions in the
UNIDROIT Principles be Applied when the CISG is the Governing Law? Copenhagen, Denmark, Pace Essay
Submission, 1998, <www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/carlsen.html#fn7>, [10.05.2014].
60
Carlsen A., Can the Hardship Provisions in the UNIDROIT Principles be Applied when the CISG is the
Governing Law? Copenhagen, Denmark, Pace Essay Submission, 1998,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/carlsen.html#fn7>, [10.05.2014].
61 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 3.
62 Farnsworth E.A., Closing Remarks, Am. J.Comp.L., Vol. 40, 1992, 699.
24
iuridiuli azrovnebis globalizaciisken63 da mniSvnelovan rols
asrulebs msoflio saxelSekrulebo samarTlis ganviTarebaSi.64
unidruas saxelSekrulebo principebi amave aqtis preambulaSi
dasaxelebulia, rogorc unificirebuli samarTlis saerTaSoriso
instrumentebis ganmartebisa da interpretirebis wyaro. aRniSnuls
adasturebs venis konvenciis me-7(2) muxlis Sinaarsi: konvenciiT pir-
dapir mouwesrigebeli sakiTxebi, romlebsac konvencia Seexeba, magram
ar axdens maT zust reglamentacias, unda daregulirdes im zogadi
principebiT, romlebsac aRniSnuli konvencia efuZneba an, maTi arar-
sebobis SemTxvevaSi, saerTaSoriso kerZo samarTliT gansazRvruli
gamosayenebeli samarTlis ZaliT.
iuridiul doqtrinaSi unidruas saxelSekrulebo principebi
miiCneva uzogades principebad venis konvenciis ganmartebis Tvalsaz-
risiT.65 aRniSnulis umTavres mizezad miCneulia unidruas saxelSek-
rulebo principebis Sesabamisoba rogorc venis konvenciis Sesabamis
debulebebTan, ise venis konvenciidan nawarmoeb uzogades principeb-
Tan. venis konvencia ganamtkicebs samarTlebriv debulebebs, romle-
bic aris sxvadasxva samarTlis sistemis Sedarebisa da maT Soris
miRweuli politikurad mxardaWerili kompromisebis Sedegi. Sesabami-
sad, venis konvencia misi debulebebis ganzogadebis gziT, qmnis zoga-
di saxelSekrulebo samarTlis safuZvels. unidruas saxel-
Sekrulebo principebi marTalia, pirdapir venis konvenciidan ar aris
nawarmoebi, magram isini SeiZleba gamoyenebul iqnes konvenciis gan-
martebisa da xarvezis SevsebisaTvis.66 aseve erovnuli sasamarTloebi
da saarbitraJo tribunalebi unidruas saxelSekrulebo principebs
venis konvenciisa da sxva saerTaSoriso unificirebuli samarTlis
institutebis ganmartebisa da Sevsebis wyarod ganixilaven.67
63
Perillo J.M., UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts: The Black Letter Text and a
Review, Fordham L. Rev., Vol. 43, 281, 1994, 282, <http://ir.lawnet.fordham.edu/flr/vol63/iss2/1/>,
[10.05.2014].
64
Bonell M.J., The CISG, European Contract Law and the Development of a World Contract Law, Am. J.
Comp. L., Vol. 56, 2008, 18, <http://cisgw3.law.pace.edu/cisg/biblio/bonell4.html#93>, [10.05.2014].
65 aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT ix.: Bonell M.J., The UNIDROIT Principles of International
Commercial Contracts and CISG – Alternatives or Complementary Instruments? Unif. L. Rev., Vol. 36, 1996,
26-39, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/ulr96.html#n31>,[20.07.2014];
Bonell M.J., An International Restatement of Contract Law: The UNIDROIT Principles of International
Commercial Contracts, 3rd ed., Ardsley, New York, 2005, 317, 320, 232; Garro A., Gap-Filling Role of the
UNIDROIT Principles in International Sales Law: Some Comments on the Interplay between the Principles
and the CISG, Tul. L. Rev., Vol. 69, 1995, 1149, <www.heinonline.org/HOL/PDF?handle=hein.journals/tulr-
69&collection=journals§ion=39&id=1165&print=section§ioncount=1&ext=.pdf>, [10.05.2014].
66 Magnus U., The General Principles of UN-Sales Law, published in English at 3 International Trade and
Business Law Annual, Australia, Int'l. Trade & Bus. L. Ann., Vol. 3, 1997, 33-56. miTiTebulia wignSi:
Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 42.
67 Bonell M.J., The Unidroit Principles and Transnational Law, Unif. L. Rev., Vol. 5, 2000, 199-218,
<http://www.heinonline.org/HOL/PDF?handle=hein.journals/droit2000&collection=journals§ion=0&id=
25
DCFR-is miRebamde, saxelSekrulebo samarTlis akademiuri Ri-
rebulebis mqone Tanamedrove principebad umTavresad unidruas
saxelSekrulebo principebi da evropuli principebi miiCneoda,68 ro-
gorc modeluri koncefciebi nacionaluri da saerTaSoriso samar-
Tlis kanonmdeblebisaTvis.69
evropuli kerZo samarTlis mecnieruli analizisa da kvlevi-
saTvis gansakuTrebiT mniSvnelovania DCFR-is Seswavla, romelic ki-
dev ufro akademiuri xasiaTis samarTlebriv instrumentad aris aRi-
arebuli iuridiul doqtrinaSi70 da mniSvnelovan gavlenas axdens ev-
ropuli saxelSekrulebo samarTlis ganviTarebaze.71
DCFR-is wesebi efuZneba evropul principebs da es ori samar-
Tlebrivi aqti mniSvnelovnad fesvgadgmulia venis konvenciaSi. aR-
niSnulis gaTvaliswinebiT SesaZlebelia iTqvas, rom xsenebuli sa-
marTlebrivi instrumentebi asaxaven me-20 saukunis komparativistuli
iuridiuli mecnierebis arss.72
amrigad, zemoxsenebuli unificirebuli aqtebis kvleva mniSvne-
lovania, rogorc erovnuli kanonmdeblobis ganmartebisa da srul-
yofis erT-erTi umTavresi saSualeba.73
Underlying the Draft Common Frame of Reference for European Private Law - What Roles for Fairness and
Social Justice?, Centre for the Study of European Contract Law Working Paper Series No. 2008/08, Munich:
Sellier, 2008, 1, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1270575>, [10.05.2014].
72 Ackermann Th., Beyond Expectation? An Essessment of the DCFR Rules on Contractual Damages,
statiaTa krebulSi: Wagner G.(ed.), The Common Frame of Reference: A View from Law And Econo-
mics, Sellier – European Law Publishers GmbH, Munich, 2009, 36.
73
Bonell M.J., The UNIDROIT Principles 2010: An International Restatement of Contract Law, Symposim
on the 2010 UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts: Towards a “Global” Contract
Law, October 28, 2011, 14,
<http://www.law.georgetown.edu/cle/materials/UNIDROIT/2011.pdf>, [10.05.2014]; UNIDROIT Principles
– The New Edition of the Principles of International Commercial Contracts Adopted by the
International Institute for the Unification of Private Law, 2004, 13,
<http://www.unidroit.org/english/publications/review/articles/2004-1-bonell.pdf>, [20.07.2014]. ix. aseve,
Dessemontet F., Use of the UNIDROIT Principles to Interpret and Supplement Domestic Law, 2002,
<http://www.unil.ch/webdav/site/cedidac/shared/Articles/Supplement%20Bull.%20CCI.pdf>, [10.05.2014].
26
2. kontinenturi da angloamerikuli samarTlis kvlevis mniSvneloba
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 14.
76 Riesenfeld S., The Impact of German Legal Ideas and Institutions on Legal Thought and Institutions in the
United States in the Reception of Continental Ideas in the Common Law World, Reimann M. (ed.), 1993,
1820-1920, 89, 95-96 .
77surgulaZe iv., xelisufleba da samarTali, germanulidan Targmna da Sesavali
werili daurTo o. gamyreliZem, Tb., 2002, miTiTebulia: zoiZe b., qarTuli samoqala-
qo kodeqsis Seqmnis istoriidan, Jurn. `qarTuli samarTlis mimoxilva~, 6/2003-1, 90.
78 Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb.,
2000, 82.
79 CaCava s., myidvelis meoradi uflebebis SedarebiTsamarTlebrivi analizi, Jurn.
`qarTuli samarTlis mimoxilva~, specialuri gamocema, 2004, 35.
80 German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH, Saarbrücken,
2005.
27
romelsac saqarTvelo dasavleTis kulturul samyarosTan unda dae-
kavSirebina da romliTac ganviTarebuli samarTlebrivi kultura sa-
qarTveloSic unda Semosuliyo, rac mniSvnelovanwilad moxda kide-
vac~.81
axali samarTlebrivi institutebis formirebisas ssk daemyara
evropul kodifikaciebs, gansakuTrebiT ki gaiziara germaniis valde-
bulebiTi samarTlis fundamenturi reformis safuZvelze ganxorcie-
lebuli konceftualuri srulyofis Sedegebi.
zemoTqmulis dasturad SeiZleba iTqvas, rom ,,principuli siax-
le saqarTvelos samoqalaqo kodeqsisa misi 398-e muxlia, romelic
exeba xelSekrulebis misadagebas Secvlili garemoebebisadmi. aseTi
norma rusul kodeqsSicaa da Tanamedrove evropul samarTalTan
harmonizaciis gavleniT Semovida postsabWour sivrceSi. am muxlis
SemotaniT erTgvarad dazustda xelSekrulebis savaldebulo xasia-
Ti. am muxlis mixedviT, xelSekruleba warmoCindeba rogorc cocxa-
li organizmi, romelic garemoebaTaA Sesabamisad SeiZleba saWiroeb-
des saxecvlilebas~.82
germaniaSi Secvlili garemoebebis analogi _ garigebis safuZ-
vlis rRvevis doqtrina sakanonmdeblo doneze mxolod 2002 wels
ganmtkicda. miuxedavad amisa, Secvlili garemoebebis mowesrigebisas
qarTuli samarTali gsk-is reformis Semdegdroindel regulirebas-
Tan mniSvnelovan saerTos avlens. ,,ramdenad paradoqsulic ar unda
iyos, isev germanul-qarTuli TanamSromlobis Sedegad, saqarTvelos
1997 wlis samoqalaqo kodeqsiT ufro adre iqna gaTvaliswinebuli
xsenebuli normebi~.83 aRniSnuli naTlad miuTiTebs, rom qarTveli
kanonmdebeli swrafad reagirebs samoqalaqo brunvis moTxovnebze,
xolo germaniaSi didi sifrTxiliT ekidebian sakanonmdeblo cvli-
lebebs. aseve `es gamowveulia imiT, rom germaniaSi aRniSnul refor-
maze muSaoba wlobiT mimdinareobda da qarTvel kanonmdebels saSua-
leba hqonda gascnoboda jer kidev SemuSavebis procesSi myof kanon-
proeqtebs... ase rom, qarTuli da germanuli samoqalaqo samarTlis
valdebulebiTi nawilic metwilad erTmaneTs Seesabameba.84 miuxeda-
vad aRniSnulisa, germanuli samarTlis gavleniT danergili qarTu-
li samarTlis araerTi koncefcia mniSvnelovnad scildeba germaniis
samoqalaqo sjuldebiT ganmtkicebul analog institutebs. aRniSnu-
85 Beale H., Hartkamp A. (eds.), Cases, Materials and Text on Contract Law, Oregon, Hart Publishing Oxford
and Portland, 2002, 1.
86 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York,
2012, 650.
87 Scott R.E., In (Partial) Defense of Strict Liability in Contract, Columbia Law and Economics Working
2nd Revised ed., Translated from German by Weir T., Oxford, Clarendon Press, 1987, 187.
89 Reimann M., Zimmermann R. (eds.), The Oxford Handbook of Comparative Law, Farnsworth A., Compa-
rative Contract Law, Part III, United States by Oxford University Press Inc., New York, 2006, 922.
29
er yvela aucilebeli, gonivruli da kanonieri saSualeba iqna gamo-
yenebuli.90
etapobrivad ganxorcielda mkacri pasuxismgeblobis kombinire-
ba braleuli pasuxismgeblobis principTan da am gziT angloame-
rikuli samarTali dauaxlovda kontinenturi samarTlis iuridiuli
azrovnebis sistemas. dResdReobiT angloamerikuli samarTali, kon-
tinenturi samarTlis msgavsad, inarCunebs mkacri pasuxismgeblobis
reJims calkeuli saxis darRvevebis mimarT. magaliTad, msgavsad kon-
tinenturi samarTlisa, pasuxismgebloba kvlav mkacria fuladi, gva-
rovnuli da unaklo nivTis miwodebis valdebulebebis darRvevis
SemTxvevaSi.91
movalis pasuxismgebloba SeiZleba SeizRudos92 aseve, mxareTa
mier dadgenili forsmaJoruli daTqmebiT,93 romelic TiTqmis yvela
samarTlis sistemisaTvis aris damaxasiaTebeli.94 am daTqmebiT kon-
trahentebi TviT xelSekrulebaSi uTiTeben im garemoebaTa Sesaxeb,
romelTa arseboba iwvevs maT ganTavisuflebas pasuxismgeblobisa-
gan.95 am SemTxvevaSi umniSvnelovanesia saxelSekrulebo pirobebiT
forsmaJoris samarTlebrivi Sedegebis detaluri gansazRvra mxareTa
mier.96
sagarantio pasuxismgebloba angloamerikul samarTalSi saxel-
Sekrulebo SeTanxmebiT ganmtkicebuli pasuxismgeblobis gamomricx-
veli garemoebebis garda, SeiZleba SeizRudos e.w. xelSekrulebis
amaoebis doqtriniT, romlis ganviTarebas dasabami daudo saqmem97
90 Reimann M., Zimmermann R.(eds.), The Oxford Handbook of Comparative Law, Farnsworth A., Compa-
rative Contract Law, Part III, Published in the United States by Oxford University Press Inc., New York,
2006, 922.
91 CitaSvili n., bralis mniSvneloba saxelSekrulebo pasuxismgeblobis gansazRv-
risaTvis, ,,samarTlis Jurnali~, #1, 2009, 159.
92 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 6
ivlisis ganCineba saqmeze: #as-7-6-2010. aRniSnul saqmeSi mxareebma saxelSekrulebo
SeTanxmebiT gansazRvres, rom isini droebiT gaTavisufldebodnen pasuxismgeb-
lobisagan xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli valdebulebebis Seusruleblobisas
forsmaJoruli garemoebebis moqmedebis periodSi, Tu isini gamowveuli iqneboda
gadaulaxavi, dauZleveli Zalis Sedegad.
93 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 33.
94 DiMatteo L.A., The Law of International Contracting, Kluwer Law International, The Hague, London,
98 ix. (1863)3b & S826, 122 ER 309 (QB). aRniSnul saqmeSi mxareTa bralisagan damoukideb-
lad daiwva musikaluri darbazi, romelic koncertis organizebisTvis iyo gankuT-
vnili. sasamarTlom gaauqma xelSekrulebis moqmedeba da orive kontrahenti gaaTa-
visufla saxelSekrulebo valdebulebisagan. ix. Poole J., Casebook on Contract Law, 9th ed.,
Online Resource Centre, Oxford University Press, Oxford, 2008, 565; Farnsworth E.A., Farnsworth on
Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, 2004, 627-632; Perillo J., Hardship and Its Impact on Contractual
Obligations: A Comparative Analysis, Roma, 1996, 4,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/perillo4.html>, [10.05.2014]; Southerington T., Impossibility of
Performance and Other Excuses in International Trade, Publication of the Faculty of Law of the University of
Turku, Private Law Publication Series B:55, Turku, 2001,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/southerington.html>, [10.05.2014]; Bridgeman C., Reconciling
Strict Liability with Corrective Justice in Contract Law, Fordham L. Rev., Vol. 75, 2007, 3035,
<http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=669504>, [10.05.2014].
99
Goldberg V.P., Excuse Doctrine: The Eisenberg Uncertainty Principle, J. Legal Analysis, Vol.2, No.1,
2010, 366, <http://jla.oxfordjournals.org/content/2/1/359.full.pdf+html>, [20.07.2014]; Smythe D.J., Bounded
Rationality, the Doctrine of Impracticability, and the Governance of Relational Contracts, S. Cal. Interdisc.
L.J., Vol. 13, No. 2, 2003-2004, 228,
<http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=799328>, [20.07.2014].
100 absoluturi saxelSekrulebo valdebulebis magaliTi iyo saqme _ Paradine v. Jane,
English Rep. 897 [K.B.1647], romelSic gamtkicebuli iyo Secvlili garemoebis miuxeda-
vad valdebulebis mkacri dacvis principi. ix.: Chen-Wishart M., Contract Law, 2nd ed.,
Oxford University Press, 2008, 386; Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of
Contract Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Pub-
lishing, Saarbrücken, 2010, 23.
101 Implied Terms.
102 ix.: Treitel G.H., The Law of Contract, 9th ed., Sweet and Maxwell, London, 1995, 779; Brunner Ch.,
Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-performance in
International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 89.
103 Blum B.A., Chemerinsky E., Epstein R., Gilson R. F., Krier J.E., Neumann R.K., Syverud K.D., Warren E.,
Farndsworth E.A., Hazard G.S., Wolfman B.(eds.), Contracts, Examples and Explanations, 3rd ed., Aspen
Publishers, New York, 2004, 455.
104 aRniSnulis gamo aSS-m termini SeuZlebloba Secvala ganuxorcieleblobiT. ix.
Treitel G.H., The Law of Contract, 9th ed., Sweet and Maxwell, London, 1995, 793.
31
loba absoluturi pasuxismgeblobis principis gamonaklisad iqna
daSvebuli.105
droTa ganmavlobaSi doqtrinis moqmedeba gafarTovda:106 sasa-
marTloebi iyenebdnen mas ara mxolod im SemTxvevaSi, rodesac val-
debulebis Sesruleba xelSekrulebis sagnis ganadgurebiT SeuZlebe-
li xdeboda, aramed rodesac qarwyldeboda mxareTa mosalodneli
saxelSekrulebo interesi da xelSekrulebis mizani xdeboda amao.
miuxedavad imisa, rom valdebulebis Sesruleba obieqturad kvlav
ganxorcielebadi iyo,107 samarTlianoba moiTxovda Sesrulebis val-
debulebisagan ganTavisuflebas.108
amrigad, marTalia, angloamerikuli samarTali ar icnobs ter-
minebs ,,forsmaJori~ da ,,Sesrulebis garTuleba~109, magram Secvlili
garemoebebis problematikasTan mimarTebiT moqmedi ,,xelSekrulebis
miznis amaoebisa~110 da ,,komerciuli ganuxorcieleblobis~111 doqtri-
nebis Seswavla kontinenturi samarTlis koncefciebTan urTierTkav-
SirSi, samarTlis sistemebis konceftualuri midgomebis warmoCenis
TvalsazrisiT, gansakuTrebiT mniSvnelovania.
105 Jacobs D.L., Legal Realism or Legal Fiction? Impracticability Under the Restatement (second) of
Contracts, New York, Com. L.J., Vol. 87, 1982, 289, <http://heinonline.org/HOL/LandingPage?collection-
=journals&handle=hein.journals/clla87&div=70&id=&page=>, [20.07.2014].
106 Blum B.A., Chemerinsky E., Epstein R., Gilson R. F., Krier J.E., Neumann R.K., Syverud K.D., Warren E.,
Farndsworth E.A., Hazard GS. , Wolfman B. (eds.),Contracts, Examples and Explanations, 3rd ed., Aspen
Publishers, New York, 2004, 456.
107 Treitel G.H., The Law of Contract, 9th ed., Sweet and Maxwell, London, 1995, 779.
108 Blum B.A., Chemerinsky E., Epstein R., Gilson R. F., Krier J.E., Neumann R.K., Syverud K.D., Warren E.,
Farndsworth E.A., Hazard GS., Wolfman B.(eds.), Contracts, Examples and Explanations, 3rd ed., Aspen
Publishers, New York, 2004, 456.
109
Perillo J., Hardship and its Impact on Contractual Obligations: A Comparative Analysis, Roma, 1996, 1,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/perillo4.html>, [10.05.2014].
110
Frustration of Purpose.
111
Commercial Impracticability.
32
III. forsmaJoris da Sesrulebis garTulebis zogadi
saxelSekrulebo principebi
112 Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 710,
<www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [24.06.2014].
113 SakiaSvili b., saxelSekrulebo valdebulebis Sesrulebis SeuZlebloba, sadi-
sertacio naSromi iuridiul mecnierebaTa kandidatis samecniero xarisxis mosapo-
veblad, Tb., 1997, 6.
114 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 31.
115 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 39.
116 magaliTad, unidruas saxelSekrulebo principebi saerTaSoriso savaWro pala-
tis (International Chamber of Commerce (ICC)) mier gamoyenebul iqna holandiuri samar-
Tlis ganmartebis saSualebad. ix. Award in ICC Case No. 8486. originali daculia
germanulad, J.D.I., 1998, 1047-1049. inglisuri Targmani ixileT: Y. B. Com. Arb. 1999, 162-
173, UNILEX, <http://www.trans-lex.org/create_pdf.php?docid=208486UNILEX>, [20.07.2014],
by Berger K.P., International Arbitral Practice and the UNIDROIT Principles of International Commercial
Contracts, Am. J. Comp. L., Vol. 46, 1998, 140,
<www.heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/amcomp46&id=1&size=2&collection=journals&inde
x=journals/amcomp#150>, [06.07.2014]. kerZod: holandielma gamyidvelma Turq myidvelTan
gaaforma xelSekruleba Saqris mwarmoebeli danadgaris damzadebisa da damon-
taJebis Taobaze. gamosayenebel samarTlad xelSekrulebiT ganisazRvra holandiis
kanonmdebloba. xelSekrulebis dadebis Semdeg myidvelma SeTanxmebuli fasis
gadaxdaze uari ganacxada Saqris mwarmoebeli danadgaris mimarT bazarze
moTxovnis mkveTri Semcirebis safuZvliT. mas Semdeg, rac uSedegod dasrulda
mxareTa molaparakeba Secvlili garemoebebisadmi xelSekruelbis misadagebis
Taobaze, holandielma gamyidvelma uari Tqva xelSekrulebaze da moiTxova zianis
33
2. forsmaJoris, rogorc zogadi saxelSekrulebo principis, cneba
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 15.
118 Pizer L.K., Smith M.R. (eds. in Chief), Southerington T., Review of the Convention on Contracts for the
International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York,
2004, 259.
119 Wright C., Force Majeure Clauses and the Insurability of Force Majeure Risks, The Construction Lawyer,
10.12.1986 at 41-43, 13 Iran-U.S. C.T.R. 199, 211-12, Y.B. Com. Arb. 1988, 319; Mobil Oil Iran Inc. v.
Islamic Republic of Iran, Award No. 311-74/76/81/150-3 of 14.07.1987 at para.117.
121 pasuxismgeblobisgan sruli ganTavisufleba moqmedebs maSinac, rodesac fors-
maJoruli garemoeba mxolod xelSekrulebis nawilze axdens gavlenas, magram
aqarwylebs xelSekrulebis arss. ix. Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation,
Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert
Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 63.
122 iqve.
34
a, aerTianebs da ganazogadebs sxvadasxva samarTlebrivi siste-
misTvis niSandobliv Taviseburebebs, ris safuZvelzec sakuTar cne-
baSi moiazrebs misTvis aucilebeli winapirobebis sistematizirebul
katalogs da, Sesabamisad, miiCneva saxelSekrulebo samarTlis uzo-
gades principad.123
123 ix.: Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 109.
Semdgomi miTiTebebiT: Magnus U., Force Majeure and the CISG, In the International Sale of Goods
Revisited, edited by Sarcevic and Volken, The Hague, 2001, 8; Kessedjian C., Competing Approaches to
Force Majeure and Hardship, Int'l Rev. L. & Econ, Vol. 25, 2005, 430, <www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/-
kessedjian.html>, [10.02.2014]; Barry N., Force Majeure and Frustration, Am. J. Comp. L., Vol. 27, 1979,
231,<www.heinonline.org/HOL/PDF?handle=hein.journals/amcomp27&collection=journals§ion=22&id-
=245&print=section§ioncount=1&ext=.pdf>, [10.02.2014]. calkeuli avtori aviTarebs sawi-
naaRmdego pozicias mosazrebisa, rom venis konvenciis 79-e muxli angloamerikuli
da kontinenturi samarTlis `kompromisis~ Sedegia. sawinaaRmdego Sexedulebis
Tanaxmad, xsenebuli muxli mxolod zedapirul, moCvenebiT harmonias amyarebs am
or principulad gansxvavebul samarTlebriv sistemas Soris.
124 Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 714,
<http://www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [10.02.2014].
125 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 106.
Semdgomi miTiTebebiT: Bonell M. J., An International Restatement of Contract Law: The Unidroit
Principles of International Commercial Contracts, 3 rd ed., Ardsley, New York, 2005, 148; Magnus U., Force
Majeure and the CISG, In The International Sale of Goods Revisited, Sarcevic, Volken (eds.), The Hague,
2001, 28-29.
126 ix. Official Comment 6.2.1, UPICC,
<www.unilex.info/dynasite.cfm?dssid=2377&dsmid=109294>, [10.02.2014].
35
ganTavisuflebis safuZvlebis aRniSnuli terminebiT asaxva ganpiro-
bebuli iyo erovnuli samarTlis sistemebSi damkvidrebuli Sesatyvi-
si institutebisgan maTi gamijvnis aucileblobiT.127 analogiurad
icavs venis konvenciac terminologiuri neitralurobis princips128
da gamoricxavs terminebs, romlebsac Sidasaxelmwifoebriv sistemeb-
Si damkvidrebuli mniSvneloba aqvT.129
unidruas saxelSekrulebo principebis 7.1.7-e muxli moicavs sa-
erTosamarTlebrivi sistemisaTvis niSandoblivi ,,xelSekrulebis ama-
oebisa~130 (Frustration of Contract) da ,,komerciuli ganuxorcieleblobis~131
(Commercial Impracticability), aseve, kontinentur samarTalSi gavrcele-
bul forsmaJorisa (Force Majeure) da Sesrulebis SeuZleblobis
(Unmöglichkeit) cnebebs, Tumca is ar aris erovnuli koncefciebis iden-
turi.132 forsmaJori farTod gavrcelda da ganviTarda saerTaSori-
so savaWro praqtikaSi da unidruas saxelSekrulebo principebSi
damkvidrda ara romelime qveynis nacionaluri kanonmdeblobiT gan-
mtkicebuli analogi koncefciebis identuri SinaarsiT, aramed SeiZi-
na maTgan sxvadasxva samarTlebrivi niSani.133
127 ix.: Official Comment No. 1 on Art. 7.1.7 UPICC, 2004 ed., <http://www.unilex.info/dynasite.cfm?dssid-
=2377&dsmid=13637&x=1>, [10.02.2014]; Doudko A.G., Summary of the Seminar on “Force Majeure and
Hardship” organized by the ICC, Unif. L. Rev., Vol.6, 2001, 100-114,
<http://www.heinonline.org/HOL/PDF?handle=hein.journals/droit2001&collection=journals§ion=12&id
=104&print=section§ioncount=1&ext=.pdf>, [10.02.2014], miTiTebulia wignSi: Brunner Ch.,
Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-performance in
International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 4.
128 Andersen K.B., Uniform Application of the International Sales Law, Understanding Uniformity, the Global
Jurisconsultorium and Examination and Notification Provisions of the CISG, Kluwer Law International, The
Netherlands, 2007, 94.
129 iqve, 93.
130 xelSekrulebis amaoebis doqtrina pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis safuZ-
vlad gamoiyeneba im SemTxvevaSi, rodesac Sesruleba SeuZlebeli, kanonsawinaaR-
mdego an im Sinaarsisgan arsobrivad gansxvavebuli xdeba, rac mxareebs hqondaT na-
gulisxmevi da gamiznuli xelSekrulebis dadebis etapze. aRniSnulTan dakavSire-
biT ixileT. McKendrick E., Contract Law, Oxford, Chapter 23, 2003. xsenebuli doqtrina
pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis safuZvlad gamoyenebisas mkacrad da viwrod
ganimarteba, romelic angloamerikul samarTalSi arsebuli mkacri pasuxismgeblo-
bis principis gamoxatulebaa da emsaxureba mizans, ar misces mxareebs mboWavi
valdebulebisgan martivad TavdaRwevis saSualeba. ix. McKendrick E., The Creation of a
European Law of Contracts – The Role of Standard Form Contracts and Principles of Interpretation, Kluwer-
Deventer, 2004, 9-10.
131 Syquia E.P., The Revision and Adaptation of Contracts in Philippine Law – With a Comparative Look at
the Law of other Asean Countries, 1985, 91, wignSi: Horn N.(ed.), Adaptation and Renegotiation of
Contracts in International Trade and Finance, Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation
Publishers, 1985.
132 Official Comment on Art. 7.1.7 UPICC, 2004,
<http://www.unilex.info/dynasite.cfm?dssid=2377&dsmid=13637>, [10.02.2014].
133 Draetta U., Force Majeure Clauses in International Trade Practice, Bus. L. J., Vol. 5, 1996, 547.
36
amrigad, miuxedavad samarTlebrivi sistemebis gansxvavebuli
midgomebisa, SesaZlebeli xdeba forsmaJoris cnebis ganzogadebuli
maxasiaTeblebis Camoyalibeba.134
134
Rimke J., Force Majeure and Hardship: Application in International Trade Practice with Specific Regard to
the CISG and the UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts, Pace Review of the
Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Kluwer, 1999-2000, 199,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/rimke.html#7>, [10.02.2014].
135 Southerington T., Impossibility of Performance and Other Excuses in International Trade, Publication of
the Faculty of Law of the University of Turku, Private Law Publication Series B:55, Turku, 2001,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/southerington.html>, [10.02.2014].
136
Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 379. unidruasa 7.1.7-e da evropuli principebis 8:108-e
muxlebi awesrigebs mxolod iseT SemTxvevebs, rodesac valdebulebis Sesruleba
SeuZlebeli xdeba xelSekrulebis dadebis Semdeg.
137 aRniSnul sakiTxze detalurad iqneba saubari Sesrulebis garTulebisadmi
miZRvnil TavSi.
37
uaxlovdebian erTmaneTs forsmaJoris safuZvliT pasuxismgeblobis-
gan ganTavisuflebis TvalsazrisiT.138
138 Zweigert K., Kötz H., An Introduction to Comparative Law, 3rd ed., Translated from the German by Weir
T., Oxford, 1998, 510, 511-515.
139
Lindström N., Changed Circumstances and Hardship in the International Sale of Goods, NJCL, 2006/1, 2,
<http://www.njcl.fi/1_2006/commentary1.pdf>, [17.04.2014].
140 Lookofsky J., The 1980 United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods,
Herbots J. (ed.), Blanpain R. (gen. ed.), International Encyclopedia of Laws - Contracts, Suppl. 29, 2000, 152,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/lookofsky.html>, [20.07.2014].
141 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York,
2012, 650.
142
United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (CISG) 1980, United Nations
Commission on International Trade Law, United Nations’ Publication – Sales No. E. 10. V.14, United
Nations, New York, November, 2010, 24-25. 79-e (2) muxlis Targmani iTvaliswinebs: Tu
mxaris mier valdebulebis darRveva gamoiwvia mesame mxaris mier valdebulebis
Seusruleblobam, romelic man CarTo mTlianad xelSekrulebis an misi nawilis
Sesasruleblad, maSin aseTi mxare gaTavisufldeba pasuximgeblobisagan mxolod
im SemTxvevaSi Tu: a) misi pasuxismgebloba gamoiricxeba wina punqtis safuZvelze;
b) mesame piri, romelic man CarTo, aseve gaTavisufldeboda pasuximgeblobisagan
wina punqtis debulebebis mis mimarT amoqmedebis SemTxvevaSi. 3) winamdebare mux-
liT gaTvaliswinebuli pasuxismgeblobisgan gaTavisufleba vrceldeba dabrko-
lebis arsebobis periodze. 4) valdebulebis damrRvevi mxare valdebulia meore
mxares Seatyobinos dabrkolebis, misi Sedegebis Sesaxeb, Tu ra gavlena SeiZleba
moaxdinos dabrkolebam mis mier valdebulebis Sesrulebis SesaZleblobaze. Tu
mxare ar miiRebs Setyobinebas gonivrul vadaSi mas Semdeg, rac damrRvevma mxarem
icoda an unda scodnoda aseTi dabrkolebis arsebobis Sesaxeb, maSin man unda
aanazRauros Setyobinebis ganuxorcieleblobiT meore mxarisaTvis gamowveuli
nebismieri ziani. 5) winamdebare muxli ar arTmevs mxareebs uflebas moiTxovon
konvenciiT gaTvaliswinebuli nebismieri meoradi uflebis ganxorcieleba, garda
zianis anazRaurebisa.
38
sferos miRma arsebulma movlenam,143 (b) Tu mxares ar hqonda xelSek-
rulebis dadebis etapze am movlenis warmoSobis gonivrulad gaTva-
liswinebis144 (g) aseve, dabrkolebis an misi Sedegebis Tavidan acile-
bis an maTi daZlevis SesaZlebloba.145 amasTan, dabrkoleba unda iyos
Seusruleblobis gamomwvevi mizezi.146
mniSvnelovania, rom zemoxsenebuli winapirobebi venis konvenci-
iT ganmtkicebuli pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis centralu-
143 Flechtner M.H., Issues Relating to Exemption (“Force Majeure”) Under Article 79 of the United Nations
Convention on Contracts for the International Sale of Goods (“CISG”), Legal Studies Research Paper Series,
Pittsburgh, Pennsylvania, 2008, 7,
<http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1118124>, [22.04.2014]; Honnold J.O., Flechtner H. M.
(ed.), Uniform Law for International Sales under the 1980 United Nations Convention, 4 th ed., Wolters
Kluwer Law and Business, Austin, Boston, Chicago, New York, The Nertherlands, 2009, 613; Trakman L.E.,
Declaring Force Majeure: Veracity or Sham? Un. of New South Wales, 2007, 15,
<http://works.bepress.com/leon_trakman/4>, [22.07.2014].
144
venis konvenciis 79-e muxli vrceldeba mxolod xelSekrulebis dadebis Semdgom
aRmocenebul dabrkolebaze. vinaidan Sesrulebis sawyisi SeuZlebloba xelSekru-
lebis namdvilobaze axdens gavlenas da aRniSnuli sakiTxi konvenciis me-4 muxlis
Tanaxmad, misi regulirebis sferodan gamoiricxeba, amdenad, 79-e muxli ar moicavs
Sesrulebis sawyisi SeuZleblobis mowesrigebas. ix. Flechtner H., Issues Relating to
Exemption (“Force Majeure”) Under Article 79 of the United Nations Convention on Contracts for the
International Sale of Goods (CISG), Uniform Law for International Sales under the 1980 United Nations
Convention, Honnold J., 4th ed., The Hague: Kluwer Law International, Forthcoming, University of
Pittsburgh - School of Law, 2008, 10-13, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1118124##>,
[17.04.2014]; Lee W., Exemptions of Contract Liability Under the 1980 United Nations Convention, Dick. J.
Int'l. L., 1990, 386, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/lee.html>, [17.04.2014].
msgavsad, unidruas saxelSekrulebo principebis 7.1.7-e da evropuli principebis
8:108-e muxlebi awesrigebs xelSekrulebis dadebis Semdgom aRmocenebul Sesrule-
bis SeuZleblobas. ix. Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer
Law International, The Hague/London/Boston, 2000, 379. Sead. Schwenzer I., Force Majeure and Hardship
in International Sales Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 718,
<http://www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [17.04.2014].
145
Basedow J., Towards a Universal Doctrine of Breach of Contract: The Impact of the CISG, Int'l Rev. L. &
Econ., Vol. 25, 2005, 497, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/basedow.html>, [17.04.2014];
Lindström N., Changed Circumstances and Hardship in the International Sale of Goods, NJCL, 2006/1, 8-10,
<http://www.njcl.fi/1_2006/commentary1.pdf>, [17.04.2014]; Lee W., Exemptions of Contract Liability
Under the 1980 United Nations Convention, Dick. J. Int'l. L., 1990, 388-391,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/lee.html>, [17.04.2014]; Brunner Ch., Force Majeure and Hard-
ship under General Contract Principles, Exemption for Non-performance in International Arbitration, Kluwer
Law International BV, The Netherlands, 2009, 107; Nottage L., Changing Contract Lenses: Unexpected
Supervening Events in English, New Zealand, U.S., Japanese, and International Sales Law and Practice, 2008,
403, <http://ssrn.com/abstract=1105240>, [17.04.2014]; Pizer L.K., Smith M.R. (eds in Chief), Southerington
T., Review of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer
Law International, The Hague, London, New York, 2004, 285; forsmaJoris aRniSnul winapiro-
bebs ganamtkicebs aseve saerTaSoriso savaWro palatac: ix. ICC Publication Num. 421,
“Force Majeure and Hardship”, 1985, miTiTebulia: DiMatteo L.A., The Law of International Contracting,
Kluwer Law International, The Hague, London, Boston, 2000, 57.
146 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1067; King V.K., Hardship as an Impediment to Performance
in Terms of Article of the CISG, North-West University, November, 2010, 8.
39
ri, fundamenturi mniSvnelobis safuZvlebia.147 aRniSnul normas or-
mxrivi moqmedeba aqvs da miemarTeba saxelSekrulebo urTierTobis
orive monawiles: gamyidvelsa da myidvels.148 mniSvnelovania, rom
xsenebuli winapirobebis149 arseboba yovel konkretul SemTxvevaSi
gonivruli gansjis safuZvelze unda Sefasdes. am SemTxvevaSic sa-
xelmZRvaneloa ,,gonieri, windaxeduli piris~150 kriteriumi.151
147 Flechtner H., Article 79 of the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of
Goods (CISG) as Rorschach Test: The Homeward Trend and Exemption for Delivering Non-Conforming
Goods, Pace Int'l L. Rev., Vol. 19, 2007/1, 30, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/flechtner7.html>,
[25.05.2014].
148 Kessedjian C., Competing Approaches to Force Majeure and Hardship, Int'l Rev. L. & Econ., Vol. 25,
Convention, Art.79, Bianca M., Bonell M.J., Giuffrè-Milan, Milan, 1987, 580-581.
152 Brunner Ch, Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 111; Magnus
U., Force Majeure and the CISG, In The International Sale of Goods Revisited, Edited by Sarcevic and
Volken, The Hague, 2001, 14.
153 Reimann M., Zimmermann R., The Oxford Handbook of Comparative Law, Oxford University Press, USA,
2008, 923.
154 Schmidt-Kessel M. (Osnabrück), Remedies for Breach of Contract in European Private Law - Principles of
European Contract Law, Acquis Communautaire and Common und Frame of Reference, in Schulze R.(ed.),
New Features in Contract Law, Sellier, European Law Publishers, München, 2007, 185, 192.
40
ruli windaxedulebis gamoCenas avaldebulebs mxares. Sedegis, ro-
gorc xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli miznis, miuRwevloba mova-
les valdebulebis darRvevad ar Seeracxeba da Sesabamisad, ar iar-
sebebs forsmaJoris gamoyenebis safuZveli.
Tu gvarovnuli niSniT gansazRvruli saqoneli daziandeba an
ganadgurdeba myidvelisaTvis misi Cabarebis Semdgom, maSin gamyid-
vels aRar daekisreba xelmeored Sesrulebis valdebuleba, miwode-
bis momentidan SemTxveviTi daRupvis riskis myidvelze gadanacvle-
bis (preisgefahr) gamo.155 myidvelis gankargulebis sferoSi gadasvlis
Semdgom saqonlis daRupva, romelic gamyidvelis qmedebiT ar aris
gamowveuli, ar qmnis forsmaJoris gamoyenebis safuZvels gamyidve-
lis mier valdebulebis darRvevis ararsebobis gamo. amdenad, myidve-
li ar ganTavisufldeba sanacvlo Sesrulebis _ fasis gadaxdis
valdebulebisgan, romelic misi riskis sferoSi swored valdebule-
bis Sesrulebis miRebis momentidan moiazreba.156
pasuxismgeblobisagan ganTavisuflebis mizniT, mxare ver daey-
rdnoba movalis mier valdebulebis Seusruleblobis faqts, Tu val-
debulebis darRveva misi, rogorc kreditoris, qmedebiTa Tu umoqme-
dobiT iqna gamowveuli. am SemTxvevaSi movalis pasuxismgeblobis ga-
moricxvis safuZvlad SesaZlebelia forsmaJoric iqnes gamoyenebuli,
rameTu valdebulebis Seusrulebloba movalis kontrolis sferos
miRma arsebulma dabrkolebam – kreditoris qmedebam ganapiroba.157
Tu valdebulebis darRvevaze srulad kreditoria pasuxismgebeli,
samarTlebrivi sistemebi upirobod gamoricxaven mis mier nebismieri
meoradi moTxovnis gamoyenebis uflebamosilebas.158
valdebulebis darRvevis erTiani cnebidan gamomdinare, forsma-
Jori, rogorc pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis safuZveli, mie-
marTeba valdebulebis yvela saxis darRvevas. igi SeiZleba gamoyene-
bul iqnes xelSekrulebis safuZvelze aRmocenebuli yvela valdebu-
159 Magnus U., Wiener UN-kaufrecht (CISG) Art. 79 CISG para.11, J. Von Staudingers Kommentar zum
Bürgerlichen Gesetzbuch, 14th ed., Berlin, 2005. miTiTebulia wignSi: Brunner Ch., Force Majeure and
Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-performance in International Arbitration,
Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 76.
160 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 64.
161 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 76.
162 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 109.
Semdgomi miTiTebebiT: Magnus U., Force Majeure and the CISG, In The International Sale of Goods
Revisited, Edited by Sarcevic and Volken, The Hague, 2001, 8; Kessedjian C., Competing Approaches to
Force Majeure and Hardship, Int'l Rev. L. & Econ., Vol. 25, 2005, 430, <www.cisg.law.pace.edu/cisg/
biblio/kessedjian.html>, [24.06.2014]; Barry N., Force Majeure and Frustration, Am. J. Comp. L., Vol. 27,
1979, 231,
<http://www.heinonline.org/HOL/PDF?handle=hein.journals/amcomp27&collection=journals§ion=22&i
d=245&print=section§ioncount=1&ext=.pdf>, [24.06.2014].
164 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 110.
42
mosazrebebi imasTan dakavSirebiT, xsenebuli norma mxolod forsma-
Joris gamoyenebis samarTlebriv winapirobebs165 ganamtkicebs, Tu igi
Sesrulebis garTulebis elementebsac moicavs. aRniSnul sakiTxTan
dakavSirebiT mecnierebaSi dRemde erTiani poziciis Camoyalibeba ver
ganxorcielda.166
xsenebul sakiTxTan dakavSirebiT sasamarTlo praqtikac araer-
Tgvarovania. am TvalsazrisiT, mniSvnelovania, bulgareTis savaWro
da industriuli palatis saarbitraJo tribunalis gadawyvetileba,167
romelic garTulebuli saxelSekrulebo valdebulebisgan ganTavi-
suflebis Temas Seexeba. saqmis faqtobrivi garemoebebis Tanaxmad,
mxareTa Soris gaformda saqonlis nasyidobis xelSekruleba, romli-
Tac ganisazRvra saqonlis odenoba, Sesyidvis fasi da angariSswore-
bis forma. myidveli asabuTebda gamyidvelis mier valdebulebis dar-
Rvevis arsebobas Semdegi garemoebebis gaTvaliswinebiT: xelSekrule-
bis dadebis Semdeg movalem Setyobinebis safuZvelze sTxova gamyid-
vels saqonlis miwodebis Sewyveta sabazro pirobebis gauaresebis mi-
zeziT. Sesabamisad, realizaciis problemebis gamo misTvis garTul-
da saqonlis Senaxva, gaizarda valutis kursi da mSeneblobis biz-
nesma ganicada krizisi. amis sapasuxod, gamyidveli asabuTebda, rom
Setyobineba araformalur xasiaTs atarebda da myidvels ar SeeZlo
Setyobinebis damadasturebeli mtkicebulebis warmodgena. aseve, mova-
les ar ganucxadebia mimwodeblisTvis, Tu ra periodiT unda ganxor-
cielebuliyo saqonlis miwodebis SeCereba, romeli mxare gaiRebda
saqonlis Senaxvisa da dacvis xarjebs da ra pirobebiT da rodis
ganxorcieldeboda saxelSekrulebo fasis gadaxda. amasTan, Setyobi-
nebis ganxorcielebis momentSi, ukve Sesrulebuli iyo saqonlis
mniSvnelovani nawilis miwodeba, romelic myidvelis gankargulebis
sferoSi moiazreboda 4 wlis ganmavlobaSi da xorcieldeboda misi
realizacia.
tribunalis dasabuTebiT, valdebulebis Sesrulebis dasaxele-
buli siZneleebi, sabazro pirobebis gauareseba da valutis gaufasu-
reba, romelzec movale amyarebda pasuxismgeblobisgan ganTavisufle-
bis moTxovnas, nebismieri movalis komerciuli riskis sferoSi moi-
azreboda da dauSvebeli iyo misi srulad kreditorze gadakisreba.
amasTan, tribunalis mtkicebiT, aRniSnuli garTulebebi ar akmayofi-
165 Bund J.M., Force Majeure Clauses: Drafting Advice for the CISG Practitioner, J.L. & Com., Vol. 17,
1998, 385, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/bund.html#t9>, [25.05.2014].
166 erT-erT argumentad moyvanialia faqti, rom calkeuli qveynis samarTlebrivi
sistema ar cnobs Sesrulebis garTulebis doqtrinas, rogorc Secvlili garemo-
ebebisadmi xelSekrulebis misadagebis safuZvels. ix. Brunner Ch., Force Majeure and
Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-performance in International Arbitration,
Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 110.
167
Bulgarian Chamber of Commerce and Industry [BTTP (Bulgarska turgosko-promishlena palata)], Case
No. 11/96, 12 February 1998, ix. <http://cisgw3.law.pace.edu/cases/980212bu.html#cd>, [20.07.2014];
43
lebda venis konvenciis 79-e muxliT gaTvaliswinebul winapirobebs
da ar afuZnebda Sesrulebis obieqtur SeuZleblobas.
amrigad, saarbitraJo tribunalma venis konvenciis 79-e muxli,
mxolod forsmaJoris, rogorc absoluturi Sesrulebis SeuZleblo-
bis, pirobebSi gamosayeneblad miiCnia.168 Tumca, is faqti, rom venis
konvencia calke muxlis saxiT ar ganamtkicebs Sesrulebis garTu-
lebis cnebas, magram arsobrivad misi momcvelia, ar gamoricxavs am
ukanasknelis zogad saxelSekrulebo principad aRiarebas.169
valdebulebis Sesrulebis garTulebis Secvlili garemoebe-
bis pirobebSi pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis safuZvlad da
zogad saxelSekrulebo principad aRiarebis TvalsazrisiT gansakuT-
rebiT mniSvnelovania belgiis uzenaesi sasamarTlos gadawyvetile-
ba170, romlis saqmis faqtobrivi garemoebebis Tanaxmad, mxareebma gaa-
formes foladis milebis nasyidobis xelSekruleba, ris Semdgomac
gauTvaliswineblad, 70%-iT gaizarda foladis sabazro Rirebuleba.
amasTan, xelSekruleba ar Seicavda fasebis daregulirebis meqanizms
Secvlili garemoebebis warmoSobis SemTxvevisaTvis. gamyidveli, ro-
melic warmodgenili iyo franguli kompaniis saxiT, moiTxovda sa-
xelSekrulebo fasis modificirebas, Tumca myidveli, holandiuri
kompaniis saxiT, ucvleli pirobebiT iTxovda SeTanxmebul Sesrule-
bas. pirveli instanciis sasamarTlom valdebulebis Sesrulebis gar-
Tuleba ar miiCnia Secvlili garemoebebisadmi fasis misadagebis sa-
fuZvlad, im motiviT, rom aRniSnuli ar iyo venis konvenciis rome-
lime, maT Soris arc 79-e, muxliT moazrebuli.
saapelacio sasamarTlom Secvala aRniSnuli gadawyvetileba
da ganmarta, rom Sesrulebis garTulebis 79-e muxlis moqmedeba ar
Semoifargleboda mxolod forsmaJoruli garemoebiT da ar gamo-
ricxavda Sesrulebis garTulebis pasuxismgeblobisgan ganTavisuf-
lebis safuZvlad aRiarebas. sasamarTlom gamosayenebel samarTlad
franguli kanonmdebloba aRiara (venis konvenciis me-7 (2) muxlis Za-
liT). kerZod, man xazi gausva franguli samoqalaqo kodeqsis
(SemdgomSi – fsk) 1134-e muxliT ganmtkicebul mxareTa valdebulebas,
awarmoon molaparakeba xelSekrulebis gadasinjvis mizniT, rodesac
ekonomikuri garemoebebis cvlileba valdebulebis Tavdapirveli pi-
robebiT Sesrulebis SemTxvevaSi usamarTlo Sedegebs iwvevs. am de-
168 msgavs midgomas warmoaCens Semdegi gadawyvetilebebi: OLG Hamburg, 1 U 143/95 and
410 O 21/95, 04 July 1997, <http://cisgw3.law.pace.edu/cases/970704g1.html>, [20.07.2014]; Tribunal of
International Commercial Arbitration at the Russian Federation Chamber of Commerce and Industry,
155/1994, 16 March 1995.
169 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 43.
170 Scafom International BV v. Lorraine Tubes S.A.S; Hof van Cassatie, 19 June 2009, N°C.07.0289.N,
<http://cisgw3.law.pace.edu/cisg/wais/db/cases2/090619b1.html#ctoc>, [20.07.2014].
44
bulebis ZaliT, sasamarTlom myidvelis mxridan molaparakebebze ua-
ris gancxadeba keTilsindisierebis valdebulebis darRvevad miiCnia
da gamyidvelis sasargeblod daakisra zianis anazRaurebis valdebu-
leba.
saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba myidvelma belgiis
uzenaes sasamarTloSi gaasaCivra, romelmac ar gaiziara holandiuri
kompaniis argumentebi da mxari dauWira saapelacio sasamarTlos po-
zicias Tumca, gansxvavebul samarTlebriv safuZvlebze dayrdnobiT:
Secvlili garemoebebi, romlebic saxelSekrulebo wonasworobis ar-
sebiT rRvevas ganapirobebs, afuZnebs dabrkolebas venis konvenciis
79-e muxlis SinaarsiT. magram vinaidan venis konvencia Sesrulebis
garTulebis samarTlebrivi Sedegebis mowesrigebas ar axdens, aRniS-
nuli xarvezi me-7 (2) muxlis Tanaxmad, saerTaSoriso savaWro samar-
Tlis zogadi principebis safuZvelze unda Seivsos. Sesabamisad, sa-
samarTlom saerTaSoriso savaWro samarTlis niSansveti _ unidruas
saxelSekrulebo principebi gamoiyena, romlis 6.2.2-e muxli Sesrule-
bis garTulebas Secvlili garemoebebisadmi misadagebis winapirobad
aRiarebs darRveuli saxelSekrulebo wonasworobis aRdgenis miz-
nisaTvis.
sasamarTlos poziciiT, venis konvenciis 79-e muxliT ganmtki-
cebuli dabrkolebis koncefcia mniSvnelovnad farToa da moicavs
rogorc Sesrulebis absoluturi SeuZleblobis, aseve Sesrulebis
garTulebis SemTxvevebsac.
es iyo erT-erTi pirveli gadawyvetileba, romelmac sabazro
fasTa cvlilebebi xelSekrulebis adaptaciis safuZvlad miiCnia.171
zemoaRniSnuli gadawyvetilebis safuZvelze kidev erTxel myardeba
im mecnierTa azri, romlebic Sesrulebis garTulebas forsmaJorTan
erTad, venis konvenciiT ganmtkicebul samarTlis zogad principad
aRiareben.
amiragad, venis konvenciis 79-e muxli pasuxismgeblobisgan gan-
Tavisuflebis safuZvelia umTavresad Sesrulebis arabraleuli Se-
uZleblobis _ forsmaJoris arsebobis pirobebSi. Tumca,
TandaTanobiT aRniSnuli muxlis moqmedebis farglebi gafarTovda
da Sedegad, iuridiuli mecnierebisa da sasamarTlo praqtikis mier,
venis konvenciis xsenebuli norma pasuxismgeblobisagan ganTavisuf-
lebis safuZvlad iqna aRiarebuli Sesrulebis ukiduresi garTule-
bis pirobebSic.172 dabrkolebaSi ar moiazreba mxolod iseTi
garemoebebi, romelic SeuZlebels xdis valdebulebis Sesrulebas,
aramed aseve movlenebi, romlebic valdebulebis Sesrulebas
movalisaTvis ukiduresad amZimebs.
171Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
Perspectives, Intersentia, 2011, 195.
172 aRniSnuli sakiTxi detalurad iqna ganxiluli Sesrulebis garTulebisadmi
miZRvnil TavSi.
45
7. Sesrulebis garTuleba rogorc zogadi saxelSekrulebo
principi unificirebul kerZo samarTalSi
173 Garro M.A., Comparison between Provisions of the CISG Regarding Exemption of Liability for Damages
(Art. 79) and the Counterpart Provisions of the UNIDROIT Principles, Art. 7.1.7, 2005,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/principles/uni79.html>, [25.05.2014]; Schwenzer I., Force Majeure and
Hardship in International Sales Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 712,
<www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [25.05.2014].
174 Jenkins S. H., Exemption for Nonperformance: UCC, CISG, UNIDROIT Principles - A Comparative
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/lando.html#3iiie>, [25.05.2014].
178 Gordley J., Impossibility and Changed and Unforeseen Circumstances, Am. J. Comp. L., Vol. 52, 2004,
<http://www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [25.05.2014].
180 Fucci R.F., Hardship and Changed Circumstances as Grounds for Adjustment or Non-Performance of
Contracts Practical Considerations in International Infrastructure Investment and Finance, American Bar
Association Section of International Law, 2006,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/fucci.html>, [25.05.2014].
181 Draetta U., Lake R.B., Nanda V.P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to
Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 195.
182 aRniSnuli winapiroba aseve gulisxmobs mxaris arabraleulobas, misgan damouki-
debeli dabrkolebis warmoSobis mimarT. Fucci R.F., Hardship and Changed Circumstances as
Grounds for Adjustment or Non-Performance of Contracts, Practical Considerations in International
Infrastructure Investment and Finance, American Bar Association Section of International Law, 2006,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/fucci.html>, [25.05.2014].
47
samarTlebriv winapirobas.183 amitomac, Sesrulebis garTulebis kon-
cefcia iuridiul doqtrinaSi ,,ekonomikuri forsmaJoris~ termini-
Tac aris moxseniebuli.184
183 Slater S.D., Overcome by Hardship: The Inapplicability of the UNIDROIT Principles' Hardship Provisions
to CISG, Fla. J. Int'l L., Vol. 12, 1998, 240,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/slater.html>, [25.05.2014];
184
Lookofsky J., Impediments and Hardship in International Sales: A Commentary on Catherine Kessedjian's
Competing Approaches to Force Majeure and Hardship, Int'l Rev. L. & Econ., Vol. 25, 2005, 438,
<www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/lookofsky.html>, [25.05.2014].
185 Sead. evropuli principebis 6:111-e da unidruas saxelSekrulebo principebis
6.2.2-e muxlebi.
186 Lando O., Vision of a Future World Contract Law: Impact of European and UNIDROIT Contract
188 Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 714-
715, <http://www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [25.05.2014].
189
Backhaus R., The Limits of the Duty to Perform in the Principles of European Contract Law, EJCL, Vol.
8.1, 2004, 9-10, <www.ejcl.org>, [25.05.2014].
190 Horn N., Changes in Cirsumstances and the Revision of Contracts in some European Laws and in
International Law, 1985, 18 wignSi: Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in Inter-
National Trade and Finance, Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985.
191 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Contracts, Practical Considerations in International Infrastructure Investment and Finance, Thelen Reid &
Priest LLP, American Bar Association Section of International Law, 2006,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/fucci.html>, [25.05.2014].
49
samarTlebriv bunebas. kerZod, Secvlili garemoebebis pirobebSi mo-
valisagan valdebulebis Sesrulebis moTxovna mniSvnelovnad usamar-
Tlo da aragonivruli unda iyos.195 amitomac Sesrulebis garTule-
bis koncefciac saxelSekrulebo samarTlianobis uzrunvelyofas em-
saxureba.196 am TvalsazrisiT, DCFR naSromSi ganxiluli unificire-
buli samarTlebrivi instrumentebisgan gansxvavebul midgomas av-
lens. DCFR-is msgavsad, niderlandebis samoqalaqo kodeqsi (Semdgom-
Si _ nsk) iTvaliswinebs miTiTebas saxelSekrulebo samarTlianobis
kriteriumze. kerZod, 6:258-e muxlis197 Tanaxmad, erT-erTi mxaris
moTxovnis safuZvelze, sasamarTlo uflebamosilia mTlianad an na-
wilobriv Sewyvitos xelSekruleba an Secvalos misi samarTlebrivi
Sedegebi, Tu Secvlili garemoebebis safuZvelze mxares gonivrulo-
bisa da samarTlianobis standartebis gaTvaliswinebiT ar SeiZleba
moeTxovos xelSekrulebis Seucvleli pirobebiT gagrZeleba. sasa-
marTlo uflebamosilia Secvalos an Sewyvitos xelSekruleba or-
mxrivi SedegebiT.
italiis samoqalaqo kodeqsis (SemdgomSi _ isk) 1467-e muxli
Sesrulebis garTulebis koncefciis umTavres maxasiaTeblad Sesru-
lebis ukidures damZimebas iTvaliswinebs, gsk-is 313-e paragrafi _
xelSekrulebis safuZvlad miCneuli garemoebebis arsebiT, fundamen-
tur cvlilebas.
DCFR-is oficialuri komentaris Tanaxmad, saxelSekrulebo ur-
TierTobis samarTlebrivi safuZveli Secvlili garemoebebis gavle-
niT Zireulad, arsebiTad unda iyos Secvlili da arsebobdes mkveT-
ri Seusabamoba mxareTa urTierTsanacvlo valdebulebebs Soris
samarTlianobis kriteriumis analizi, ra Tqma unda, Zalian
rTulia, radgan is srulad Tavisufali unda iyos erT-erTi mxaris
mimarT subieqturi damokidebulebisgan. aRniSnuli kriteriumis ana-
lizi TavisTavad gulisxmobs iseTi garemoebebis Sefasebas, romle-
bic gansaxilveli xelSekrulebis Sinaarss uSualod ar ukavSirdeba.
kerZod _ mxaris finansuri mdgomareoba da TviT mesame pirebTan na-
kisri saxelSekrulebo valdebulebebi. realurad Sesrulebis sir-
Tulis xarisxis gansazRvra yovel konkretul SemTxvevaSi obieqturi
195 Bar Ch., Clive E., Schulte-Nölke H., Beale H., Herre J., Huet J., Storme M., Swann S., Varul P., Vaneziano
A., Zoll F. (eds.), Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law, Draft Common Frame of
Reference, Study Group on a European Civil Code and Research Group on EC Private Law (Acquis Group),
Sellier, European Law Publishers GmbH, Munich, 2009, 737, <http://ec.europa.eu/justice/contract/files/-
european-private-law_en.pdf>, [20.07.2014].
196 iqve, 75.
197
ix. Dutch Civil Code, Book 6, The Law of Obligations, Art. 6:258,
<www.dutchcivillaw.com/legislation/dcctitle6655.html>, [25.05.2014].
50
garemoebebis kvlevas unda efuZnebodes,198 Sesrulebis Rirebulebis
zrdis sazomi obieqturi garemoebani unda iyos.199
saxelSekrulebo wonasworobisa da mxareTa urTierTsanacvlo
movaleobebis balansis SefasebisTvis urTierTkavSirSi unda iqnes
ganxiluli xelSekrulebis dadebis etapze nakisri da Secvlili ga-
remoebebis pirobebSi gardasaxuli mxareTa ufleba-movaleobebis mo-
culoba, Tanafardoba da Sinaarsi.
198 Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
Perspectives, Intersentia, 2011, 200.
199 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis
saqmeTa palatis 2008 wlis 25 noembris ganCineba saqmeze: #as-466-707-08.
200
Lando O., Salient Features of the Principles of European Contract Law: A Comparison with the UCC, Pace
Int'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 367, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/lando.html#3iii>, [25.05.2014].
magaliTad, Sesrulebis garTulebas afuZnebs inflacia, Tu kompanias nakisri aqvs
wylis miwodebis valdebuleba xelSekrulebiT SeTanxmebul fiqsirebul fasad da
bazarze mniSvnelovnad icvleba xelSekrulebis sagnis fasi. ix. English Case
Staffordshire Area Health Authority v. South Staffordshire Waterworks Co [1978] 1 W.L.R. 1387. 1908
wels kompaniam ikisra ocdaaTi wlis ganmavlobaSi bunebrivi airis miwodebis
valdebuleba fiqsirebul fasad, magram I msoflio omis Semdgom qvanaxSiris
deficitma oTxjer gazarda bunebrivi airis Rirebuleba. Nicholas B., The French Law of
Contract, 2nd ed., OUP Oxford, 1992, 208, 209. Sesrulebis garTuleba warmoiSoba maSinac,
rodesac qveyanaSi faqtobrivad aRar arsebobs bazari Sesyiduli saqonlis reali-
zaciisTvis. ix. Lando O., A Vision of a Future World Contract Law: Impact of European and
UNIDROIT Contract Principles, Reproduced with the consent of West Services, Inc., UCCLJ, Vol. 37, Issue
2, 2004, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/lando3.html#83>, [25.05.2014].
200 Rimke J., Force Majeure and Hardship: Application in International Trade Practice with Specific Regard to
the CISG and the UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts, Reproduced with Permission
of Pace Review of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Kluwer, 1999-2000, 200,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/rimke.html>, [25.05.2014].
201 iqve.
202 Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebisa da meoradi moTxovnis
uflebebis Sesaxeb ixileT: Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales
Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 721-725, <http://www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008-
/39.pdf>, [27.06.2014].
51
cipebi forsmaJoris regulirebas moicavs valdebulebis darRvevis
TavSi,203 xolo Sesrulebis garTuleba valdebulebis Sesrulebis na-
wilSia gaerTianebuli.204 msgavsad, Secvlili garemoebebis problema-
tika mowesrigebulia evropuli principebis me-6 TavSi, romelic xel-
Sekrulebis Sinaarssa da iuridiul Zalas Seexeba. mxareebma, rogorc
maTi SemTxvevis saukeTeso mosamarTleebma, unda awarmoon saxelSek-
rulebo molaparakeba keTilsindisierebis principis xelmZRvanelo-
biT. xolo Tu molaparakebas ar SeiZleba aRniSnuli mizani hqondes,
radgan mniSvnelovnad darRveulia ekonomikuri balansi,205 maSin Sewy-
viton xelSekruleba.206 forsmaJori ki valdebulebis darRvevis kon-
teqstSi ganixileba, romelic xelSekrulebis SeCerebis an Sewyvetis
safuZveli xdeba.207
203 Wright C., Force Majeure Clauses and the Insurability of Force Majeure Risks, The Construction Lawyer,
Vol. 23, 2003, 19,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/conlaw23&div=46&g_sent=1&collection=journals>,
[27.07.2014].
204 Perillo J., Force Majeure and Hardship under the UNIDROIT Principles of International Commercial
Contracts, Contratación internacional. Comentarios a los Principios sobre los Contratos Comerciales
Internacionales del Unidroit, Universidad Nacional Autónoma de México - Universidad Panamericana, 1998,
120, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/perillo3.html?>, [27.07.2014].
205
Flechtner M.H., Issues Relating to Exemption (“Force Majeure”) Under Article 79 of the United Nations
Convention on Contracts for the International Sale of Goods (“CISG”), Legal Studies Research Paper Series,
Pittsburgh, Pennsylvania, 2008, 8, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1118124>,
[27.07.2014].
206 Lando O., Salient Features of the Principles of European Contract Law: A Comparison with the UCC,
the CISG and the UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts, Reproduced with Permission
of Pace Review of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Kluwer, 1999-2000, 201,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/rimke.html>, [27.07.2014].
52
IV. Sesrulebis garTulebisa da forsmaJoris analogi koncefciebi
ucxour samarTlebriv sistemebSi
208 Gratian, Decretum, C. 22, q. 2, c.14, miTiTebulia: Gordley J., Foundations of Private Law: Property,
Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford University Press, New York, 2006, 347.
209 Aquinas T., Summa Theologiae II-II, q, 88 a. 10; q. 89, a. 9, miTiTebulia: Gordley J., Foundations of
Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford University Press, New York, 2006, 347-348.
210 Liu Ch., Changed Contract Circumstances, 2nd ed., 2005, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/
liu5.html>, [20.07.2014].
211 Lindström N., Changed Circumstances and Hardship in the International Sale of Goods, NJCL, Issue 1,
No.1, 2006, 2, <http://www.njcl.fi/1_2006/commentary1.pdf>, [20.07.2014].
212 dawvrilebiT ix. Pichonnaz P., From Clausula Rebus Sic Stantibus to Hardship: Aspects of the Evo-
lution of the Judge's Role, Am. J. Legal Hist., Vol. 17, Issue 1, 2011, 125-143, <http://www.sabinet.
co.za/abstracts/funda/funda_v17_n1_a6.html>, [20.07.2014]; Gordley J., Impossibility and Changed and
Unforeseen Circumstances, Am. J. Comp. L., Vol. 52, 2004, 513-530, <http://www.cisg.law. pace.edu/
53
Pacta Sunt Servanda principis saxecvlilebam214 da gamonaklisma,215 rome-
lic xelSekrulebis mboWav bunebas aRiarebs mxolod ucvlel gare-
moebaTa pirobebSi216 da Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis
adaptaciis samarTlebriv safuZvels qmnis.217
istoriulad Clausula Rebus Sic Stantibus moZRvreba aisaxa me-18 sau-
kunis kerZo samarTlis kodifikaciebSi Tumca, mogvianebiT gakritike-
bul iqna misi bundovanebis gamo. me-18 saukunis dasasrulsa da me-19
saukunis dasawyisSi, rodesac aRorZinda klasikuri saxelSekrulebo
moZRvreba da xelSekrulebis Tavisuflebam, ekonomikurma libera-
lizmma da kanonis sicxadem uzenaesoba moipova, Clausula Rebus Sic
Stantibus doqtrina daviwyebas mieca.218
Mamrigad, me-19 saukunis liberalizmma, romelmac absoluturi
prioriteti mianiWa kerZo avtonomiasa da xelSekrulebis sityvasity-
viT Sinaarss, uaryo es koncefcia da mniSvnelovnad Seamcira misi gav-
lena kontinenturi samarTlis qveynebze. pozicia, romlis Tanaxmad,
xelSekrulebaSi gamoxatuli mxareTa Tavisufali neba afuZnebs kon-
trahentTa samarTals, romelic ar SeiZleba Secvlil iqnes sasamar-
Tlos mier, saxelSekrulebo samarTlis wamyvan principad iqca.219
mogvianebiT, saxelSekrulebo samarTalSi keTilsindisierebisa
da samarTlianobis ideaTa gavleniT uaryofil iqna absoluturi val-
debulebis doqtrina da samarTlebrivma sistemebma Sesrulebis SeuZ-
cisg/biblio/gordley1.html>, [20.07.2014]; Draetta U., Lake R.B., Nanda V.P., Breach and Adaptation on
International Contracts, An Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 178.
213 es principi jer kidev adreuli Sua saukuneebis glosatorebisaTvis iyo cnobi-
li. Mmas misdevdnen grociusi da pufendorfi. aRniSnuli principi ganmtkicebulia
aseve, 1756 wlis maqsimilianes kodeqsSi da prusiis 1794 wlis kodeqsebSi. ix.
cvaigerti k., kotci h., SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali kerZo samarTlis
sferoSi, t. II, Tb., 2001, 210.
214 Lando O., Salient Features of the Principles of European Contract Law: A Comparison with the UCC,
liu5.html>, [20.07.2014].
216 Baranauskas E., Zapolskis P., The Effect of Change in Circumstances on the Performance of Contract,
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 5-6.
218 Liu Ch., Remedies for Non-performance – Perspectives from CISG, UNIDROIT Principles and PECL,
2003, 296, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/chengwei.html>, [20.07.2014].
219 Horn N., Changes in Circumstances and the Revision of Contracts in Some European Laws and
International Law, in: Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in International Trade and
Finance, Antwerp, Boston, London, Frankfurt a.M. 1985, 17, <http://www.trans-lex.org/create_pdf.php?
docid= 113700>, [20.07.2014].
54
lebloba pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis safuZvlad aamoqme-
des220 _ Clausula Rebus Sic Stantibus yvela samarTlis sistemis uzogades
principad iqca.221
civilisturi doqtrina mivida im daskvnamde, rom samarTlis
normatiul, statikur sistemaSi saWiroa Setanil iqnes dinamikuri
elementi, Seiqmnas masSi ,,sasule~, romlis gavliTac axali cxovrebi-
seuli urTierTobebi ,,Caisxmeba~ iuridiul formebSi. aseTi sasule
samarTlisaTvis aris daTqma _ Clausula Rebus Sic Stantibus. esaa dinamiku-
robis principi samarTlis sistemaSi, racionaluri cneba iraciona-
luris Sesaxeb, romelic acocxlebs samarTals da aaxloebs mas
cvlilebebis Sedegad damdgar realobebTan.222
220 Liu Ch., Remedies for Non-performance - Perspectives from CISG, UNIDROIT Principles and PECL,
2003, 296, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/chengwei.html>, [20.07.2014].
221 Questech Inc.v. Ministry of National Defence, 9 IRAN – U.S. CL. Trib. Rep. 107, 122, 1985, <tldb.uni-
2005, §276 I.
225 Horn N., Kötz H., Leser H.G., German Private and Commercial Law: An Introduction, 1982, 93, 112.
55
Aamrigad, marTalia, germanuli samarTali ar icnobs forsma-
Joris koncefcias, magram identuri samarTlebrivi mizani (Sesrule-
bis valdebulebisagan ganTavisufleba) sxva saxelwodebis institu-
tiT miiRweva. kerZod, Sesrulebis arabraleuli SeuZlebloba afuZ-
nebs forsmaJoris samarTlebriv Sedegebs – Sesrulebis valdebule-
bisagan ganTavisuflebas zianis anazRaurebis moTxovnis uflebis ga-
moricxviT. rac Seexeba Sesrulebis garTulebis koncefcias, igi ger-
manul samarTalSi ekonomikuri SeuZleblobis cnebaSia moazrebuli.
zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, naSromSi valdebulebis Ses-
rulebis ukiduresi damZimebis koncefciis gamosaxatavad gamoyenebu-
li iqneba Sesrulebis garTulebis uzogadesi termini, xolo forsma-
Jori moxseniebuli iqneba germanuli da qarTuli kanonmdeblobisaT-
vis kargad nacnobi, Sesrulebis SeuZleblobis saxelwodebiT.
winamdebare TavSi germanuli koncefciebis analizTan erTad,
ganxiluli iqneba franguli samarTlis e.w. imprévision-is, aseve anglo-
amerikul samarTalSi moqmedi ,,xelSekrulebis amaoebisa~ da ,,komer-
ciuli ganuxorcieleblobis~ doqtrinebi.
226 ix.: Hondius E.H., Grigoleit H.Ch., Unexpected Circumstances in European Contract Law, Cambridge
University Press, New York, 2011, 62; Schlechtriem P., The German Act to Modernize the Law of
Obligations in the Context of Common Principles and Structures of the Law of Obligations in Europe, Oxford
U. Compar. L. Forum, Vol. 2, 2002,
<http://ouclf.iuscomp.org/articles/schlechtriem2.shtml#fn1sym>, [20.07.2014].
227 cvaigerti k., kotci h., SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali kerZo samar-
Tlis sferoSi, t. II, Tb., 2001, 210.
228 Backhaus R., The Limits of the Duty to Perform in the Principles of European Contract Law, Vol. 8.1,
2004, <http://www.ejcl.org/81/art81-2.txt>, [20.07.2014].
56
gamanadgurebeli ekonomikuri Sedegebi mohyva:229 vaimaris respublikam
hiperinflacia ganicada,230 omamdel periodTan SedarebiT fasebi
mkveTrad gaizarda, ramac grZelvadiani xelSekrulebebis Sesruleba
movaleebisTvis ekonomikurad damRupveli gaxada.231 inflaciam ganapi-
roba ukiduresi Seusabamoba miwodebasa da gadaxdas _ momsaxurebasa
da anazRaurebas Soris.232
1919 wels qarxnis ramdenime mesakuTrem gayida KkuTvnili wili.
sakuTrebis gadacema moxda 1920 wlis 1 ianvars Sesyidvis fasis naxev-
ris sanacvlod. darCenili Tanxis gadaxda unda ganxorcielebuliyo
1921 wlis pirvel TveebSi. 1920 wlis dasawyisSi valutis msyidvelo-
biTi unarianoba 80%-iT Semcirda.M movalis mier gadasaxdeli Tanxa
mniSvnelovnad aRar Seesabameboda kreditoris mier wardgenil Ses-
rulebas. Tumca, myidveli moiTxovda xelSekrulebis ganuxrel
Sesrulebas Tavdapirveli, gaufasurebamde arsebuli pirobebiT.233 sa-
xelSekrulebo urTierTobebis Cixidan gamosayvanad saxelmwifo
mxridan saswrafo reagirebis aucilebloba dadga.
229 Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French and
International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L., Vol.
15, No. 4, 2007, 491, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1154004>, [15.06.2014].
230 Renner Sh., Inflation and the Enforcement of Contracts, Edward Elgar Publishing, Cheltenham, 1999,
yvelgan; Holtfrerich C.L., The German Inflation 1914-1923, Berlin: Gruyter W.D., 1986, yvelgan; Ringer
F.K., The German Inflation of 1923, New York, Oxford University Press, 1969, yvelgan; Laursen K.,
Pederson J., The German Inflation 1918-1923, Amsterdam, North Holland Pub. Co., 1964, yvelgan.
231 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, the Netherlands, 2009, 79.
232 Säcker F.J., The Transition from German to European Civil Law – Effective Competition, Fairness and
Reasonableness and Consumer Protection as New Principles of a Modern Social Civil Law in Europe, 3,
<http://web.fu-berlin.de/iww/downloads/china/peking_09_03_the_transition.pdf>, [22.06.2011].
233 Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French and
International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L., Vol.
15, No. 4, 2007, 491, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1154004>, [15.06.2014].
234 praqtikuli SeuZleblobis Sesaxeb ix. Pizer L.K., Smith M.R. (ed. in Chief), Southerington T.,
Review of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law
International, The Hague, London, New York, 2004, 255.
57
aragonivrulad did xarjebs iTvaliswinebs valdebulebis Sesasru-
leblad.235
sasamarTlom absoluturi SeuZleblobis mimarT dadgenili
Sesrulebis valdebulebisgan ganTavisuflebis wesi aamoqmeda far-
dobiTi SeuZleblobis236 mimarT da saxelSekrulebo boWvisgan ganTa-
visuflebis safuZvlad miuTiTa Sesrulebis SeuZleblobis maregu-
lirebeli gsk-is 275 I paragrafi. amiT sasamarTlom Sesrulebis SeuZ-
leblobis koncefcia valdebulebis Sesrulebis ukiduresi garTule-
bis SemTxvevazec gaavrcela.
amrigad, reformamdel kanonmdeblobaSi237 Sesrulebis absolu-
turi SeuZleblobis momwesrigebeli norma vrceldeboda ukiduresi
garTulebis SemTxvevaze, miuxedavad imisa, saxeze iyo absoluturi
Tu praqtikuli SeuZlebloba.238
Tumca, mosamarTleebs gauZneldaT am bundovani da arazusti
kriteriumis safuZvelze, absoluturi SeuZleblobis momwesrigebeli
normebis gamoyenebiT, gadaewyvitaT fardobiTi SeuZleblobis prob-
lema.239
3.3. ortmanis Teoriis aRmoceneba
235
Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French and
International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L., Vol.
15, No. 4, 2007, 487-488, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=115404>, [15.06.2014].
236 Litvinoff S., Force Majeure, Failure of Cause and Theorie De L'imprevision: Louisiana Law and Beyond,
German Act to Modernize the Law of Obligations as a Model for the Europeanization of Contract Law? The
New Rules Regarding Impossibility of Performance from the Perspective of a Portuguese Lawyer, EJCL, Vol.
11.4, December 2007, 2, <http://www.ejcl.org/114/art114-2.pdf >, [15.06.2014].
240 Larenz K., Lehrbuch des Schuldrechts. Allgemeiner Teil, 14th ed., 1989, supra note 2, at 320, miTiTebulia:
Oliveira N.M.P., The German Act to Modernize the Law of Obligations as a Model for the Europeanization of
Contract Law? The New Rules Regarding Impossibility of Performance from the Perspective of a Portuguese
Lawyer, EJCL, Vol. 11.4, December 2007, 2, <http://www.ejcl.org/114/art114-2.pdf>, [15.06.2014].
58
ba pirobebad iqnes ganxiluli manam, sanam xelSekrulebaSi ar iqneba
isini gaTvaliswinebuli.241
arsebul doqtrinaTa Soris yvelaze misaRebi ortmanis (Oer-
tmann) mier SeTavazebuli ,,garigebis safuZvlis rRvevis~ Teoria (Weg-
fall der Geschäftsgrundlage)242 aRmoCnda. xsenebuli doqtrinis gamoyenebis
winapirobaa im saxelSekrulebo garemoebaTa arsebiTi cvlilebis ar-
seboba, romelsac umTavresad daemyara mxareTa SeTanxmeba243 da axal
pirobebSi aragonivrulia movalisagan valdebulebis Tavdapirveli
saxiT Sesrulebis moTxovna. xelSekrulebis fundamentur pirobebad
ganisazRvreba mxareTa mier xelSekrulebis dadebis etapze mtkicebu-
lebad miCneuli faqtebi, warmodgenebi, romelic mxareTa saxelSekru-
lebo miznis safuZvels qmnis.244
Sesabamisad, sasamarTlom 1922 wels Sesrulebis SeuZleblobis
momwesrigebeli normebis Sefardeba Sesrulebis ukiduresi garTule-
bis SemTxvevebisaTvis usafuZvlod miiCnia.245 sasamarTlo, gsk-Si Se-
sabamisi debulebis ararsebobis gamo, pirvelad daeyrdno ekonomiku-
ri SeuZleblobis koncefcias246 da zemoxsenebul saqmeze 1923 wlis
gadawyvetilebaSi saxelSekrulebo garemoebebis arsebiTi cvlilebis
principiT ixelmZRvanela, romelic daafuZna ortmanis (Oertmann) mier
1921 wels ganviTarebul garigebis safuZvlis (Geschäftsgrundlage) Sesa-
xeb doqtrinasa247 da gsk-is 242-e paragrafiT ganmtkicebul keTilsin-
disierebis princips.248
241 cvaigerti k., kotci h., SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali kerZo samar-
Tlis sferoSi, t. II, Tb., 2001, 211.
242 vindSaidis Teoriisagan gansxvavebiT, ortmanis Teoriis Tanaxmad, samomavlo
movlenaTa ganviTarebis Sesaxeb warmodgenebi unda ekuTvnodes ara mxolod erT-
erT mxares, aramed gaziarebuli unda iyos orive mxaris mier. ix. cvaigerti k.,
kotci h., SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali kerZo samarTlis sferoSi,
t. II, Tb., 2001, 213.
243 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 12.
244 Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French
and International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L.,
Vol. 15, No. 4, 2007, 488, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_ id=1154004>, [15.06.2014].
245
iqve.
246 iqve, 491.
247 Effect of Inflation in Zimmermann R., Whittaker S.(eds.), Good Faith in European Contract Law,
249 Firoozmand M.R., Changed Circumstances and Immutability of Contract: a Comparative Analysis of
Force Majeure and Related Doctrines, Bus. L. Int'l, Vol. 8, No. 2, 2007, 170,
<http://heinonline.org/HOL/Welcome?message=Please%20log%20in&url=%2FHOL%2FPrint%3Fhandle%3
Dhein.journals%2Fblawintnl2007%26div%3D17%26collection%3Djournals%26set_as_cursor%3D1%26men
_tab%3Dsrchresults>, [15.06.2014].
250 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 84.
251 Tallon D. wignSi: Hartkamp A.S., Hesselink M., Hondius E.H., du Perron E., Joustra C., Veldman
M.(eds.), Towards a European Civil Code, 3rd ed., Kluwer Law International, 2004, 503.
252 Palandt/Heinrichs, 2003, §242, RdNr. 16, miTiTebulia: kereseliZe d., samoqalaqo
Europeanization of Contract Law? The New Rules Regarding Impossibility of Performance from the
Perspective of a Portuguese Lawyer, EJCL, Vol. 11. 4, December 2007, 2, <http://www.ejcl.org/114/art114-
2.pdf>, [18.07.2014]. ix. aseve, vaSakiZe g., keTilsindisiereba saqarTvelos samoqalaqo
kodeqsis mixedviT – abstraqcia Tu moqmedi samarTali, Jurn. ,,qarTuli samarTlis
mimoxilva~, 10/2007-1, 26.
60
3.5. garigebis safuZvlis doqtrinis arsi da misi moqmedeba
sasamarTlo praqtikaSi
256
Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French
and International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L.,
Vol. 15, No. 4, 2007, 492, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1154004>, [15.06.2014].
257 Zimmermann R., Breach of Contract and Remedies Under the New German Law of Obligations, Saggi,
29.11.2001,
<http://www.rechtliches.de/info_Gesetz_zur_Modernisierung_des_Schuldrechts.html>, [15.06.2014].
259 reformis Sesaxeb ix. Zimmermann R., Breach of Contract and Remedies under the New German
261 aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT ix.: Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The
German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon,
2006, 382-392; Vogenauer S., Weatherill S. (eds.), Zimmermann R., Contract Law Reform: The German
Experience, Hart Publishing, Oxford, 2006, 71-87, miTiTebulia: Vogenauer S., Weatherill S. (eds.), The
Harmonization of European Contract Law: Implications for European Private Laws, Business and Legal
Practice (Studies of the Oxford Institute of European and Comparative Law), Hart Publishing, Oxford, 2006;
Zimmerman R., The New German Law of Obligations: Historical and Comparative Perspectives, Oxford
University Press, 2005, 30, <http://fds.oup.com/www.oup.co.uk/pdf/0-19-929137-3.pdf>, [15.06.2014];
Löwisch M., New Law of Obligations in Germany, Ritsumeikan L. Rev., No. 20, 2003,
<http://www.ritsumei.ac.ip/acd/cg/ law/lex/rlr20/Manfred141.pdf>, [15.06.2014]; Schulte-Nölke H., The New
German Law of Obligations: an Introduction,
<http://www.murallivre.net/Archives/Law%20of%20Obligations.pdf>, [15.06.2014].
262 Löwisch M., New Law of Obligations in Germany, Ritsumeikan L. Rev., No. 20, 2003, 141,
<http://www.ritsumei.ac.jp/acd/cg/law/lex/rlr20/Manfred141.pdf>, [15.06.2014].
263
Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French and
International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L., Vol.
15, No. 4, 2007, 486, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1154004>, [15.06.2014].
nd
264 Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2
nd
269 Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 438.
270 Reimann M., The Good, the Bad, and the Ugly: The Reform of the German Law of Obligations,
Reasonableness and Consumer Protection as New Principles of a Modern Social Civil Law in Europe, 3,
<http://web.fu-berlin.de/iww/downloads/china/peking_09_03_the_transition.pdf>, [22.06.2011].
272 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, the Netherlands, 2009, 79.
64
sakiTxi unda gadawydes saxelSekrulebo riskisa da faqtobrivi ga-
remoebebis mxedvelobaSi miRebiT.273 am SemTxvevaSi erTmaneTs upiris-
pirdeba xelSekrulebis mboWavi Zalisa da keTilsindisierebis prin-
cipebi,274 rac unda ganisazRvros gonivrulobis kriteriumis safuZ-
velze.
,,keTilsindisierebis principis gamoyenebis sfero ZiriTadad
ganpirobebulia SemTxvevebiT, romlebSic moTxovna formalurad See-
sabameba moqmed materialur samarTals, magram misi ganxorcieleba
konkretul SemTxvevaSi usamarTloa. moqmedi samarTlidan gamomdina-
re dauSvebelia, ufleba Tu Sedegi iyos arasamarTliani. Sesabamisad,
,,keTilsindisierebis daTqma~ win aRudgeba moTxovnis ganxorciele-
bas iseTi uflebidan gamomdinare, ,,romelsac mocemul SemTxvevaSi
uflebis mxolod forma aqvs da ara Sinaarsi~.275
xelSekrulebis safuZvlis rRvevis koncefciaSi SeiZleba sami
elementi iqnes moazrebuli: (1) faqtobrivi, romelic gulisxmobs,
rom arsebiTi, SeTanxmebis safuZvlad miCneuli garemoebebi kontra-
hentTa an erT-erTi maTganis mier imTaviTve, xelSekrulebis dadebis
etapze, aris gacnobierebuli, nagulisxmevi. es pirobebi rom ar yofi-
liyo mxareTa (an mxaris) mier navaraudebi, xelSekruleba ar daide-
boda, an SeTanxmdeboda igi sruliad gansxvavebuli SinaarsiT. (2) hi-
poTezuri – xelSekrulebis safuZvlad miCneuli mxaris/mxareTa na-
gulisxmevi pirobebi aucileblad gaxdeboda xelSekrulebis Semadge-
neli nawili erT-erTi mxaris Sesabamisi survilis SemTxvevaSi. (3)
Perron E., Joustra C., Veldman M.(eds.), Towards a European Civil Code, 3rd ed., Kluwer Law International,
2004, 471-498; Ebke W.F., Steinhauter B.M., The Doctrine of Good Faith in German Contract Law, in
Beatson J., Friedman D. (eds.), Good Faith and Fault in Contract Law, Oxford University Press, 1995, 171-
180; Houh E., The Doctrine of Good Faith in Contract Law: A (Nearly) Empty Vessel? Utah L. Rev., Vol.
2005, U. of Cincinnati Public Law Research Paper, No. 04-12, 2005,
<http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=622982##>, [19.06.2014].
275 „...im gegebenen Falle also nur die Form, nicht das Wesen des Rechtes hätte“. Dernburg, Pandekten,
Band I, 1: Allgemeiner Theil, 1900, § 138, 320, miTiTebulia: kereseliZe d., kerZo samarTlis
uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 84.
65
normatiuli – meore mxare aucileblad daeTanxmeboda xsenebuli pi-
robebis xelSekrulebaSi CarTvas. normatiuli elementi umniSvnelo-
vanesi kriteriumia, radgan is qmnis xelSekrulebis safuZvels orive
mxarisaTvis.276
sistemuri TvalsazrisiT, garigebis safuZvlis moSlis doqtrina
xSirad valdebulebis darRvevis (Leistungsstörung) saTauris farglebSi
moiazreba.277 gsk-is 313-e paragrafi, romelic keTilsindisierebis prin-
cipis gamoxatulebaa, ganTavsda ara keTilsindisierebis principis am-
saxvel 242-e paragrafTan, rogorc es mosalodneli iyo, aramed valde-
bulebiTi samarTlis II wignSi – saxelSekrulebo valdebulebebis na-
wilSi, amitom misi debulebebi Tanabrad vrceldeba yvela saxelSekru-
lebo valdebulebaze.
amasTan, gsk-is 313-e paragrafs aqvs mkacrad damxmare mniSvnelo-
ba.278 upirvelesad ganimarteba saxelSekrulebo debulebebi, gamoiyeneba
Secdomis, Sesrulebis SeuZleblobis, nakliani Sesrulebis momwesrige-
beli normebi da Tu es meqanizmebic ver uzrunvelyofs sakiTxis ga-
dawyvetas, maSin mosamarTles SeuZlia mimarTos keTilsindisierebis
principis safuZvelze xelSekrulebis ganmartebas (§157, §242). amrigad,
gsk-is 313-e paragrafi gamoiyeneba maSin, rodesac samarTlebrivi dacvis
yvela saSualeba amowurulia.279
276
Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French and
International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L., Vol.
15, No. 4, 2007, 489, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1154004>, [19.07.2014].
277
Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 381.
278
Hondius E.H., Grigoleit H.Ch., Unexpected Circumstances in European Contract Law, Cambridge
University Press, New York, 2011, 55.
279
Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French
and International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L.,
Vol. 15, No. 4, 2007, 490-491, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm? abstract_id= 1154004>, [19.07.2014].
280
Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 319.
66
motivaciaSi, SemTxvevebs, rodesac mxare SecdomiT uSvebs garkveuli
garemoebis arsebobas. aRniSnulis klasikuri magaliTia saqme, romel-
Sic mxareebi arasworad miakuTvneben naxats sxva mxatvars, xelSekru-
lebis dadebis Semdgom ki namdvili mxatvari aRmoCndeba leibli,
rac mniSvnelovnad zrdis xelSekrulebis sagnis Rirebulebas.281
gsk-is 119-e paragrafisgan gansxvavebiT, romelic iTvaliswinebs
mxolod erTi kontrahentis Secdomas nebis gamovlenis SinaarsTan
dakavSirebiT, gsk-is 313-e II paragrafi gulisxmobs mxareTa ormxriv
Secdomas da gamosayenebelia maSin, rodesac mxareebs ar ufiqriaT im
saxelSekrulebo garemoebebze, romlebic Semdgom samarTlebriv
mniSvnelobas iZenen. am dros warmoiSoba im faqtobrivi garemoebebis
gansazRvris sakiTxi, romlebic SeTanxmebis safuZvlad unda iqnen
miCneulni.282
amrigad, gsk-is 313-e II paragrafis SefardebisTvis sakmarisia
mxareTa warmodgenebis ararseboba mniSvnelovan garemoebebze, maSin
rodesac gsk-is 119-e paragrafis gamoyeneba aucileblad gulisxmobs
mxaris mier nebis (Tumca mcdari) gamovlenas garemoebebTan dakavSi-
rebiT.283
gsk-is 313-e I da II paragrafebis diferenciacia ar unda xorciel-
debodes subieqturi da obieqturi garemoebebis gansxvavebiT, aramed ga-
mijvnis kriteriumad aRiarebul unda iqnes saxelSekrulebo dabrkole-
bis warmoSobis dro. miT ufro, rom gsk-is 313 II awesrigebs subieqturi
garemoebebis specialur SemTxvevas, maSin rodesac gsk-is 313-e I aregu-
lirebs xelSekrulebis dadebis Semdgom warmoSobili Secvlili gare-
moebebis problemas da maT Soris moicavs rogorc obieqtur, ise subi-
eqtur garemoebebs.284
gansxvaveba ar ikveTeba samarTlebrivi Sedegis Tvalsazrisi-
Tac, radgan xelSekrulebis modificireba gamarTlebulia mxareTaT-
vis ucnobi movlenis xelSekrulebis dadebis momentamde arsebobis
SemTxvevaSic.285
281
ix. BGH, 8.6.1988, 2597.
282
Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French
and International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L.,
Vol. 15, No. 4, 2007, 496, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1154004>, [19.07.2014].
283
iqve, 497; Secdomis saxeebze dawvrilebiT ix. Hondius E.H., Grigoleit H.Ch., Unexpected
Circumstances in European Contract Law, Cambridge University Press, New York, 2011, 56.
284
Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French
and International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L.,
Vol. 15, No. 4, 2007, 496-497, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id= 1154004>, [19.07.2014].
285 Mekki M., Pelese M.K., Hardship and Modification (or ‘Revision’) of the Contract, 2010, 6,
<http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1542511>, [19.07.2014].
67
3.7.2. Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegebi
289 Horn N., Changes in Circumstances and the Revision of Contracts in some European Laws and
International Law, in: Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in International Trade and
Finance, Antwerp, Boston, London, Frankfurt a.M. 1985, 15, 22-23, <http://www.trans- lex.org/create_-
pdf.php?docid=113700>, [19.07.2014].
290 Backhaus R., The Limits of the Duty to Perform in the Principles of European Contract Law, Vol. 8.1,
International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York,
2004, 257-259.
294 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York,
2012, 654-655.
69
mgeblobisgan ganTavisuflebis sakiTxi.295 SeuZleblobis doqtrina
umTavresad germaniis samoqalaqo samarTlis mecnierebam ganaviTara.
amitomac mas gansakuTrebuli yuradReba eTmoba germaniis pozitiur
kanonmdeblobasa da iuridiul doqtrinaSi.
bunebrivma katastrofebma, gauTvaliswinebelma politikurma
Tu ekonomikurma faqtorebma,296 socialurma cvlilebebma – inflacia,
ekonomikuri krizisi, SeiaraRebuli konfliqtebi, embargo, eqsportis
akrZalva, Sesyidvis wyaros marcxi da a.S., SesaZlebelia daabrkolos
an SeuZlebeli gaxados valdebulebis Sesruleba. magaliTad, Sesru-
lebis SeuZlebloba SeiZleba gamoiwvios konkretuli sagnis ganadgu-
rebam (Destruction of a Subject Matter);297 movalis sikvdilma an qmeduuna-
rod gaxdomam (Death or Disability298) im xelSekrulebebSi, romlebic val-
debulebis piradad Sesrulebas iTvaliswineben (Personal Contracts);299
xelSekrulebis sagnis miuwvdomlobam (Unavailability of the Subject Matter
of the Performance);300 miwodebis gansazRvruli wyaros marcxma (Failure of
a Particular Source);301 bunebrivma katastrofebma (Natural Disasters), gafic-
vam, lokautma, boikotma, Sromis procesis Sewyvetam (Boycotts, Strikes,
295 ix. magaliTad, Ssk-is (Swiss Code of Obligations, English Translation of the Official Text, Zurich,
1992) 97-e, 119-e muxlebi; isk-is (Codice Civile Italiano, 1942) 1256 (1), 1463-e-1465-e muxlebi;
esk-is (Código Civil español, 1889) 1182-e muxli; fsk (French Civil Code, Translated by Rouhette G.
with the assistance of Rouhette-Berton A., 2006) Sesrulebis SeuZleblobaSi mxolod
gayiduli saqonlis daRupvis SemTxvevas moiazrebs (1302-e muxli).
296 Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 709,
Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-performance in International
Arbitration, Kluwer Law International BV, the Netherlands, 2009, 91, Semdgomi miTiTebiT: Treitel
G.H., The Law of Contract, 10th ed., London, 1999, 811; Treitel G.H., Frustration and Force Majeure, 2nd ed.,
London, 2004, Ch.3.
298 Mullen v. Wafer 480S.W.2d. 332 (ark.1972), miTiTebulia: Farnsworth E. A., Farnsworth on
Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, New York, 2004, 626.
299 magaliTad, Sromis xelSekruleba, warmomadgenloba. Restatement (second) of Contracts,
American Law Institute (ALI), §263, 1981; Treitel G.H., Frustration and Force Majeure, 2nd ed., London, 2004, 4-
016 da Semdgomi gverdebi.
300 xelSekrulebis sagnis miuwvdomlobis magaliTad SeiZleba dasaxeldes
gayiduli saqonlis rekviziciis SemTxveva. ix. Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under
General Contract Principles, Exemption for Non-performance in International Arbitration, Kluwer Law
International BV, the Netherlands, 2009, 91, Semdgomi miTiTebiT: Treitel G.H., Frustration and Force
Majeure, 2nd ed., London, 2004, 4-002 da Semdgomi gverdebi.
301 Restatement (second) of Contracts, American Law Institute (ALI), §263, 1981. magaliTad, Tu
Sesyiduli saqonlis importi SeuZlebeli gaxdeba omis, bunebrivi katastrofebis
an eqsportis akrZalvis gamo. ix. Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract
Principles, Exemption for Non-performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, the
Netherlands, 2009, 91, Semdgomi miTiTebebiT: Treitel G.H., The Law of Contract, 10th ed., London,
1999, 814; Treitel G.H., Frustration and Force Majeure, 2nd ed., London, 2004, 4-041.
70
Lock-outs, Work-stoppages);302Sesrulebis xerxis SeuZleblobam (Impossibililty
of the Method of Performance).303 xelSekrulebis dadebis Semdgom ganxorci-
elebulma sakanonmdeblo cvlilebebma304 SeiZleba gamoiwvios Sesru-
lebis samarTlebrivi SeuZlebloba (Legal Impossibility, Supervening Illega-
lity).305
valdebulebis Sesrulebis sakiTxi saWiroebs gadawyvetas, ro-
desac kontrahentebs Secvlili garemoebebis warmoSobis SemTxvevi-
saTvis winaswari saxelSekrulebo SeTanxmebiT ar daudgeniaT e.w.
forsmaJoruli daTqmebi.306 am SemTxvevaSi mxareTa neba dgindeba xel-
Sekrulebis ganmartebis safuZvelze xarvezis Sevsebis gziT.307 for-
smaJoruli daTqmebisa da xelSekrulebis ganmartebis garda saWiro
302 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York,
2012, 658; DiMatteo L.A., The Law of International Contracting, Kluwer Law International, The Hague,
London, Boston, 2000, 57.
303 sasamarTlom ganixila saqme Nicholl & Knight v. Ashton Edridge &Co (ix. Treitel G.H., The
Law of Contract, 10th ed., London, 1999, 818), romlis faqtobrivi garemoebebis Tanaxmad,
xelSekruleba iTvaliswinebda ianvris TveSi qalaq aleqsandriidan bambis mar-
cvleulis miwodebas gem `orlandos~ meSveobiT. xomaldi baltiis zRvis napirze
gairiya da ianvris TveSi aleqsandriamde miRweva ver SeZlo. sasamarTlom
xelSekrulebis ganmartebis safuZvelze daadgina, rom valdebuleba mxareTa mier
SeTanxmebuli wesis zusti dacviT unda Sesrulebuliyo (saqonlis gamogzavna unda
momxdariyo qalaq aleqsandriidan).
304 DiMatteo L.A., The Law of International Contracting, Kluwer Law International, The Hague, London,
308 Chechelashvili Z., Introduction to the Georgian Business Law, Textbook, GIZ, Tb., 2013, 131.
309 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, the Netherlands, 2009, 87.
310 Zimmermann R., Breach of Contract and Remedies under the New German Law of Obligations, Saggi,
Europeanization of Contract Law? The New Rules Regarding Impossibility of Performance from the
Perspective of a Portuguese Lawyer, EJCL, Vol. 11.4, 2007, 1, <http://www.ejcl. org/114/art114-2.pdf>,
[17.07.2014].
312 Zimmermann R., Remedies for Non-performance. The Revised German Law of Obligations, Viewed
against the Background of the Principles of European Contract Law, Edin.L.R., Vol.6, 2002, 281,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/edinlr6&div=28&g_sent=1&collection=journals>,
[17.07.2014].
313 movalis an nebismieri sxva piris mier valdebulebis Sesrulebis SeuZlebloba
International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York,
2004, 257.
315 Stoll H., Commentary on Article 79, miTiTebulia: Schlechtriem P. (ed.), Commentary on the UN
Convention on the International Sale of Goods (CISG), 2nd ed., 1998, 612: `rogorc wesi, movales
valdebulebis SeTanxmebuli SinaarsiT Sesrulebis uzrunvelsayofad moeTxoveba
dabrkolebis daZleva im SemTxvevaSic, rodesac es mniSvnelovnad did danaxarjebs
an ekonomikur danakargs ukavSirdeba~. Flechtner H., Article 79 of the United Nations Convention
on Contracts for the International Sale of Goods (CISG) as Rorschach Test: The Homeward Trend and
Exemption for Delivering Non-Conforming Goods, Pace Int'l L. Rev., Vol. 19, Issue 1, 4-1-2007, 31, 32, 39,
48,
<http://digitalcommons.pace.edu/pilr/vol19/iss1/3>, [17.07.2014].
316 Oliveira N.M.P., The German Act to Modernize the Law of Obligations as a Model for the
Europeanization of Contract Law? The New Rules Regarding Impossibility of Performance from the
Perspective of a Portuguese Lawyer, EJCL, Vol. 11.4, December 2007, 10, <http://www.ejcl.org/114/art114-
2.pdf>, [19.07.2014].
317 Zimmermann R., Breach of Contract and Remedies under the New German Law of Obligations, Saggi,
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, the Netherlands, 2009, 82.
319 Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 413.
73
II)320 da moraluri, eTikuri, piradi SeuZleblobis (§275 III)321 saxe-
ebs.322 pasuxismgeblobisgan ganTavisufleba SesaZlebelia moTxovnil
iqnes im SemTxvevaSic, Tu movales gaumarTlebelia moeTxovos Sesru-
leba eTikuri mizezebis gaTvaliswinebiT. magaliTad, Tu gamyidveli-
saTvis cnobilia, rom myidveli Sesrulebis sagans gamoiyenebs bio-
logiuri an qimiuri iaraRis warmoebisaTvis an iseTi miznebisaTvis,
romlisTvisac saqoneli eqvemdebareba konfiskacias myidveli saxel-
mwifos mxridan. zemoaRniSnuli safuZvliT SesaZlebelia ganxorci-
eldes movalisaTvis xelSekrulebaze uaris Tqmis uflebis miniWe-
bac.323
fardobiTi SeuZlebloba ar gamoricxavs Sesrulebis SesaZ-
leblobas, is mxolod uflebas aniWebs movales uari Tqvas Sesru-
lebaze.
gsk-is 275-e II paragrafi ganamtkicebs Sesrulebis praqtikul
SeuZleblobas (faktische an praktische Unmöglichkeit/Practical Impossibility), rom-
lis drosac valdebuleba marTalia, obieqturad ganxorcielebadia,
magram misi Sesruleba aragonivrulia, ramdenadac kreditoris Ses-
rulebis interesTan SefardebiT Seusabamod did xarjebs ukavSirde-
ba. xelSekrulebis mboWavi Zalis gansazRvrisas Sesrulebis xarje-
bis sidide da dabrkolebis gadalaxvis sirTule ar SeiZleba abso-
luturi mniSvnelobiT ganimartos. igi SeiZleba Sefasebul iqnes
mxolod kreditoris Sesrulebis interesis gaTvaliswinebiT.324
gsk-is 275-e II paragrafi gamoiyeneba mkacrad gansazRvrul Sem-
TxvevaSi: Tu saxezea SesrulebisaTvis aucilebeli xarjebisa da kre-
against the Background of the Principles of European Contract Law, Edin.L.R., Vol. 6, 2002, 271-314,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/edinlr6&div=28&g_sent=1&collection=journals>,
[19.07.2014].
323 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
325 Oliveira N.M.P., The German Act to Modernize the Law of Obligations as a Model for the Europeanization of
Contract Law? The New Rules Regarding Impossibility of Performance from the Perspective of a Portuguese
Lawyer, EJCL, Vol. 11. 4, December 2007, 3, <http://www.ejcl.org/114/art114-2.pdf>, [19.07.2014].
326 Volker E., Das Recht der Leistungsstörungen 37 (5th ed., 2003), miTiTebulia: Oliveira N.M.P., The
German Act to Modernize the Law of Obligations as a Model for the Europeanization of Contract Law? The
New Rules Regarding Impossibility of Performance from the Perspective of a Portuguese Lawyer, EJCL, Vol.
11.4, December 2007, 3, <http://www.ejcl.org/114/art114-2.pdf >, [19.07.2014].
327 Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French
and International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L.,
Vol. 15, No. 4, 2007, 495, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1154004>, [19.07.2014].
328 Lindström N., Changed Circumstances and Hardship in the International Sale of Goods, NJCL, Issue 1,
330 Gareth J., Schlechtriem P., Breach of Contract (Deficiencies in a Party’s Performance), International
Encyclopedia of Comparative Law, Vol. VII (Contracts in General), Chapter 15, Tübingen, 1999, Parag. 163,
103, miTiTebulia: Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exem-
ption for Non-performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, the Netherlands, 2009,
80.
331 Treitel G.H., Frustration and Force Majeure, 2 nd ed., London, 2004, 3-003, miTiTebulia: Brunner
Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-performance in
International Arbitration, Kluwer Law International BV, the Netherlands, 2009, 88.
332 Oliveira N.M.P., The German Act to Modernize the Law of Obligations as a Model for the Europeanization of
Contract Law? The New Rules Regarding Impossibility of Performance from the Perspective of a Portuguese
Lawyer, EJCL, Vol. 11.4, December 2007, 3, <http://www.ejcl.org/114/art114-2.pdf >, [10.02.2014].
76
nakleboba ganapirobebs.333ekonomikuri SeuZleblobisas valdebuleba,
marTalia, movalisaTvis ukiduresad mZimea Sesasruleblad, magram es
sirTule ar aris kreditoris Sesrulebis interesTan mniSvnelovnad
Seusabamo (araproporciuli). magaliTad, xelSekrulebis dadebis Sem-
deg Tu gayiduli nivTis fasi 100-jer gaizrdeba, amiT, marTalia,
valdebuleba ukiduresad damZimdeba, magram kreditoris Sesrulebis
interesic gayiduli nivTis fasis Sesabamisad gaizrdeba.334 bunebrivi-
a, am SemTxvevaSi gamyidvels eqneba safuZvliani interesi, nivTis sa-
nacvlod miiRos misi sabazro Rirebulebis Sesatyvisi fasi.
amdenad, ekonomikuri SeuZleblobis arsebobisas kreditoris
Sesrulebis interessa da movalisaTvis Sesrulebis sirTules Soris
Seusabamoba ar arsebobs – ramdenadac rTulia valdebulebis Sesrule-
ba movalisaTvis, imdenad mniSvnelovania amgvari Sesrulebis miReba
uflebamosili pirisaTvis. kreditoris Sesrulebis interesi Seesabame-
ba nivTis sabazro fass da ara xelSekrulebis sawyis fass. movalis pa-
suxismgeblobisagan ganTavisufleba ganisazRvreba imisda mixedviT, da-
culia Tu ara gsk-is 313-e paragrafis winapirobebi.335
gsk-is 275 II (1) paragrafi, ganamtkicebs ra Sesrulebis praqti-
kul, faqtobriv SeuZleblobas, aTavisuflebs movales Sesrulebis
valdebulebisgan, romelic aragonivrulad did danaxarjebs ukavSir-
deba, xolo SesrulebisaTvis aucilebeli Zalisxmeva, valdebulebis
arsisa da keTilsindisierebis principis gaTvaliswinebiT, mniSvne-
lovnad Seusabamoa kreditoris saxelSekrulebo interesisa. am dros
xdeba valdebulebis Sesrulebis mimarT warmoSobili dabrkolebisa
da kreditoris saxelSekrulebo interesis urTierTSefardeba.336 mo-
cemul SemTxvevaSi gasaTvaliswinebelia movalis brali dabrkolebis
warmoSobaSi.
praqtikuli SeuZleblobis klasikuri magaliTia cnobili saqme
beWdis nasyidobis Sesaxeb,337 rodesac xelSekrulebis sagani myidveli-
saTvis gadacemamde Cavarda tbaSi da CaiZira. vinaidan tbis daSroba
obieqturad SesaZlebelia, mocemul SemTxvevaSi ar warmoiSoba Sesru-
lebis absoluturi SeuZlebloba (§275 I). vinaidan beWdis Rirebuleba
333 Pizer L.K., Smith M.R. (eds. in Chief), Southerington T., Review of the Convention on Contracts for the
International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York,
2004, 258.
334 Zimmermann R., Breach of Contract and Remedies Under the New German Law of Obligations, Saggi,
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, the Netherlands, 2009, 83.
336 Grundmann S., Germany and the Schuldrechtsmodernisierung, 2002, ERCL, Vol. 1, Issue 1, 2005, 129,
135.
337 ix. Zimmermann R., Breach of Contract and Remedies under the New German Law of Obligations, Saggi,
338 Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French and
International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L., Vol.
15, No. 4, 2007, 494, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1154004>, [10.02.2014]; Posner
R.A., Rosenfield A.M., Impossibility and Related Doctrines in Contract Law: An Economic Analysis, J. Legal
Stud., Published by: The University of Chicago Press, Vol. 6, No. 1, 83-118,
<http://www.jstor.org/stable/pdfplus/724191.pdf?acceptTC=true>, [10.02.2014]; Kovač M., Comparative
Contract Law and and Economics (New Horizons in Law and Economics Series), Edward Elgar Pub., August
30, 2011, 259-292; Kessedjian C., Competing Approaches to Force Majeure and Hardship, Int'l Rev. L. &
Econ, Vol. 25, 2005, 415-431, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/kessedjian.html>, [10.02.2014].
339 Mekki M., Pelese M.K., Hardship and Modification (or ‘Revision’) of the Contract, 2010, 16,
340 Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French
and International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L.,
Vol. 15, No. 4, 2007, 494-495, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id= 1154004>, [10.02.2014].
341 iqve.
79
4. konceftualurad gansxvavebuli franguli samarTlebrivi sistema
342 Draetta U., Lake R B., Nanda V.P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to
Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 183.
343 mxareTa urTierTsanacvlo uflebamovaleobebiT datvirTuli ormxrivi xelSek-
rulebebi urTerTSesasrulebel valdebulebaTa ekonomikur balanss emyareba,
romelic mxareTa mier maTi nebisa da ganzraxvis Sesabamisd aris formirebuli. Se-
sabamisad, aRniSnuli subieqtur saxelSekrulebo balansad iwodeba.
ix. Karampatzos A., Supervening Hardship as Subdivision of the General Frustration Rule: A Comparative
Analysis with Reference to Anglo-American, German, French and Greek Law, Eur. Rev. Private L., Kluwer
Law International, The Netherlands, Vol.13, No. 2, 2005, 110,
<http://www.heinonline.org/HOL/Print?handle=hein.kluwer/erpl0013&div=13&collection=kluwer&set_as_c
ursor=0&men_tab=srchresults>, [10.02.2014].
344
théorie de l’imprévision.
345 French Civil Code, Translated by Rouhette G. with the assistance of Rouhette-Berton A., 2006.
346
Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of Contracts, Comparative
Perspectives, Ius Commune Europaeum, Intersentia, 2011, 41.
80
frangul samarTalSi mniSvneloba ar eniWeba mxareTa saxel-
Sekrulebo interesebis analizs, Sesabamisad, “imprévision” doqtrina
ar moicavs ,,saxelSekrulebo miznis gaqarwylebis~347 doqtrinis ele-
mentebs348, aramed emijneba mas.
miuxedavad imprévision koncefciis arsebobisa, tradiciuli
franguli doqtrina, rogorc wesi, ar ganixilavs Secvlili garemoe-
bebiT ganpirobebul Sesrulebis damZimebas, rogorc xelSekrulebis
Sewyvetis, molaparakebisa da adaptaciis safuZvels. zemoaRniSnulis
gaTvaliswinebiT franguli samarTlis kvleva mxolod misi arsob-
rivi mimoxilviT amoiwureba.
361
Goldberg V.P., Excuse Doctrine: The Eisenberg Uncertainty Principle, J. Legal Analysis, Vol.2, No. 1,
2010, 366, <http://jla.oxfordjournals.org/content/2/1/359.full.pdf+html>, [10.02.2014]; Smythe D.J., Bounded
Rationality, the Doctrine of Impracticability, and the Governance of Relational Contracts, S. Cal. Interdisc.
L.J., Vol. 13, No. 2, 2003-2004, 228, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=799328>,
[10.02.2014].
362 absoluturi saxelSekrulebo valdebulebis magaliTad SeiZleba dasaxeldes
saqme _ Paradine v. Jane, English Rep. 897 [K.B. 1647], romelSic gamtkicebuli iyo Secvli-
li garemoebis miuxedavad valdebulebi mkacri dacvis principi. ix. Chen-Wishart M.,
Contract Law, 2nd ed., Oxford University Press, 2008, 386.
363 Implied Terms.
364 Treitel G.H., The Law of Contract, 9th ed., Sweet and Maxwell, London, 1995, 779; Brunner Ch., Force
Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-performance in International
Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 89.
365 Blum B.A., Chemerinsky E., Epstein R., Gilson R. F., Krier J.E., Neumann R.K., Syverud K.D., Warren E.,
Farndsworth E.A., Hazard GS., Wolfman B.(eds.), Contracts, Examples and Explanations, 3rd ed., Aspen
Publishers, New York, 2004, 455.
366
Treitel G.H., The Law of Contract, 9th ed., Sweet and Maxwell, London, 1995, 793.
367 Jacobs D.L., Legal Realism or Legal Fiction? Impracticability Under the Restatement (second) of
Contracts, New York, Com. L.J., Vol. 87, June/July, 1982, 289,
<http://heinonline.org/HOL/LandingPage?collection=journals&handle=hein.journals/clla87&div=70&id=&p
age=>, [24.06.2014].
368 Blum B.A., Chemerinsky E., Epstein R., Gilson R. F., Krier J.E., Neumann R.K., Syverud K.D., Warren E.,
Farndsworth E.A., Hazard GS., Wolfman B.(eds.), Contracts, Examples and Explanations, 3rd ed., Aspen
Publishers, New York, 2004, 456.
83
Sesruleba obieqturad kvlav ganxorcielebadi iyo,369 samarTlianoba
moiTxovda Sesrulebis valdebulebisagan ganTavisuflebas.370
369 Treitel G.H., The Law of Contract, 9th ed., Sweet and Maxwell, London, 1995, 779.
370 Blum B.A., Chemerinsky E., Epstein R., Gilson R. F., Krier J.E., Neumann R.K., Syverud K.D., Warren E.,
Farndsworth E.A., Hazard GS. , Wolfman B. (eds.), Contracts, Examples and Explanations, 3rd ed., Aspen
Publishers, New York, 2004, 456.
371 Discharge of a Contract.
372 Blum B.A., Chemerinsky E., Epstein R., Gilson R. F., Krier J.E., Neumann R.K., Syverud K.D., Warren E.,
Farndsworth E.A., Hazard GS., Wolfman B. (eds.), Contracts, Examples and Explanations, 3rd ed., Aspen
Publishers, New York, 2004, 442; Nachatar J.S., Hussin A.A., Omran A., Frustration of Contract in the
Malaysian Construction Contract management, IJE, Tome 9, fascicule 3, Hunedoara, Romania, 2011, 86,
<http://web.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?sid=cbc3f99c-b258-4811-9ace-4a8f1729b548%40ses-
sionmgr13&vid=2&hid=10>, [24.06.2014].
373 ix. gadawyvetilebebi: National Carriers Ltd. v. Panalpina (Northern) Ltd; Davis Contractors v
Fareham UDC; aseve, Gregorio M., Impossible Performance or Excused performance? Common Mistake
and Frustration after Great Peace Shipping, KCLJ, Vol. 16, No. 1, 2005 ,71.
374 Chen-Wishart M., Contract Law, 2nd ed., Oxford University Press, 2008, 283; McKendrick E., Chitty on
Contracts, The Law of Contracts, Vol.1, General Principles, Chapter 24, Discharge by Frustration, London,
1999, 24-001.
375 Schwartz A.A., A “Standard Clause Analysis” of the Frustration Doctrine and the Material adverse Change
378 ix. gadawyvetileba: Tsakiroglou & Co. LTD v. Noblee Thorl GmbH, [1962] AC 93 (HL).
379 Smith S.A., Contract Theory, McGill University, Oxford University Press, 2007, 372. ix. aseve,
gadawyvetileba, romelmac ganaviTara garigebis safuZvlis rRvevis doqtrina
inglisur samarTalSi: F.A. Tamplin Steamship Co. v. Anglo-Mexican Petroleum Products Co. [1916]
2 A.C. 397, miTiTebulia: Rapsomanikas M. G., Frustration of Contract in International Trade Law and
Comparative Law, Duq. Bus. L.J., Vol. 18, 1979-1980, 556, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/-
rapsomanikas.html#39>, [20.05.2014].
380
ix. gadawyvetileba: Lauritzen AS v Wijsmuller BV, The Super Servant Two, [1990] 1Lloyd’s Rep 1
(CA); aseve, Nachatar J.S., Hussin A.A., Omran A., Frustration of Contract in the Malaysian Construction
Contract Management, IJE, Tome 9, fascicule 3, Hunedoara, Romania, 2011, 86,
<http://web.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?sid=cbc3f99c-b258-4811-9ace-4a8f1729b548%40-
sessionmgr13&vid=2&hid=10>, [20.05.2014].
381 McKendrick E., Chitty on Contracts, The Law of Contracts, Vol.1, General Principles, Chapter 24,
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 91,
Semdgomi miTiTebebiT: Treitel G.H., The Law of Contract, 10th ed., London, 1999, 824; Treitel G.H.,
Frustration and Force Majeure, 2nd edn., London, 2004, Ch.7.
384 Kim N., Mistakes, Changed Circumstances and Intent, U. Kan. L. Rev., Vol. 56, 2007-2008, 505,
<http://www.law.ku.edu/sites/law.drupal.ku.edu/files/docs/law_review/v56/Kim_Final.pdf>, [20.05.2014].
85
magram Secvlili garemoebebi sanacvlo valdebulebis Sesrulebis
miRebas yovelgvar Rirebulebas ukargavs kreditorisaTvis385 da amde-
nad, aqarwylebs mis umTavres saxelSekrulebo mizans.386 amasTan, um-
niSvnelovanesia, orive mxare acnobierebdes saxelSekrulebo urTi-
erTobis ZiriTad mizans, romlis ganuxorcielebloba valdebulebis
Sesrulebas ukargavs kontrahentebisaTvis Rirebulebas.387 pirovnuli
motivebi mxedvelobaSi ar miiReba. xelSekrulebis mizani imdenad
naTlad unda iyos mxareTa mier gacnobierebuli, rom xelSekrulebis
saerTo, saziaro safuZvlad unda iqnes aRiarebuli.388 amrigad, mxare-
Ta mier nagulisxmevi warmodgenebi aucileblad ormxrivad unda
iyos gaziarebuli,389 rom maTi gaqarwyleba pasuxismgeblobisgan gan-
Tavisuflebis safuZveli gaxdes.
385 ix.: Rohwer C.D., Skrocki A.M., Contracts in a Nutshell, 7th ed., West Nutshel Series, 2010, 320; Schwartz
A.A., A ,,Standard Clause Analysis” of the Frustration Doctrine and the Material Adverse Change Clause,
UCLA L. Rev., Vol.57, 2009-2010, 20, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1466131>;
Kim N., Mistakes, Changed Circumstances and Intent, U. Kan. L. Rev., Vol. 56, 2007-2008, 505,
<http://www.law.ku.edu/sites/law.drupal.ku.edu/files/docs/law_review/v56/Kim_Final.pdf>, [20.05.2014].
386 Schwartz A.A., A ,,Standard Clause Analysis” of the Frustration Doctrine and the Material adverse
Farndsworth E.A., Hazard GS. , Wolfman B. (eds.), Contracts, Examples and Explanations, 3rd ed., Aspen
Publishers, New York, 2004, 463.
389 Eisenberg M.A., Impossibility, Impracticability and Frustration, J. Legal Analysis, Vol. 1, No. 1, 2009,
392 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 90-91,
Semdgomi miTiTebebiT: Treitel G.H., The Law of Contract, 10th ed., London, 1999, 847-849;
McKendrick E., Chitty on Contracts, The Law of Contracts, Vol.1, General Principles, Chapter 24, Discharge
by Frustration, London, 1999, 24-069/070/71.
393 Mckendrick E., The Consequences of Frustration: The Law Reform (Frustrated Contracts) Act 1943, Force
Majeure and Frustration of Contracts, 1991, 55-57, miTiTebulia: Mizrachi K., Force Majeure in Project
Finance: A Comparative and Practical Analysis of Risk Allocation, J. Struct. Finan., Vol. 12, No. 2, 2006, 79.
394 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 91.
395 ix. Chandler v. Webster, [1904] 1 K.B. 493.
396 Goldberg V.P., After Frustration: Three Cheers for Chandler v. Webster, Wash. & Lee L. Rev., Vol. 68,
Goldberg V.P., After Frustration: Three Cheers for Chandler v. Webster, Wash. & Lee L. Rev., Vol. 68, Issue
3, 2011, 1134,
<http://heinonline.org/HOL/LandingPage?collection=journals&handle=hein.journals/waslee68&div=35&id=
&page=>.
398 Goldberg V.P., After Frustration: Three Cheers for Chandler v. Webster, Wash. & Lee L. Rev., Vol. 68,
399 Mckendrick E., The Consequences of Frustration: The Law Reform (Frustrated Contracts) Act 1943, Force
Majeureand Frustration of contracts , 1991, 55-57, miTiTebulia: Mizrachi K., Force Majeure in Project
Finance: A Comparative and Practical Analysis of Risk Allocation, J. Struct. Finan., Vol.12, No.2, 2006, 79.
400 ix. Gamerco SA v I.C.M./Fair Warning (Agency) Ltd, [1995] 1 WLR 1226.
401 ix. Fibrosa Spolka Akcyjna v Fairbairn Lawson Combe Barbour Ltd, [1943] AC 32 (HL).
402 Goldberg V.P., After Frustration: Three Cheers for Chandler v. Webster, Wash. & Lee L. Rev., Vol. 68,
406 Treitel G. H., Frustration and Force Majeure , London: Sweet and Maxwell, 1994, 52, miTiTebulia:
Osadare B., Force Majeure and the Performance Excuse: A Review of the English Doctrine of Frustration and
Article 2-615 of the Uniform Commercial Code., 2010, 10; Anson W., Anson's Law of Contract, 27th ed.,
Oxford: Oxford University Press, 1998, 526, miTiTebulia: Firoozmand M.R., Changed Circumstances
and Immutability of Contract: a Comparative Analysis of Force Majeure and Related Doctrines, Bus. L. Int'l,
Vol. 8, No.2, 2007, 177,
<http://heinonline.org/HOL/Welcome?message=Please%20log%20in&url=%2FHOL%2FPrint%3Fhandle%3
Dhein.journals%2Fblawintnl2007%26div%3D17%26collection%3Djournals%26set_as_cursor%3D1%26men
_tab%3Dsrchresults>, [22.07.2014].
407 Chen-Wishart M., Contract Law, 2nd ed., Oxford University Press, 2008, 318; Southerington T.,
Land Co. v. Howard, 156, 458 (1916), miTiTebulia: Osadare B., Force Majeure and the Performance
Excuse: A Review of the English Doctrine of Frustration and Article 2-615 of the Uniform Commercial
Code., 2010, 11.
414 ix. gadawyvetileba: Krell v Henry [1903] 2 KB 740 statiebSi: Knutson R., Common Law
Development of the Doctrines of Impossibility of Performance and Frustration of Contracts and their Use and
Application in Long Term Concession Contracts, Presented at the IBA Committee T, Berlin, ICLR, 298,
1997, 7; Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and
Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010,
24. aRniSnul saqmeze sasamarTlo gadawyvetilebiT, damqiravebeli ganTavisuflda
Sesrulebis valdebulebisgan, rameTu binam, romelic daqiravebul iqna mefis kor-
naciis procesze dakvirvebisaTvis, mefis avadmyofobisa da mefed kurTxevis cere-
monialis gadadebis gamo, Rirebuleba dakarga damqiraveblisaTvis. amdenad, ga-
qarwylda xelSekrulebis safuZveli, misi umTavresi mizani. movale ganTavisuflda
obieqturad ganxorcielebadi saxelSekrulebo valdebulebis Sesrulebis movale-
obisagan. ix. Rohwer C.D., Skrocki A.M., Contracts in a Nutshell, 7th ed., West Nutshell Series, 2010, 321;
Blum B.A., Chemerinsky E., Epstein R., Gilson R. F., Krier J.E., Neumann R.K., Syverud K.D., Warren E.,
Farndsworth E.A., Hazard GS., Wolfman B. (Eds.), Contracts, Examples and Explanations, 3rd ed., Aspen
Publishers, New York, 2004, 463. aRniSnuli gadawyvetileba xelSekrulebis amaoebis
doqtrinis safuZvladac aris iuridiul mecnierebaSi aRiarebuli, romlis ZaliTac
mniSvnelovnad Sesustda mkacri pasuxismgeblobis principis moqmedeba angloameri-
kul samarTalSi. ix. Smythe D.J., Bounded Rationality, the Doctrine of Impracticability, and the
Governance of Relational Contracts, S. Cal. Interdisc. L.J., Vol. 13, No. 2, 2003-2004, 228,
<http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=799328>, [22.07.2014].
415 Southerington T., Impossibility of Performance and Other Excuses in International Trade, 2001,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/southerington.html>, [23.07.2014].
90
li ufro farTo cnebaa da moicavs ara mxolod absolutur SeuZ-
leblobas, aramed valdebulebis Sesrulebis damZimebasac.416
xelSekrulebaTa me-2 krebulis 265-e paragrafi ganamtkicebs
aseve, miznis amaoebis doqtrinas: Tu mxaris umTavresi saxelSekru-
lebo mizani,417 misi bralisgan damoukideblad, arsebiTad qarwylde-
ba iseTi garemoebis ZaliT, romlis ararseboba mxareTa mier xelSek-
rulebis dadebis umTavres safuZvels qmnida, maSin movale Tavisuf-
ldeba Sesrulebis valdebulebisgan, Tu xelSekrulebidan an garemo-
ebebidan sxva ram ar gamomdinareobs.
amrigad, sasamarTlos mier upirvelesad dgindeba mxareTa sa-
xelSekrulebo mizani da Tu aRmoCndeba, rom xelSekrulebis safuZ-
vlad miCneuli miznis ararsebobis SemTxvevaSi mxareebi ar dadebdnen
xelSekrulebas, maSin aRniSnuli sasamarTlos mier pasuxismgeblo-
bisgan ganTavisuflebis safuZvlad iqneba gamoyenebuli.418
sasamarTlos mier miznis amaoebis doqtrina farTod ganimar-
teba da Sesrulebis valdebulebisgan ganTavisuflebis safuZvlad
saxelSekrulebo miznis srul amaoebas moiazrebs. Tu mxare Secvli-
li garemoebis gavleniT srulad ver ikmayofilebs mosalodnel sa-
xelSekrulebo interess, magram Sesruleba mainc garkveuli sargeb-
lis momtania misTvis, maSin garemoebaTa aseTi cvlileba ar iqneba
sakmarisi xelSekrulebis miznis sruli amaoebis dafuZnebisaTvis.419
xelSekrulebis amaoebis erT-erTi saxe _ xelSekrulebis miz-
nis amaoeba arsobrivad ganuxorcieleblobis doqtrinas exmianeba:
xelSekrulebis miznis amaoebis SemTxvevaSi, Secvlili garemoeba im-
denad amcirebs movalis mier valdebulebis Sesrulebis ekonomikur
faseulobas, rom aragonivrulia kreditorisgan aseTi Sesrulebis
miRebisa da saxelSekrulebo fasis gadaxdis moTxovna. msgavsad, Ses-
rulebis ganuxorcieleblobis SemTxvevaSi, valdebulebis Sesruleba
Secvlili garemoebis gavleniT movalisTvis ukiduresad did sirTu-
les, xarjebsa da danakargebs420 ukavSirdeba.421
416 Frey M.A., Frey Ph. H., An Introduction to the Law of Contracts, 4 th ed., Delmar Cengage Learning, 2007,
399. ix. xelSekrulebaTa me-2 krebulis 261-e paragrafi.
417 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 10.
418 Hillman R.A., Principles of Contract Law, 2nd ed., The Concise Hornbook Series, West, 2009, 318.
419Farnsworth E.A., On Contracts, 2nd ed., New York, 1998, §9.7, 625-626.
420 ix. Fla. Power & Light Co. v. Westinghouse Elec. Corp. 517 F.Supp. 440 (E.D. Va. 1981). aRniSnul
saqmeSi uranis mimwodebeli mxare iTxovda Sesrulebis valdebulebisagan
ganTavisuflebas fasebis gauTvaliswinebeli zrdis, Sesabamisad, aesk-is 2-615-e
muxliT ganmtkicebuli, komerciuli ganuxorcieleblobis safuZvliT, romelic
movalis kontrolis sferos miRma aRmocenda. Trakman L., Pluralism in Contract Law, Buff. L.
Rev., Vol. 58, No. 5, 2010, 1066,
<http://heinonline.org/HOL/Print?collection=journals&handle=hein.journals/buflr58&id=1041>,
[26.07.2014].
91
amrigad, pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis angloameriku-
li sistemis doqtrina sam ZiriTad segments moicavs: (1) Sesrulebis
fizikur Tu samarTlebriv SeuZleblobas (2) obieqturad ganxorcie-
lebadi valdebulebis miuxedavad, xelSekrulebis miznisa da Sesru-
lebiT misaRebi sargeblis dakargvas (3) obieqturad da samarTlebri-
vad ganxorcielebadi valdebulebis Sesrulebis ekonomikur damZime-
bas.422
421 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 93.
422
Karampatzos A., Supervening Hardship as Subdivision of the General Frustration Rule: A Comparative
Analysis with Reference to Anglo-American, German, French and Greek Law, Eur. Rev. Private L., Kluwer
Law International, The Netherlands, Vol.13, No. 2, 2005, 106-107,
<http://www.heinonline.org/HOL/Print?handle=hein.kluwer/erpl0013&div=13&collection=kluwer&set_as_c
ursor=0&men_tab=srchresults>, [22.07.2014].
423
Blum B.A., Chemerinsky E., Epstein R., Gilson R. F., Krier J.E., Neumann R.K., Syverud K.D., Warren E.,
Farndsworth E.A., Hazard GS., Wolfman B. (eds.), Contracts, Examples and Explanations, 3rd ed., Aspen
Publishers, New York, 2004, 463.
424 ix. Treitel G.H., The Law of Contract, 9th ed., Sweet and Maxwell, London, 1995, 779; Brunner Ch.,
Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-performance in
International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 797. Corbin A.L., Corbin on
Contracts, West Pub. Co., 1952, Chicago, 1091-1099.
92
debulebisgan SeiZleba ganTavisufldes movalec, Tu gamyidvelis
Sesrulebam dakarga Rirebuleba da Sesabamisad, saxelSekrulebo in-
teresic myidvelisaTvis.425
orive zemoT moyvanili magaliTis safuZvelze naTlad Cans,
rom erT SemTxvevaSi _ Sesrulebis miReba da meore SemTxvevaSi _
Sesrulebis ganxorcieleba xelSekrulebis Sesabamis mxares ukidu-
resad mZime pirobebSi ayenebs, rac keTilsindisierebisa da samar-
Tlianobis TvalsazrisiT miuRebelia da aqarwylebs saxelSekrule-
bo mizans.
amdenad, es ori zemoT ganxiluli kategoria mniSvnelovnad
Tavsebadia Tavisi samarTlebrivi bunebis gaTvaliswinebiT. Sesabami-
sad, pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis dros isini msgavs samar-
Tlebriv Sedegebs iwveven.426
425 Burton S.J., Contract Law: Selected Source Materials, 1995, 157, (Official Comment No.4 on § 2-615
UCC, Comment No.9 on 2-615).
426 Blum B.A., Chemerinsky E., Epstein R., Gilson R. F., Krier J.E., Neumann R.K., Syverud K.D., Warren E.,
Farndsworth E.A., Hazard GS., Wolfman B. (eds.), Contracts, Examples and Explanations, 3rd ed., Aspen
Publishers, New York, 2004, 462.
427 Farnsworth E.A., On Contracts, 2nd ed., New York, 1998, §9.7, 623-623, miTiTebulia wignSi:
Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 98.
428 Farnsworth E.A., On Contracts, 2nd ed., New York, 1998, §9.7, 624-625.
429 aRniSnuli doqtrinis damkvidrebas mniSvnelovanad Seuwyo xeli aseve sanimuSo
saqmem Mineral Park Land Co. v. Howard, 172 Cal. 289 (1916), sadac ganuxorcieleblobis
safuZvliT moxda saxelSekrulebo boWvisagan mxareTa ganTavisufleba. ix. Smythe
D.J., Bounded Rationality, the Doctrine of Impracticability, and the Governance of Relational Contracts, S.
Cal. Interdisc. L.J., Vol. 13, No. 2, 2003-2004, 228,
<http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=799328>, [22.07.2014].
430
Uniform Commercial Code, Cornell University Law School, Legal Information Institute, Copyright 1978,
1987, 1988, 1990, 1991, 1992, 1994, 1995, 1998, 2001.The American Law Institute and the National
Conference of Commissioners on Uniform State Laws; reproduced, published and distributed with the
permission of the Permanent Editorial Board for the Uniform Commercial Code for the limited purposes of
study, teaching, and academic research, 2003,
93
krebulis 261-e paragrafSi.432433 aesk-is434 2-615-e muxlis Tanaxmad, gam-
yidvelis mier miwodebis vadis gadacileba an miwodebis valdebule-
bis srulad Seusrulebloba ar ganixileba saxelSekrulebo valde-
bulebis darRvevad, Tu valdebulebis Sesruleba ganuxorcielebeli
gaxada mxareTa mier winaswar gauTvaliswinebeli garemoebis435 aRmo-
cenebam,436 xolo xelSekruleba daido im ZiriTadi varaudiT, rom
msgavsi garemoeba ar warmoiSoboda,437 aseve, Tu garigeba mxareTa So-
ris keTilsindisierebis principis dacviTDdaefuZna ucxour Tu Sida-
saxelmwifoebriv sakanonmdeblo aqts, romelic Semdeg baTili aRmoC-
nda.438
xelSekrulebaTa me-2 krebulis 261-e paragrafi adgens: Tu
xelSekrulebis dadebis Semdeg movalis bralisgan damoukideblad
warmoSobilma movlenam valdebulebis Sesruleba gaxada ukiduresad
mZime (ganuxorcielebeli) da Tu xelSekruleba efuZneboda mxareTa
im ZiriTad varauds, rom aRniSnuli movlena ar dadgeboda, maSin mo-
<http://www.law.cornell.edu/ucc/ucc.table.html>, [23.07.2014].
431 Stone B., Adams K.D., Uniform Commercial Code in a Nutshell, 7 th ed., Thomson-West, 2008, 115-117;
Bridgeman C., Reconciling Strict Liability with Corrective Justice in Contract Law, Fordham L. Rev., Vol.
75, 2007, 3036,
<http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=669504>, [23.07.2014]; Frey M.A., Frey Ph. H., An
Introduction to the Law of Contracts, 4th ed., Delmar Cengage Learning, 2007, 398.
432 Restatement (Second) of Contracts, American Law Institute (ALI), § 261, 1981,
<http://www.lexinter.net/LOTWVers4/restatement_%28second%29_of_contracts.htm>, [23.07.2014];
Bridgeman C., Reconciling Strict Liability with Corrective Justice in Contract Law, Fordham L. Rev., Vol.
75, 2007, 3036, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=669504>, [23.12.2014].
433 garda komerciuli ganuxorcieleblobisa, xelSekrulebaTa me-2 krebuli moicavs
aseve SeuZleblobisa da xelSekrulebis miznis amaoebis doqtrinebs. amasTan unda
aRiniSnos, rom xelSekrulebaTa me-2 krebulis muxlebi, romlebic Seexeba komerci-
ul ganuxorcieleblobasa da xelSekrulebis miznis amaoebas, aris ask-is msgavsi
vinaidan aesk-is debulebebi gamoyenebul iqna, rogorc modeli xelSekrulebaTa me-
2 krebulis Sesabamisi normebis formulirebisas. ix. Kovač M., Comparative Contract Law
and Economics, Ultrecht, 2008, 229.
434 Uniform Commercial Code, Cornell University Law School, Legal Information Institute, Copyright 1978,
1987, 1988, 1990, 1991, 1992, 1994, 1995, 1998, 2001.The American Law Institute and the National
Conference of Commissioners on Uniform State Laws; Reproduced, Published and Distributed with the
Permission of the Permanent Editorial Board for the Uniform Commercial Code for the Limited Purposes of
Study, Teaching, and Academic Research, 2003, <http://www.law.cornell.edu/ucc/ucc.table.html>,
[23.07.2014].
435 ix. Calvin V. Koltermann Inc. v. Underream Piling Co, 563 S.W.2d 950, 1979; Ellwood v. Nutex Oil
Company, 148 S.W. 2d 862 (Tex. Civ. App. 1941), miTiTebulia: Jacobs D.L., Legal Realism or Legal
Fiction? Impracticability Under the Restatement (Second) of Contracts, New York, Com. L.J., Vol. 87,
June/July, 1982, 293,
<http://heinonline.org/HOL/LandingPage?collection=journals&handle=hein.journals/clla87&div=70&id=&p
age=>, [25.07.2014].
436 Stone B., Adams K.D., Uniform Commercial Code in a Nutshell, 7 th ed., Thomson-West, 2008, 116.
437 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York,
2012, 658.
438 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 26.
94
vale Tavisufldeba Sesrulebis valdebulebisgan, Tu garemoebebi da
xelSekrulebis arsi sawinaaRmdegoze ar miuTiTebs.
xelSekrulebaTa me-2 krebulis 262-e-264-e paragrafebiT gamoyo-
fa sami SemTxveva, ramac SeiZleba gamoiwvios valdebulebis Sesru-
lebis ganuxorcielebloba: movalis qmeduunaroba an gardacvaleba439
($262), individualuri nivTis ganadgureba ($263), sakanonmdeblo ak-
rZalva ($264).440 akrZalvis damwesebeli saxelmwifo aqti SeiZleba
iyos ara mxolod kanoni, aramed administraciuli an sasamarTlo
brZaneba.441
439 Farnsworth E.A., Farnsworth on Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, 2004, 626.
440 Jacobs D.L., Legal Realism or Legal Fiction? Impracticability Under the Restatement (Second) of
Contracts, New York, Com. L.J., Vol. 87, June/July, 1982, 292,
<http://heinonline.org/HOL/LandingPage?collection=journals&handle=hein.journals/clla87&div=70&id=&p
age=>, [24.07.2014].
441
Farnsworth E.A., Farnsworth on Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, 2004, 625.
442 Farnsworth E.A., On Contracts, 2nd ed., New York, 1998, §9.6, 605-606, §9.7, 623.
443 Rohwer C.D., Skrocki A.M., Contracts in a Nutshell, 7th ed., West Nutshell Series, 2010, 316; Farnsworth
E.A., Farnsworth on Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, 2004, 634.
444 iqve, 317.
445 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York,
2012, 658; Rohwer C.D., Skrocki A.M., Contracts in a Nutshell, 7th ed., West Nutshell Series, 2010, 318.
95
ba.446 mocemuli winapirobis analizisas isev obieqturi gaTvaliswine-
bis kriteriumi moqmedebs.447
3) ganuxorcielebloba ar unda iyos mxaris braleuli moqmede-
bis Sedegi;448
4) mxares, romelic iTxovs Sesrulebis valdebulebisgan ganTa-
visuflebas, ar unda hqondes nakisri kanoniT ganmtkicebulze farTo
valdebuleba.449
446 Kim N., Mistakes, Changed Circumstances and Intent, U. Kan. L. Rev., Vol. 56, 2007-2008, 507,
<http://www.law.ku.edu/sites/law.drupal.ku.edu/files/docs/law_review/v56/Kim_Final.pdf>.
447 Smythe D.J., Bounded Rationality, the Doctrine of Impracticability, and the Governance of Relational
September, 1983, 715 F2d 1330, miTiTebulia: Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and
Contract Law, Oxford University Press, New York, 2012, 658. aesk-is 2-613-e muxlic aseve
ganamtkicebs arabraleulobis kriteriums. ix. aseve, Rohwer C.D., Skrocki A.M., Contracts in
a Nutshell, 7th ed., West Nutshell Series, 2010, 318.
449Farnsworth E. A., Farnsworth on Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, New York, 2004, 634;
Rapsomanikas M. G., Frustration of Contract in International Trade Law and Comparative Law, Duq. Bus.
L.J., Vol. 18, 1979-1980, 559, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/rapsomanikas.html#39>,
[23.07.2014]; Rohwer C.D., Skrocki A.M., Contracts in a Nutshell, 7th ed., West Nutshell Series, 2010, 318-
319; Kim N., Mistakes, Changed Circumstances and Intent, 56 U. Kan. L. Rev., 2007-2008, 507,
<http://www.law.ku.edu/sites/law.drupal.ku.edu/files/docs/law_review/v56/Kim_Final.pdf>, [25.07.2014].
450 Kim N., Mistakes, Changed Circumstances and Intent, U. Kan. L. Rev., Vol. 56, 2007-2008, 506,
<http://www.law.ku.edu/sites/law.drupal.ku.edu/files/docs/law_review/v56/Kim_Final.pdf>, [25.07.2014].
451 Smythe D.J., Bounded Rationality, the Doctrine of Impracticability, and the Governance of Relational
2007, 399; Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 96.
453 Restatement (Second) of Contracts, American Law Institute (ALI), §205, 1981,
<http://www.lexinter.net/LOTWVers4/restatement_%28second%29_of_contracts.htm>, [26.07.2014].
96
nadgureba, miwodebis ZiriTadi wyaros daxurva,454 romelTa safuZvel-
zec fizikurad SeuZlebeli xdeba valdebulebis Sesruleba an mova-
lisaTvis mniSvnelovnad mkveTrad izrdeba Sesrulebis xarji.455 A
komerciuli ganuxorcielebloba SeiZleba arsebobdes maSinac,
Tu valdebulebis Sesrulebam SeiZleba ziani miayenos erT-erT mxa-
res an mis qonebas, rac araproporciulia valdebulebis SesrulebiT
gansaxorcielebeli saxelSekrulebo interesisa.456 amasTan, gasaTva-
liswinebelia isic, rom zomieri cvlileba Sesrulebis sirTulis
xarisxsa da Sesrulebis xarjebSi samoqalaqo brunvisaTvis damaxasi-
aTebeli Cveuli riski da Tanamdevi movlenaa, romelic ar qmnis ganu-
xorcieleblobis doqtrinis pasuxismgeblobis ganTavisuflebis sa-
fuZvlad gamoyenebis safuZvels.457
valdebulebis Sesrulebis ganuxorcieleblobis winapiroba
moicavs Sesrulebis ekonomikuri ,,miuwvdomlobisa~458 da Sesrulebis
garTulebis459 koncefciebsac. forsmaJoris erT-erTi winapirobis Ta-
naxmad, movale Sesrulebis valdebulebisgan Tavisufldeba, Tu mas
ar SeeZlo Tavidan aecilebina, daeZlia dabrkoleba an aRmoefxvra
misi Sedegebi.460 ganuxorcieleblobis kriteriumi forsmaJoris am ni-
Sansac emsgavseba.461
xelSekrulebaTa me-2 krebulis 268-e paragrafis safuZvliT,
mxarem SesaZlebelia moiTxovos valdebulebis Sesrulebis garantia
im SemTxvevaSi, Tu arsebuli gonivruli safuZvlebiT mas SeuZlia
ivaraudos, rom momavalSi aRmocendeba valdebulebis ganuxorcie-
lebloba an miznis amaoeba.462
454 Brand R.A., Fundamentals of International of International Business Transactions Documents, Kluwer
Law International, The Hague, London, Boston, 2000, 528; Stone B., Adams K.D., Uniform Commercial
Code in a Nutshell, 7th ed., Thomson-West, 2008, 116.
455 Farnsworth E.A., Farnsworth on Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, 2004, 637; Burton S.J.,
Contract Law: Selected Source Materials, Uniform Commercial Code, West Publishing Co., St. Paul, Minn.,
1995,156, (Official Comment No. 4 on § 2-615 UCC).
456 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 96.
457 Burton S.J., Contract Law: Selected Source Materials, Uniform Commercial Code, West Publishing Co.,
2012, 658.
461 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 99.
462 Jacobs D.L., Legal Realism or Legal Fiction? Impracticability Under the Restatement (second) of
Contracts, New York, Com. L.J., Vol. 87, June/July, 1982, 292,
<http://heinonline.org/HOL/LandingPage?collection=journals&handle=hein.journals/clla87&div=70&id=&p
age=>, [26.07.2014].
97
5.2.4.2. Sesrulebis xasiaTis arsebiTi cvlileba
463 ix.: Farnsworth E.A., Farnsworth on Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, 2004, 637; Burton S.J.,
Contract Law: Selected Source Materials, Uniform Commercial Code, West Publishing Co., St. Paul, Minn.,
1995, 156.
464 ix.: Rohwer C.D., Skrocki A.M., Contracts in a Nutshell, 7th ed., West Nutshell Series, 2010, 317; Speidel
R.E., On Change and the Law of Contracts: A tribute to Joe Perillo, Fordham L. Rev., Vol. 71, 2002-2003,
978, <http://heinonline.org/HOL/LandingPage?collection=journals&handle=hein.journals/flr71&div=5&id=
&page=>, [26.07.2014]; Brand R.A., Fundamentals of International of International Business Transactions
Documents, Kluwer Law International, The Hague, London, Boston, 2000, 528; Farnsworth E.A., Farnsworth
on Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, New York, 2004, 637.
465 Stone B., Adams K.D., Uniform Commercial Code in a Nutshell, 7 th ed., Thomson-West, 2008, 116;
Burton S.J., Contract Law: Selected Source Materials, Uniform Commercial Code, West Publishing Co., St.
Paul, Minn., 1995, 156 (Official Comment No. 4 on § 2-615 UCC); Speidel R. E., On Change and the Law
of Contracts: A Tribute to Joe Perillo, Fordham L. Rev., Vol. 71, 2002-2003, 977,
<http://heinonline.org/HOL/LandingPage?collection=journals&handle=hein.journals/flr71&div=5&id=&page
=>, [26.07.2014].
466 Davis Contractors Ltd. v. Fareham U.D.C. 119561 A.C. 696 at 729 per Lord Radcliffe, miTiTebulia:
Roberts Th. E., Commercial Impossibility and Frustration of Purpose: A Critical Analysis, Can. J.L. &
Jurisprudence, Vol. 16, 2003, 139,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/caljp16&collection=journals&page=129>,
[26.07.2014].
467 Farnsworth E.A., Farnsworth on Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, 2004, 626.
468 Speidel R.E., Contracts in Crises, Excuse Doctrine and Retrospective Government Acts, Carolina
Academic Press, Durham, North Carolina, 2007, 207.
98
5.2.4.3. varaudi movlenis warmouSoblobis Sesaxeb
rogorc garigebis umTavresi safuZveli
469 Jacobs D.L., Legal Realism or Legal Fiction? Impracticability under the Restatement (second) of
Contracts, New York, Com. L.J., Vol. 87, June/July, 1982, 292,
<http://heinonline.org/HOL/LandingPage?collection=journals&handle=hein.journals/clla87&div=70&id=&p
age=>, [26.07.2014].
470 Burton S.J., Contract Law: Selected Source Materials, Uniform Commercial Code, West Publishing Co.,
<http://www.law.ku.edu/sites/law.drupal.ku.edu/files/docs/law_review/v56/Kim_Final.pdf>, [25.07.2014].
475 Barnett R.E., Some Problems with Contract as Promise, Cornell L. Rev., Vol. 77, 1992, 1023-1024,
476 Burton S.J., Contract Law: Selected Source Materials, Uniform Commercial Code, West Publishing Co.,
St. Paul, Minn., 1995,157.
477 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 99
Semdgomi miTiTebebiT: Farnsworth E.A., On Contracts, 2nd ed., New York, 1998, §9.6, 612.
478 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 100,
Semdgomi miTiTebiT: Farnsworth E.A., On Contracts, 2nd ed., New York, 1998, §9.6, 606, 613-614.
479
Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 100.
100
5.2.4.5. gafarToebuli pasuxismgeblobis gamoricxva riskis
nagulisxmevi an saxelSekrulebo gadanawilebiT
480 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, Semdgomi
miTiTebiT: Farnsworth E.A., On Contracts, 2nd ed., New York, 1998, §9.6, 64, 616-618.
481 Stone B., Adams K.D., Uniform Commercial Code in a Nutshell, 7th ed., Thomson-West, 2008, 115.
482 Farnsworth E.A., Farnsworth on Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, 2004, 6.
483 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 96.
484 Farnsworth E.A., Farnsworth on Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, 2004, 640.
101
movlenis warmoSobis riski xelSekrulebis dadebis dros.485 amrigad,
dabrkolebis gaTvaliswinebis SeuZleblobis kriteriumi saxelSekru-
lebo riskis gadakisrebis samarTlebrivi meqanizmia, Sesabamisi sa-
xelSekrulebo daTqmis ararsebobis SemTxvevaSi.486
amdenad, Tu dadgindeba, rom Secvlili garemoebis warmoSobis
riski pirdapir an nagulisxmevi saxiT ikisra erT-erTma kontrahen-
tma,487 maSin mxareTa varaudi movlenis momavalSi warmouSoblobis
Sesaxeb ver iqneba xelSekrulebis dadebis umTavresi safuZveli, ra-
meTu mxare kisrulobda ra movlenis warmoSobis risks, imavdroulad
iTvaliswinebda kidec Secvlili garemoebis warmoSobis SesaZleblo-
bas. amasTan, gasaTvaliswinebelia orive mxaris varaudi da ara cal-
keuli mxaris warmodgenebi.488 riskis gadakisrebis Sesaxeb pirdapiri
daTqmis ararsebobisas, mxareTa miznebis, warmoebuli molaparakebis
Sinaarsisa da savaWro Cveulebebis mxedvelobaSi miRebiT ganimarteba
da dgindeba riskis nagulisxmevi gadanawileba mxareTa Soris.489
485 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 99.
486 Posner R., Economic Analysis of Law, §4.9, 7 th ed., 2007, 115, miTiTebulia: Yorio E., Thel S.,
Contract Enforcement, Specific Performance and Injections, Aspen Publishers, Wolters Kluwer Law and
Business, 2011, 8-22.
487 Hillman R. A., Principles of Contract Law, 2 nd ed., Concise Hornbooks Series, West, New York, 2009,
317.
488 Farnsworth E.A., Farnsworth on Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, 2004, 640.
489 Transatlantic Fin. Corp. v. United States, 363 F.2d 312, 316 (D.C. Cir. 1996), miTiTebulia: Hillman
R.A., Principles of Contract Law, 2nd ed., The Concise Hornbook Series, West, 2009, 318.
490 Stone B., Adams K.D., Uniform Commercial Code in a Nutshell, 7th ed., Thomson-West, 2008, 117.
491 Burton S.J., Contract Law: Selected Source Materials, Uniform Commercial Code, West Publishing Co.,
St. Paul, Minn., 1995,156; Brand R.A., Fundamentals of International of International Business Transactions
Documents, Kluwer Law International, The Hague, London, Boston, 2000, 529.
102
lisis saxiT, keTilsindisierebis principidan gamomdinare, mosamar-
Tles uflebas aniWebs miusadagos xelSekruleba Secvlil garemoe-
bebs.492
492 Burton S.J., Contract Law: Selected Source Materials, Uniform Commercial Code, West Publishing Co.,
St. Paul, Minn., 1995, 157.
493 Sesrulebis garTulebisa da forsmaJoris Sesatyvisi qarTuli koncefciebi da
maTi amsaxveli sakanonmdeblo terminologia ganxilulia naSromis IV Tavis me-2
qveTavSi.
494 termin Sesrulebis SeuZleblobis gamoyeneba iuridiul doqtrinasa da sakanon-
mdeblo sivrceSi upiratesad gamarTlebulia forsmaJorTan SedarebiT, rameTu,
erTi mxriv, Sesrulebis SeuZlebloba ganmtkicebulia qarTuli kanonmdeblobiT
da, meore mxriv, is qarTuli etimologiis terminia da amdenad, upiratesoba
SeiZleba mieniWos forsmaJorTan SedarebiT.
495 ssk-is 398-e muxlis gamoyenebis samarTlebrivi winapirobebis Sesaxeb ix.:
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2010 wlis 6 ivnisis ganCineba saqmeze ##as-7-6-
2010, 2008 wlis 25 noembris ganCineba saqmeze ##as-466-707-08, 2011 wlis 4 ivlisis
ganCineba saqmeze: #as-762-818-2011.
496 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 6
ivlisis ganCineba saqmeze: #as-7-6-2010; saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos
103
Wvretadoba, gauTvaliswinebloba; (5) garemoebebis arseboba movalis
kontrolis sferos miRma, Sesabamisad, movalis arabraleuloba497 (6)
valdebulebis Sesrulebis ukiduresi damZimeba498 (7) mizezobrivi
kavSiri499 _ xelSekrulebis Sesrulebis garTuleba, rogorc Secvli-
li garemoebebis uSualo Sedegi (8) garemoebaTa winaswar gaTvalis-
winebis SemTxvevaSi: (a) mxareTa mier xelSekrulebis ardadeba (e.i. sa-
xelSekrulebo interesis ararseboba xelSekrulebis dadebis mimarT)
an (b) mis gansxvavebul Sinaarsze SeTanxmeba.500
mniSvnelovania, rom zemoT formulirebuli samarTlebrivi wi-
napirobebis umravlesoba ara mxolod Sesrulebis garTulebis, ara-
med Sesrulebis arabraleuli SeuZleblobis samarTlebriv maxasia-
Teblebad SeiZleba iqnes ganxiluli.501 Sesrulebis ukiduresi damZi-
mebis niSanic ki fardobiTi Sesrulebis SeuZleblobis winapirobaa.
moyvanili sakanonmdeblo debulebis samarTlebrivi analizis
safuZvelze ikveTeba Sesrulebis garTulebisa da SeuZleblobis war-
moSobisaTvis aucilebeli, magram muxliT pirdapir araformulirebu-
li, damatebiTi winapirobebi. kerZod, Tu garemoebaTa cvlileba mxa-
risaTvis ar aris xelSekrulebis dadebis etapze savaraudo, saxezea
gauTvaliswineblobis winapiroba, romelic imavdroulad gulisxmobs
dabrkolebis arakontolirebad xasiaTs, mis gardauval bunebas. ker-
Zod, Tu kontrahenti ar iTvaliswinebda da arc SeeZlo gaeTvaliswi-
nebina garemoebaTa cvlileba, Sesabamisad, igi moklebuli iyo am dab-
rkolebis Tavidan acilebis, daZlevis an misi uaryofiTi Sedegebis
Contracts, Practical Considerations in International Infrastructure Investment and Finance, American Bar
Association Section of International Law, Spring Meeting, April 2006, 17,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/fucci.html>.
506 Tu movalis SesaZleblobis sferoSia Sesrulebis alternatiuli gzis gamoZebnis
2.1. dabrkoleba
608, Schlectriem P.(ed.), Thomas G., Trans., 2nd ed., 1998, miTiTebulia: Pizer L.K., Smith M.R. (eds. in
106
pasuxismgeblobis gansazRvris TvalsazrisiT mniSvnelovania,
rom venis konvenciis 79-e muxliT gaTvaliswinebuli dabrkoleba Se-
saZlebelia ara mxolod Sesrulebis absolutur, fizikur SeuZleb-
lobas iwvevdes, aramed ukiduresad arTulebdes valdebulebis Ses-
rulebas, arsebiTad, fundamenturad arRvevdes saxelSekrulebo wo-
nasworobas da Sesrulebis ekonomikur SeuZleblobas warmoSobdes.
Sesabamisad, valdebulebis Sesrulebis garTulebis SemTxvevaSic pa-
suxismgeblobisagan ganTavisuflebis safuZvlad SesaZlebelia 79-e
muxli iqnes gamoyenebuli,511 rodesac valdebuleba mxolod praqti-
kuli da ara teqnikuri TvalsazrisiT aris ganuxorcielebeli.512
mniSvnelovania, rom ,,unsitralis~ konferenciaze dabrkolebad
CaiTvala, rogorc fizikuri, ise ekonomikuri SeuZleblobis gamom-
wvevi garemoeba, romelic ekonomikurad ganuxorcieleblad aqcevs
Sesrulebas.513 amitomac, iuridiul mecnierebaSi gabatonebuli mosaz-
rebis Tanaxmad, romelmac upiratesoba moipova Sidasaxelmwifoebriv
samarTlebriv sistemebSi arsebul gansxvavebul SexedulebebTan Se-
darebiT, 79-e muxli moicavs rogorc forsmaJoris, aseve Sesrulebis
garTulebis514 ekonomikuri SeuZleblobis koncefciasac515, romelmac
mniSvnelovani gavlena moaxdina unidruas saxelSekrulebo principe-
bis analogi koncefciis momwesrigebeli normis _ 6.2.2-e muxlis for-
mirebaze.516 rogorc samarTlis mecnierebaSi, ise saarbitraJo gadawy-
vetilebiT aRiarebulia, rom ar arsebobs Sidasaxelmwifoebriv sa-
Chief), Southerington T., Review of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods (CISG)
2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York, 2004, 285.
511 CISG-AC Opinion No. 7, Exemption of Liability for Damages under Article 79 of the CISG, Garro A. M.,
Columbia University School of Law, New York, N.Y., USA. Adopted by the CISG-AC at its 11th meeting in
Wuhan, People's Republic of China, 2007, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/CISG-AC-op7.html>,
[15.07.2014]
512 Honnold J., Flechtner H.M., Uniform Law for International Sales under the 1980 United Nations
Convention, Uniform Law for International Sales under the 1980 United Nations Convention, 4 th revised ed.,
Kluwer Law International, 2009, 628.
513
Schlechtriem P., Uniform Sales Law, The UN-Convention on Contracts for the International Sale of
Goods, Manzsche Verlags und Universitätsbuchhandlung, Vienna, 1986, 101,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/schlechtriem.html#b422a>, [20.07.2014]; Schlechtriem P., Butler
P., UN Law on International Sales, The UN Convention on the International Sale of Goods, Springer, Verlag
Berlin Heidelberg, 2009, 203; Rimke J., Force Majeure and Hardship: Application in Iinternational Trade
Practice with Specific Regard to the CISG and the UNIDROIT Principles of International Commercial
Contracts, Pace Int'l L. Rev. of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods, 1999-2000,
197-243, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/rimke.html>, [10.02.2014].
514 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York,
2012, 652, 673; Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts, VUWLR, Vol.
39, 2008, 725, 713, <http://www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [10.02.2014].
515 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
517 Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 713,
<http://www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [10.02.2014]; Stoll H., in Schlechtriem
P., (ed.) Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods, 2nd ed., Clarendon Press,
Oxford, 1998, Article 79, para. 39.
518 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Force Majeure and Related Doctrines, Bus. L. Int'l, Vol. 8, No.2, 2007, 165,
<http://heinonline.org/HOL/Welcome?message=Please%20log%20in&url=%2FHOL%2FPrint%3Fhandle%3
Dhein.journals%2Fblawintnl2007%26div%3D17%26collection%3Djournals%26set_as_cursor%3D1%26men
_tab%3Dsrchresults>, [21.04.2014]; Liu Ch., Newman M.S.(ed.), Remedies in International Sales,
109
vales an arc SeiZleba nagulisxmevad526 ekisrebodes xelSekrulebis
Sinaarsidan an faqtobrivi garemoebebidan gamomdinare.527 gareSe mov-
lenebi obieqturad arsebuli garemoebania, romelTa pirobebSi mxed-
velobaSi ar miiReba mxareTa subieqturi Sefasebebi saxelSekrulebo
wonasworobis Sesaxeb.528
mniSvnelovania, rom Tu Secvlili garemoebebis aRmoceneba mxa-
risaTvis gonivrulad savaraudo iyo, es imavdroulad akisrebs mxa-
res am garemoebiT gamowveuli Sesrulebis garTulebis risks. amde-
nad, Secvlili garemoebis winaswar gaTvaliswinebis SeuZleblobisa
da movalis kontrolis sferos miRma dabrkolebis arsebobis winapi-
robebi faqtobrivad urTierTmomcvelia. msgavsad amisa, Tu Sesrule-
bis ukiduresi damZimeba, rogorc erT-erTi aucilebeli da umTavresi
winapiroba ar aris saxeze, maSin gamoiricxeba movalis kontrolis
sferos miRma dabrkolebis arsebobis winapirobac, radgan valdebu-
lebis Sesrulebis saSualo xarisxis garTuleba, rogorc wesi, mova-
lis pasuxismgeblobis sferoSi moiazreba.529
imavdroulad, venis konvenciis 79-e, unidruas saxelSekrulebo
principebis 7.1.7-e da evropuli principebis 8:108-e muxlebi marTalia,
pirdapir ar miuTiTeben dabrkolebis warmoSobis riskis ganawileba-
ze, magram iuridiul doqtrinaSi sayovelTaod aris miRebuli530, rom
movale pasuxismgebelia valdebulebis Sesrulebis mimarT warmoSo-
bili im dabrkolebisaTvis, romlis winaswar gansazRvris, Tavidan
acilebis an daZlevis obieqturi SesaZleblobac mas hqonda.Aam Tval-
sazrisiT, movale xelSekrulebiT garantirebuls xdis im valdebu-
lebis Sesrulebas, romlis momzadeba, organizacia da aRsruleba mi-
si kontrolisa da gamgeblobis sferoSi moiazreba. damabrkolebeli
Perspectives from CISG, UNIDROIT Principles and PECL, JurisNet, LLC, Huntington, New York, 2007,
674.
526 saxelSekrulebo dumilis, rogorc riskis gadanawilebis safuZvlis, Sesaxeb, ix.
Gillette C.P., Commercial Rationality and the Duty to Adjust Long-Term Contracts, Minn. L. Rev., Vol. 69,
521, 1984-1985, 534-540,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/mnlr69&div=21&g_sent=1&collection=journals>,
[12.03.2014].
527 Bar Ch., Clive E., Schulte-Nölke H., Beale H., Herre J., Huet J., Storme M., Swann S., Varul P.,
Vaneziano A., Zoll F. (eds.), Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law, Draft
Common Frame of Reference, Study Group on a European Civil Code and Research Group on EC Private
Law (Acquis Group), Sellier, European Law Publishers GmbH, Munich, 2009, 740,
<http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf>, [10.02.2014].
528 Roberts Th.E., Commercial Impossibility and Frustration of Purpose: A Critical Analysis, Can. J.L. &
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009,76; Zweigert
K., Kötz H., An Introduction to Comparative Law, Vol. II -The Institutions of Private Law, 2nd Revised ed.,
Translated from the German by Weir T., Oxford, Clarendon Press, 1987;
110
garemoebis arseboba movalis kontrolis sferoSi mis braleulobas
afuZnebs valdebulebis Seusruleblobis mimarT.531
mniSvnelovania, rom movalis subieqturi kontrolis sferoSi
Semavali movlenebi Sesrulebis damabrkolebel garemoebad ar gani-
xileba. magaliTad, biznesis warumatebloba, qmedunarianobis dakar-
gva, likvidacia an gakotreba, warmoebis an saaRricxvo sistemebis
marcxi, saTanado personalis dakargva,532 movalis gardacvaleba an
dapatimreba, Sida dapirispirebiT gamowveuli gaficvebi da a.S.
subieqturi gadaxdisuunaroba pasuxismgeblobisgan ganTavisuf-
lebis safuZvlad ar ganixileba.533 Sesabamisad, movalis pasuxismgeb-
lobis sferos ganekuTvneba ucxouri valutis moZiebis valdebule-
ba.534
analogiur midgomas avlens unidruas saxelSekrulebo princi-
pebic. 535 individualuri gadaxdisuunaroba subieqturi da ara obieq-
turi mizeziT aRmocenebul dabrkolebas ganasaxierebs da ar aris
pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis safuZvlad aRiarebuli,536 rad-
gan finansur operaciebTan, biznesis warmarTvasTan dakavSirebuli
riski da piris finansuri mdgomareoba movalis kontrolisa da pasu-
xismgeblobis sferod ganixileba.537 analogiuri mosazreba gaziarebu-
lia qarTul sasamarTlo praqtikaSic.538
531
Busch D., Hondius E., The Principles of European Contract Law and Dutch Law: A Commentary
(Perspectives on Company Law S.), Kluwer Law International, 1st ed., August 27, 2002, 341.
532 Enderlein F., Maskow D., International Sales Law, United Nations Convention on Contracts for the
International Sale of Goods: Convention on the Limitation Period in the International Sale of Goods:
Commentary, Oceana Publications, 1992, §4.1, 322-323, miTiTebulia: Flambouras D.P., The Doctrines
of Impossibility of Performance and Clausula Rebus Sic Stantibus in the 1980 Vienna Convention on
Contracts for the International Sale of Goods and the Principles of European Contract Law: A Comparative
Analysis, Pace Int'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 267-268,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/flambouras1.html#iie>, [15.03.2014].
533
Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1073; ix. aseve, Busch D., Hondius E., The Principles of
European Contract Law and Dutch Law: A Commentary (Perspectives on Company Law), Kluwer Law
International; 1st ed., August 27, 2002, 341.
534 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
Contracts, Contratación internacional. Comentarios a los Principios sobre los Contratos Comerciales
Internacionales del Unidroit, Universidad Nacional Autónoma de México - Universidad Panamericana, 1998,
121, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/perillo3.html?>, [15.03.2014].
537
Lookofsky J., The 1980 United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods,
Herbots J.(ed.)/Blanpain R.(general ed.), International Encyclopedia of Laws - Contracts, Suppl. 29, 2000,
161, http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/lookofsky.html>; Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary
on the UN Convention on the International Sale of Goods (CISG), 3 rd ed., Oxford University Press, 2010,
111
Tbilisis saqalaqo sasamarTlos mosazrebiT,539 valdebulebis
Sesrulebis SeuZlebloba usaxsrobis gamo, ar warmoadgens iseT ga-
remoebas, rac ssk-is 401-e muxlis Tanaxmad, valdebulebis vadis ga-
dacilebaSi movalis bralis ararsebobas daadasturebda da Sesabami-
sad, pasuxismgeblobis gamomricxvel garemoebad miiCneoda.
amrigad, erT-erTi mxaris saxsrebis nakleboba ar CaiTvleba pa-
suxismgeblobis gamomricxvel, forsmaJorul garemoebad. saqarTve-
los uzenaesi sasamarTlos ganmartebiT, piris finansuri mdgomareo-
ba ar warmoadgens dauZlevel Zalas, romelic SeiZleba gaxdes xel-
Sekrulebaze uaris Tqmis safuZveli.540
Tu gadaxdisuunaroba saxelmwifos mier gamocemuli sakanon-
mdeblo akrZalviTaa ganpirobebuli, maSin finansuri valauvaloba
movalis pasuxismgeblobis gamomricxvelia.541 saxelmwifos mier gan-
xorcielebuli Careva (faits du prince), romelic Sesrulebis damabrko-
lebelia, rogorc wesi, movalis riskis sferos miRma moiazreba.542
mniSvnelovania, rom movalis mier vadis gadacilebis, rogorc
movalis mier valdebulebis braleuli darRvevis, Semdgom aRmocene-
buli dabrkoleba ar ganixileba pasuxismgeblobis gamomricxvel ga-
remoebad, radgan braleul qmedebas Seusruleblobis riski movalis
kontrolis sferoze gadaaqvs, garda im SemTxvevisa Tu movale daam-
tkicebs, rom dabrkoleba aRmocendeboda valdebulebis drouli Ses-
rulebis SemTxvevaSic.543
mxaris pasuxismgeblobis sfero im sazRvrebs moicavs, ra far-
glebSic subieqts obieqturad unda Seswevdes damabrkolebeli gare-
moebis kontrolis, masze zemoqmedebis da uaryofiT Sedegebze pre-
venciuli formiT zegavlenis Teoriuli SesaZlebloba.
1073; Lookofsky J., Understanding the CISG in Scandinavia, DJÆF Publishing Copenhagen, Copenhagen,
1996.
538 Mmoijaris mier Semosavlis miReba damokidebulia swori samewarmeo saqmianobis
warmarTvaze. ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis
2011 wlis 22 martis ganCineba saqmeze: saqme #as-1359-1197-2010.
539 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2011 wlis 18
aprilis ganCineba saqmeze: #as-218-204-2011.
540 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2011 wlis 22
martis ganCineba saqmeze: saqme #as-1359-1197-2010.
541 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 380. ix. aseve, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis
13 Tebervlis ganCineba saqmeze: №ას-1224-1244-2011.
112
2.5. valdebulebis Seusruleblobis riski gamoiricxeba mxaris
pasuxismgeblobis sferodan
544
Posner R.A., Rosenfield A.M., Impossibility and Related Doctrines in Contract Law: An Economic
Analysis, J. Legal Stud., Vol. 6, 1977, 83-118; Jenkins S. H., Exemption for Nonperformance: UCC, CISG,
UNIDROIT Principles -- A Comparative Assessment, Tul. L. Rev., Vol. 72, 1998, 2017,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/jenkins.html>, [17.04.2014].
545 Goldber V.P., Framing Contract Law, An Economic Perspective, Harvard University Press, Cambridge,
547 Goldber V.P., Framing Contract Law, An Economic Perspective, Harvard University Press, Cambridge,
Massachusetts and London, England, 2006, 326; Buxbaum R.M., Modification and Adaptation of Contracts:
American Legal Developments, 1985, 33-34, wignSi: Horn N.(ed.), Adaptation and Renegotiation of
Contracts in International Trade and Finance, Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation
Publishers, 1985.
548 ix. iqve, 345.
549 Posner R.A., Rosenfield A.M., Impossibility and Related Doctrines in Contract Law: An Economic
552 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 144.
553 iqve.
554 Kull A., Mistake, Frustration, and the Windfall Principle of Contract Remedies, Hastings L.J., Vol. 43,
1991, 46-47,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/hastlj43&div=11&g_sent=1&collection=journals>,
[17.04.2014].
555 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 117-118.
115
valdebulebis Sesrulebis Seferxeba.~556 unda miekuTvnos Tu ara
valdebulebis Sesrulebis damabrkolebeli garemoeba movalis pasu-
xismgeblobis sferos, SeiZleba dadgindes mxolod xelSekrulebis
Sinaarsis an imis safuZvelze, rac mxareebs keTilgonivrulad eqne-
bodaT SeTanxmebuli.557
Tu gamyidvelis erTaderTi valdebuleba myidvelisaTvis saqon-
lis gadacemaa (Schickschuld), maSin valdebulebis Sesrulebis riski
kreditorze mxolod qonebis gadacemis momentidan gadainacvlebs, ma-
namde ki aRniSnuli riskis matareblad movale iTvleba,558 rac imas
niSnavs, rom, Tu qoneba myidvelisaTvis gadacemamde daiRupeba, gam-
yidvels aRar moeTxoveba valdebulebis Sesrulebis kidev erTi
mcdeloba, miuxedavad imisa, rom valdebulebiTi urTierToba Sesru-
lebiT ar Semwydara.559 am SemTxvevaSi movale Tavisufldeba valdebu-
lebis Sesrulebis pirveladi movaleobisagan. igive wesi moqmedebs
individualuri niSniT gansazRvruli nivTis ganadgurebis
pirobebSi: 560 valdebulebis Sesrulebis riskis uaryofiTi Sedegi mo-
valisaTvis imiT vlindeba, rom igi valdebulia, gamyidvels daubru-
nos saqonlis saxelSekrulebo fasi.
zogadi wesis Tanaxmad, gvarovnuli niSniT gansazRvruli val-
debulebis SesrulebisaTvis aucilebeli saqonlis moZiebis riski
gamyidvels akisria, ramdenadac obieqturad xelmisawvdomia xelSek-
rulebis sagani sasaqonlo bazarze an SeTanxmebiT gansazRvruli mi-
wodebis wyaros gamoyenebiT.561 movalem xelSekrulebis sagani auci-
leblad unda Caanacvlos analogiuri gvarovnuli nivTiT. Tu aRniS-
nulis droulad ganxorcieleba SeuZlebelia, maSin mxarem unda da-
amtkicos, rom vadiani Sesrulebis dabrkoleba arakontrolirebadi
da gauTvaliswinebeli movleniT iyo gamowveuli.562 movalis pasuxis-
Contracts for the International Sale of Goods, 3rd ed., Publishing Copenhagen, Wolters Kluwer Law and
Business, Austin, Boston, Chicago, New York, The Netherlands, 2008, 100.
559 ix. gsk-is (German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH,
563 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1074.
564 iqve, 1076.
565 iqve, 1077.
566 Posner R.A., Rosenfield A.M., Impossibility and Related Doctrines in Contract Law: An Economic
568 Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford University
Press, New York, 2006, 406.
569 iqve, 345.
570 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 120.
118
2.5.3. saxelSekrulebo pasuxismgeblobis dakisreba an
SezRudva-gamoricxva urTierTSeTanxmebiT
571 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 6 iv-
lisis ganCineba saqmeze: #as-7-6-2010.
572 Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
<http://www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [27.06.2014].
574 Draetta U., Lake R. B., Nanda V.P., Breach and Adaptation of International Contracts, An Introduction to
576 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1076.
577 iqve, 149.
578 Swiss Federal Tribunal, 05.04.2005, 5.1, 4C.474/2004, CISG-online No. 1012; BGH 12.01.1994, VIII ZR
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 156.
580 Exemption Clauses.
581
Clause Limiting or Excluding Remedies.
582 gsk-is (German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH,
Saarbrücken, 2005) $276 (3), Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II,
Kluwer Law International, The Hague/London/Boston, 2000, 388-390.
120
lebo wonasworobas.583 amrigad, ar aqvs iuridiuli Zala samarTleb-
rivi dacvis saSualebis gamoricxvis an SezRudvis Sesaxeb saxelSek-
rulebo pirobas, romelic Tavisi arsiT usamarTloa da mniSvnelov-
nad arRvevs mxareTa interesebis balanss.
gansakuTrebiT sayuradReboa saxelSekrulebo daTqmebiT mxari-
saTvis saxelSekrulebo riskis dakisreba ara konkretuli garemoebi-
sa da misi gansazRvruli Sedegebis aRmocenebisaTvis, aramed movalis
zogadi pasuxismgeblobis ganmtkiceba valdebulebis Sesrulebaze yo-
velgvari Secvlili garemoebis gamovlenis miuxedavad. msgavs SeTan-
xmebas ar SeiZleba mboWavi Zala hqondes, radgan keTilsindisierebi-
sa da samarTlianobis principebis TvalsazrisiT, man SeiZleba gamo-
iwvios gaumarTleblad mZime Sedegebi pasuxismgebeli mxarisaTvis. am-
rigad, saxelSekrulebo SeTanxmebiT Secvlili garemoebebis aRmoce-
nebis riskis gadakisreba mxareze SesaZlebelia moxdes mxolod kon-
kretuli garemoebis da misi gansazRvruli masStabiT warmoSobisaT-
vis, radgan movaleze yovelgvari Secvlili garemoebis gamovleni-
saTvis pasuxismgeblobis daweseba, rodesac ucnobia mosalodneli
uaryofiTi Sedegebis moculoba da masStabi, gaumarTlebeli iqnebo-
da samarTlianobis, samarTlebrivi gansazRvrulobisa da saxelSek-
rulebo wonasworobis principebis TvalsazrisiT. amitomac, iuridi-
ul doqtrinaSi saxelSekrulebo daTqmebiT riskisa da Sesabamisi pa-
suxismgeblobis gadanawileba aRiarebulia mxolod konkretuli ga-
remoebis da ara zogadad nebismieri gauTvaliswineblobis aRmocene-
bis SemTxvevisaTvis.584 Sesabamisad, forsmaJorul daTqmebs sasamar-
Tlo Zalian viwrod ganmartavs da pasuxismgeblobisgan ganTavisuf-
lebis safuZvlad zustad im garemoebis aRmocenebas uTiTebs, rac
mxareTa SeTanxmebiT iyo dadgenili da ar uSvebs garemoebis ganzo-
gadebis da analogiiT gamoyenebis SesaZleblobas.585
mniSvnelovania, rom mxareze pasuxismgeblobis dakisrebis sa-
fuZveli ar imoqmedebs, Tu Secvlili garemoeba umTavresad im mxaris
braliT aris gamowveuli, vis sasargeblodac zemoaRniSnuli daTqmis
ganmtkiceba moxda.586
Tu valdebulebis Sesrulebis ukiduresi garTuleba gamoiwvia
ara TviT Secvlili garemoebebis aRmocenebam, aramed maT xSirma in-
tensivobam, maSin mxares SeuZlia, kanoniT dadgenili Sesabamisi wina-
583 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 388-390; Comment No. 5 on art. 7.1.6 UPICC.
584 Böckstiegel K.H., Hardship, Force Majeure and Special Risks Clauses in International Contracts, 1985,
160 wignSi: Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in International Trade and Finance,
Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985.
585 Kel Kim Corp. v. Central Mkts., Inc., 519 N.E.2d 295, 296 (N.Y. 1987), miTiTebulia: Hillman R.A.,
Principles of Contract Law, 2nd ed., The Concise Hornbook Series, West, 2009, 317.
586 Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
Perspectives, Intersentia, 2011, 206.
121
pirobebis dacviT, Tavisuflad mimarTos Sesrulebis garTulebisaT-
vis gaTvaliswinebul samarTlebrivi dacvis saSualebebs, radgan, ro-
gorc aRiniSna, mxareTa SeTanxmebiT saxelSekrulebo riskis gadana-
wileba SesaZlebelia mxolod konkretuli movlenis aRmocenebasa da
misi Sedegebis gansazRvrul moculobaze gavrceldes.587
587 Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
Perspectives, Intersentia, 2011, 205-206.
588 Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French and
International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in Netherlands, European Review of
Private Law, Vol. 15, No. 4, 2007, 490, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1154004>,
[30.06.2014].
589 Hondius E.H., Grigoleit H. Ch., Unexpected Circumstances in European Contract Law, Cambridge Uni-
Vaneziano A., Zoll F. (eds.), Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law, Draft
Common Frame of Reference, Study Group on a European Civil Code and Research Group on EC Private
Law (Acquis Group), Sellier, European Law Publishers GmbH, Munich, 2009, 59,
<http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf>, [30.06.2014].
122
bis wesi Secvlili garemoebebis aRmocenebis SemTxvevisaTvis. DCFR-
is komentaris Tanaxmad, xelSekrulebis Tavisuflebis principze da-
saSvebia mxolod minimaluri zemoqmedeba, isic mxolod susti mxaris
uflebebis ganxorcielebisTvis. calkeuli saxelSekrulebo normi-
saTvis imperatiuli Zalis miniWebisas unda Sefasdes xom ar iqneba
samarTlianobis moqnili principi sakmarisi mxareTa interesebis uz-
runvelsayofad, rameTu samarTlianobis testi mxareTa saxelSekru-
lebo Tavisuflebisa da nebis avtonomiis sferoSi nakleb Carevas gu-
lisxmobs. amasTan, usamarTlo saxelSekrulebo pirobas mboWavi Zala
ar aqvs.593
marTalia, xelSekrulebis Sinaarsis gansazRvris Tavisufle-
bisaTvis samarTlianobis winapirobis dawesebiT arsobrivad identu-
ri Sedegi miiRweva, rac Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis
misadagebis uflebis gamoricxvis imperatiuli normis safuZvelze ak-
rZalviT, magram am ukanaskneli meTodis upiratesobaze metyvelebs
Semdegi: DCFR-is II.–3:301-e muxli594, romelic dauSveblad acxadebs
mxareTa urTierTSeTanxmebiT gamoiricxos maTi valdebuleba, saxel-
Sekrulebo molaparakebebi awarmoon keTilsindisierebisa da gulis-
xmierebis principTa Sesabamisad. vinaidan Secvlili garemoebebisadmi
xelSekrulebis misadagebis uflebac keTilsindisierebisa da samar-
Tlianobis principebiT aris motivirebuli, keTilsindisierebis prin-
cipis SezRudvis amkrZalavi imperatiuli normebis safuZvelze
baTilad unda iqnes aRiarebuli Sesrulebis garTulebis pirobebSi
gamosayenebeli samarTlebrivi dacvis saSualebebis SezRudva saxel-
Sekrulebo SeTanxmebiT.
amrigad, dauSvebelia kontrahentebs mieniWoT Secvlili gare-
moebebisadmi xelSekrulebis misadagebis normebis ugulebelyofisa
da yovelgvari moulodneli saxelSekrulebo cvlilebisaTvis pasu-
xismgeblobis erT mxareze gadakisrebis ufleba, rameTu saxelSekru-
lebo pasuxismgeblobis gadanacvleba dasaSvebia mxolod konkretu-
li garemoebis cvlilebis, misi gansazRvruli masStabisa da mocu-
lobis SedegebisaTvis. Secvlili garemoebebis momwesrigebeli norme-
bisaTvis imperatiuli Zalis miniWeba uzrunvelyofs, rom mxares Se-
ezRudos ufleba, winaswari SeTanxmebiT gamoricxos saxelSekru-
lebo samarTlianobis, xelSekrulebis gadarCenis, saxelSekrulebo
593 Bar Ch., Clive E., Schulte-Nölke H., Beale H., Herre J., Huet J., Storme M., Swann S., Varul P., Vaneziano
A., Zoll F. (eds.), Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law, Draft Common Frame of
Reference, Study Group on a European Civil Code and Research Group on EC Private Law (Acquis Group),
Sellier, European Law Publishers GmbH, Munich, 2009, 53-54, <http://ec.europa.eu/justice/contract/files/-
european-private-law_en.pdf>, [30.06.2014].
594 Bar Ch., Clive E., Schulte-Nölke H., Beale H., Herre J., Huet J., Storme M., Swann S., Varul P.,
Vaneziano A., Zoll F. (eds.), Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law, Draft
Common Frame of Reference, Study Group on a European Civil Code and Research Group on EC Private
Law (Acquis Group), Sellier, European Law Publishers GmbH, Munich, 2009, 271,
<http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf>, [01.07.2014].
123
wonasworobis aRdgenis da mxareTa saukeTeso interesebis samar-
Tlebrivi dacvis saSualeba – molaparakebis savaldebulooba da
xelSekrulebis adaptacia. miT umetes, dauSveblad unda iyos
cnobili winaswari SeTanxmebiT xelSekrulebis adaptaciis gamoric-
xva, rameTu mxareTaTvis winaswar gauTvaliswinebelia Secvlili
garemoebebis gavleniT valdebulebis garTulebis masStabi da
xarisxi. aseTi daTqma araprognozirebadi Sedegebis dadgomis risks
Seqmnida da mxares gamoaclida xelSekrulebis adaptaciis meqanizms
ukiduresad garTulebuli valdebulebis pirobebSi.
nebis avtonomia da saxelSekrulebo SeTanxmebis Tavisufleba
SesaZlebelia mxolod gavrceldes saxelSekrulebo riskis gadana-
wilebis, pasuxismgeblobis masStabebis, molaparakebis warmoebis
proceduris, TanamSromlobis valdebulebis Sinaarsis, Setyobinebis
proceduris, xelSekrulebis adaptaciis pirobebis, kriteriumebis,
principebis, adaptaciis SeuZleblobis SemTxvevaSi xelSekrulebis
SeCerebis595/Sewyvetis596 sakiTxebze da gamosayenebel meoredi moTxov-
nis uflebebze. Mmagram imperatiuli Zala unda mieniWos molaparake-
bis savaldebuloobas, misadagebis upiratesobas (SewyvetasTan Seda-
rebiT) da maT xelSekrulebidan gasvlis winapirobad dawesebas.
Secvlili garemoebebis doqtrinis saxelSekrulebo SeTanxme-
biT gamoricxva, misi imperatiuli moqmedebis ararsebobis SemTxveva-
Si, swored im fuZemdebluri principebis – samarTlianobis, eko-
nomikuri stabilurobis, sikeTeTa samarTliani gacvlis, xelSekru-
lebis uzenaesobis da keTilsindisierebis SezRudvas iwvevs, romel-
sac aRniSnuli doqtrina Tavad emyareba.
Sesabamisad, mizanSewonilia Secvlili garemoebebis sakiTxis
momwesrigebeli ssk-is debulebebi imperatiul normebad ganimartos
an ganmtkicdes samoqalaqo kodeqsSi.
595 Konarski H., Force Majeure and Hardship Clauses in International Contractual Practice, Int’l Bus. L. J.,
Vol. 4, 2003, 405-407; Al-Emadi T.A., The Hardship and Force Majeure Clauses in International Petroleum
Joint Venture Agreements, oxford Student Legal Research Paper Series, #02/2011, July 2011, 4,
<http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1878558>.
596 Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
Perspectives, Intersentia, 2011, 14.
124
sruli Tanxis angariSsworebaze im safuZvliT, rom kompania gadaxdi-
suunaro gaxda wilebis fasis mniSvnelovani Semcirebis mizeziT. sa-
samarTlom ar gaiziara mxaris argumentebi da ganmarta, rom xelSek-
rulebis sagani _ kompaniis wilebi fasTa cvalebadobis maRali ris-
kiT xasiaTdeboda, rac nagulisxmevad myidvels akisrebda maTi Rire-
bulebis gaufasurebis risks.597
garkveuli saxelSekrulebo garemoebebi SesaZlebelia mxares
nagulisxmevad akisrebdes valdebulebis Seusruleblobis risks. ma-
galiTad:
(a) dabrkolebis winaswar gaTvaliswinebis SesaZlebloba Sesa-
bamis mxares akisrebs valdebulebis Sesrulebis garTulebis
risks.598
(b) grZelvadiani valdebulebiTi urTierTobis arseboba buneb-
rivad gulisxmobs garemoebaTa cvlilebis obieqtur SesaZleblobas,
rac mxareebs akisrebs Secvlili garemoebebis winaswar gansazRvris
valdebulebasa da Sesabamisad, xelSekrulebis Seusruleblobis
risks. grZelvadiani valdebulebiTi urTierTobis erT-erTi Tavisebu-
reba gulisxmobs, rom mxareebi umTavresad Secvlili garemoebebisad-
mi xelSekrulebis misadagebis mizans isaxaven, vidre xelSekrulebis
Sewyvetas an yvela SesaZlo cvlilebis winaswar gaTvaliswinebis ga-
nuxorcielebel amocanas.599
(g) xelSekrulebiT gansazRvruli valdebulebis xasiaTi. SesaZ-
lebelia, movalis pasuxismgeblobis sferoSi imTaviTve moiazrebodes
valdebulebis Seusruleblobis riskis arseboba. magaliTad, Tu xel-
Sekruleba iTvaliswinebs Sesrulebas garkveuli teqnologiuri miR-
wevis safuZvelze, romelic SesaZlebelia ver ganxorcieldes.
(d) kreditoris riski, gamoiyenos miRebuli Sesruleba xelSek-
rulebis dadebis etapze gamiznuli saxiT. magaliTad, myidveli Ses-
rulebis miRebaze ver ganacxadebs uars im safuZvliT, rom SeuZlebe-
li gaxda xelSekrulebis sagnis gamoyeneba garigebis dadebis etapze
gaTvaliswinebuli formiT. riskis amgvari gadanawileba SeiZleba Se-
icvalos Tu miRebuli Sesrulebis konkretuli saxiT gamoyeneba mxa-
reebma saerTo miznad gansazRvres. am SemTxvevaSi pasuxismgeblobis-
gan ganTavisuflebis safuZvlad miznis amaoeba SeiZleba iqnes gamoye-
nebuli.
597 G.Brencius v. Ukio investicine grupe, Supreme Court of Lituania, 19.05.2003, n.3K-3-612, <http://www.-
unilex.info/case.cfm?pid=2&do=case&id=1183&step=Abstract>.
nagulisxmevi riskis Sesaxeb msgavsi argumentaciis gadawyvetileba ixileT: Centro de
Arbitraje de México (CAM), 30.11.2006, <www.unilex.info/case.cfm?pid=2&do=case&id=1149&step=Abs-
trac>t>, [30.06.2014].
598 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York,
2012, 672.
599 Draetta U., Lake R. B., Nanda V.P., Breach and Adaptation of International Contracts, An Introduction to
the Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 171.
125
(e) valdebulebis Seusruleblobis riski, rodesac magaliTad,
myidvels ekisreba SesrulebisaTvis aucilebeli teqnikuri masalebis
miwodebis valdebuleba. Tu myidvelis mxridan SesrulebisaTvis au-
cilebeli saSualebebis miwodebis valdebulebis ganxorcieleba obi-
eqturad SeuZlebeli gaxdeba, maSin gamyidveli ganTavisufldeba
sanacvlo valdebulebisgan, ramdenadac SesrulebisaTvis aucilebe-
li qmedebis ganxorcieleba – masalebis miwodeba, myidvelis kontro-
lis sferoSi moiazreba. Tu damtkicdeba, rom gamyidvelsac miuZRvis
brali myidvelis valdebulebis SeusruleblobaSi, maSin Sesabamisi
proporciiT pasuxismgeblobas orive mxare gaiziarebs.
(v) saqonlis transportirebis xarjebis gauTvaliswinebeli
zrda. valdebulebis Sesrulebamde transportirebis xarjebi myidve-
lis riskis sferoSi moiazreba. maTi gauTvaliswinebeli zrdisas
Sesrulebis fasi ganisazRvreba miwodebis momentSi arsebuli tari-
fiT.600
600 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 126.
601 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 357.
126
xiT. damatebiTi Sesrulebis moTxovnis ufleba gamoricxulia,602 rad-
gan Sesrulebis sagani obieqturad aRar arsebobs.603 kreditori uf-
lebamosilia, mimarTos xelSekrulebidan gasvlis meoradi moTxovnis
uflebas,604 ris safuZvelzec mas ubrundeba ganxorcielebuli Sesru-
leba nivTis gadacemuli safasuris saxiT. kreditoris mimarT dam-
dgari ziani anazRaurebas ar daeqvemdebareba, vinaidan ar iarsebebs
zianis anazRaurebis moTxovnis Semdegi aucilebeli winapirobebi: mi-
zezobrivi kavSiri movalis qmedebasa da zians Soris (SemTxveviTobam
ganapiroba nivTis daRupva) da movalis brali nivTis ganadgurebaSi.
amrigad, Tu Sesrulebis arabraleuli SeuZleblobis Sedegad
kreditorma ganicada ziani, maSin movale Tavisufldeba rogorc Ses-
rulebis valdebulebisagan, ise zianis anazRaurebis movaleobisagan.
amdenad, Sesrulebis arabraleuli SeuZleblobis dros warmo-
Sobili zianis riski kreditors ekisreba. arabraleuli movalis zia-
nis anazRaurebis valdebulebisagan ganTavisuflebisas zianis uaryo-
fiTi Sedegebi aseve arabraleuli kreditoris mimarT dgeba, rac, ke-
Tilsindisierebis principis TvalsazrisiT, gaumarTlebelia. marTa-
lia, xelSekrulebis monawileebma SeiZleba gaiTvaliswinon Sesru-
lebis SeuZleblobis warmoSobis riskis kanonisgan gansxvavebuli ga-
danawileba, magram samarTlianobis poziciidan gamarTlebuli iqne-
boda, Sesrulebis arabraleuli SeuZleblobis Sedegad warmoSobili
ziani sakanonmdeblo doneze Tanabrad ganawilebuliyo kreditorzec
da movalezec, rogorc xelSekrulebis or Tanabrad arabraleul
mxareze. amiT SesaZlebeli iqneboda garTulebuli samoqalaqo brun-
vis pirobebSi xelSekrulebis monawileebis interesTa balansis uz-
runvelyofa.
602 Pizer L.K., Smith M.R. (eds. in Chief), Southerington T., Review of the Convention on Contracts for the
International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York,
2004, 263.
603 ix. ssk-is (saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, saqarTvelos parlamentis
oficialuri gamocema, `uwyebani~, sakanonmdeblo damateba, #31, 1997) 405-e II (a)
muxli.
604 ix. iqve, 352-e I muxli. aseve, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo
saqmeTa palatis 2011 wlis 14 martis ganCineba saqmeze:L#as-8-5-2011.
127
xvedri Sesrulebis moTxovnis uflebas, maSin, rodesac igi ganTavi-
suflebulia naturiT Sesrulebis pirveladi valdebulebisagan.~605
valdebulebis Sesrulebis SeuZleblobis pirobebSi Sesrule-
bis valdebulebisagan movalis ganTavisufleba imavdroulad gamo-
ricxavs arabraleuli kreditoris mier sanacvlo Sesrulebis gan-
xorcielebis valdebulebas. bunebiTi samarTlis skolis warmomad-
genlebi mxareTa urTierTsanacvlo Sesrulebis movaleobebs ganixi-
lavdnen urTierTdamokidebulad. Sesabamisad, erT-erTi mxaris mier
valdebulebis Seusrulebloba ganapirobebda meore mxaris ganTavi-
suflebas Semxvedri Sesrulebisgan.606
ormxriv xelSekrulebaSi valdebulebis darRvevisas Semxvedri
valdebulebis Sesrulebis sakiTxs aregulirebs ssk-is 406-e muxli,
romlis Tanaxmad, Tu ormxriv xelSekrulebaSi movales ufleba aqvs,
uari Tqvas misTvis dakisrebul valdebulebaze, xolo garemoeba, ro-
melic mas aZlevs amis uflebas, gamowveulia kreditoris braliT, ma-
Sin igi inarCunebs sapasuxo Sesrulebis miRebis uflebas. amrigad,
valdebulebis braleuli Seusrulebloba mxolod kreditors aTavi-
suflebs Sesrulebis valdebulebisagan, romelic inarCunebs Semxved-
ri dakmayofilebis moTxovnis uflebas. amis sapirispirod kredito-
ris mier Sesrulebis miRebis dayovneba ar aris movalis Sesrulebis
movaleobisagan ganTavisuflebis safuZveli, vinaidan kreditoris mi-
er vadis gadacileba, ssk-is mixedviT, valdebulebis darRvevad ar
ganixileba. ,,Sesrulebis miReba-armiReba kreditoris uflebrivi sfe-
roa.~607 amasTan, movale ar Tavisufldeba Sesrulebis valdebulebis-
gan im SemTxvevaSi, Tu sapasuxo Sesrulebis safuZveli kreditoris
mier dayovnebis procesSi warmoiSva.608
Tu kreditoris mier vadis gadacilebis dros warmoSobili
Sesrulebis SeuZleblobis mimarT movale arabraleulia, maSin vadis
gadamcilebel kreditors ekisreba saxelSekrulebo fasis gadaxdis
valdebuleba, xolo sanacvlod is ver miiRebs Sesrulebas movalisa-
gan, rac imas niSnavs, rom sanacvlo valdebulebis Seusruleblobis
riski braleuli kreditoris mxaresaa.
Semxvedri valdebulebis Sesrulebis sakiTxs gansazRvravs gsk-
is 326-e I paragrafi, romlis Tanaxmad, Sesrulebis SeuZleblobis sa-
fuZvliT movalis pirveladi valdebulebisagan ganTavisuflebis Sem-
605 Markesinis S. B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 409.
606 ix. Zimmermann R., The Law of Obligations - Roman Foundations of the Civilian Tradition, Breach of
Goods (CISG), 2002-2003, Kluwer Law International, Netherlands, 2004, 277; Wright C., Force Majeure
Clauses and the Insurability of Force Majeure Risks, The Construction Lawyer, Vol. 23, 2003, 17,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/conlaw23&div=46&g_sent=1&collection=journals>,
[06.06.2014]; Horn N., Standard Clauses on Contract Adaptation in International Commerce, 1985, 134,
wignSi: Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in International Trade and Finance,
Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985; Draetta U., Lake R.B., Nanda V.P.,
Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal
Publishers, 1992, 195.
612
Kofod R., Hardship in International Sales CISG and the UNIDROIT Principles, University of Copenhagen-
Faculty of Law, Pace Law School Institute of International Commercial Law, 2011,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/kofod.html>, [06.06.2014]; Huber P., Mullis A., The CISG A New
Textbook for Students and Practitioners, Selliers, European Law Publishers, 2007, 192; Tallon D., Section IV.
Exemptions, 572-596, in Commentary on the International Sales Law, The 1980 Vienna Sales Convention,
Bianca M. & Bonell M.J, GiuffrèMilan, Milan, 1987.
129
nulis mxedvelobaSi miRebiT ar miiRo Sesabamisi zomebi,613 maSin
masve ekisreba aRniSnuli garemoebis dadgomis riskic.614 zemoxsenebu-
li winapiroba mniSvnelovnad ukavSirdeba movalis ,,gaufrTxileblo-
bis~, ,,daudevrobis~ sakiTxs.615 am SemTxvevaSi movalis brali garemo-
ebis gauTvaliswineblobiT an misi Sedegebis Tavidan acilebis ganu-
xorcieleblobiT vlindeba.
amasTan, mniSvnelovania, rom ara mxolod dabrkolebis, aramed
misi warmoSobis momentis gaTvaliswineba ar unda iyos mxarisaTvis
gonivrulad savaraudo. magaliTad, Tanamedrove msoflioSi Stormi,
embargo, omi Teoriulad, zogadad SesaZlebelia savaraudo iyos,616
magram pasuxismgeblobis gamoricxvisTvis aucilebelia, rom dabrko-
lebis warmoSobis konkretuli dro ar iyos mosalodneli.617 amasTan,
pasuxismgeblobis gansazRvrisaTvis mniSvnelovania ara movalis mier
dabrkolebis gaTvaliswinebis subieqturi SesaZleblobis, aramed ima-
ve mdgomareobaSi myofi saSualo SesaZleblobebis mqone piris una-
ris gonivruli Sefaseba obieqturi TvalTaxedvidan.618
profesionals misi codnisa da gamocdilebis farglebSi mo-
eTxoveba movlenebis prognozireba. magaliTad, savaWro urTierTo-
bebis monawileTaTvis gonivrulad savaraudoa nedleulis fasis cva-
lebadobis maRali riskis arseboba. Tumca, pasuxismgeblobis dakis-
reba ar SeiZleba savaWro CveulebebSi gauTviTcnobierebel momxmare-
belze. Tanamedrove pirobebSi valutis kursisa da sabazro fasebis
cvlilebis riski Zalian maRali xarisxiT arsebobs gansakuTrebiT
613 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1068.
614 Liu Ch., Newman M.S. (ed.) Remedies in International Sales, Perspectives from CISG, UNIDROIT
Principles and PECL, JurisNet, LLC, Huntington, New York, 2007, 677; Bar Ch., Clive E., Schulte-Nölke H.,
Beale H., Herre J., Huet J., Storme M., Swann S., Varul P., Vaneziano A., Zoll F. (eds.), Principles,
Definitions and Model Rules of European Private Law, Draft Common Frame of Reference, Study Group on
a European Civil Code and Research Group on EC Private Law (Acquis Group), Sellier, European Law
Publishers GmbH, Munich, 2009, 740,
<http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf>, [06.06.2014].
615 Firoozmand M.R., Changed Circumstances and Immutability of Contract: a Comparative Analysis of
Force Majeure and Related Doctrines, Bus. L. Int'l, Vol. 8, No. 2, 2007, 164,
<http://heinonline.org/HOL/Welcome?message=Please%20log%20in&url=%2FHOL%2FPrint%3Fhandle%3
Dhein.journals%2Fblawintnl2007%26div%3D17%26collection%3Djournals%26set_as_cursor%3D1%26men
_tab%3Dsrchresults>, [06.06.2014].
616 Secretariat Commentary, Guide to CISG article 79, 2006,
619 Bar Ch., Clive E., Schulte-Nölke H., Beale H., Herre J., Huet J., Storme M., Swann S., Varul P., Vaneziano
A., Zoll F.(eds.), Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law, Draft Common Frame of
Reference, Study Group on a European Civil Code and Research Group on EC Private Law (Acquis Group),
Sellier, European Law Publishers GmbH, Munich, 2009, 740,
<http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf>, [06.06.2014].
620 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 6
ivlisis ganCineba saqmeze: #as-7-6-2010.
621 ix. DCFR-is III.-1:110(2)(b) muxli.
622 Lookofsky J., The 1980 United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods,
Herbots J. (ed.), Blanpain R. (gen. eds.), International Encyclopedia of Laws - Contracts, Suppl. 29, 2000,
162, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/lookofsky.html>; Schwenzer I., Force Majeure and Hardship
in International Sales Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 716,
<http://www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [01.07.2014];
623 Fucci R.F., Hardship and Changed Circumstances as Grounds for Adjustment or Non-Performance of
Contracts, Practical Considerations in International Infrastructure Investment and Finance, Thelen Reid &
Priest LLP, American Bar Association Section of International Law, 2006,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/fucci.html>, [01.07.2014].
624 Secretariat Commentary on Art. 65 of the 1978 Draft [draft Counterpart of the CISG, art.79], Comment 5,
132
TobaSi. dabrkolebis gauTvaliswineblobis kriteriums exmianeba
myidvelis argumenti, rom gamyidvels klimaturi pirobebis SesaZlo
gauaresebis prognozirebiT nasyidobis xelSekrulebis sagnad ar un-
da eqcia savaraudo mosavlis sruli odenoba. gamyidvels mxolod
momavali mosavlis naxevris miwodeba rom ekisra, is mZime klimatur
pirobebSic ki uzrunvelyofda saxelSekrulebo valdebulebis ganux-
rel Sesrulebas.
sasamarTlom miiCnia, rom gulisxmier fermers moeTxoveba kli-
matis gauaresebis gaTvaliswinebiT im moculobis saxelSekrulebo
valdebuleba ikisros, romlis 90%-iT Sesrulebas Secvlili garemo-
ebis pirobebSic ki garantirebuls gaxdis. aRniSnuli gulisxmobs,
rom movales SeuZlia pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis safuZ-
vlad kontrolis miRma arsebuli dabrkoleba miuTiTos mxolod im
SemTxvevaSi, Tu mosavlis odenoba imaze naklebi iqneboda, vidre gan-
vlili wlebis 90%-is SemTxvevaSi.
Force Majeure and Related Doctrines, Bus. L. Int'l, Vol. 8, No.2, 2007, 164,
<http://heinonline.org/HOL/Welcome?message=Please%20log%20in&url=%2FHOL%2FPrint%3Fhandle%3
Dhein.journals%2Fblawintnl2007%26div%3D17%26collection%3Djournals%26set_as_cursor%3D1%26men
_tab%3Dsrchresults>, [01.07.2014].
133
reba forsmaJoris zemoaRniSnuli erT-erTi klasikuri winapirobis
mtkicebis tvirTi.631 mxares moeTxoveba Zalisxmeva mimarTos valdebu-
lebis Sesrulebisken da ar daelodos im garemoebebis aRmocenebas,
romelic Semdgom misi pasuxismgeblobisgan gaTavisuflebis safuZve-
li gaxdeba.632 aseve, SesaZlebelia mxares moeTxovos xelSekrulebiT
gansazRvruli ZiriTadi valdebulebis komerciulad gonivruli da
gamarTlebuli samagiero Sesrulebis ganxorcieleba.633 sapasuxod,
uflebamosil kontrahentsac ekisreba forsmaJoriT dazaralebul
mxaresTan TanamSromlobisa da yvela gonivruli saSualebiT misi
daxmarebis valdebuleba, rom Seamciros uaryofiTi Sedegebis moqme-
deba da Sedegebi. aRniSnuli daxmareba SesaZlebelia gulisxmobdes
aseve, momsaxurebis organizebasa da gawevas.634
mniSvnelovania, rom movalis mier dabrkolebis daZlevisaTvis
gamoyenebuli Zalisxmeva unda Seesabamebodes valdebulebis Seusru-
leblobis riskis xarisxs, proporciuli da Tanazomieri unda iyos
dabrkolebis sirTulisa. mxares ukiduresad mZime tvirTs ar unda
akisrebdes dabrkolebis daZlevis valdebuleba, romelic isev da
isev gonivrulobis kriteriumiT aris SemosazRvruli.635 magaliTad,
tbis daSroba obieqturad SesaZlebelia, magram is movalis mxridan
araTanazomierad gazrdil xarjebs ukavSirdeba.636
rTulia ganisazRvros Zalisxmevis xarisxi, romelic unda mo-
eTxovos mxares im dabrkolebis dasaZlevad an Sedegebis gasauvne-
belyofad, romelic misi kontrolis sferos miRma aRmocenda.637 am-
gvar ukidures SemTxvevaSi Teleologiuri ganmartebis safuZvelze
631
Pizer L.K., Smith M.R. (eds. in Chief), Southerington T., Review of the Convention on Contracts for the
International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York,
2004, 288; Secretariat Commentary, Guide to CISG Article 79,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/text/secomm/secomm-79.html>, [09.07.2014].
632
Liu Ch., Force Majeure Perspectives from the CISG, UNIDROIT Principles, PECL and Case Law, 2 nd ed.,
Case annotated update, Pace Law School Institute of International Commercial Law, 2005,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/liu6.html>, [09.07.2014].
633
Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1069; Liu Ch., Secretariat Commentary, Guide to CISG article
79, <www.globalsaleslaw.org/index.cfm?pageID=644#Article 79>, [09.07.2014]; Liu Ch., Force Majeure
Perspectives from the CISG, UNIDROIT Principles, PECL and Case Law, 2 nd ed., Case annotated update,
Pace Law School Institute of International Commercial Law, 2005,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/liu6.html>, [09.07.2014].
634
Espenschied L.E., Contract Drafting, Powerful Prose in Transactional Practice, American Bar Association
Publishing, 2010, 61.
635
Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 381.
636 Zimmermann R., Breach of Contract and Remedies Under the New German Law of Obligations, Saggi,
Conferenze e Seminari 48, Roma, 2002, 59.
637 Flechtner H., Article 79 of the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of
Goods (CISG) as Rorschach Test: The Homeward Trend and Exemption for Delivering Non-Conforming
Goods, Pace Int'l L. Rev., Vol. 19, 2007/1, 31, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/flechtner7.html>,
[09.07.2014].
134
unda dadgindes movalis mier e.w. ,,gasaRebi msxverplis zRvari~ (sacri-
fice limit),638 rac valdebulebis Sesrulebis mimarT kreditoris saxel-
Sekrulebo interesis, Seusruleblobis riskis xarisxis, kreditori-
saTvis darRveviT gamowveuli mosalodneli uaryofiTi Sedegebisa
da maTi daZlevisaTvis obieqturad saWiro Zalisxmevis urTierTSe-
fardebis, maTi Tanazomierebisa da saxelSekrulebo wonasworobis
principis gaTvaliswinebiT unda gadawydes.
638
Stoll H. wignSi: Schlechtriem P. (ed.), Commentary on the UN Convention on the International Sale of
Goods, 1998, paras. 55, 57, 622, miTiTebulia statiaSi: Flambouras P.D., The Doctrines of
Impossibility of Performance and Clausula Rebus Sic Stantibus in the 1980 Vienna Convention on Contracts
for the International Sale of Goods and the Principles of European Contract Law: A Comparative Analysis,
Pace Int'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 274; CISG-AC Opinion No. 7, Exemption of Liability for Damages under
Article 79 of the CISG, Rapporteur: Garro M.A., Columbia University School of Law, New York, N.Y.,
USA, adopted by the CISG-AC at its 11th meeting in Wuhan, People's Republic of China, on 12 October,
2007.
639 Lessius L., De iustitia et iure, lib. 2, cap. 7, dub. 6 (omission alicuius Diligentia, unde sequitur aliquod
incommodum), miTiTebulia: Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust
Enrichment, Oxford University Press, New York, 2006, 338.
640 Molina L., De iustitia et iure, disp. 293, no.12 (deviationem ab eo, quod bonum est, quodque per hominis
potuit diligentiam provideri), miTiTebulia: Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort,
Contract, Unjust Enrichment, Oxford University Press, New York, 2006, 338.
641 Dig. 44.7.1. 4, miTiTebulia: Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust
(Friedberg E. (ed.), Leipzig, 1876); Papiensis B., Summa Decretalium (laspeyres, ed., Graz, 1976), lb. 5,
tit.10, §§5-6; Pennaforte R., Summa de Paenitentia (Ochoa and Diez, eds., Rome.1976), lib.2, tit. 1, § 3. ix.
Kuttner S., Kanonistische Schuldlehre von Gratian bis auf die Dekretalen Gregors IX (Vatican City, 1935),
135
,,kanonikuri samarTlis iuristebis mtkicebiT, mxolod is CaiTvle-
boda moralurad pasuxismgebel pirad, visac sxvagvarad moqmedebis
saSualeba hqonda da misi brali swored am SesaZleblobis gamou-
yeneblobiT gamoixateboda.~644
,,germaneli iuristebi brals ganixilavdnen im windaxedulebi-
sa da sifrTxilis daucvelobas, romelic mxares gonivrulad moeTx-
oveboda.~645 amis dasamtkiceblad puhta miiCnevda, rom maRali xaris-
xis windaxedulebis daucvelobisaTvis movaleze braleulobis da-
kisreba uTanabrdeboda SemTxveviTobisaTvis646, e.i. bralis gareSe
mxaris pasuxismgeblobas.647 moralis filosofiasa da TeologiaSi
brali uTanabrdeboda codvas648 da ganixileboda gonierebisa da uf-
lis kanonidan gadaxvevad.649 amrigad, Teologiasa da samarTalSi
bralis gansxvavebuli gageba iyo damkvidrebuli.650
,,bunebiTi samarTali braleulad miiCnevda pirs, romelic ar
gamoiCenda iseT windaxedulebasa da sifrTxiles, rogorsac imave pi-
robebSi myofi sxva piri.~651
safrangeTSi mxares, romelsac ,,evaleboda garkveul saganze
zedamxedvelobis gaweva, moeTxoveboda mzrunvelobisa da sifrTxi-
lis is standarti, rac axasiaTebda gonier mesame pirs (bon pére de fami-
lee).~652
moqmed qarTul samoqalaqo samarTalSi ganmtkicebulia bralis
samarTlebrivi kategoria, romlisTvisac umTavresia samoqalaqo
213-27, miTiTebulia: Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrich-
ment, Oxford University Press, New York, 2006, 337.
643 Glossa ordinaria to Decretales Gregorii ix.Venice, 1595, 5.36.5, Casus to non custovit; to reddet; to 5.36.6
to voluntarie; to 5. 36.9, miTiTebulia: Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract,
Unjust Enrichment, Oxford University Press, New York, 2006, 338.
644 Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford University
Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford University Press, New York, 2006, 341.
647 ix. Windscheid B., Lehrbuch des Pandektenrechts 1, 7th ed., Frankfurt-am-Main, 1891, §101,
miTiTebulia: Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment,
Oxford University Press, New York, 2006, 341.
648 ix. Lessius L., De iustitia et iure, lib. 2, cap.7, dub.6, miTiTebulia: Gordley J., Foundations of Private
Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford University Press, New York, 2006, 338.
649 ix. Molina L., De iustitia et iure, disp.293, no.10, miTiTebulia: Gordley J., Foundations of Private
Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford University Press, New York, 2006, 338.
650 ix. Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford
miTiTebulia: Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment,
Oxford University Press, New York, 2006, 338-9.
652 Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford University
Press, New York, 2006, 339.
136
brunvisaTvis Cveuli yuradRebianobis dacva. brali obieqturi kate-
goriaa, radgan ganisazRvreba obieqturi mesame piris qcevis standar-
tiT. windaxedulebis obieqturi standartis arsebobiT qarTuli sa-
marTali mniSvnelovnad uaxlovdeba germanuli samarTlis sistemas.
sabWoTa samarTalSi brali ganixileboda rogorc piris fsiqi-
kuri damokidebuleba mis mier Cadenili qmedebisa da damdgari Sede-
gisadmi. braleuloba ganisazRvreboda konkretuli piris SefasebiTi
unarianobiT, riTac praqtikulad ugulebelyofili iyo obieqturi
masStabis roli.653
inglisur samarTalSi ,,gonivruli windaxedulebisa da codnis~
standarti, Cveulebriv, ganisazRvreba im xarisxiT, romelic damaxasi-
aTebelia imave pirobebSi myofi (imave profesiis, specializaciisa da
xarisxis) saSualo donis kompetenciis mqone pirTaTvis.~654 imis gaT-
valiswinebiT, rom saqonlis nasyidobisa da miwodebis Sesaxeb 1982
wlis kanonis655 (SemdgomSi – snmSk) me-13 muxlis (romelic ganamtki-
cebs bralis obieqtur kategorias) gamoyenebis praqtika xSiria saer-
To samarTlis sasamarTloebSi, SeiZleba iTqvas, rom inglisuri sa-
xelSekrulebo samarTali cnobs braleulobis zemoxsenebul stan-
darts pasuxismgeblobis gansazRvris konteqstSi.656
mxaris braleulobis gansazRvrisaTvis evropuli principebi
did mniSvnelobas aniWebs xelSekrulebis monawilis gonivrul qce-
vas657, romelic, 1:302-e muxlis Tanaxmad, dgindeba imis mixedviT, Tu
ras miiCnevs gonivrulad imave pirobebSi moqmedi obieqturi mesame
piri keTilsindisierebis principis gaTvaliswinebiT. gonivrulobis
Sefasebisas mxedvelobaSi miiReba: xelSekrulebis buneba da mizani,
konkretuli SemTxvevis faqtobrivi garemoebebi, savaWro Cveulebebi
da praqtika, aseve mxareTa profesiis Tavisebureba.
653 ix. Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi
nawili, Tb., 2001, 370-1.
654 Powell J.L., Stewert R., Jackson R.M., Jackson and Powell on Professional Negligence, 5 th ed., Sweet and
Maxwell, 2001, 2-120, miTiTebulia: Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of
Contract – A Comparative Treatise, 2nd ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 445.
655 Supply of Goods and Services Act, 1982 (saqonlis miwodebisa da momsaxurebis Sesaxeb
aqti (SemdgomSi _ smma),
ix. <http://www.opsi.gov.uk/R-evisedStatutes/Acts/ukpga/1982/cukpga_19820029_en_1>, [12.07.2014].
656 ix. Markesinis S. B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise,
2nd ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 446.
657 damatebiT ix. Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law
International, The Hague/London/Boston, 2000, 126.
137
5.2. bralis formebis mniSvneloba Sesrulebis garTulebisa da
SeuZleblobis dafuZnebisTvis
658 Markesinis S. B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 447.
659 iqve.
660 Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi
nawili, Tb., 2001, 382.
138
nentia sakuTari qmedebis ,,Sedegis codna da survili marTlwinaaR-
mdegobis SegnebiT.~661
qmedebis marTlwinaaRmdegobis Segneba bralis inteleqtualuri
(kognituri) elementia, romelic samarTaldamrRvevis cnobierebis Se-
fasebas gulisxmobs. samarTlebrivad mniSvnelovani faqtebisa da ga-
remoebebis codna gadamwyvetia piris braleulobis gansazRvrisaTvis.
valdebulebis Seusruleblobis etapze samarTlebrivad mniSvnelova-
ni garemoebebis codnasa da gacnobierebas iuridiuli doqtrina pasu-
xismgeblobisaTvis ganmsazRvrel datvirTvas aniWebs.662
mniSvnelovania, rom ,,samoqalaqo samarTalSi Secdoma gamoricx-
avs ganzraxvas~663 da ara braleulobas, vinaidan pirs samoqalaqo
brunvis monawilisaTvis aucilebeli gulisxmiereba da gonivruli
windaxeduleba avalebs kanoniT an xelSekrulebiT misTvis dakisre-
buli valdebulebebis codnas. amis naTeli dadasturebaa ssk-is me-3
II muxlis formulireba: kanonis arcodna an misi arasaTanadod gage-
ba ar SeiZleba iyos kanonis gamouyeneblobis an am kanoniT gaTva-
liswinebuli pasuxismgeblobisagan ganTavisuflebis safuZveli. bo-
roti ganzraxvis dros marTlsawinaaRmdego Sedegi piris ,,nebismie-
ri~ qmedebis umTavres motivad ganixileba.664
661 Fikentscher W., Schuldrecht, 8, Auflage, Berlin – New-York, 1992, 312; Müch-Komm-Hanau, §276, 49-
50; Schellhammer K., Zivilrecht nach Anspruchsgrundlagen, 627, miTiTebulia: Wanturia l., zoiZe
b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komenta-
ri, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi nawili, Tb., 2001, 382.
662 ix. evropuli principebis (Principles of European Contract Law – Parts I and II - Revised 1998,
Part III – 2003, <www.lexmercatoria.org>, [08.12.07]) muxlebi: 1:301 (5), 2:104, 3:102 (2), 3:204 (2),
3:205 (1)(3), 3:208, 3:209 (1), 3:301 (1), 4:109 (1), 4:103 (1), 4:111 (2), 4:113 (1), 4:114, 4:117 (1), 6:101
(2)(3), 6:110 (3), 6:111 (2), 7:101 (2), 8:103 (b), 8:108 (3), 9:102(3), 9:303 (2)(3), 9:503.
663 Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi
nawili, Tb., 2001, 382.
664 iqve, 384.
665 Medicus D., Schuldrecht, Allgemeiner, 8 Auflage, 149, miTiTebulia: Wanturia l., zoiZe b.,
niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari,
wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi nawili, Tb., 2001, 384.
139
romelic ganisazRvreba obieqturi masStabiT da ara konkretuli
individis pirovnebidan gamomdinare. samoqalaqo brunvis monawiles
moeTxoveba misi profesiis ,,saSualo warmomadgenlisaTvis“ damaxa-
siaTebeli Cveuli windaxedulebis dacva.666
gaufrTxileblobis arsi germanul samarTalSic obieqturadaa
gansazRvruli. gsk-is 276-e II paragrafis Tanaxmad, piri moqmedebs ga-
ufrTxileblobiT, rodesac xelSemkvreli mxaris interesebisadmi ar
iCens gonivrul windaxedulebas.
pasuxismgeblobis gansazRvrisaTvis mniSvneloba ara aqvs, kon-
kretuli movale subieqturad ramdenad unariania Seasrulos nakisri
valdebuleba, aramed mas moeTxoveba windaxedulebis is xarisxi, rac,
Cveulebriv, miRebulia samoqalaqo brunvaSi da mosalodnelia misi
profesiis saSualo donis warmomadgenlisagan. germanuli samarTli-
saTvis cnobilia ndobis principi, romlis Tanaxmad, samoqalaqo
brunvis yovel monawiles SeuZlia daeyrdnos varauds, rom urTi-
erTobis sxva monawile imoqmedebs saTanado gulisxmierebiT.667
gaufrTxileblobisas gamoiricxeba samoqalaqo brunvisaTvis
aucilebeli windaxeduleba da keTilgoniereba, rasac valdebuleba,
konkretuli urTierTobis xasiaTis gaTvaliswinebiT, akisrebs samoqa-
laqo urTierTobis subieqts. xSirad gaufrTxilebloba gulisxmobs
gonivruli moqmedebebis ganuxorcieleblobas mosalodneli dar-
Rvevis aRsakveTad an zianis Sesamcireblad. Tumca, ganzraxvisgan
gansxvavebiT, gaufrTxilebloba xorcieldeba marTlsawinaaRmdego
Sedegis dadgomis survilis gareSe.668
movale saxelSekrulebo urTierTobaSi CarTviT garantirebuls
xdis yvela im unarisa da SesaZleblobis gamoyenebas, rac aucilebe-
lia valdebulebis Sesrulebis uzrunvelsayofad. pasuxismgeblobi-
sagan ganTavisuflebisaTvis is ver miuTiTebs saWiro kompetenciis
ararsebobaze. igive midgoma gaziarebulia ara marto doqtrinul do-
neze, aramed sasamarTlo praqtikaSic. Tuki valdebulebis Sesrule-
bis uzrunvelyofa ver moxda avadmyofobis an sxva obieqturi mize-
ziT, maSin movalem unda daamtkicos mesame piris (warmomadgenlis)
meSveobiT valdebulebis Sesrulebis SeuZlebloba. swored esaa win-
daxedulebisa da codnis obieqturi standartis logikuri axsna.
gaufrTxilebloba, rogorc zemoT iqna aRniSnuli, samoqalaqo
samarTalSi iyofa uxeS (culpa lata) da martiv (culpa levis) formebad. uxe-
Si gaufrTxileblobisas samoqalaqo brunvisaTvis aucilebeli yu-
666 cvaigerti k., kotci h., SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali kerZo samar-
Tlis sferoSi, t. II, Tb., 2001, 290.
667 Manfred L. in Staudinger, $276, 2004, Rn. 28, miTiTebulia: Wanturia l., korporaciuli
marTva da xelmZRvanelTa pasuxismgebloba sakorporacio samarTalSi, Tb., 2006, 377.
668 Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi
nawili, Tb., 2001, 386.
140
radRebianobis moTxovna ,,uCveulod maRali xarisxiT irRveva~669,
ris gamoc ganzraxva da uxeSi gaufrTxilebloba xSirad erT sib-
rtyeze ganixileba,670 martivi gaufrTxileblobisas ki gonivruli
windaxedulebisa da yuradRebianobis darRvevis xarisxi mniSvne-
lovnad Semcirebulia.
evropuli samarTlebrivi sistemis zogierT qveyanaSi ganzraxi
qmedeba moicavs uxeS gaufrTxileblobasac, romelic xSirad miiCneva
dolus eventualis-ad671 (arapirdapir ganzraxvad). magaliTad, evropuli
principebis 1:301-e III muxlis Tanaxmad, uxeSi gaufrTxilebloba gan-
zrax qmedebad ganixileba. ganzrax qmedebad iTvleba piris gacnobie-
rebuli qceva, romelic gamiznulad mimarTulia qmedebis samarTleb-
rivi Sedegebis warmoSobisaken. aseve, uxeSi gaufrTxileblobiTaa
ganxorcielebuli qmedeba, romlis drosac piri iTvaliswinebs Tavi-
si qcevis mosalodnel samarTlebriv Sedegs, marTalia, mizanmimar-
Tulad ar miiswrafvis, magram gulgrilad ekideba mis dadgomas. amis
sapirispirod, martivi gaufrTxileblobisas mxare ar acnobierebs
Tavisi qcevis SesaZlo samarTlebriv Sedegs da, Sesabamisad, igi gan-
zrax qmedebad ar CaiTvleba. amrigad, principebi erTmaneTisgan ganas-
xvavebs ganzraxvas da martiv gaufTxileblobas.672
evropuli principebis mier ganzraxvis kategoriaSi uxeSi gauf-
rTxileblobis gaerTianebas gansazRvruli safuZveli aqvs.Aamis mize-
zi unda iyos ganzraxvisa da uxeSi gaufrTxileblobisaTvis saerTo
damaxasiaTebeli niSnis arseboba – orive SemTxvevaSi mxaris mier sa-
kuTari qmedebis samarTlebrivi mniSvnelobis gacnobierebisa da misi
Sedegebis gaTvaliswinebis SesaZlebloba, rac ucxoa martivi gauf-
rTxileblobisaTvis. amrigad, evropul principebSi gamoxatuli
midgomis Tanaxmad, ganzraxva da uxeSi gaufrTxilebloba aucileb-
lad gulisxmobs mxaris gacnobierebul qmedebas.
669Fikentscher W., Schuldrecht, 8, Auflage, Berlin – New-York, 1992, 314, miTiTebulia: Wanturia
l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis
komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi nawili, Tb., 2001, 386.
670 ix. Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi
nawili, Tb., 2001, 383-4.
671 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
673 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1080.
674 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 259.
675SakiaSvili b., saxelSekrulebo valdebulebis Sesrulebis SeuZlebloba,
sadisertacio naSromi iuridiul mecnierebaTa kandidatis samecniero xarisxis mo-
sapoveblad, Tb., 1997, 18.
676 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 3
Tebervlis ganCineba saqmeze: #as-1166-1428-09; saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos
samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 6 ivlisis ganCineba saqmeze: #as-7-6-2010.
677 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 6
ivlisis ganCineba saqmeze: #as-7-6-2010.
678 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1080.
142
da evropuli principebis msgavs mowesrigebas iTvaliswinebs. kerZod,
evropuli principebis 108:8-e (2) muxlis Tanaxmad, droebiTi dabrko-
lebis arsebobisas, pasuxismgeblobisgan ganTavisufleba moicavs mxo-
lod dabrkolebis arsebobis periods.679 Tumca, Tu vadis gadacileba
valdebulebis arsebiT Seusruleblobas warmoSobs, maSin movales
SeuZlia valdebuleba arsebiTad darRveulad CaTvalos,680 rac meo-
radi moTxovnis uflebebis amoqmedebis winapiroba gaxdeba.
msgavsad, unidruas saxelSekrulebo principebis Tanaxmad, dro-
ebiTi dabrkolebis arsebobis SemTxvevaSi Sesrulebisgan gaTavisuf-
leba vrceldeba mxolod im periodze, romelic gonivrulia im Sede-
gebis gaTvaliswinebiT, rac xelSekrulebis Sesrulebis dabrkolebas
moyva.681
pasuxismgeblobisgan droebiT ganTavisuflebas iTvaliswinebs
aseve, venis konvenciis 79-e (3) muxli,682 romlis ganmarteba gulis-
xmobs movalis mxridan Sesrulebisa da zianis anazRaurebis valde-
bulebis ganaxlebas damabrkolebeli garemoebis arsebobis Sewyvetis
Semdeg im SemTxvevaSi, Tu dabrkolebis moqmedebis periodSi mxares
ar gamouyenebia xelSekrulebidan gasvlis meoradi moTxovnis ufle-
ba. kreditors dabrkolebis warmoSobisas eniWeba xelSekrulebaze
uaris ufleba arsebiTi, fundamenturi darRvevis arsebobis SemTxve-
vaSi (79-e (5) muxli)).683
679 Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 720,
<http://www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>; Flambouras D.P., The Doctrines of
Impossibility of Performance and Clausula Rebus sic Stantibus in the 1980 Vienna Convention on Contracts
for the International Sale of Goods and the Principles of European Contract Law: A Comparative Analysis,
Pace Int'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 274,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/flambouras1.html>, [09.07.2014].
680 Flambouras D.P., The Doctrines of Impossibility of Performance and Clausula Rebus sic Stantibus in the
1980 Vienna Convention on Contracts for the International Sale of Goods and the Principles of European
Contract Law: A Comparative Analysis, Pace Int'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 275,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/flambouras1.html>, [09.07.2014].
681 Wright C., Force Majeure Clauses and the Insurability of Force Majeure Risks, The Construction Lawyer,
ixileT: Kazimierska A., The Remedy of Avoidance under the Vienna Convention on the International Sale
of Goods, Pace Int'l L. Rev. of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Kluwer,
1999-2000, 79-192, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/kazimierska.html>; Silveira M., Termination
of Contract under the Principles of European Contract Law - A Comparative Study, Pace Law School Institute
of International Commercial Law, 2006, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/silveira.html>,
[09.07.2014].
143
gamyidvelis mxridan mniSvnelovani darRvevis arseboba unda ga-
nisazRvros myidvelis mimarT damdgari im Sedegebis gaTvaliswine-
biT, rac calkeulma darRvevam gamoiwvia.684 Tu dabrkolebis aRmoce-
nebam ganapiroba uaryofiTi Sedegebi, romelic dabrkolebis Sewyve-
tis Semdegac aferxebs valdebulebis Sesrulebas, maSin movalis
mxridan Sesrulebis valdebuleba ganaxldeba am uaryofiTi Sedege-
bis aRmofxvris Semdeg.
droebiTi dabrkoleba pasuxismgeblobisgan droebiTi ganTavi-
suflebis safuZvels qmnis685, magram pasuxismgeblobisgan ganTavisuf-
leba moicavs ara mxolod dabrkolebis, aramed maTi uaryofiTi Se-
degebis arsebobis periods,686 mTel im dros, rodesac movalisaTvis
SeuZlebelia an ukiduresad mZimea Sesrulebis ganxorcieleba. xel-
Sekrulebidan gasvlis uflebis arseboba ganisazRvreba imiT, valde-
bulebis drouli Sesruleba warmoadgenda Tu ara kreditoris um-
Tavres saxelSekrulebo interess, e.i. arsebiT pirobad dadgenili
iyo Tu ara xelSekrulebis vada, romlis darRvevac kreditorisaT-
vis aqarwylebs Sesrulebis azrs da afuZnebs arsebiT, fundamentur
Seusruleblobas. xelSekrulebidan gasvlis ufleba arsebobs maSi-
nac, rodesac droebiTi dabrkolebis xasiaTi cxadyofs valdebule-
bis mosalodnel, samomavlo darRvevas.687
7. Setyobinebis valdebuleba
International Sales under the 1980 United Nations Convention, Kluwer Law International, The Hague, 3rd
ed., 1999, 490 , <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/ho79.html#435>, [15.07.2014].
687 Perillo J., Force Majeure and Hardship under the UNIDROIT Principles of International Commercial
Contracts, Contratación internacional. Comentarios a los Principios sobre los Contratos Comerciales
Internacionales del Unidroit, Universidad Nacional Autónoma de México - Universidad Panamericana, 1998,
124, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/perillo3.html?>.
688 mxare, romelic ar asrulebs valdebulebas, unda darwmundes, rom Setyobineba
dabrkolebis da mis mier gamowveuli Sedegebis Sesaxeb, meore mxaris mier miRebul
iqna gonivrul vadaSi mas Semdeg, rac damrRvevma mxarem icoda an unda scodnoda
dabrkolebis warmoSobis Sesaxeb. meore mxares ufleba aqvs moiTxovos zianis
anazRaureba aseTi Setyobinebis miuReblobis Sedegad gancdili nebismieri ziani-
saTvis.
689
mxarem, romelic ar asrulebs valdebulebas, Seatyobineba unda gaugzavnos
kontrahents dabrkolebis da misi mosalodneli Sedegebis Sesaxeb. Tu mxare ar
miiRebs Setyobinebas gonivrul vadaSi mas Semdeg, rac movalem icoda, an unda
144
kreditorisaTvis gonivrul vadaSi movalis mier Setyobinebis valde-
bulebas dabrkolebis, misi xarisxis, xangrZlivobisa da SesaZlo Se-
degebis Sesaxeb.690 Setyobinebis valdebuleba TanamSromlobis valde-
bulebisa691 da keTilsindisierebis principis gamovlinebaa692 saxel-
Sekrulebo urTierTobaSi. Tu Setyobineba xorcieldeba xelSekru-
lebis Sesatyvisi Sesrulebis SeuZleblobis Sesaxeb, maSin mizanSe-
wonilia Setyobinebis Sinaarsi moicavdes xelSekrulebis Secvlili
garemoebebisadmi misadagebis SeTavazebasac.693
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos ganCinebiT694 gansazRvru-
lia, rom ssk-is 398-e muxli ar iTvaliswinebs periods, Tu ra drois
ganmavlobaSi unda moiTxovos dazaralebulma mxarem Secvlili ga-
remoebis Sesabamisi pirobebis xelSekrulebaSi asaxva, magram miTiTe-
buli normis arsidan ikveTeba, rom aseTi moTxovna xelSekrulebis
meore mxaris mimarT unda ganxorcieldes dauyovnebliv, Secvlili
garemoebis dadgomisTanave. Secvlili pirobebisadmi xelSekrulebis
misadageba unda ganxorcieldes rac SeiZleba swrafad, umalve am ga-
remoebaTa warmoSobidan.695
1980 Vienna Convention on Contracts for the International Sale of Goods and the Principles of European
Contract Law: A Comparative Analysis, Pace Int'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 264,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/flambouras1.html>, miTiTebulia: Liu Ch., Newman M.S.(ed.)
Remedies in International Sales, Perspectives from CISG, UNIDROIT Principles and PECL, JurisNet, LLC,
Huntington, New York, 2007, 704.
691 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
2012, 666.
693 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
696 Flambouras D.P., The Doctrines of Impossibility of Performance and Clausula Rebus sic Stantibus in the
1980 Vienna Convention on Contracts for the International Sale of Goods and the Principles of European
Contract Law: A Comparative Analysis, Pace Int'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 272,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/flambouras1.html>, [05.07.2014].
697 ix.: Lee W., Exemptions of Contract Liability Under the 1980 United Nations Convention, Dick. J. Int'l.
(Perspectives on Company Law S.), Kluwer Law International, 1st ed., 2002, 343.
700 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis saqmeTa
711
Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 383; Lee W., Exemptions of Contract Liability Under the 1980 United Nations
Convention, Dick. J. Int'l. L., Vol. 8, 1990, 388, <www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/lee.html>, [05.07.2014].
712 Flambouras D.P., The Doctrines of Impossibility of Performance and Clausula Rebus Sic Stantibus in the
1980 Vienna Convention on Contracts for the International Sale of Goods and the Principles of European
Contract Law: A Comparative Analysis, Pace Int'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 273,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/flambouras1.html> , [05.07.2014].
713 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1069; Lee W., Exemptions of Contract Liability Under the
1980 United Nations Convention, Dick. J. Int'l. L., Vol. 8, 1990, 390,
<www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/lee.html>, [05.07. 2014].
714 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1070. ix. aseve, ssk-is 402-e muxli, romelic
movales pasuxismgeblobas akisrebs vadis gadacilebis Semdgom aRmocenebuli Sem-
TxveviTobisTvis.
715 Liu Ch., Newman M.S. (ed.), Remedies in International Sales, Perspectives from CISG, UNIDROIT
Principles and PECL, JurisNet, LLC, Huntington, New York, 2007, 684.
716 ICC Arbitration Case No. 7197/1992, miiTebulia: Flambouras D.P., The Doctrines of Impossibility of
Performance and Clausula Rebus SIC Stantibus in the 1980 Convention on Contracts for the International
Sale of Goods and the Principles of European Contract Law - A Comparative Analysis, Pace Intl'l L. Rev.,
Vol. 13, 2001, 273,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/pacinlwr13&collection=journals&page=261>,
[05.07.2014].
148
daiRupeba.717 Tumca, arsebobs mosazreba, rom Tu ziani valdebulebis
Sesrulebis SemTxvevaSic dadgeboda, aRniSnuli miCneul unda iqnes
valdebulebis damrRvevi subieqtis pasuxismgeblobisgan ganTavisuf-
lebis safuZvlad.718
aRniSnuli sakiTxis gadawyvetisas mxedvelobaSi unda iqnes mi-
Rebuli Semdegi garemoebebi: Tu movale braleulad uars acxadebs
obieqturad ganxorcielebadi valdebulebis Sesrulebaze, maSin aR-
niSnulis Semdeg saqonlis SemTxveviT (arabraleulad) daRupvisas
valdebulebis SeusruleblobisaTvis pasuxismgebloba, samarTliano-
bis gaTvaliswinebiT, masve unda ekisrebodes. Tu movalis mier val-
debulebis Seusruleblobis Sesaxeb gancxadeba misi braleuli moq-
medebiT ar aris gamowveuli, maSin gonivrulia, rom SemTxveviTobi-
saTvis unda gamoiricxos misi pasuxismgeblobac.
717 Tallon D., Bianca C.M., Bonell M.J. (eds.), Exemptions, in Commentary on the International Sales Law,
1987, §2.6.6, 583, miTiTebulia: Flambouras D.P., The Doctrines of Impossibility of Performance and
Clausula Rebus sic Stantibus in the 1980 Vienna Convention on Contracts for the International Sale of Goods
and the Principles of European Contract Law: A Comparative Analysis, Pace Int'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 273,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/flambouras1.html#iie>, [05.07.2014].
718
Enderlein F., Maskow D., International Sales Law, United Nations Convention on Contracts for the
International Sale of Goods: Convention on the Limitation Period in the International Sale of Goods:
Commentary, Oceana Publications, 1992, §3.4, 322, miTiTebulia: Flambouras D.P., The Doctrines of
Impossibility of Performance and Clausula Rebus Sic Stantibus in the 1980 Vienna Convention on Contracts
for the International Sale of Goods and the Principles of European Contract Law: A Comparative Analysis,
Pace Int'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 273, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/flambouras1.html#iie>,
[05.07.2014].
149
1. Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebisa da saxelSekrulebo samarTlianobis
uzrunvelyofis meqanizmi
719 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 5.
720 iqve, 29.
721 Frick J.G., Arbitration and Complex International Contracts, Kluwer Law International, Schulthess, 2001,
36.
722 iqve.
723 germanul samarTalSi xelSekrulebis safuZvlis rRveva warmoSobs xelSekru-
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 37.
726 iqve, 33.
150
uzenaes Rirebulebad iqnes cnobili. saxelSekrulebo urTierTobe-
bis mimarT moqmedi axali principebi, rogoricaa proporciuloba,
gangrZobadoba da uwyvetoba ganixileba xelSekrulebis gadasinjvis
kanonierebis dasasabuTeblad.727 xelSekrulebis gadasinjva misi sta-
bilurobisa da urTierTobis gagrZelebis winapirobaa. riskebisa da
Secvlili garemoebebis gavleniT warmoSobili zaralisa da sargeb-
lis urTierTgaziareba mxareTa mier (,,gaziarebis principi~) usamar-
Tlobis prevencias axdens.728
Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis adaptacia mis Sewy-
vetasTan an mkacr aRsrulebasTan SedarebiT mniSvnelovan wilad uz-
runvelyofs mxareTa interesebis ganxorcielebas. Secvlili garemoe-
bebisadmi xelSekrulebis misadagebis upiratesoba im SemTxveviTac
vlindeba, rodesac pirvandeli mdgomareobis aRdgena da zianis
anazRaureba ver ubrunebs mxareebs maT Tavdapirvel mdgomareobas.
magaliTad, Tu gaweulia mniSvnelovani danaxarjebi im nivTebze, rom-
lebic gamouyenebeli darCeba movalis Sesrulebis valdebulebisagan
ganTavisuflebis SemTxvevaSi.729
kontrahentebs SeuZliaT gazardon saxelSekrulebo sargebeli,
Tu urTierTobis ganmavlobaSi isini SeinarCuneben moqnilobas da
amiT dazogaven davis warmoebisaTvis aucilebel xarjebs saxelSek-
rulebo krizisis aRmocenebis SemTxvevaSi.730 amitomac, rogorc wesi,
mxareebi interesTa balansis aRdgenisaTvis Secvlili garemoebebi-
sadmi xelSekrulebis misadagebis wess aniWeben upiratesobas urTi-
erTobis SewyvetasTan SedarebiT.731
aRniSnuli mizeziT ganamtkicebs unificirebuli kerZo samarTa-
li da umravlesi erovnuli samarTlis sistema Secvlili garemoebe-
bisadmi xelSekrulebis misadagebis mizniT mxareTa molaparakebis sa-
valdebuloobis danawess.
727 Mazeaud D., La révision du contrat. Rapport Fran ais. In: Société de Législation comparée (Ed.), Le
Contrat: Juornées Brésiliennes. Société de Législation comparée: Paris, 2008, 560-561, miTiTebulia:
Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
Perspectives, Intersentia, 2011, 239
728 Fried C., Contract as Promise: A theory of Contractual Obligations, Harvard University Press: Cambridge,
of Purpose, Mutual Mistake of Fact, and Equitable Adjustment, Mo. L. Rev., Vol. 47, 1982, 103,
<http://heinonline.org/HOL/Print?collection=journals&handle=hein.journals/molr47&id=139>, [24.06.2014].
730 Hillman R.A., Court Adjustment of Long-Term Contracts: An Analysis Under Modern Contract
Law, Duke L.J., 1987, 5-6, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the
Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 238.
731 ix.: Draetta U., Lake R.B., Nanda V.P., Breach and Adaptation on International Contracts, An
Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 171; Ciematniece I., Contract
Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International
Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 13.
151
2. samarTlebrivi sistemebis konceftualuri midgomebis Sesaxeb
732 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 74.
733 Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis mniSvnelobiT komerci-
ul saxelSekrulebo urTierTobebSi araerTi termini gamoiyeneba: adaptacia, modi-
ficireba, Segueba, gadaxedva, Secvla, SeTanxmeba da a.S. ix. Ciematniece I., Contract Rene-
gotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Commercial
Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 17.
734 Beale H., Hartkamp A.(eds.), Cases, Materials and Text on Contract Law, Oregon, Hart Publishing Oxford
M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives,
Intersentia, 2011, 236.
152
amerikis erTiani savaWro kodeqsi (SemdgomSi – aesk)736 sasamar-
Tlos aniWebs xelSekrulebaSi arsebuli xarvezis Sevsebis ufleba-
mosilebas _ samarTlianobisa da gonivruli gansjis safuZvelze ga-
dawyvitos damatebiTi Sesrulebis sakiTxi.737 mniSvnelovan gadawyve-
tilebad Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis adaptaciis Se-
saxeb, SesaZlebelia, dasaxeldes saqme: aluminis amerikuli kompania
eseqs jgufis winaaRmdeg738, romlis ganxilvisas sasamarTlom komer-
ciuli ganuxorcieleblobis doqtrinis safuZvliT moaxdina ara
tradiciulad Sesrulebis valdebulebisagan ganTavisufleba, aramed
winaswar gauTvaliswinebeli Secvlili garemoebebisadmi xelSekru-
lebis misadageba, riskebisa da zaralis mxareebze gadanawilebis
gziT.739
aesk-is 2-209-e paragrafis Tanaxmad, SeTanxmebis mboWavi Zala,
romelic saxelSekrulebo pirobebis cvlilebas iTvaliswinebs, ar
SeiZleba iyos sadavo. Tumca, aseTi cvlilebebi ganxorcielebuli
unda iyos keTilsindisierebis principis Sesabamisad. amasTan, keTil-
sindisierebis principis darRveviT Tavdapirveli xelSekrulebis pi-
robebis Sesrulebaze Tavis arideba an SeTanxmebis modificirebis
iZuleba legitimuri komerciuli mizezisa da interesis gareSe, CaiT-
vleba keTilsindisierebis principis darRvevad.740 Tumca aesk-iT reg-
lamentirebuli Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadage-
bis wesi sasamarTlo praqtikaSi SedarebiT iSviaTad gamoiyeneba.741
736 Uniform Commercial Code, Cornell University Law School, Legal Information Institute, Copyright 1978,
1987, 1988, 1990, 1991, 1992, 1994, 1995, 1998, 2001. The American Law Institute and the National
Conference of Commissioners on Uniform State Laws; reproduced, published and distributed with the
permission of the Permanent Editorial Board for the Uniform Commercial Code for the limited purposes of
study, teaching, and academic research, 2003,
<http://www.law.cornell.edu/ucc/ucc.table.html>, [24.06.2014].
737 Hillman R.A., Principles of Contract Law, 2nd ed., The Concise Hornbook Series, West, 2009, 331.
738 Aluminum Co. of American vs. Essex Group, Inc., 449 F. Supp.53 (W.D. Pa.1980).
739 Halpern S.W., Application of the Doctrine of Commercial Impracticability: Searching for “The Wisdom of
1987, 1988, 1990, 1991, 1992, 1994, 1995, 1998, 2001. The American Law Institute and the National
Conference of Commissioners on Uniform State Laws; reproduced, published and distributed with the
permission of the Permanent Editorial Board for the Uniform Commercial Code, 2003, <http://www.law.-
cornell.edu/ucc/ucc.table.html>, [24.06.2014].
741 Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
Perspectives, Intersentia, 2011, 235; Goldber V.P., Framing Contract Law, An Economic Perspective,
Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts and London, England, 2006, 326.
153
3. Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba mxareTa
molaparakebis gziT
742 Collins H., The Law of Contract, Cambridge University Press, New York, 2003, 216-217; ix. aseve,
ssk-is 261-e II muxli.
743 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 84.
744 Tallon D., wignSi: Hartkamp A.S., Hesselink M., Hondius E.H., du Perron E., Joustra C., Veldman
M.(eds.), Towards a European Civil Code, 3rd ed., Kluwer Law International, 2004, 503; ix. aseve,
CitaSvili n., Secvlili garemoebebiT warmoSobili Sesrulebis garTuleba da Se-
uZlebloba, ,,samarTlis Jurnali~, #2, 2011, 139-142.
745 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 83.
154
bisa da movaleobis ganxorcieleba keTilsindisierebis ZiriTad wess
unda efuZnebodes.746
germanul sasamarTlo praqtikasa da iuridiul doqtrinaSi ke-
Tilsindisierebis principis ganmamtkicebeli gsk-is 242-e paragrafi
yovlismomcvel zogad debulebad Camoyalibda, romlis gamoyenebac
scildeba mis sityvasityviT mniSvnelobas da zegavlenas axdens
mTel samarTlis sistemaze.747
Kgermanuli samarTlis gavleniT keTilsindisierebis valdebu-
leba universaluri principis748 saxiT ganmtkicda ssk-is araerT mux-
lSi, xolo valdebulebiT samarTalSi asaxva hpova 361-e II muxlis749
SinaarsiT. sakanonmdeblo doneze principis reglamentaciasTan er-
Tad, mizanSewonilia, qarTul sasamarTlo praqtikaSi gaizardos aR-
niSnuli normatiuli principis moqmedebis SemTxvevebi da igi ,,gamo-
yenebul iqnes samarTliani Sedegebis dadgomisaTvis da, amave dros,
aSkarad usamarTlo Sedegis Tavidan acilebisaTvis.~750 keTilsindisi-
erebis principis farTo gamoyeneba samoqalaqosamarTlebrivi urTi-
erTobebis mosawesrigeblad realurad uzrunvelyofda samoqalaqo
brunvis stabilurobasa da mis monawileTa interesebis samarTlian
gadanawilebas.
746 Firoozmand M.R., Changed Circumstances and Immutability of Contract: a Comparative Analysis of
Force Majeure and Related Doctrines, Bus. L. Int'l, Vol. 8, No. 2, 2007, 170,
<http://heinonline.org/HOL/Welcome?message=Please%20log%20in&url=%2FHOL%2FPrint%3Fhandle%3
Dhein.journals%2Fblawintnl2007%26div%3D17%26collection%3Djournals%26set_as_cursor%3D1%26men
_tab%3Dsrchresults>, [24.06.2014].
747 Palandt/Heinrichs, 2003, §242, Rdnr. 16, miTiTebulia: kereseliZe d., samoqalaqo kodeqsis
751
Frick J.G., Arbitration and Complex International Contracts, Kluwer Law International, Schulthess, 2001,
183.
752 Draetta U., Lake R.B., Nanda V.P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 74.
754 ix. evropuli principebis 1:201-e muxli.
755 maT Soris, zianis anazRaurebis moTxovnis uflebas (SeniSvna _ n.C.).
756 Busch D., Hondius E., Kooten H.V., Schelhaas H.N., Schrama W. (eds.), The Principles of European
Contract Law and Dutch Law: A Commentary, Kluwer Law International, Ars Aequi Libri, Nijmegen, 2002,
52.
156
urTierTobis dacvasa da valdebulebis Sesrulebis uzrunvelyofa-
ze.757
saerTaSoriso savaWro palatis wesebi xelSekrulebis adapta-
ciis Sesaxeb da unsitralis wesebi SemaTanxmebeli procedurebis Se-
saxeb, marTalia, ar ganamtkiceben forsmaJorisa da Sesrulebis gar-
Tulebis cnebebs, magram ganamtkiceben molaparakebis valdebulebas
xelSekrulebis adaptaciis mizniT.758 Secvlili garemoebebis aRmoce-
neba avtomaturad ar warmoSobs adaptaciis valdebulebas, aramed
molaparakebis moTxovnis uflebas aniWebs mxares.759 valdebulebis
Sesrulebis garTuleba kontrahentebis mimarT aRmoacenebs molapara-
kebaSi CarTvis valdebulebas Secvlili garemoebebisadmi xelSekru-
lebis misadagebis mizniT. aRniSnuli valdebulebis Seusruleblo-
bis SemTxvevaSi xelSekrulebis misadagebas axorcielebs damoukide-
beli mesame piri mosamarTlis an arbitris saxiT.760
daTqma Clausula Rebus Sic Stantibus Secvlili garemoebebis arsebo-
bisas iTvaliswinebs molaparakebaTa gamarTvas kontraqtis adaptaci-
is uzrunvelsayofad, SeTanxmebis pirobebis gadaxedvas imgvarad, rom
Sesrulebis gagrZeleba SesaZlebeli gaxdes.761 amdenad, Secvlili ga-
remoebebis pirobebSi mxareTa umTavresi mizani xelSekrulebis Se-
narCuneba unda iyos.762
unificirebul kerZo samarTalSi Secvlili garemoebebis gav-
leniT Sesrulebis ukiduresi damZimebis Semdgom dazaralebul mxa-
res warmoeSoba saxelSekrulebo molaparakebaSi CarTvis moTxovna
kontrahentis mimarT.763
DCFR-is III.-1:110(2)(d) muxli mxares akisrebs valdebulebas ke-
Tilsindisierebisa da gonierebis principis dacviT molaparakebis
gziT miaRwios saxelSekrulebo valdebulebebis momwesrigebeli
normebis gonivrul da samarTlian adaptirebas.764 evropuli principe-
757 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 65.
758 iqve, 38.
759 BGHZ 10, 44, 51; 350 F; BGH NJW 1967, 1081; BGH WM 1975, 769.
760 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York,
2012, 672-673.
761 gogiaSvili g., Clausula Rebus Sic Stantibus, dinamika da statika samarTalSi, Jurn.
,,qarTuli samarTlis mimoxilva~, 9/2006-1/2, 110.
762 Pizer L.K., Smith M.R. (eds. in Chief), Southerington T., Review of the Convention on Contracts for the
International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York,
2004, 264.
763 Gabriel H.D., Contract for the Sale of Goods, A Comparison of Domestic and International Law, Oceana
Publications, Inc, Dobbs, Ferry, New York, 2004, 221.
764 Bar Ch., Clive E., Schulte-Nölke H., Beale H., Herre J., Huet J., Storme M., Swann S., Varul P.,
Vaneziano A., Zoll F. (eds.), Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law, Draft
Common Frame of Reference, Study Group on a European Civil Code and Research Group on EC Private
Law (Acquis Group), Sellier, European Law Publishers GmbH, Munich, 2009, 737,
<http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf>, [24.06.2014].
157
bisa da unidruas saxelSekrulebo principebis ZaliT mxareTa sasa-
marTlosadmi mimarTvis uflebis winapirobad dadgenilia saxelSek-
rulebo molaparakebis warumatebloba,765 rac imavdroulad gulis-
xmobs, rom mxareTa urTierTmolaparakeba kontrahentTa kanoniT gan-
mtkicebuli valdebulebaa. unidruas saxelSekrulebo principebis
6.2.3-e muxli aniWebs mxares molaparakebaSi kontrahentis mowvevis uf-
lebas, rasac bunebrivia, Seesatyviseba xelSemkvreli mxaris sanac-
vlo valdebuleba. mraval saarbitraJo gadawyvetilebaSic aRiarebu-
lia molaparakebaSi CarTvis valdebuleba.766
keTilsindisierebis principi aris saxelSekrulebo molaparake-
baSi kontrahentis CarTvis moTxovnis samarTlebrivi safuZveli fsk-
Si.767 gsk-is 313-e paragrafi pirdapir ar miuTiTebs molaparakebaSi
CarTvis valdebulebaze, Tumca davis gadawyvetisas Secvlili gare-
moebebisadmi xelSekrulebis adaptaciis upiratesoba mis Sewyvetas-
Tan SedarebiT molaparakebis etapis savaldebuloobaze metyvelebs.
germanul sasamarTlo praqtikaSi ki aRiarebulia midgoma, rom mxa-
res eniWeba Setyobinebis gagzavnisa da saxelSekrulebo molaparake-
bis moTxovnis ufleba768. germaniis federaluri sasamarTlos praqti-
kidan vlindeba, rom marTlmsajuleba upiratesobas grZelvadian sa-
xelSekrulebo urTierTobaSi mxareTa nebis Tavisuflebis principis
safuZvelze ganxorcielebul saxelSekrulebo molaparakebas ani-
Webs.769 TviT germanuli valdebulebiTi samarTlis reformamdec ger-
manuli sasamarTlo praqtika xelSekrulebis safuZvlis rRvevisas
mxareTa upirveles valdebulebad aRiarebda keTilsindisierebis
principis safuZvelze urTierTmolaparakebis savaldebuloobas xel-
Sekrulebis adaptaciis mizniT.770
amerikul samarTlebriv doqtrinaSi keTilsindisierebis prin-
cipi aris miCneuli, rogorc kontrahentze molaparakebaSi CarTvis
765 Gabriel H.D., Contract for the Sale of Goods, A Comparison of Domestic and International Law, Oceana
Publications, Inc, Dobbs, Ferry, New York, 2004, 221.
766 2000 Arbitral Award ICC International Court of Arbitration (No.10021); December 2001 Arbitral Award
ICC International Court of Arbitration (No. 9994), Centro de Arbitraje de México (CAM), 30.11.2006,
<http://www.unilex.info/case.cfm?pid=2&do=case&id=1149&step=Abstract>,
miTiTebulia wignSi: Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the
Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 209.
767 ix. fsk-is (French Civil Code, Translated by Rouhette G. with the assistance of Rouhette-Berton A.,
International Law, 1985, 23 wignSi: Horn N.(ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in Inter-
national Trade and Finance, Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985.
770 Karampatzos A., Supervening Hardship as Subdivision of the General Frustration Rule. A Comparative
Analysis with Reference to Anglo American, German, French and Greek Law, Eur. Rev. of Prv. L., Vol. 13,
2005, 134, <www.KluwerLawInternational.com>, [24.06.2014].
158
valdebulebis dakisrebis safuZveli, rodesac Secvlili garemoebe-
bis gavleniT meore mxaris mier ukiduresad rTuldeba valdebule-
bis aRsruleba. kerZod, aesk-is 1-304-e paragrafis Tanaxmad, nebismieri
xelSekruleba da movaleoba misi ganxorcielebisa da aRsrulebis
procesSi iTvaliswinebs keTilsindisierebis valdebulebis dacvas.771
italiuri iuridiuli doqtrinis Tanaxmad, rodesac xelSekru-
lebis Sesrulebis pirobebi aRar Seesabameba im ,,ekonomikur logi-
kas~, romelic xelSekrulebis dadebis etapze arsebobda, maSin daza-
ralebul mxares aqvs ufleba moiTxovos molaparakebebis dawyeba sa-
xelSekrulebo wonasworobis aRdgenis mizniT.772
saxelSekrulebo molaparakebis valdebulebis sakanonmdeblo
doneze reglamentacia mniSvnelovnad waaxalisebs davebis mSvidobia-
ni gadawyvetis formebis gamoyenebas sasamarTlo procesebTan Seda-
rebiT.773 xelSekrulebis Sewyvetis sapirispirod mxolod molapara-
kebis warmoebis gziT SeZleben mxareebi iyvnen moqnilni, xeli Seuwy-
on urTierTndobis formirebasa da hqondeT koordinacia keTilsin-
disierebis principis dacviT davis gadawyvetis procesSi,774 raTa
miRweul iqnes saxelSekrulebo urTierTobis mizani _ valdebulebis
Sesruleba.775
xelSekruleba aris instrumenti, romelic mxareTa legitimuri
molodinis aRsrulebisaTvis moiTxovs mudmiv urTierTTanamSromlo-
bas da Tanaqmedebis valdebulebis ganxorcielebas. urTierTTanam-
Sromlobis valdebuleba, rogorc mxareTa qcevis saxelmZRvanelo
principi, saxelSekrulebo molaparakebas Secvlili garemoebebis aR-
mocenebis upirobod Tanamdev procesad moiazrebs.776
312, miTiTebulia wignSi: Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the
Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 220.
773 Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
Press New Haven, CT., 1980, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the
Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 219.
775 Williston S., Lord R.A., A Treatise on the Law of Contracts, Thomson/West: Rochester, New York,
777 magaliTad, gsk-is (German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz,
Juris GmbH, Saarbrücken, 2005) §313 I.
778 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recefcia saqarTveloSi, saqarTvelos
mecnierebaTa akademiis TinaTin wereTlis saxelobis saxelmwifosa da samarTlis
instituti, kerZo samarTlis instituti, Tb., 2005, 281.
779 CaCava s., moTxovnebis da moTxovnis safuZvlebis konkurencia kerZo samarTalSi,
781 Mekki M., Pelese M.K., Hardship and Modification (or ‘Revision’) of the Contract, 2010, 17,
<http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1542511>, [24.06.2014].
782 Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j. (red.), saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, Tb., 2001, 407.
783 iqve, 400.
162
lebis msgavsad, xelSekrulebidan gasvlis winapirobad unda iqnes
ganxiluli.
ekonomikuri SeuZleblobisas valdebuleba, marTalia, movalisaT-
vis ukiduresad mZimea Sesasruleblad, magram es sirTule ar aris kre-
ditoris Sesrulebis interesTan mniSvnelovnad Seusabamo (arapropor-
ciuli). kreditoris Sesrulebis interessa da movalis Sesrulebis
sirTules Soris Seusabamoba ar arsebobs – ramdenadac rTulia val-
debulebis Sesruleba movalisaTvis, imdenad mniSvnelovania amgvari
Sesrulebis miReba kreditorisaTvis. am pirobebSi, xelSekrulebis mi-
sadageba yovelTvis movalis, rogorc dazaralebuli mxaris, intere-
sebs exmianeba, romlisTvisac Tavdapirveli pirobebiT Sesruleba mZime
Sedegebs ukavSirdeba. kreditorisaTvis umjobesia xelSekrulebis uc-
vleli pirobebiT Sesruleba, romelic mniSvnelovnad zrdis misTvis
saxelSekrulebo interess, xelSekrulebis fassa da sargeblianobas.
Tumca kreditorisaTvis Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis Se-
sabamisobaSi moyvana ar iqneba mZime ekonomikuri Sedegis momtani, ram-
denadac misadagebis dros sasamarTlo maqsimalurad xelmZRvanelobs
keTilsindisierebisa (ssk-is me-8 III, 361-e II muxlebi) da samarTlianobis
(ssk-is 325-e muxli) principebiT.
784 Gotanda J.Y., Renegotiation and Adaptation Clauses in Investment Contracts, Revisited, Vand. J.
Transnat'l L., Vol. 36, 2003, 1469, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the
Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 233.
785 Fox W.F., International Commercial Agreements, A Primer on Drafting, Negotiation and Resolving
Disputes, 4th ed., Wolters Kluwer Law and Business, The Netherlands, 2009, 78.
786 Hillman R.A., Court Adjustment of Long-Term Contracts: An Analysis under Modern Contract Law, Duke
L. J., 1987, 17.
163
parakebebi ar SeiZleba isaxavdes saxelSekrulebo pasuxismgeblobis
meore mxareze srulad gadakisrebis mizans.787
mxareebma saxelSekrulebo molaparakeba unda awarmoon SeTan-
xmebis miRwevis realuri ganzraxviT, konstruqciulad da ar gamoiye-
non igi rogorc taqtikuri manevri.788 xSirad, molaparakebis keTil-
sindisieri monawile unda iyenebdes mediatoris unar-Cvevebs.789
molaparakebis moTxovna unda ganxorcieldes droulad da un-
da emyarebodes samarTlebriv safuZvlebs, Secvlili garemoebebis Se-
saxeb zust informacias da valdebulebis Sesrulebaze maTi zemoqme-
debis xarisxs. am TvalsazrisiT, mniSvnelovania, bulgareTis savaWro
da industriuli palatis saarbitraJo tribunalis gadawyvetileba,790
romelic Seexeba garTulebuli saxelSekrulebo valdebulebis Ses-
rulebis sakiTxs. kerZod, saqmis faqtobrivi garemoebebis safuZvelze
mopasuxem misi mxridan molaparakebebSi monawileobis miuRebloba im
argumentaciiT gaamarTla, rom movales ar ganucxadebia mimwodeb-
lisTvis, Tu ra xarisxiT daamZimebda Secvlili garemoebebis zemoq-
medeba valdebulebis Sesrulebas, Sesabamisad, ra periodiT unda gan-
xorcielebuliyo saqonlis miwodebis SeCereba da a.S.
keTilsindisierebis principi moiTxovs, rom molaparakebebSi
CarTvis moTxovna iyos safuZvliani da yvela im informaciis momcve-
li, romelic aucilebelia kontrahentis mier viTarebis adekvaturi
SefasebisaTvis.791 amasTan, aucilebelia, rom saxelSekrulebo mola-
parakebisaTvis gonivruli vada iyos gansazRvruli.792
molaparakebaSi CarTvis moTxovna gagzavnil unda iqnes Secvli-
li garemoebis aRmocenebis Semdgom gonivrul vadaSi da iyos safuZ-
vlianad motivirebuli.793 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos ganmar-
tebiT, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis moTx-
787 Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
Perspectives, Intersentia, 2011, 208.
788
Bonell M. J., An International Restatement of Contract Law. The UNIDROIT Principles of International
Commercial Contracts, 3rd ed., Ardsley, New York: Transnational Publishers, Inc., 2009, 120.
789 Sivigila P., Contracts and Negotiating for the business person (You and Your Lawyer), Carolina Academic
Vaneziano A., Zoll F. (eds.), Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law, Draft
Common Frame of Reference, Study Group on a European Civil Code and Research Group on EC Private
Law (Acquis Group), Sellier, Eoropean Law Publishers GmbH, Munich, 2009, 741,
<http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf>, [24.06.2014].
793 Baranauskas E., Zapolskis P., The Effect of Change in Circumstances on the performance of Contract,
<http://www-prod.law.vanderbilt.edu/publications/journal-of-transnational-law/archives/volume-36-number-
4/download.aspx?id=1888>, [24.06.2014]; Draetta U., Lake R.B., Nanda V.P., Breach and Adaptation on
International Contracts, An Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 196.
798Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 66.
799 Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
Perspectives, Intersentia, 2011, 223.
800 Moore H., Allocating Foreseeable Sovereign Risks in Infrastructure Investment in Indonesia: Force
Majeure and Indonesia's Economic Woes, PLI8, 2001, miTiTebulia: Mizrachi K., Force Majeure in
Project Finance: A Comparative and Practical Analysis of Risk Allocation, J. Struct. Finan., Vol. 12, No. 2,
2006, 78; Karampatsos A., Supervening Hardship as Subdivision of the General Frustration Rule: A
Comparative Analysis with Reference to Anglo-American, German, French and Greek Law, Eur. Rev.
Private L., Kluwer Law International, The Netherlands, Vol. 13, No. 2, 2005, 112,
<http://www.heinonline.org/HOL/Print?handle=hein.kluwer/erpl0013&div=13&collection=kluwer&set_as_c
ursor=0&men_tab=srchresults>, [24.06.2014]. Trakman L.E., Declaring Force Majeure: Veracity or Sham?
Un. of New South Wales, 2007, 11, <http://works.bepress.com/leon_trakman/4>, [24.06.2014].
801 Draetta U., Lake R.B., Nanda V.P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to
Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010,
40.
803 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 41.
166
principTa Sesabamisad, xelSekrulebis ekonomikuri balansis aRdge-
nis mizniT.804
molaparakebis warmoebis valdebulebis arseboba imTaviTve ar
gulisxmobs SeTanxmebis valdebulebasac. ar arsebobs erTiani saka-
nonmdeblo an mecnieruli pozicia sakiTxTan dakavSirebiT, ekisreba
Tu ara mxares molaparakebis monawilisagan orive kontrahentis inte-
resebis Sesatyvisi da gonivruli Sinaarsis SemoTavazebis miRebis
valdebuleba davis gadawyvetis mizniT. aseTi valdebulebis arsebo-
bis SemTxvevaSi, mniSvnelovania ra kriteriumebis safuZvelze unda
Sefasdes SemoTavazebuli alternativis gonivruloba da mizanSewo-
niloba.805 SeTanxmebas ,,SeTanxmebis miRwevis Sesaxeb~ ar SeiZleba
hqondes mboWavi Zala.806 amitomac, metad savaraudoa, rom xelSekru-
lebis adaptaciis mizniT, saxelSekrulebo molaparakebaSi CarTva
aris Mmolaparakebis miRwevis mcdelobis, SeTanxmebisaTvis aucilebe-
li, gonivruli zomebis miRebis (obligation de moyens) da ara Sedegis
miRwevis (obligation de résultat) valdebuleba. umTavresia, rom mxareebi ke-
Tilsindisierebis principis Sesabamisad Seecadon urTierTSeTanxme-
bas.807
Tu saxelSekrulebo daTqmebiT mxareebma gamoricxes Secvlili
garemoebebis SesaZlo gavlena valdebulebis mboWav Zalaze da am
gavleniT gamowveuli samarTlebrivi SedegebisaTvis pasuxismgebloba,
sasamarTlo uflebamosilia ugulebelyos es SeTanxmeba samarTlia-
nobisa da Tanasworuflebianobis principebis uzrunvelyofis miz-
niT.808
saxelSekrulebo daTqmebi molaparakebis warmoebis valdebule-
bisa da Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis Sesa-
xeb, umTavresad, kontinenturi samarTlis sistemisTvis aris damaxasi-
aTebeli. angloamerikuli samarTlis sistemis qveynebisgan gansxvave-
biT, msgavsi daTqmebis gamoyenebis praqtika gansakuTrebiT farToa
germaniasa da niderlandebSi. aRniSnulis mizezad SesaZlebelia da-
saxeldes inflaciis procesebi, romelic gamoiara kontinenturi ev-
ropis qveynebma.809
804 Berger K.P., Renegotiation and Adaptation of International Investment Contracts: The Role of Contract
Drafters and Arbitrators, Vand. J. Transnat'l L., Vol. 36, 2003, 1363-1364.
805 iqve; Speidel R.E., Court-Imposed Price Adjustments Under Long-Term Supply Contracts, N/W Univ. L.
Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International
Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 32.
809
Perillo J., Force Majeure and Hardship under the UNIDROIT Principles of International Commercial
Contracts, Tul. J. Int'l & Comp. L., Vol. 5, 1997, 26-27.
167
daTqmebi xelSekrulebis adaptaciis mizniT molaparakebis war-
moebis valdebulebis Sesaxeb, mniSvnelovnad amcirebs mxareTa Soris
davis warmoSobisa da aRniSnuli safuZvliT saxelSekrulebo urTi-
erTobis Sewyvetis risks. amitomac, msgavsi daTqmebi xelSekrulebis
stabilurobis uzrunvelyofis meqanizmad SeiZleba iqnes ganxilu-
li.810 amasTan, daTqmebi molaparakebis warmoebis valdebulebis Sesa-
xeb, mxareTa mier molaparakebis procesisaTvis dadgenil kriteriu-
mebsac iTvaliswinebs, romlebic, SesaZlebelia, efeqturad iqnes ga-
moyenebuli davis gadamwyveti mesame piris mier xelSekrulebis adap-
taciis miznebisaTvis.811
amrigad, daTqmebi molaparakebis warmoebis valdebulebis Sesa-
xeb, mizanSewonilia moicavdes Semdeg elementebs: a) im faqtobrivi
garemoebebis farglebs, romlebic aRmoacenebs molaparakebis valde-
bulebas; b) mxareTa molaparakebis warumateblobis SemTxvevaSi, da-
moukidebeli mesame piris, davis ganmxilveli organos uflebamosi-
lebas xelSekrulebis adaptaciaze; g) xelSekrulebis Secvlili ga-
remoebebisadmi misadagebis procesSi mxareTa interesebis realizebi-
saTvis aucilebel saxelmZRvanelo kriteriumebs.812
molaparakebis warmoebis valdebulebis amsaxveli daTqmebis
ganmtkiceba xelSekrulebaSi mniSvnelovnad azRvevs xelSekrulebis
momavals da icavs mxareebs davis gadawyvetis ZviradRirebuli da
xangrZlivi formaluri procesebisagan.813
810
Salacuse J. W., Direct Foreign Investment and the Law in Developing Countries, Foreigh. Invest. L. J.
ICSID Rev., Vol. 15, Issue 2, 2000, 382, 387,
<http://icsidreview.oxfordjournals.org/content/15/2/382.full.pdf>, [24.06.2014].
811 Gotanda J.Y., Renegotiation and Adaptation Clauses in Investment Contracts, Revisited, Villanova
University School of Law, Vand. J. Transnat'l L., Vol. 36, 2003, 1471,
<http://works.bepress.com/cgi/viewcontent.cgi?article=1007&context=gotanda>, [24.06.2014].
812 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 73.
813 iqve, 76.
814
Espenschied L. E., Contract Drafting, Powerful Prose in Transactional Practice, American Bar Association
Publishing, 2010, 60.
168
xelSekrulebo wonasworobis aRdgenis gziT.815 orive tipis daTqmis
mizani valdebulebiTsamarTlebrivi urTierTobis mdgradobis Senar-
Cunebaa iseTi forsmaJoruli garemoebebis pirobebSic ki, rogoricaa
inflacia, valutis kursis meryeoba, sakanonmdeblo cvlilebebi,816
saomari mdgomareoba817 da Semdgomi ekonomikuri krizisi.818
forsmaJoruli daTqmiT gaTvaliswinebuli samarTlebrivi dac-
vis meqanizmebia valdebulebis SeCereba819 da Sesrulebis vadis gada-
vadeba forsmaJoruli garemoebis moqmedebis xangrZlivobiT820 an xel-
Sekrulebis Sewyveta821, gamomdinare iqedan forsmaJoriT gamowveulia
Sesrulebis droebiTi Tu mudmivi SeuZlebloba.822 aRniSnuli daTqma
xSirad Seicavs molaparakebis savaldebuloobis pirobas forsmaJo-
ris uaryofiTi Sedegebis aRmofxvris an maTi samarTliani gadanawi-
815
Berger K.P., Renegotiation and Adaptation of International Investment Contracts: The Role of Contract
Drafters and Arbitrators, Vand. J. Transnat'l L., Vol. 36, 2003, 1352,
<http://www-prod.law.vanderbilt.edu/publications/journal-of-transnational-law/archives/volume-36-number-
4/download.aspx?id=1888>, [24.06.2014]; Al-Emadi T.A., The Renegotiating Clause in Petroleum
International Joint Venture Agreements, University of Qatar, Oxford Student Legal Studies Paper No.
04/2012, 2012, 26, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2073340>, [24.06.2014]; Strohbach
H., Force Majeure and Hardship Clauses in International Commercial Contracts and Arbitration: The East
German Approach’, 1 JIA, Vol. 39, 1984, 41.
816 Fucci F.R., Hardship and Changed Circumstances as Grounds for Adjustment or Non-Performance of
Contracts, Practical Considerations in International Infrastructure Investment and Finance, American Bar
Association Section of International Law, Spring Meeting, April 2006, 11,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/fucci.html>.
817 qarTuli sasamarTlo praqtikis mier saomari mdgomareoba ganmartebulia
forsmaJorul garemoebad. ix.: saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqala-
qo, samewarmeo da gakotrebis saqmeTa palatis 2011 wlis 18 aprilis gadawyvetileba
saqmeze: № as-218-204-2011; 2011 wlis 29 ivlisis gadawyvetileba saqmeze: № ას-837-888-
2011; 2011 wlis 1 agvistos gadawyvetileba saqmeze: № ას-931-969-2011; 2013 wlis 1 iv-
lisis gadawyvetleba saqmeze: № ას-160-153-2013; 2013 wlis 7 martis gadawyvetileba
saqmeze: as-1162-1091-2012; 2014 wlis 4 aprilis gadawyvetileba saqmeze: № as-523-497-
2013; 2014 wlis 5 dekembris gadawyvetileba saqmeze: № as-302-284-2014.
818 ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis
Horn N. (Ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in International Trade and Finance, Kluwer:
Deventer, 1985, 159.
169
lebis uzrunvelsayofad.823 saxelSekrulebo daTqmiT gaTvaliswinebu-
li garemoebebis aRmocenebisas gamosayenebeli procedura gulisxmobs
dauyovneblivi Setyobinebis ganxorcielebas,824 aseve, molaparakebis
warmoebis valdebulebas, TviT ukiduresad kompleqsuri proceduris -
mesame pirisadmi mimarTvis pirobis CaTvliT.825
Sesabamisad, molaparakebis warmoebis valdebulebis ganmamtki-
cebeli da forsmaJoruli daTqmebi xSirad Sinaarsobrivad urTierT-
momcvelia.
erTiani forsmaJoruli daTqmis meqanizmiT SesaZlebelia xel-
Sekrulebis formirebis etapzeve mowesrigdes Secvlil garemoebeb-
Tan dakavSirebuli rogorc Sesrulebis garTulebis, ise SeuZleb-
lobis SemTxvevebSi mxareTa pasuxismgeblobis farglebi. aRniSnulis
dadasturebaa erT-erTi qarTuli sasamarTlo gadawyvetilebiT gan-
martebuli xelSekruleba, romelic mxaris pasuxismgeblobisgan gan-
Tavisuflebis safuZvlad adgenda forsmaJoruli garemoebiT gamow-
veul valdebulebis Sesrulebis Seferxebas an srul Seusruleb-
lobas. 826
xSirad mxareebi pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis ganmsaz-
Rvreli daTqmis amoqmedebis winapirobad adgenen uflebamosili sa-
xelmwifo organos, savaWro Tu notariusTa palatis mier forsmaJo-
ruli movlenis arsebobis dadasturebas.827 magaliTad, saqarTvelo-
sa da ruseTs Soris arsebuli daZabuli viTarebis gamo, sainvesti-
823
Berger K.P., Renegotiation and Adaptation of International Investment Contracts: The Role of Contract
Drafters and Arbitrators., Vanderbilt Journal of Transnational Law, Vol. 36, 2003, 1352,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/vantl36&div=55&g_sent=1&collection=journals#
1380>, [07.04.2015].
824 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis saqmeTa
internationaux à long terme, DCPI 51, 1976, 59, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change
Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 226.
826 ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis saqme-
Works, Prepared by the United Nations Commission on International Trade Law, United Nations, New
York, A/CN.9/SER.B/2, 1988, 240,
<http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/procurem/construction/Legal_Guide_e.pdf>.
170
cio xelSekrulebis Sewyvetis faqti saqarTvelos savaWro palatam828
konkretuli mxareebisaTvis forsmaJorul garemoebad cno.
sainteresoa, saqarTvelos savaWro-samrewvelo palata miiCneva
Tu ara forsmaJoruli garemoebis damdgen eqskluziur organod, Tu
dauZleveli Zala ar SeiZleba warmoadgendes martooden savaWro-
samrewvelo palatis Sefasebis sagans da igi SesaZlebelia Sefa-
sebul iqnes xelSekrulebis monawile mxareTa an sxva damoukide-
beli dawesebulebis mier.829 aRniSnuli sakiTxi SesaZlebelia mxareTa
saxelSekrulebo daTqmiT daregulirdes da mxareebma Tavad gansaz-
Rvron forsmaJoruli garemoebis Sefasebaze uflebamosili subieqti.
erT-erT sasamarTlo gadawyvetilebaSi miTiTebulia: savaWro-samrew-
velo palata amowmebs forsmaJoris arsebobas, anu im garemoebas, ro-
melic SesaZlebelia CaiTvalos dauZlevelZalad, xolo pirTa pasu-
xismgeblobis sakiTxis gadawyveta mis kompetenciaSi ar Sedis.830
posneris Tanaxmad, forsmaJoruli daTqmebi ar azRveven mxares
im riskisagan, romelic, Cveulebriv, yvela xelSekrulebisTvis buneb-
rivad Tanamdevia. normaluri riskia, magaliTad, saxelSekrulebo fa-
sebis sabazro cvla. forsmaJoruli daTqma riskis im Sedegebisgan
aTavisuflebs mxares, romelic xelSekrulebis arsebiT, centralur
pirobas aqarwylebs.831
saxelSekrulebo daTqmebiT, romelic TiTqmis yvela grZelvadi-
an xelSekrulebebSia ganmtkicebuli,832 mxareebi gansazRvraven im ga-
remoebebs, romelTa aRmocenebis pirobebSic warmoiSoba urTierTmo-
laparakebis valdebuleba, xelSekrulebis adaptaciis mizniT, am ga-
remoebebis zegavlenis aRweras valdebulebis Sesrulebis sirTulis
xarisxze da molaparakebis warmoebis proceduras. amasTan, saxelSek-
rulebo daTqmebis moqmedeba vrceldeba mxolod im garemoebebze, ro-
melTa aRmocenebac mxareTa SeTanxmebiT aris moculi, yvela sxva
garTulebis SemTxvevaSi gamosayenebelia samarTlebrivi sistemebSi
moqmedi sakanonmdeblo normebi pasuxismgeblobisgan ganTavisufle-
bis Sesaxeb.833
Disputes, 4th ed., Wolters Kluwer Law and Business, The Netherlands, 2009, 77.
833 iqve.
171
saxelSekrulebo daTqmebi gansxvavdeba kanonmdeblobiT gansa-
zRvruli pasuxismgeblobis gamomricxveli safuZvlebisagan, romel-
Tac umTavresi mniSvneloba eniWebaT grZelvadian saxelSekrulebo
urTierTobebSi, rameTu SeuZlebelia yvela mosalodneli garemoebis
winaswar gansazRvra da saxelSekrulebo daTqmiT maTi Sedegebis
gaTvaliswineba.834 pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis kanoniT gaT-
valiswinebuli wesi moqmedebs maSinac, rodesac saxelSekrulebo
daTqmebi ar aris mxareTa mier winaswar SeTanxmebuli.835
Disputes, 4th ed., Wolters Kluwer Law and Business, The Netherlands, 2009, 58.
836 Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
839 Berger K.P., Renegotiation and Adaptation of International Investment Contracts: The Role of Contract
Drafters and Arbitrators, Vand. J. Transnat'l L., Vol. 36, 2003, 1369,
<http://www-prod.law.vanderbilt.edu/publications/journal-of-transnational-law/archives/volume-36-number-
4/download.aspx?id=1888>, [24.06.2014].
840 Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
Perspectives, Intersentia, 2011, 210.
841 ix. Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International,
The Hague/London/Boston, 2000, 326; Tallon D., wignSi: Hartkamp A.S., Hesselink M., Hondius E.H., du
Perron E., Joustra C., Veldman M.(eds.), Towards a European Civil Code, 3rd ed., Kluwer Law International,
2004, 501; Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and
Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010,
39.
842 BGH LM §242 (Bb) BGB Nr. 57; BGH WM 1958, 700.
843 Faruque A., Possible Role of the Arbitration in the Adaptation of Petroleum Contracts by Third Parties,
Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010,
65.
173
4. Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba
sasamarTlos mier
845 Hillman R.A., Court Adjustment of Long-Term Contracts: An Analysis under Modern Contract Law, Duke
L. J., 1987, 17.
846 SeuTanxmeblobis SemTxvevaSi, sasamarTlosadmi saerTo wesebis dacviT mimar-
Tvis uflebis SenarCunebiT.
847 ix. evropuli principebis 6:111-e me-3 ,,b~ muxli.
848 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and
Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010,
13.
849 Syquia E. P., The Revision and Adaptation of Contracts in Philippine Law – With a Comparative Look at
the Law of other Asian Countries, 1985, 96-97, wignSi: Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of
174
samarTlebriv sistemebSi Secvlili garemoebebisadmi xelSekru-
lebis misadageba mxareTa samarTlebrivi dacvis erT-erT saSualebad
aris aRiarebuli, risTvisac sasamarTlos miniWebuli aqvs farTo
uflebamosileba kontrahentTa interesebis Sesatyvisi gadawyvetile-
bis miRebis mizniT.
saxelSekrulebo urTierTobis Sinaarsis modificirebaSi sasa-
marTlos Careva ganpirobebulia samarTlianobis uzrunvelyofis au-
cileblobiT. mxare ver iqneba im riskisaTvis pasuxismgebeli, romel-
zec Tanxmoba ar ganucxadebia. amitomac, saxelSekrulebo usamar-
Tlobas iwvevs is faqti, rom arc movales daumsaxurebia zarali da
arc kreditors is sargebeli, rac maT warmoeSobaT xelSekrulebis
dadebis Semdeg.850 amdenad, Careva mizanSewonilia uaryofiTi Sedege-
bis mxolod dazaralebul mxareze dakisrebisa da amiT gamowveuli
usamarTlobis prevenciis TvalsazrisiT. radgan Secvlili garemoe-
bebis warmoSobis mimarT ori Tanabrad arabraleuli mxaris arsebo-
bisas uaryofiTi Sedegebis dakisreba mxolod erTi mxarisaTvis uda-
vod iwvevs samarTlianobis principis xelyofas. amasTan, Secvlili
garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba keTilsindisierebis
principze dayrdnobiT da zianis gadanawileba kontrahentebze851 mniS-
vnelovnad icavs im mesame pirTa interesebs, romlebic damokidebul-
ni arian movalis finansur mdgomareobaze.852 amitom, saxelSekrulebo
pirobebis mkacri Sesruleba, SesaZlebelia saziano aRmoCndes ara
mxolod movalisaTvis, aramed mesame pirebis interesebisTvisac da
man, SesaZlebelia, mTeli ekonomikuri sistemis stabilurobis rRveva
gamoiwvios.
Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba aucile-
beli samarTlebrivi dacvis meqanizmia im SemTxvevaSi, rodesac Se-
Tanxmeba aRar aris socialuri sargeblisa da efeqtianobis momtani.
mxareebi saxelSekrulebo SeTanxmebiT an, mis gareSe, nagulisxmevad
anawileben riskebsa da gansazRvraven saxelSekrulebo pirobebs.
Contracts in International Trade and Finance, Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation
Publishers, 1985; Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation
and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken,
2010, 11.
850 Speidel R.E., Court-Imposed Price Adjustments under Long-Term Supply Contracts, Nw. U. L. Rev., Vol.
<http://heinonline.org/HOL/Print?collection=journals&handle=hein.journals/utlj54&id=382>, [25.06.2014].
852 Trakman L.E., Winner Take Some: Loss Sharing and Commercial Impracticability, Minn. L. Rev., Vol.
69, 1984, 486, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the
Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 240.
175
4.2. saxelSekrulebo Tavisuflebis realizeba da mxareTa
saxelSekrulebo nebis aRsruleba
853 ILO Administrative Tribunal Judgement 701, November 1985, B. against PAHO (WHO).
854 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 13.
855 Faruque A., Possible Role of the Arbitration in the Adaptation of Petroleum Contracts by Third Parties,
1991-1992, 38,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/hastlj43&div=11&g_sent=1&collection=journals>,
[25.06.2014].
176
SesaZlebelia ganxilul iqnes, rogorc damatebiTi Sesrulebis nair-
saxeoba, romliTac aRsruldeba mxareTa saxelSekrulebo neba.858
nebismieri komerciuli garigeba xelSekrulebis mxareTa urTi-
erTsanacvlo movaleobebis balanss emyareba.859 Secvlili garemoebe-
bisadmi xelSekrulebis misadagebisas keTilsindisierebis principis
TvalTaxedviT unda Sefasdes mxareTa ormxriv valdebulebaTa wonas-
worobis rRvevis xarisxi da misi Sedegebi. vinaidan, keTilsindisie-
rebis principi urTierTobis SefasebisaTvis umTavresi meqanizmia,
amitom, xelSekrulebis adaptacia ar iwvevs xelSekrulebis Tavisuf-
lebis principis SezRudvas, aramed bunebrivi da samarTliani Sedege-
bis uzrunvelyofas isaxavs miznad.860
xelSekruleba ar SeiZleba ganxilul iqnes garemomcveli ga-
remoebebis mxedvelobaSi miuReblad. xelSekrulebis misadageba mniS-
vnelovnad Secvlili garemoebebisadmi ar cvlis mxareTa nebas, ara-
med Secvlili garemoebebis pirobebSi mxareTa Tavdapirveli gan-
zraxvis, namdvili nebis dadgenis saSualeba xdeba. mxareTa neba xel-
Sekrulebis dadebis etapze misi aRsrulebaa da Secvlili garemoebe-
bisadmi misadagebac xelSekrulebis aRsrulebis da Sesabamisad, mxa-
reTa nebis ganxorcielebis winapirobaa.
amrigad, Tanasworuflebianobis principis safuZvelze xelSek-
rulebis ekonomikuri balansis aRdgena xorcieldeba mxareTa Tavda-
pirveli nebis dadgenisa da Secvlili garemoebebis WrilSi maTi ga-
azrebis gziT.861
angloamerikuli samarTlis doqtrinaSi gavrcelebuli erT-
erTi mosazrebis Tanaxmad, sasamarTlos ar SeiZleba hqondes mxareTa
nacvlad ,,xelSekrulebis xelmeored daweris~862 kompetencia.863 aR-
niSnuli SezRudavda saxelSekrulebo Tavisuflebas.864 Tumca sasa-
marTlos mier Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba
ar zRudavs mxareTa nebis avtonomias, vinaidan mxareebs ar SeiZleba
858
Hillman R.A., Court Adjustment of Long-Term Contracts: An Analysis Under Modern Contract Law,
Duke L.J., 1987, 27, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force
of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 242.
859
ICC Arbitration Case No. 2291, 1976 Lunet 989 (1976).
860 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and
Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010,
22.
861 Karampatzos A., Supervening Hardship as Subdivision of the General Frustration Rule: A Comparative
Analysis with Reference to Anglo-American, German, French and Greek Law, Eur. Rev. Private L., Kluwer
Law International, The Netherlands, Vol. 13, No. 2, 2005, 111,
<http://www.heinonline.org/HOL/Print?handle=hein.kluwer/erpl0013&div=13&collection=kluwer&set_as_c
ursor=0&men_tab=srchresults>, [24.06.2014].
862 Gotanda J.Y., Renegotiation and Adaptation Clauses in Investment Contracts, Revisited, Villanova Uni-
versity School of Law, Vand. J. Transnat'l L., Vol. 36, 2003, 1463,
<http://works.bepress.com/cgi/viewcontent.cgi?article=1007&context=gotanda>, [25.06.2014].
863
Hillman R.A., Principles of Contract Law, 2nd ed., The Concise Hornbook Series, West, 2009, 330.
864 iqve, 331.
177
hqondeT gamovlenili neba im movlenebisa da maTi Sedegebis reguli-
rebaze, romelTa gaTvaliswinebac maT gonivrulad ar SeeZloT xel-
Sekrulebis dadebis etapze. Sesabamisad, Secvlili garemoebebis mo-
wesrigeba maTi xelSekrulebis Sinaarsis farglebs scildeba da am-
denad, SesaZlebelia, Tavisuflad miendos sasamarTlos, rogorc
obieqtur mesame pirs.
sasamarTlos mier saxelSekrulebo xarvezis Sevsebis dros ar
ilaxeba mxareTa saxelSekrulebo neba, rameTu xarvezis SemTxvevaSi
ar arsebobs mxareTa SeTanxmeba samarTlebrivad mniSvnelovan calke-
ul garemoebaze. aRniSnuli ki SesaZlebelia ganxilul iqnes mxareTa
nagulisxmev Tanxmobad, maT nacvlad sasamarTlos mier Secvlili
garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebaze.865
Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis pro-
cesSi sasamarTlosaTvis saxelmZRvaneloa samarTlianobis, gonivru-
lobisa da keTilsindisierebis principebi.866
865 Hillman R.A., Court Adjustment of Long-Term Contracts: An Analysis Under Modern Contract Law,
Duke L. J., 1987, 28, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding
Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 242.
866 ix. DCFR-is III – 1:110-e (2) (a), isk-is 1467-e da ask-is 2-615-e muxlebi.
867 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and
Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010,
30.
868 mxareTa molaparakebis waxalisebis aRniSnuli meqanizmi ganxilulia saqmeSi: Alu-
minum Co. of American vs. Essex Group, Inc., 449 F. Supp.53 (W.D. Pa.1980).
869 Florida power & Light Company v. Westinghouse Electric Corporation, 517 F. Supp. 440, E.D. Va., 1981,
<http://openjurist.org/826/f2d/239/florida-power-light-company-v-westinghouse-electric-corporation>,
[25.06.2014].
178
pirobebSi samarTlebrivi dacvis saSualebebis gansazRvraze im dasa-
buTebiT, rom mxareebs ukeTesad SeswevT samarTliani da ormxrivad
sasargeblo gadawyvetilebis miRebis unari.870
sasamarTlos ganmartebiT, xelSekrulebis Secvlili garemoebe-
bisadmi misadagebis procesSi sasamarTlosaTvis saxelmZRvanelo me-
Todi SesaZlebelia iyos warmoSobili zianis gamomwvevi mizezebis
mikuTvneba mxareTa riskis sferoebisadmi da uaryofiTi Sedegebis Se-
sabamisi proporciiT gadanawileba kontrahentebze.871
erT-erT saxelmZRvanelo principad SesaZlebelia CaiTvalos
zianis Tanabari proporciiT gadanawileba or Tanabrad arabraleul
mxareze mxolod im SemTxvevaSi, Tu maTi pasuxismgeblobis diferen-
cireba SeuZlebelia sxvadasxva moculobis riskis sferos mixedviT.
Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis proces-
Si, rodesac arsebobs Seusabamoba, darRveuli wonasworoba mxareTa
urTierTsanacvlo Sesrulebas Soris, SesaZlebelia ganxorcieldes
saxelSekrulebo fasis modificireba pirveladi saxelSekrulebo
valdebulebis samarTlebriv reJimSi, romlis meSveobiTac
xelmisawvdomi xdeba saxelSekrulebo urTierTobis gagrZeleba ga-
naxlebuli pirobebiT da xelSekrulebis Tanxis Semcirebis safuZ-
velze mxareTa araekvivalenturi Sesrulebis dabalanseba.
sasamarTlos eniWeba uflebamosileba gaagrZelos Sesrulebi-
saTvis dadgenili vada, ganaxorcielos saxelSekrulebo fasis an
Sesrulebis moculobis modificireba. xelSekrulebis misadagebis
procesSi mosamarTle moklebulia uflebamosilebas xelmeored Se-
adginos xelSekruleba an Secvalos misi samarTlebrivi buneba da
mizani.872 Tu saxelSekrulebo balansis aRdgena gulisxmobs xelSek-
rulebis arsis Secvlas, maSin sasamarTlom unda Sewyvitos xelSek-
rulebis moqmedeba.873
sasamarTlom Secvlili garemoebebiT gamowveuli uaryofiTi
Sedegebi mxareebze im principiT unda gadaanawilos, rom Sesruleba
movalisaTvis gaxdes gonivruli simZimis.874 bunebrivia, xelSekrule-
870 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and
Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010,
28-29, aseve, Florida power & Light Company v. Westinghouse Electric Corporation, 517 F. Supp. 440,
E.D. Va., 1981,
<http://openjurist.org/826/f2d/239/florida-power-light-company-v-westinghouse-electric-corporation>,
[25.06.2014].
871 Hubbard S.W., Relief from Burdensome Long-Term Contracts: Commercial Impracticability, Frustration
of Purpose, Mutual Mistake of Fact, and Equitable Adjustment. Mo. L. Rev., Vol. 47, 1982, 109,
<http://heinonline.org/HOL/Print?collection=journals&handle=hein.journals/molr47&id=139>, [25.06.2014].
872 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
875 ix. unidruas saxelSekrulebo principebis 6.2.1-e, evropuli principebis 6:111-e (1)
da DCFR-is III – 1:110-e muxlebi.
876 Flambouras D., Comparative Remarks on CISG Article 79 & PECL Articles 6:111, 8:108, Pace Law
in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 64.
879 Horn N., Standard Clauses on Contract Adaptation in International Commerce, 1985, 137, miTiTebu-
lia wignSi: Horn N.(ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in International Trade and Finance,
Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985.
880 Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative
Perspectives, Intersentia, 2011, 255.
180
garemoebani.881 xelSekrulebis Sewyveta, SesaZlebelia, ganxorciel-
des mxolod maSin, Tu igi xelSekrulebis adaptaciasTan SedarebiT
ukeTesad uzrunvelyofs mxareTa ormxriv interesebs da amasTan, am
SewyvetiT ziani ar adgeba sajaro an mesame pirebis interesebs.
sasamarTlos ufleba aqvs Sewyvitos xelSekruleba im saerTo
wesebisagan gansxvavebuli pirobebiT, romelic imoqmedebda zogadad
xelSekrulebidan gasvlis dros. sasamarTlos mier xelSekrulebis
Sewyvetis SemTxvevaSi igi gansazRvravs xelSekrulebis SewyvetisTvis
gonivrul vadas, raTa ar moxdes dazaralebuli mxarisaTvis zianis
miyeneba.882 Tu verc Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misa-
dageba da verc xelSekrulebis Sewyveta uzrunvelyofs mxareTa sau-
keTeso interesebis gonivrul dabalansebas, maSin sasamarTlos SeuZ-
lia kidev erTxel mouwodos mxareebs molaparakebisaken an ZalaSi
datovos xelSekruleba ucvlelad, Tavdapirvelad SeTanxmebuli pi-
robebiT.
umTavresia, rom Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis mi-
sadageba, iseve rogorc valdebulebis Sesrulebis garTulebis an Se-
uZleblobis safuZvliT saxelSekrulebo pasuxismgeblobisgan ganTa-
visufleba, ar iwvevs saxelSekrulebo Tavisuflebis principis xel-
yofas.883
884 Posner E.A., Sykes A.O., Efficient Breach of International Law: Optimal Remedies, “Legalized
Noncompliance” and Related Issues, Mich. L. Rev., Vol. 110, No. 2, 2011, 245,
<http://www.michiganlawreview.org/assets/pdfs/110/2/Posner.pdf>, [20/07/2014].
885 iuridiul literaturaSi meoradi moTxovnebi moxseniebulia aseve, ,,damatebiTi
moTxovnebis~ saxelwodebiT (ix. henSeli s., samoqalaqo kazusebis damuSavebis meTo-
dika, gamomc. ,,siesta~, Tb., 2009, 86), Tumca termini ,,meoradi moTxovnebi~ ukeT gamo-
xatavs pirveladi saxelSekrulebo valdebulebis darRvevis safuZvelze aRmocene-
buli samarTlebrivi meqanizmebis arss. damatebiTi moTxovnebi SesaZlebelia aseve
pirvelad, ZiriTad saxelSekrulebo valdebulebebsac ukavSirdebodes. am Tval-
sazrisiT, mizanSewonilia termin ,,meoradi moTxovnebis~ gamoyeneba, miT ufro rom
ucxouri samarTlebrivi sistemebi swored am saxelwodebiT icnobs aRniSnul sa-
marTlebrivi dacvis saSualebebs. damatebiTi valdebulebebis Sesaxeb ix. Wanturia
l., Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi nawi-
li, Tb., 2001, 34.
886 biolingi h., lutringhausi p., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis calkeuli
moTxovnis safuZvlebis sistemuri analizi, bremeni-Tbilisi, 2004-2009, 30; henSeli
s., samoqalaqo kazusebis damuSavebis meTodika, gamomc. ,,siesta~, Tb., 2009, 86.
887 Lando O., wignSi: Hartkamp A.S., Hesselink M., Hondius E.H., du Perron E., Joustra C., Veldman
M.(eds.), Towards a European Civil Code, 3rd ed., Kluwer Law International, 2004, 505.
888 Zharsky A.V., Correlation of the Legal Defence Remedies for the Breach of International Sales Contract,
Law and Democracy: Collected Scientific Articles, Vol. 10, 1999, 81-83, miTiTebulia: Seliazniova T.,
Prospective Non-Performance or Anticipatory Breach of Contract, Comparison of the Belarusian Approach to
CISG Application and Foreign Legal Experience, J.L.& C., Vol. 24, 2004, 113.
889 Lando O., wignSi: Hartkamp A.S., Hesselink M., Hondius E.H., du Perron E., Joustra C., Veldman
M.(eds.), Towards a European Civil Code, 3rd ed., Kluwer Law International, 2004, 506.
182
1. saxelSekrulebo fasis Semcireba
<http://cisgw3.law.pace.edu/cisg/biblio/bergsten.html>, [17.05.2014],
miTiTebulia: Sondahl E., Understanding the Remedy of Price Reduction – A Means
to Fostering a More Uniform Application of the United Nations Convention on Contracts for the International
Sale of Goods, VJ Int'l Comm. Arb., Vol. 7, 2003, 255-276.
892 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York,
2012, 664.
893 magaliTad, fasis Semcireba SesaZlebelia gamoyenebul iqnes nakliani Sesrule-
bisa da nawilobrivi Sesrulebis SemTxvevaSi, romelic movalisgan damoukidebeli
mizeziT ganxorcielda da ara misi braleuli moqmedebiT.
894 Honnold J.O., Uniform Law for International Sales Under the 1980 United Nations Convention, 2 nd ed.,
Deventer: Kluwer, 1991, 313, miTiTebulia: Piliounis P.A., The Remedies of Specific Performance, Price
Reduction and Additional Time (Nachfrist) under the CISG: Are These Worthwhile Changes or Additions to
English Sales Law? Cambridge University, 1999, Pace Int'l L. Rev., Vol. 12, 2000, 1-46,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/piliounis.html#N_108_>, [17.05.2014].
895 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis
saqmeTa palatis 2011 wlis 30 maisis ganCineba saqmeze: #as-331-315-2011,
183
Semcirebis meoradi moTxovnis ufleba romauli samarTlidan iRebs
saTaves,896 is ZiriTadad, romauli kodifikaciis mqone qveynebisTvis
aris damaxasiaTebeli.897 aRniSnuli moTxovnis ufleba aRiarebuli
da gavrcelebulia evropul kerZo samarTalSi,898 gansxvavebiT saer-
To samarTlis sistemebis midgomisa, romelic ar cnobs fasis Semci-
rebas, rogorc meoradi moTxovnis uflebas.899 evropuli principebi-
sagan gansxvavebiT fasis Semcireba, rogorc meoradi moTxovnis uf-
leba, ar aris gaTvaliswinebuli unidruas saxelSekrulebo princi-
pebiT.900
Kvenis konvenciis 50-e (1) muxlis Tanaxmad, myidvels SeuZlia
moiTxovos fasis modificireba im odenobiT, ra farglebSic Semcir-
da nivTis Rirebuleba arsebuli nakli gamo.901 fasis Semcirebis
moTxovna konvenciis Tanaxmad, xelmisawvdomia mxolod nakliani Ses-
rulebis SemTxvevaSi da ar gamoiyeneba sxva tipis valdebulebis
darRvevis dros.902 myidvels eniWeba ufleba xelSekrulebis Seusaba-
<http://www.supremecourt.ge/files/upload-file/pdf/05-2011.pdf>, [21.05.2014].
896 romaul samarTalSi fasis Semcirebis moTxovna cnobili iyo “actio quanti minoris”
terminiT. ix. Zimmermann R., The Law of Obligations: Roman Foundations of the Civilian Tradition,
Oxford: Clarendon Press, 1996, 318; Treitel G.H.,The Law of Contract, 9th ed., London: Sweet & Maxwell,
1995, 107; Bergsten E.E., Miller A.J.,The Remedy of Reduction of Price, 1979, 27 Am. J. of Comp. L., 255-
277, reprinted in CISG W3 database, Pace University School of Law, 15 January, 1998; Will M. in Bianca
M.C., Bonell M.J., Commentary on the International Sales Law, Milan: Giuffré, 1987, 368, miTiTebulia:
Piliounis P.A., The Remedies of Specific Performance, Price Reduction and Additional Time (Nachfrist)
under the CISG: Are these Worthwhile Changes or Additions to English Sales Law? Cambridge University,
1999, Pace Int'l L. Rev., Vol. 12, 2000, 1-46,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/piliounis.html#N_108_>, [20.06.2014].
897 Bergsten E.E., Miller A.J., The Remedy of Reduction of Price, Am. J. of Comp. L., 1979, 255-277,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/bergsten.html>, [20.06.2014].
898 Schmidt-Kessel M. (Osnabrück), Remedies for Breach of Contract in European Private Law - Principles of
European Contract Law, Acquis Communautaire and Common und Frame of Reference, in Schulze R. (ed.),
New Features in Contract Law, Sellier, European Law Publishers, München, 2007, 191. ix. aseve,
evropuli principebis 9:401-e muxli.
899 Schmidt-Kessel M. (Osnabrück), Remedies for Breach of Contract in European Private Law - Principles of
European Contract Law, Acquis Communautaire and Common und Frame of Reference, in Schulze R. (ed.),
New Features in Contract Law, Sellier, European Law Publishers, München, 2007, 191.
900 Unidroit Principles of International Commercial Contracts, International Institute for the Unification of
Private Law, Rome, 2004, 220-251; Piliounis P.A., The Remedies of Specific Performance, Price Reduction
and Additional Time (Nachfrist) under the CISG: Are these Worthwhile Changes or Additions to English
Sales Law? Pace Int'l L. Rev., Vol. 12, 2000, 1-46,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/piliounis.html>, [20.06.2014].
901 CaCava s., myidvelis meoradi uflebebis SedarebiTsamarTlebrivi analizi, Jurn.
`qarTuli samarTlis mimoxilva~, specialuri gamocema, 2004, 65.
902 Bianca C.M., Bonell M.J., Commentary on the International Sales Law – The 1980 Vienna Sales
Convention, Milan, 1987, miTiTebulia: Lorenz A., Fundamental Breach under the CISG, 1998, 3,
<http://www.jus.uio.no/pace/fundamental_breach_under_the_cisg.alexander_lorenz/portrait.pdf>,
[20.06.2014].
184
mo Sesrulebis pirobebSi moaxdinos mxareTa sapasuxo Sesrulebis
gaTanabreba nakliani miwodebisas nivTis fasis Semcirebis gziT.903
<http://www.jus.uio.no/pace/fundamental_breach_under_the_cisg.alexander_lorenz/portrait.pdf>,
[27.06.2014].
906 iqve.
185
Tod ar aris gadaxdili.907 nivTis naklis gamosworeba an misi axliT
Secvla ganxilul unda iqnes damatebiTi Sesrulebis moTxovnad,908
romelic prioritetuli, upiratesad gamosayenebelia sxva danarCen
meoradi moTxovnis uflebebs Soris.909 kerZod, sanam mxare xelSekru-
lebidan gasvlis moTxovnis uflebas aamoqmedebdes, is valdebulia
mimarTos damatebiTi Sesrulebis moTxovnis uflebas910 im pirobiT,
Tu saxeze ar aris damatebiTi Sesrulebis gamomricxavi safuZvle-
bi.911 aRniSnuli motivirebulia kontinenturi samarTlis sistemis
konceftualuri midgomiT, romelic orientirebulia xelSekrulebis
Sesrulebaze,912 mowodebulia gadaarCinos SeTanxmeba da uzrunvel-
yos mxareTa legitimuri saxelSekrulebo interesis ganxorcieleba
TviT meoradi moTxovnis uflebebis samarTlebriv reJimSi.
zemoaRniSnuli gulisxmobs, rom damatebiTi Sesruleba SesaZ-
lebelia mxolod xelSekrulebidan gasvlis winapirobad iqnes ganxi-
luli, ramdenadac aRniSnuli xelSekrulebis Sesrulebis mizans em-
saxureba. msgavsad, fasis Semcirebis pirobebSic ar xorcieldeba
xelSekrulebis Sewyveta, aramed kreditoris mier saxelSekrulebo
Tanxis gadaxdis movaleobis modificireba da Sesabamisobis uzrun-
velyofa Sesrulebis xarisxTan.
amdenad, fasis Semcireba damatebiTi Sesrulebis alternatiu-
li meoradi moTxovnis uflebad SesaZlebelia iqnes ganmartebuli.
amasTan, fasis Semcirebis ganxilva xelSekrulebidan gasvlis winapi-
robad gaumarTlebeli iqneboda, radgan igi damatebiTi Sesrulebis-
gan gansxvavebiT, ver uzrunvelyofs kreditorisaTvis Tavdapirveli
Sesrulebis interesis realizebas. amdenad, fasis Semcireba Sesatyvi-
Additional Time (Nachfrist) under the CISG: Are these Worthwhile Changes or Additions to English Sales
Law? Pace Int'l L. Rev., Vol. 12, 2000, 1-46, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/piliounis.html>,
[27.06.2014].
909 germanuli da qarTuli samarTlisgan gansxvavebiT, venis konvenciis 47-e (1)
muxli gamyidvels damatebiTi Sesrulebis moTxovnis uflebas aniWebs saamisod
aucilebeli gonivruli vadis gansazRvriT, magram aRniSnuli mxolod uflebis da
ara valdebulebis saxiT aris warmodgenili. ix.: DiMatteo L.A., Dhooge L.J., Greene S.,
Maurer V.G., Pagnattaro M.A., International Sales Law, A Critical Analysis of CISG Jurisprudence,
Cambridge University Press, Cambridge, 2005, 134; DiPalma M., Nachfrist under National Law, the CISG,
and the UNIDROIT and European Principles: A Comparison, International Contract Adviser (Kluwer), Vol.
5, No. 1, 1999, 8-9, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/DiPalma.html>, [30.06.2014].
910 ix. ssk-is 405-e I muxli. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa
palatis 2011 wlis 14 martis ganCineba saqmeze:L#as-8-5-2011.
911 ix. ssk-is 405-e II muxli.
912 gansxvavebiT angloamerikuli sistemisgan, romelic zianis anazRaurebaze axdens
orientacias. ix. Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University
Press, New York, 2012, 650.
186
si interesis arsebobis SemTxvevaSi, kreditoris neba-survilzea da-
mokidebuli.
damatebiTi Sesrulebis, rogorc upirvelesad gamosayenebeli
meoradi moTxovnis uflebis samarTlebrivi bunebidan da miznidan
gamomdinare, xelSekrulebidan gasvlis uflebis winapirobad unda
iqnes ganxiluli naklis gamosworebis an nakliani nivTis unakloTi
Secvlis moTxovna. mxolod am moTxovnebis ganuxorcieleblobis Sem-
TxvevaSi unda aamoqmedos uflebamosilma pirma xelSekrulebidan
gasvlis913 meoradi moTxovnis samarTlebrivi meqanizmi.
fasis Semcirebis moTxovnis uflebis ganmamtkicebeli normis
_ ssk-is 492-e muxlis analizidan vlindeba, rom damatebiTi Sesrule-
bis moTxovnis uflebis ganuxorcielebloba ar aris fasis Semcire-
bis moTxovnis uflebis amoqmedebis winapirobad dadgenili. rogorc
xelSekrulebidan gasvla, aseve damatebiTi Sesrulebis moTxovna
(rac nakliani Sesrulebis pirobebSi naklis gamosworebiT914 an nak-
lianis unakloTi Secvlis915 moTxovnis uflebiT vlindeba) fasis
Semcirebis meoradi moTxovnis alternatiul moTxovnad aris zemoaR-
niSnul normaSi moazrebuli916, rac gamoricxavs maT erTdroulad
amoqmedebis SesaZleblobas.
mniSvnelovania, rom fasis Semcirebis uflebis momwesrigebeli
ssk-is 492-e muxlis mier moxseniebul ,,xelSekrulebis moSlaSi~ unda
moiazrebodes xelSekrulebidan gasvla, urTierTsanacvlo Sesrule-
bis mxareTaTvis ukan dabrunebis (restituciis) obieqturi SesaZleb-
lobidan gamomdinare. ssk-is 490-e muxlis sityvasityviTi ganmartebi-
dan ki ikveTeba kanonmdeblis neba, moaxdinos diferencireba damate-
biTi Sesrulebis saxeebis gansazRvrisas individualuri da gvarov-
nuli nivTebis mixedviT. gvarovnuli nivTis SemTxvevaSi, gamyidveli
Tavisufalia damatebiTi Sesrulebis saxis arCevaSi. misi arCevanis
Tavisufleba izRudeba individualurad gansazRvruli nivTis Sem-
TxvevaSi da gamyidvels mxolod naklis gamosworeba SeuZlia.917
2. damatebiTi Sesruleba
Comparative Analysis of Force Majeure and Related Doctrines, Bus. L. Int'l, Vol. 8, No. 2, 2007, 166-167,
<http://heinonline.org/HOL/Welcome?message=Please%20log%20in&url=%2FHOL%2FPrint%3Fhandle%3
Dhein.journals%2Fblawintnl2007%26div%3D17%26collection%3Djournals%26set_as_cursor%3D1%26men
_tab%3Dsrchresults>, [05.07.2014].
921 Naon H.A.G., Adaptation of Contracts: An Argentine Substantive and Private International Law Outlook,
1985, 57, miTiTebulia: Horn N.(ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in International Trade
and Finance, Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985.
922 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York,
2012, 662.
923 ix. evropuli principebis 8:101-e (2) da unidruas saxelSekrulebo principebis
7.1.7-e (4) muxlebi.
188
marTlebrivi urTierToba. mxareTa Soris kvlav moqmedebs urTier-
Tsanacvlo ufleba-movaleobebi.924
Sesrulebis SeuZleblobisas Sesrulebis valdebulebisagan
ganTavisuflebasTan erTad,925 orive mxarisaTvis xelmisawvdomi xdeba
restituciis,926 xelSekrulebidan gasvlis meoradi moTxovnis ufle-
ba. Tu forsmaJoruli garemoeba droebiTi xasiaTisaa, maSin SesaZle-
belia moxdes valdebulebis Sesrulebis SeCereba droebiTi dabrko-
lebis arsebobis periodSi, Tu valdebulebis drouli Seusruleb-
loba movalisaTvis mTavari saxelSekrulebo interesis dakargvas ar
iwvevs. magaliTad, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erT-erT gan-
CinebaSi927 ganmartebulia, rom forsmaJoruli garemoeba saxelSekru-
lebosamarTlebriv urTierTobaSi ar warmoadgens valdebulebis Ses-
rulebisagan gaTavisuflebis safuZvels, Tu ra Tqma unda, valdebu-
lebis Sesruleba forsmaJorul garemoebaTa aRmofxvris Semdegac
SesaZlebelia da Tu aRniSnuli Sesrulebis mimarT kreditors inte-
resi ar daukargavs.
naturiT Sesrulebis moTxovna gamoiricxeba Tu Sesruleba ka-
nonsawinaaRmdegoa an misi obieqturad, fizikurad ganxorcielebado-
bis miuxedavad, movalisagan moiTxovs gansakuTrebul Zalisxmevasa
da aragonivrul xarjebs.928
magaliTad, Sesruleba kanonsawinaaRmdego gaxdeba, Tu aikrZa-
leba qimiuri nivTierebis gamoyeneba da dawesdeba jarima Sesabamisi
saSualebebiT vaWrobisaTvis.929 Sesabamisad, ar iarsebebs qimiuri niv-
Tierebis, rogorc xelSekrulebis sagnis, myidvelisaTvis miwodebis
valdebuleba, vinaidan igi gamoiwvevs sakanonmdeblo danawesis dar-
Rvevasa da savaWro lizenciis gauqmebas.930
SesrulebisaTvis aucilebeli xarjebis aragonivrulobisa da
araTanabarzomierebis sakiTxi konkretuli saqmis garemoebebis gaTva-
liswinebiT unda Sefasdes da SeuZlebelia igi winaswar ganisazR-
924 Horn N., Standard Clauses on Contract Adaptation in International Commerce, 1985, 137, miTiTebu-
lia: Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in International Trade and Finance,
Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985.
925 Chechelashvili Z., Introduction to the Georgian Business Law, Textbook, GIZ, Tb., 2013, 134.
926 Hillman R.A., Principles of Contract Law, 2nd ed., The Concise Hornbook Series, West, 2009, 328.
927 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 23 maisis gadawyvetileba saqmeze:
#as-496-470-2011.
928 ix. unidruas saxelSekrulebo principebis 7.2.2 (a)(b) da evropuli principebis
9:102-e (2) (b) muxlebi.
929Honnold J. O., Impediments Excusing Party From Damages ("Force Majeure"), Kluwer Law International,
The Hague, 1999, 472-495, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/ho79.html>, [25/07/2014].
930 Flambouras D.P., The Doctrines of Impossibility of Performance and Clausula Rebus Sic Stantibus in the
1980 Vienna Convention on Contracts for the Interntional Sale of Goods and the Principles of European
Contract Law: A Comparative Analysis, Pace Int'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 261-293,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/flambouras1.html#iie>, [25/07/2014].
189
vros.931 amasTan, forsmaJori iwvevs ara xelSekrulebis anulirebas932,
aramed mis Sewyvetas, romelic pirveladi saxelSekrulebo valdebu-
lebis darRvevis gamo meoradi moTxovnis uflebebis aRmocenebis sa-
marTlebrivi safuZveli xdeba.933 amasTan, xelSekrulebis Sewyveta
valdebulebis Sewyvetisgan gansxvavebuli koncefciaa: valdebule-
biTsamarTlebrivi urTierTobis arseboba wydeba mxolod pirveladi
da meoradi moTxovnis uflebaTa srulad ganxorcielebiT, romlis
Semdeg mxareTa Soris aRar arsebobs urTierTsanacvlo ufleba-mova-
leobebi.
saxelSekrulebo urTierTobaSi aRmocenebuli dabrkoleba na-
turiT Sesrulebisa da zianis anazRaurebis valdebulebisagan ganTa-
visuflebis safuZvlad SesaZlebelia ganxilul iqnes, Tu mxare daam-
tkicebs, rom garemoebebi, romlebmac gamoiwvia valdebulebis Sesru-
lebis ukiduresi damZimeba, akmayofilebs naSromSi ganxiluli Sesru-
lebis garTulebis koncefciisaTvis aucilebel, maT Soris arabra-
leulobis winapirobebs.934 amasTan, dabrkolebis warmoSoba mxaris
kontrolis miRma, imavdroulad gamoricxavs movlenis arsebobas misi
riskisa da pasuxismgeblobis sferoSi da Sesabamisad, afuZnebs arab-
raleulobis winapirobas. amrigad, naturiT Sesrulebisagan ganTavi-
sufleba ar gamoricxavs zianis anazRaurebis valdebulebis arsebo-
bas, garda im SemTxvevisa, rodesac dabrkoleba akmayofilebs forsma-
Joris winapirobebs.935
evropuli principebis Tanaxmad, naturiT Sesrulebis meoradi
moTxovnis ufleba SezRudulia.936 9:102-e (2)(a) muxli gamoxatavs prin-
cips – ar arsebobs SeuZleblobis Sesrulebis valdebuleba (impossi-
bilium nulla est obligation).937 valdebulebis droebiTi SeuZlebloba gamo-
ricxavs damabrkolebeli garemoebis moqmedebis periodSi valdebu-
lebis iZulebiT aRsrulebas. xolo Tu valdebulebam SeiZina kanon-
sawinaaRmdego xasiaTi da xangrZlivad gaxda SeuZlebeli, maSin xel-
931 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 398.
932 iqve, 213.
933 unidruas saxelSekrulebo principebis mixedeviT, valdebulebis Sesrulebis Se-
uZleblobis SemTxvevaSi, valdebuli piri Tavisufldeba, rogorc naturiT Sesru-
lebisagan, ise zianis anazRaurebisagan. xolo kreditors SeuZlia moiTxovos xel-
Sekrulebidan gasvla, valdebulebis Sesrulebis SeCereba da procenti, romlis
gadaxdis vada damdgaria.
934 ix. magaliTad, unidruas saxelSekrulebo principebis 7.2.2-e (b) da 6.2.1-e muxle-
bis urTierTdamokidebuleba.
935 ix. evropuli principebis 8:108-e muxli. aseve, Lando O., Beale H., Principles of European
Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The Hague/London/Boston, 2000, 402.
936 ix. evropuli principebis 9:102-e (2) (a) (b) muxli.
937 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 400.
190
Sekrulebidan gasvla avtomaturad gamoiyeneba Setyobinebis gareSe.938
Setyobinebis mizania kontrahents mieniWos dabrkolebis Tavidan aci-
lebis an uaryofiTi Sedegebis daZlevis SesaZlebloba. Tu aRniSnu-
li mizani ganuxorcielebelia valdebulebis absoluturi SeuZleb-
lobis gamo, maSin Setyobinebis valdebuleba qarwyldeba. Sesrule-
bis SeuZleblobis arabraleuloba an Sesrulebis garTulebis gamom-
wvevi garemoebis aRmoceneba movalisagan damoukidebeli, gareSe mov-
lenebiT naturiT Sesrulebis moTxovnasTan erTad, gamoricxavs zia-
nis anazRaurebis moTxovnis uflebis arsebobasac939 braleuli pasu-
xismgeblobis principis ZaliT.940
damatebiTi Sesrulebis moTxovnis gamomricxav saintereso sa-
fuZvels iTvaliswinebs evropuli principebi, romlis Tanaxmad, dama-
tebiTi Sesrulebis moTxovna ar gamoyeneba Tu valdebulebis darRve-
va mxaris ganzraxviT aris gamowveuli, rac pativsadeb da safuZvlian
mizezs aZlevs mxares ivaraudos valdebulebis momavalSi, damatebiT
vadaSi Seusrulebloba.941
droebiTi saxelSekrulebo dabrkolebis arsebobisas mxares
aqvs kuTvnili valdebulebis Sesrulebis SeCerebis ufleba kontra-
hentis mier sanacvlo valdebulebis ganxorcielebamde.942
damatebiTi Sesrulebis moTxovnis ufleba kreditors aniWebs
SesaZleblobas, uari ganacxados sinalagmaturi valdebulebiTsamar-
Tlebrivi urTierTobidan gamomdinare Tavisi valdebulebis Sesru-
lebaze. myidvels ufleba aqvs, damatebiT Sesrulebamde uari ganacx-
ados fulis gadaxdaze943, aseve, nakliani nivTis miwodebisas _ mis
miRebaze, rac ar gamoiwvevs kreditoris mier vadis gadacilebas.944
938 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 402. aseve, evropuli principebis 9:303-e (4) muxli ganamtki-
cebs, rom forsmaJoris SemTxvevaSi ar gamoiyeneba Setyobinebis ganxorcielebis
valdebuleba.
939 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, Part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 398. ix. aseve, evropuli principebis 9:303-e (4) muxli.
940 ix. ssk-is 394-e I muxli.
941 ix. evropuli principebis 8:103-e (c) muxli,
<http://www.jus.uio.no/lm/eu.contract.principles.parts.1.to.3.2002/8.103.html>, [25.07.2014]
942 ix. unidruas saxelSekrulebo principebis 7.1.3-e da evropuli principebis 9:201-e
muxlebi.
943 Gursky, Schuldrecht, Besonderer, Teil, 5. Auflage, Heidelberg, 2005, 2, miTiTebulia: baCiaSvili
v., damatebiTi Sesrulebis, xelSekrulebidan gasvlisa da fasis Semcirebis
meoradi moTxovnis uflebebi nasyidobaSi (saqarTvelosa da germaniis samarTlis
mixedviT), Jurn. ,,qarTuli samarTlis mimoxilva~, specialuri gamocema, 2008, 171.
944 Der Kaufvertrag, Einführung,
<http://www.wiec.de/Download/WIEC01b/Semester2/Recht/Skript%20Recht%2002-07-
31%20(preview).pdf>, [25.07.2014], miTiTebulia: baCiaSvili v., damatebiTi Sesrulebis,
xelSekrulebidan gasvlisa da fasis Semcirebis meoradi moTxovnis uflebebi nas-
yidobaSi (saqarTvelosa da germaniis samarTlis mixedviT), Jurn. ,,qarTuli samar-
Tlis mimoxilva~, specialuri gamocema, Tb., 2008, 171.
191
Tu valdebulebis darRvevis gamomwvevi damabrkolebeli gare-
moebis warmoSobaze orive mxarea pasuxismgebeli, maSin meoradi
moTxovnis uflebebisadmi xelmisawvdomobis TvalsazrisiT, saerTa-
Soriso doneze ori midgoma aris aRiarebuli. pirvelis Tanaxmad,
kreditorisaTvis xelmisawvdomia damatebiTi Sesrulebisa da xelSek-
rulebidan gasvlis moTxovnebi, Tu movalis wvlili valdebulebis
darRvevaSi 50%-s aRemateba. meore, ufro gavrcelebuli midgomis, Ta-
naxmad, kreditors zemoaRniSnuli uflebebi SeiZleba mieniWos Tu
igi valdebulebis darRvevaSi misi monawileobis xarisxis Sesatyvis
fulad Tanxas gadauxdis movales.
Tu valdebulebis darRveva umTavresad kreditoris moqmedebis
an umoqmedobis Sedegia, maSin kreditors ekrZaleba arafuladi xa-
siaTis yvela meoradi moTxovnis uflebiT sargebloba.945
3. zianis anazRaureba
945 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York,
2012, 677, Semdgomi miTiTebebiT.
946 Eiselen S., Ferrari F., Flechtner H.M., Garro A., Ulrich M., Viscasillas P.P., Rogers V., Sono H., Witz C.,
Voleger A.K. (ed.in chief), J.L. & Com., UNCITRAL Digest of Case Law on the United Nationas Convention
on Contracts for the International Sale of Goods, Special Issue, University of Pittsburch, Vol. 30, 2012, 225.
947 rogorc magaliTad, fasis Semcireba da xelSekrulebidan gasvla.
948 Eiselen S., Ferrari F., Flechtner H.M., Garro A., Ulrich M., Viscasillas P.P., Rogers V., Sono H., Witz C.,
Voleger A.K. (ed.in chief), J.L. & Com., UNCITRAL Digest of Case Law on the United Nationas Convention
on Contracts for the International Sale of Goods, Special Issue, Vol. 30, University of Pittsburch, 2012, 225;
Bianca C.M., Bonell M.J., Commentary on the International Sales Law – The 1980 Vienna Sales Convention,
Milan, 1987, Art. 81. ix. aseve, evropuli principebis 8:102-e da ssk-is 407-e muxlebi.
949 Gabriel H.D., Contract for the Sale of Goods, A Comparison of Domestic and International Law, Oceana
Publications, Inc, Dobbs, Ferry, New York, 2004, 219.
950 Garro A.M., Gap-Filling Role of the Unidroit Principles in International Sales Law: Some Comments on
the Interplay Between the Principles and the CISG, Tul. L. Rev., Vol. 69, 1149, 1995; King V. K., Hardship
as an Impediment to Performance in Terms of Article of the CISG, North-West University, November, 2010,
8.
192
venis konvenciis regulirebis miRma rCeba sakiTxi _ pasuxismgeblo-
bisgan ganTavisufleba mxolod zianis anazRaurebis uflebis gamo-
ricxvas moicavs Tu vrceldeba aseve, valdebulebis darRvevisaTvis
xelSekrulebiT gansazRvrul pirgasamtexlozec. Sesabamisad, aRniS-
nuli sakiTxis mowesrigeba mTlianad erovnuli kanonmdeblobis re-
gulirebas unda miendos.951
amasTan mniSvnelovania, rom zianis anazRaurebis valdebuleba
miemarTeba mxolod mosalodneli zianis odenobas. evropuli princi-
pebis Tanaxmad, mxaris valdebuleba Semoifargleba mxolod zianis
im moculobiT, romelic savaraudo iyo xelSekrulebis dadebis etap-
ze. aRniSnuli wesi kidev erTxel exmianeba damabrkolebeli garemoe-
bis gaTvaliswinebis SeuZleblobis erT-erT aucilebel moTxovnas
da gulisxmobs, rom mxare ver iqneba im dabrkolebiT gamowveuli zi-
anis anazRaurebaze pasuxismgebeli, romlis gonivruli gaTvaliswine-
bis unarsac moklebuli iyo saxelSekrulebo urTierTobaSi CarTvis
dros.952
forsmaJoris arsebobisas zianis anazRaurebasTan erTad gamoi-
ricxeba aseve, winaswar SeTanxmebuli zianis (liquidated damages) an saja-
rimo sanqciebis moTxovnis ufleba, garda im SemTxvevisa, Tu mxareTa
mier gansxvavebuli mowesrigebaa gaTvaliswinebuli.953 forsmaJoris
arsebobisas SeuzRudavia procentis miRebis ufleba,954 radgan pro-
centi ar uTanabrdeba zianis anazRaurebas.955
zianis anazRaurebis, rogorc umniSvnelovanesi samarTlebrivi
dacvis saSualebis, gamoyenebis winapirobad zogadi wesis Tanaxmad,
mxolod valdebulebis braleuli darRveva moiazreba. movalis bra-
liT gamowveuli damabrkolebeli garemoebiT warmoSobili valdebu-
lebis darRveva aRmoacenebs valdebulebis SeusruleblobiT miyene-
buli zianis anazRaurebis moTxovnis uflebas. Bbralis samarTleb-
rivi kategoria gansakuTrebuli iuridiuli mniSvnelobis mqonea, ro-
gorc kontinenturi, ise angloamerikuli samarTlis sistemaSi, Tumca
TiToeuli samarTlebrivi sistema bralis sakiTxisadmi arsebiTad
gansxvavebul midgomas iTvaliswinebs:
951 Comment 9 on Article 65, of the 1978 Draft [Draft Counterpart of the CISG art. 79] Comment 5, <www.
cisg.law.pace.edu/text/secomm/secomm-79.html>, [01.07.2014] miTiTebulia: Liu Ch., Newman M.S.
(ed.), Remedies in International Sales, Perspectives from SISG, UNIDROIT Principles and PECL, JurisNet,
LLC, Huntington, New York, 2007, 706.
952 ix. evropuli principebis 8:108-e da unidruas saxelSekrulebo principebis 7.1.7-e
(1) muxlebi.
953 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
956 Treitel G.H., The Law of Contract, 9th ed., Sweet and Maxwell, London, 1995, 674-666.
194
nebis winapirobebia: 1) marTlwinaaRmdegoba 2) brali 3) mizezobrivi
kavSiri 4) ziani.957
evropuli principebis 9:501-e (1) muxlis Tanaxmad, anazRaurebas
eqvemdebareba mxolod valdebulebis braleuli darRvevis Sedegad
miyenebuli ziani. valdebulebis darRveva, Sesrulebis arabraleuli
SeuZleblobis saxiT, pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis safuZve-
lia da, Sesabamisad, gamoricxavs zianis anazRaurebis moTxovnis uf-
lebis arsebobas. evropuli principebis 9:103-e muxlis ZaliT, Sesru-
lebis valdebulebisgan ganTavisufleba ar abrkolebs zianis anazRa-
urebis moTxovnis uflebis ganxorcielebas.
saxelSekrulebo valdebulebis darRvevis Sedegad damdgari
ziani SesaZlebelia erTdroulad iyos rogorc movalis, ise Tavad
kreditoris braleuli qmedebis Sedegi. am SemTxvevaSi saxezea Sereu-
li bralis samarTlebrivi kategoria, rodesac braleul pirTa pasu-
xismgeblobis sakiTxi gansakuTrebul mniSvnelobas iZens.
kreditoris brali SeiZleba gamoixatos iseTi moqmedebiTac,
romelic xels uwyobs Sesrulebis damabrkolebeli Secvlili gare-
moebebis warmoSobas, an xels uSlis mis likvidacias, uaryofiTi Se-
degebis aRmofxvras an Tavidan acilebas. msgavsad, evropuli princi-
pebis 9:504-e muxlis Tanaxmad, valdebulebis damrRvevi mxare ar aris
pasuxismgebeli damdgari zianisaTvis imdenad, ramdenadac dazarale-
bulma sakuTari qmedebiT xeli Seuwyo valdebulebis darRvevas an
misi samarTlebrivi Sedegebis warmoSobas.
gsk-is 254-e paragrafi aregulirebs pasuxismgeblobis sakiTxs
Semxvedri bralis arsebobisas: Tu dazaralebulis braleulma qme-
debam xeli Seuwyo zianis warmoSobas, maSin rogorc anazRaurebis
valdebuleba, ise asanazRaurebeli zianis odenoba damokidebulia
saqmis faqtobriv garemoebebze, aseve imaze, umeteswilad Tu romeli
mxaris braliTaa ziani gamowveuli. ssk-is 415-e muxlis Tanaxmad, Tu
zianis warmoSobas xeli Seuwyo dazaralebulis moqmedebamac, maSin
zianis anazRaurebis valdebuleba da am anazRaurebis moculoba da-
mokidebulia imaze, Tu metad romeli mxaris braliT aris ziani ga-
mowveuli. amave muxlis me-2 nawilis Tanaxmad, es wesi gamoiyeneba ma-
Sinac, roca dazaralebulis brali gamoixateba misi umoqmedobiT _
Tavidan aecilebina ziani.958
Tu dazaralebuls valdebulebis darRvevis uaryofiTi Sede-
gebis Semcirebis an aRmofxvris SesaZlebloba aqvs da braleuli
umoqmedobiT es valdebuleba ar sruldeba, maSin,E evropuli princi-
pebis 9:505-e (1) muxlis Tanaxmad, valdebulebis damrRvevi mxare Ta-
957 ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 27 martis ganCineba saqmeze
№ას-1300-1320-2011, aseve, 2011 wlis 27 ivnisis ganCineba saqmeze: #as-804-858-2011.
958 ix.: saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 29 maisis ganCineba saqmeze:
959 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 115.
960 iqve, 360.
961 iqve, 361.
962 Larenz K., Canaris C.W., Lehrbuch, §31 I e, Grunsky W. in Münchener Kommentar to §254, no. 7. OLG,
Munich, 23 Feb. 1990, NJW-RR 1990, 828 at 829 (All the damages on the injured party when the injurer was
grossly negligent); Heinrichs H. in Palandt O. to §254, no.51, miTiTebulia: Gordley J., Foundations of
Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford University Press, New York, 2006, 411.
196
deba im nawilSi, riTac dazaralebulma xeli Seuwyo zianis warmo-
Sobas da zianis Semcirebuli odenoba daekisreba dazaralebul mxa-
res.
amrigad, Tu damdgari ziani xelSekrulebis monawileTa er-
Toblivi braleuli qmedebis Sedegia, maSin pasuxismgebloba orive
mxareze gadanawildeba braleulobis xarisxis gaTvaliswinebiT.963
Tu zianis warmoSobis erTaderTi mizezi movalis braleuli
moqmedebaa, maSin kontrahentis samoqalaqo pasuxismgeblobis sakiTxi
dRis wesrigidan ixsneba.
963 Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos samoqa-
laqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi nawili, Tb.,
2001, 482-483.
964 ix. ssk-is 412-e muxli. aseve, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo
saqmeTa palatis 2011 wlis 10 maisis ganCineba saqmeze: #as-375-355-2011.
965 Coxeli n., zianis anazRaurebis valdebuleba, Jurn. ,,qarTuli samarTlis mimo-
xilva~, Tb., 5/2002-4, 624.
966 aRniSnuli principis safuZvelze anazRaurebas ar eqvemdebareba arapirdapiri
ziani, romelic, gonivruli varaudis cnebidan gamomdinare, ver iqneboda movali-
saTvis mosalodneli da winaswar gansazRvradi. ix. Wanturia l., zoiZe b., niniZe T.,
Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III,
valdebulebiTi samarTali, zogadi nawili, Tb., 2001, 466.
967 Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford University
Press, New York, 2006, 408.
197
debareba mxarisaTvis winaswar savaraudo ziani, romelic valdebu-
lebis darRvevis Tanadrouli da uSualo samarTlebrivi Sedegia. sa-
interesoa, rom valdebulebis ganzraxi darRvevis SemTxvevaSi fran-
guli da italiuri samarTali zianis anazRaurebis winapirobad mxa-
ris mier zianis winaswar gaTvaliswinebis kriteriums aRar ayenebs.
Sesabamisad, damdgari ziani anazRaurdeba sruli odenobiT, maT So-
ris isic, romelsac mxare ar iTvaliswinebda, an ar SeeZlo gaeTva-
liswinebina, xolo moTxovna imis Sesaxeb, rom ziani valdebulebis
darRvevis uSualo Sedegi unda iyos, ucvleli rCeba.
franguli doqtrinisagan gansxvavebiT, germanuli samarTali
ganamtkicebs mizezobrivi kavSiris Sesaxeb Teorias, romlis Tanax-
mad, anazRaurebas eqvemdebareba ziani, romelic valdebulebis dar-
Rvevis uSualo samarTlebrivi Sedegia. es Teoria dazaralebuls,
darRveuli interesebis dacvis TvalsazrisiT, ukeTes pirobebSi aye-
nebs.
germanuli doqtrinis Tanaxmad, pasuxismgebloba unda efuZne-
bodes or koncefcias: erTi, pasuxismgebloba SesaZlebelia daekis-
ros mxolod braleul mxares; meore, dazaralebul mxares unda au-
nazRaurdes ziani im odenobiT, rac aucilebelia mxarisaTvis im pi-
robebis Sesaqmnelad, romelic iarsebebda, xelSekruleba rom ar
darRveuliyo.968
sayovelTaod damkvidrebuli SexedulebiT, dazaralebuls zi-
anis anazRaurebis moTxovnis ufleba ar warmoeSoba, Tu mas brali
miuZRvis mosalodneli zianis Sesaxeb movalisaTvis Seutyobineblo-
baSi.969 magaliTad, gsk-is 254-e paragrafis Tanaxmad, dazaralebulis
brali SeiZleba gamoixatos uCveulod didi zianis warmoSobis ris-
kis movalisaTvis SeutyobineblobaSi, romelmac ar icoda da arc Se-
eZlo scodnoda aRniSnuli riskis arsebobis Sesaxeb.
amrigad, gsk-is 254-e paragrafi mniSvnelovnad uaxlovdeba
frangul doqtrinas, romlis Tanaxmad, ganzraxi darRvevis SemTxveva-
Si, movale pasuxs agebs damdgari samarTlebrivi SedegisaTvis sru-
li odenobiT. ganzraxi darRvevis ararsebobisas ki mxare pasuxismge-
belia mxolod mosalodneli zianisaTvis, risi gaTvaliswinebac Se-
saZlebeli iyo sakuTari codnisa Tu sxvisi Setyobinebis safuZvel-
ze.970
968 Puchta G.F., Vorlesungen, 2, §224; Windscheid B., Lehrbuch, 2, §257; Vangerow K., Lehrbuch der
Pandekten 3, 7th ed., Marburg, 1863, §571, Anm.3.; Zimmermann R., Obligations, 833-4, miTiTebulia:
Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford University
Press, New York, 2006, 411.
969 Grunsky W. in Münchener Kommentar to §254, no.59; Heinrichs H. in Palandt O. Bürgerliches
Gesetzbuch 62nd ed., Munich, 2003, to §254, no.51, OLG, Bremen, 20 Nov. 1975, Versicherungs Recht,
1976, 558-560, miTiTebulia: Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust
Enrichment, Oxford University Press, New York, 2006, 411.
970 Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford University
Press, New York, 2006, 411.
198
evropuli principebis 9:503-e muxlis Tanaxmad, valdebulebis
damrRvevi mxare pasuxismgebelia im zianisaTvis, romelsac igi xel-
Sekrulebis dadebis etapze iTvaliswinebda, an valdebuli iyo gaeT-
valiswinebina, rogorc misi marTlsawinaaRmdego qmedebis samarTleb-
rivi Sedegi.971 Tu mxare ganzraxviT an uxeSi gaufrTxileblobiT mo-
qmedebda, maSin igi pasuxismgebelia ara mxolod mis mier savaraudo,
aramed damdgari zianisaTvis, sruli odenobiT.
marTalia, ssk ganamtkicebs mxarisaTvis mosalodneli da sava-
raudo zianis anazRaurebis wess,972 magram anazRaurebas daqvemdebare-
buli zianis odenobis gansazRvrisas angariSs ar uwves, Tu bralis
romeli formiTaa valdebulebis darRveva gamoxatuli. keTilsindi-
sierebis universaluri principidan gamomdinare, gaTvaliswinebis
kriteriumi ar unda miemarTebodes asanazRaurebeli zianis odenobas
mxolod ganzraxi darRvevis arsebobis SemTxvevaSi, rac mizanSewoni-
lia aisaxos qarTul samoqalaqo kodeqsSi.
ssk-is 392-e muxlis Tanaxmad, movales martivi gaufrTxileb-
lobiT valdebulebis darRvevisas pasuxismgebloba ar daekisreba
kreditoris mier vadis gadacilebis SemTxvevaSi. martivi gaufrTxi-
leblobisaTvis gamoiricxeba aseve mCuqeblis pasuxismgebloba gsk-is
521-e paragrafis ZaliT, xolo usasyidlo sesxis dros gamsesxeblis
pasuxismgebloba mxolod ganzraxvis an uxeSi gaufrTxileblobisaT-
vis fuZndeba.973
valdebulebis SesrulebisaTvis aucilebeli gulisxmierebis
xarisxi mcirdeba im urTierTobebSi, sadac mxareebad erTmaneTTan
mWidrod dakavSirebul subieqtebad gvevlinebian (meuRleebi974, mSob-
lebi SvilebTan mimarTebiT975). am SemTxvevaSi movalem pasuxi unda
agos iseTi gulisxmierebisaTvis, romelsac, Cveulebriv, sakuTari
saqmeebis mimarT avlens (diligentia quam in suis). movale SeiZleba ganTavi-
sufldes martivi gaufrTxileblobisaTvis pasuxismgeblobisagan,976
Tuki daamtkicebs, rom sakuTari saqmeebis mimarTac iseTive gulgri-
971Schmidt-Kessel M. (Osnabrück), Remedies for Breach of Contract in European Private Law - Principles of
European Contract Law, Acquis Communautaire and Common und Frame of Reference, in Schulze R. (ed.),
New Features in Contract Law, Sellier, European Law Publishers, München, 2007, 193. identuri
Sinaarsia ganmtkicebuli venis konvenciis 74-e muxlSi. ix. DiMatteo L.A., Dhooge L.J.,
Greene S., Maurer V.G., Pagnattaro M.A., International Sales Law, A Critical Analysis of CISG
Jurisprudence, Cambridge University Press, Cambridge, 2005, 153.
972 ix. ssk-is 412-e muxli. aseve, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo,
samewarmeo da gakotrebis saqmeTa palatis 2008 wlis 25 noemberis ganCineba saqmeze:
#as-466-707-08.
973 ix. gsk-is (German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH,
983 ix. The EC Directive on Unfair Terms in Consumer Contracts 93/13/EEC: L 95/29, (evrosabWos
direqtiva samomxmareblo xelSekrulebebSi arasamarTliani pirobebis Sesaxeb),
<http://webjcli.ncl.ac.uk/articles3/kaye3.rtf>.
984 pasuxismgeblobisagan ganTavisuflebis an SezRudvis Sesaxeb saxelSekrulebo
daTqmebis baTiloba gaTvaliswinebulia ssk-is araerTi normiT, magaliTad, 497-e,
539-e, 697-e muxlebiT da sxva.
985 Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi
nawili, Tb., 2001, 460.
202
rebisa da gulisxmierebis principebs. pasuxismgeblobisagan ganTavi-
suflebisaTvis aucilebelia, rom Tavad pirveladi valdebulebis
Sesruleba afuZnebdes mxareTaTvis uaryofiT samarTlebriv Sedegs
keTilsindisierebisa da samarTlianobis principis gaTvaliswinebiT.
erTi SexedviT, mxareTa SeTanxmebiT dadgenili pirobebi, rogorc
xelSekrulebis monawileTa urTierTmfaravi nebis gamoxatuleba, ar
SeiZleba iyos keTilsindisierebisa da gulisxmierebis principebis
sawinaaRmdego. magram im SemTxvevaSi, Tu mxarem gacnobierebulad ga-
naxorciela xelSekrulebis pirobis ignorireba, Tundac kontrahen-
tisaTvis zianis miyenebis ganzraxvis gareSe, pasuxismgeblobis gamom-
ricxavi pirobac Zalas kargavs. misi gamoyeneba, miuxedavad mxareTa
SeTanxmebis arsebobisa, keTilsindisierebisa da gulisxmierebis prin-
cipebis sawinaaRmdegoa.986
am kuTxiT sayuradReboa evropuli principebis 1:201-e II muxli,
romelic dauSveblad miiCnevs keTilsindisierebis principis yovel-
gvar SezRudvas an gamoricxvas saxelSekrulebo SeTanxmebiT. aRniS-
nuli norma imperatiuli xasiaTisaa da saxelSekrulebo pirobiT
SezRudvas ar eqvemdebareba. xolo mxareTa SeTanxmeba, valdebulebis
gaufrTxileblobiT darRvevisaTvis pasuxismgeblobisagan ganTavi-
suflebis Taobaze, mniSvnelovnad ewinaaRmdegeba keTilsindisierebis
dacvis imperatiul wess, vinaidan amgvari saxelSekrulebo daTqmis
arsebobis SemTxvevaSi valdebulebis Sesrulebisas mxarisagan mosa-
lodneli windaxedulebis xarisxi da keTilgonierebis standarti
mniSvnelovnad mcirdeba, rac zrdis gaufrTxileblobiT valdebule-
bis darRvevis risks. Tu xelSekrulebis monawile acnobierebs gauf-
rTxileblobisas pasuxismgeblobisagan ganTavisuflebis SesaZleb-
lobas, misi mxridan saxelSekrulebo urTierTobaSi aucilebeli gu-
lisxmierebis dacva naklebad mosalodnelia, rac valdebulebis ga-
ufrTxileblobiT darRvevis saSiSroebas afuZnebs, es ki mniSvne-
lovnad ewinaaRmdegeba Pacta Sunt Servanda-s fuZemdeblur princips, saf-
rTxes uqmnis kreditoris mimarT valdebulebis Sesrulebis legiti-
mur saxelSekrulebo interess da amiT mxareebs araTanabar pirobeb-
Si ayenebs. aRniSnuli TavisTavad keTilsindisierebis principis dar-
Rvevas gulisxmobs.
amdenad, mxareTa SeTanxmeba gaufrTxileblobisaTvis pasuxis-
mgeblobisgan ganTavisuflebis Sesaxeb, keTilsindisierebis principis
gaTvaliswinebiT, dauSveblad unda iqnes miCneuli. mxareTa kanonieri
interesebisa da Tanasworuflebianobis dacvis mizniT samarTalSe-
fardebis doneze mkacrad unda gakontroldes pasuxismgeblobis ga-
momricxavi an SemzRudavi SeTanxmebebis moqmedeba.
986Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 386.
203
A4. xelSekrulebidan gasvla
987 Gabriel H.D., Contract for the Sale of Goods, A Comparison of Domestic and International Law, Oceana
Publications, Inc, Dobbs, Ferry, New York, 2004, 223.
988 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Civilian Tradition Today, Oxford University Press, Oxford, 2001 (reprinted, 2004), 138; Zharsky A.V.,
Correlation of the Legal Defence Remedies for the Breach of International Sales Contract, Law and
Democracy: Collected Scientific Articles, Vol. 10, 1999, 81-83, miTiTebulia: Seliazniova T., Prospective
Non-Performance or Anticipatory Breach of Contract (Comparision of the Belarusian Approach to CISG
Application and Foreign Legal Experience, J.L.&C.,Vol. 24, 2004, 116.
991 ix. evropuli principebis 1:303-e (4), 3:302-e da 8:105-e muxlebi.
204
iuridiul doqtrinaSi valdebulebis darRveva ganixileba ro-
gorc mowveva xelSekrulebidan gasvlis uflebaze.992 TiTqmis yvela
samarTlebrivi sistema xelSekrulebidan gasvlis winapirobad arse-
biT Seusruleblobas acxadebs.993 amdenad, valdebulebis yovelgvari
Seusrulebloba ar uzrunvelyofs xelSekrulebidan gasvlis ufle-
bisadmi mxaris xelmisawvdomobas.994 ssk-is 405-e III ,,a~ muxliT, xel-
Sekrulebidan gasvlis uflebis gamoyenebis winapirobad arsebiTi xa-
siaTis, mniSvnelovani darRveva saxeldeba. kerZod, zemoxsenebuli
norma xelSekrulebidan gasvlas dauSveblad acxadebs valdebulebis
umniSvnelo darRvevis pirobebSi. aRniSnuli wesi exmianeba gsk-Si gan-
mtkicebuli fundamenturi darRvevis cnebas, rogorc xelSekrulebi-
dan gasvlis winapirobas. gsk-Si xelSekrulebidan gasvlisaTvis arse-
biTi darRvevis arsebobis moTxovna mxolod naklian SesrulebasTan
mimarTebiT aris dadgenili.995 fundamenturi darRvevis koncefcia um-
niSvnelovanesi niSansvetia,996 centraluri mniSvnelobisaa aseve, ve-
nis konvenciiT997 ganmtkicebuli meoradi moTxovnis uflebebis siste-
maSi,998 rameTu xelSekrulebaze uaris ufleba mxolod fundamenturi
darRvevis arsebobas ukavSirdeba.999
992 Smith S.A.,Contract Theory, McGill University, Oxford University Press, 2007, 373-374.
993 arsebiTi Seusruleblobis samarTlebrivi kategoria gansakuTrebiT aRiarebulia
angloamerikuli samarTlis sistemaSi – ix. “Substantial Failure” wignSi: Treitel G.H., The
Law of Contract, 9th ed., Sweet and Maxwell, London, 1995, 686-693.
994 Reimann M., Zimmermann R., The Oxford Handbook of Comparative Law, Oxford University Press,
USA, 2008, 924. ix. aseve, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTs
palatis 2011 wlis 13 ivnisis ganCineba saqmeze: #as-502-476-2011.
995 ix. gsk-is (German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesminister ium der Justiz, Juris GmbH,
Saarbrücken, 2005) §323 V. amasTan, unda aRiniSnos, rom Sesrulebis SeuZlebloba, ro-
gorc valdebulebis darRvevis erT-erTi saxe, TavisTavad arsebiT Seusruleblo-
bas gulisxmobs, rameTu srulad gamoiricxeba SeTanxmebuli SesrulebiT kredito-
ris uzrunvelyofa.
996 Graffi L., Case Law on the Concept of "Fundamental Breach" in the Vienna Sales Convention,
Commercial Contracts may be used to Interpret or Supplement Article 25 CISG, wignSi: Felemegas J. (ed.),
An International Approach to the Interpretation of the United Nations Convention on Contracts for the
International Sale of Goods (1980) as Uniform Sales Law, Sydney, 2007, 125; Nicolas B., The Vienna
Convention on International Sales Law, L Quart. Rev., 105, 1989, 218,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/nicholas2.html>, [10.07.2014].
999 Eiselen S., Ferrari F., Flechtner H.M., Garro A., Ulrich M., Viscasillas P.P., Rogers V., Sono H., Witz C.,
Voleger A.K. (ed.in chief), J.L. & Com., UNCITRAL Digest of Case Law on the United Nationas Convention
on Contracts for the International Sale of Goods, Special Issue, Vol. 30, University of Pittsburch, 2012, 224;
Lorenz A., Fundamental Breach under the CISG, Dinslaken, Germany/Canterbury, England,1998, 1-2, 4,
<http://www.jus.uio.no/pace/fundamental_breach_under_the_cisg.alexander_lorenz/portrait.pdf>,
[10.07.2014].
205
valdebulebis arsebiTi Seusrulebloba xelSekrulebaze ua-
ris moTxovnis safuZvlad aris aseve dadgenili evropuli principe-
bisa1000 da unidruas saxelSekrulebo principebis1001 mixedviT.
valdebulebis Seusrulebloba fundamentur darRvevad SesaZ-
lebelia iqnes ganxiluli, Tu valdebulebis Sinaarsis xelSekrule-
bis Sesatyvisi, mkacri Sesruleba xelSekrulebis mTavari arsi da mi-
zania da Seusrulebloba arsebiTad ukargavs mxares saxelSekrule-
bo molodins.1002 arsebiTia Seusrulebloba, romelic seriozulobis
gansazRvrul dones aRwevs da mniSvnelovnad xelyofs kreditoris
mosalodnel saxelSekrulebo interess. ramdenadac qarTuli kodeq-
si mniSvnelovani darRvevis Sefasebis araviTar obieqtur masStabs
ar ganamtkicebs, arsebiTi Seusruleblobis koncefcia mTlianad Se-
fasebiT da abstraqtul kategoriad rCeba.
evropuli principebi gansazRvravs arsebiTi Seusruleblobis
sam SemTxvevas, kerZod, valdebulebis darRveva arsebiTia Tu:
a) xelSekrulebis mkacri sizustiT Sesruleba mxareTa SeTan-
xmebuli piroba iyo;
b) Seusruleblobis Sedegad mxare sruliad kargavs mosalod-
nel saxelSekrulebo interess valdebulebiTsamarTlebriv urTier-
TobaSi, garda im SemTxvevisa, rodesac meore mxare ar iTvaliswineb-
da da arc SeeZlo gaeTvaliswinebina darRvevis mosalodneli samar-
Tlebrivi Sedegi;
g) valdebulebis darRveva mxaris ganzraxi moqmedebis Sede-
gia, ris gamoc kreditori ver daeyrdnoba movalis samomavlo Sesru-
lebas.
bralis kategoria zemoCamoTvlil TiToeul SemTxvevaSi gansa-
kuTrebul mniSvnelobas iZens, rac arsebiTi darRvevis saxeebis cal-
calke analizis aucileblobas ganapirobebs:
a) Sesrulebis mkacri Sesabamisoba valdebulebis SinaarsTan.
iuridiul doqtrinaSi damkvidrebuli SexedulebiT, xelSekrulebi-
dan gasvlis uflebas ar afuZnebs valdebulebis umniSvnelo darRve-
va, rac aseve ganmtkicda sakanonmdeblo doneze.1003 valdebulebis
darRvevis arsebiToba damokidebulia ara mxolod darRvevis xasia-
Tis seriozulobasa da did mniSvnelobaze, aramed imaze, Tu ramde-
1000 ix. evropuli principebis 9:301-e da 8:103-e muxlebi. ix. aseve, Schmidt-Kessel M.
(Osnabrück), Remedies for Breach of Contract in European Private Law - Principles of European Contract
Law, Acquis Communautaire and Common und Frame of Reference, in Schulze R. (ed.), New Features in
Contract Law, Sellier, European Law Publishers, München, 2007, 189.
1001 ix. unidruas saxelSekrulebo principebis 7.3.1-e muxli. aseve, Koch R., “Fundamental
Breach”: Commentary on Wether the UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts may be
used to Interpret or Supplement Article 25 CISG, wignSi: Felemegas J. (ed.), An International Approach to
the Interpretation of the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (1980)
as Uniform Sales Law, Sydney, 2007, 128.
1002 ix. evropuli principebis 8:103-e muxli.
1003 ix. ssk-is 405-e III ,,a~ muxli.
206
nad daukavSires mxareebma xelSekruleba mkacri sizustiT Sesrule-
bas. am SemTxvevaSi, bralisa da darRvevis xasiaTis miuxedavad, fuZ-
ndeba arsebiTi Seusrulebloba, rac uflebamosili mxarisaTvis xel-
misawvdoms xdis xelSekrulebidan gasvlis meoradi moTxovnis ufle-
bis ganxorcielebas. valdebulebis mkacri Sesrulebis moTxovna Se-
iZleba warmoadgendes rogorc mxareTa SeTanxmebiT winaswar dadge-
nil, ise xelSekrulebis nagulisxmev pirobas. calkeul SemTxvevebSi
mkacri Sesrulebis moTxovnas TviT kanoni awesebs. magaliTad, saqon-
lis nasyidobis dros miwodebis adgilisa da drois zusti dacva
mxares mkacrad moeTxoveba.1004
b) valdebulebis Seusruleblobis samarTlebrivi Sedegebis
simZime. principebi darRvevis arsebiTad saxeldebisaTvis angariSs
uwevs xelSekrulebis mxaris bralsa da Seusruleblobis samarTleb-
rivi Sedegebis simZimes. Tu Sesruleba mniSvnelovnad xelyofs mxa-
ris saxelSekrulebo interess, maSin darRveva arsebiTad ganixileba
im SemTxvevis garda, Tu movale ar iTvaliswinebda da arc SeeZlo
gaeTvaliswinebina darRvevis mosalodneli samarTlebrivi Sedegebi.
movalis braleulobis gansazRvrisaTvis unda dadgindes, arsebuli
faqtobrivi garemoebebis gaTvaliswinebiT, obieqturi mesame pirisaT-
vis Tu ramdenad iqneboda darRvevis Sedegebi savaraudo. amrigad, mo-
cemul SemTxvevaSi movalis brali ganapirobebs arsebiTi darRvevis
arsebobas.
g) valdebulebis ganzraxi Seusrulebloba. im SemTxvevaSic
ki, rodesac mxaris saxelSekrulebo interesi sruliad ar ilaxeba
an darRveva umniSvneloa, valdebulebis Seusrulebloba SeiZleba
arsebiTad CaiTvalos, Tu movale ganzraxi braliT moqmedebda, ris
gamoc kreditori kargavs ndobas valdebulebis momavali Sesrule-
bis mimarT.1005
venis konvencia, braleulobis TvalsazrisiT, valdebulebis
arsebiTi darRvevis saintereso koncefcias ganamtkicebs. kerZod, 25-e
muxlis Tanaxmad, arsebiTi darRveva mniSvnelovnad xelyofs mxaris
legitimur saxelSekrulebo molodins, amasTan, valdebulebis dam-
rRvevma mxarem icoda da SeeZlo scodnoda misi qmedebis mosalodne-
li samarTlebrivi Sedegi, winaaRmdeg SemTxvevaSi darRveva arsebi-
Tad ar ganixileba.
SeTanxmeba arsebiT pirobebze mxareTa mier xelSekrulebis da-
debis etapze unda ganxorcieldes, raTa movalem gaacnobieros, Tu
romeli pirobebis darRvevam SeiZleba warmoSvas xelSekrulebaze ua-
ris samarTlebrivi safuZveli xelSekrulebis arsebiTi darRvevis sa-
xiT. Tu saxelSekrulebo piroba arsebiTad ar iyo daTqmuli mxareTa
1004 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 364.
1005 iqve, 365.
207
mier molaparakebis etapze, maSin misi Seusrulebloba fundamentur
darRvevad ar Seeracxeba movales, vinaidan mas araZiriTadi pirobis
daucveloba arsebiT darRvevad ar SeeZlo ganesazRvra xelSekrule-
bis SeTanxmebuli Sinaarsidan gamomdinare.
amrigad, xelSekrulebidan gasvla, venis konvenciis mixedviT,
dauSveblad cxaddeba, rodesac mxares ar SeeZlo gaeTvaliswinebina,
Tu ramdenad mniSvnelovania konkretuli pirobis Sesruleba xelSek-
rulebis miznis gaTvaliswinebiT.
saxelSekrulebo valdebulebis Seusrulebloba afuZnebs val-
debulebis darRvevis obieqtur kategorias, romlis safuZvelze aR-
mocendeba xelSekrulebidan gasvlis meoradi moTxovnis ufleba, rac
braleuli darRvevis arsebobas winapirobad ar moiazrebs.1006
xelSekrulebidan gasvlis moTxovnis uzogadesi safuZvelia
gsk-is 323-e paragrafi, romelic kreditoris sasargeblod warmoSobs
xelSekrulebaze uaris uflebas movalis mier sanacvlo valdebule-
bis Seusruleblobis SemTxvevaSi. Mmiuxedavad imisa, rom xelSekru-
lebidan gasvla iuridiul winapirobad bralis arsebobas ar moiaz-
rebs, gsk-is 324-e paragrafiT gaTvaliswinebul SemTxvevaSi xelSek-
rulebidan gasvla SefasebiT kategoriazea damokidebuli. kerZod,
ormxriv xelSekrulebaSi movalis mier kontrahentis interesebisa da
uflebebis dacvis valdebulebis (Schutzpflichten) darRvevisas kredi-
tors warmoeSoba xelSekrulebidan gasvlis ufleba, Tu aragonivru-
lia, mas dacvis valdebulebis darRvevis Sedegad moeTxovos xelSek-
rulebis ZalaSi datoveba. xelSekrulebidan gasvlis gonivruloba
ganisazRvreba imis safuZvelze, Tu ramdenad samarTliania, hqondes
saxelSekrulebo urTierTobas perspeqtiva keTilsindisierebisa da
interesTa balansis gaTvaliswinebiT.1007
amrigad, zogadi wesis safuZvelze xelSekrulebis mxaris bra-
leuloba xelSekrulebidan gasvlis aucilebel winapirobas ar
qmnis, magram gsk-is 324-e paragrafsa da ssk-is 405-e III(b) muxlSi gan-
mtkicebul SemTxvevaSi xelSekrulebidan gasvlis uflebis warmoSo-
bis safuZveli SefasebiTad ganisazRvreba. evropuli principebsa da
nasyidobis konvenciaSic valdebulebis arsebiTi darRvevis gansazR-
vra mTlianad abstraqtul kategoriazea dafuZnebuli.
1006 Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 388.
1007 ix. ssk-is 405-e III ,,b~ muxli.
208
4.2. Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis
SeuZlebloba rogorc xelSekrulebidan gasvlis winapiroba
L. J., International Business Law Journal, No. 3, 2003, 349 (Forum Europeén de la Communication) Paris,
<http://cisgw3.law.pace.edu/cisg/biblio/graffi.html>, [10.07.2014].
209
im etapze, rodesac mxareebi ver SeaTanxmeben xelSekrulebis axali
garemoebebisadmi Seguebis pirobebs.
moyvanili poziciis sasargeblod unda iTqvas, rom vinaidan
xelSekrulebis misadagebis procesSi garkveuli saxis pirobebi ax-
leburad unda Camoyalibdes Secvlili faqtobrivi garemoebebis gaT-
valiswinebiT, mocemul SemTxvevaSi gamoyenebul unda iqnes ssk-is
325-e muxli: 1. Tu valdebulebis Sesrulebis pirobebi unda ganisazR-
vros xelSekrulebis erT-erTi mxaris an mesame piris mier, maSin sa-
eWvoobisas ivaraudeba, rom amgvari gansazRvra unda moxdes samar-
Tlianobis safuZvelze. 2. Tu mxare pirobebs ar miiCnevs samarTlia-
nad, an maTi gansazRvra Wianurdeba, gadawyvetilebas iRebs sasamar-
Tlo. Sesabamisad, Tu saxelSekrulebo molaparakebis etapze mxaree-
bi ver Tanxmdebian xelSekrulebis gadasinjvis pirobebze, xelSekru-
lebis SenarCunebis mizniT urTierTobaSi unda CaerTos sasamarTlo
an sxva obieqturi mesame piri, neitraluri mxare, romelic gonivru-
li gansjis safuZvelze obieqturad Seafasebs subieqtebis interesTa
Tanafardobas, ekvivalentobas da saxelSekrulebo pirobebis modifi-
cirebisas orientirebuli iqneba saxelSekrulebo wonasworobis aR-
dgenasa da xarjebis samarTlian gadanawilebaze.1011
xelSekrulebidan gasvlamde sasamarTlosadmi mimarTva uzrun-
velyofs valdebulebis Sesrulebis fuZemdebluri principis dacvas.
aRniSnuli sakiTxi mniSvnelovnad ukavSirdeba damatebiTi vadis kon-
cefcias valdebulebiT samarTalSi. valdebulebis darRvevis Sem-
dgom gamosayenebel meoradi moTxovnis uflebaTa regulirebisas an-
gloamerikuli da kontinenturevropuli sistema konceftualurad
gansxvavebul midgomas avlens: inglisuri samarTlebrivi mowesrige-
bis safuZvelia koncefcia imis Taobaze, rom xelSekrulebis darRve-
vis SemTxvevaSi mxareebma SesaZloa, ,,miatovon xelSekruleba~ da
sxvagvarad eZion kuTvnili dakmayofileba, maSin rodesac germanuli
samarTlebrivi damokidebulebis idea sapirispiroa. kerZod, vidre
mxareebi saxelSekrulebo urTierTobas sxvagvar samarTlebriv re-
Jims ganusazRvravdnen, isini erTxel mainc unda Seecadon, gadaarCi-
non xelSekruleba.1012 amitomacaa, rom movalisaTvis damatebiTi vadis
micema valdebulebis darRvevis samarTlebrivi mowesrigebis udavo
laitmotivia kontinentur da, gansakuTrebiT, germanul samarTal-
Si.1013 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos ganmartebiT1014 ssk-is 405-e
1011 Flambouras D., Comparative Remarks on CISG Article 79 & PECL Articles 6:111, 8:108, May, 2002,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/text/peclcomp79.html>, [15.07.2014].
1012 aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT dawvrilebiT ixileT zoiZe b., evropuli ker-
Zo samarTlis recefcia saqarTveloSi, saqarTvelos mecnierebaTa akademiis
TinaTin wereTlis saxelobis saxelmwifosa da samarTlis instituti, kerZo
samarTlis instituti, Tb., 2005, 299-305.
1013 Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 380-381, miTiTebulia: fifia a., xelSek-
210
I muxliT gansazRvruli damatebiTi vadis mizania movalisaTvis xe-
lis Sewyoba, raTa man SeZlos darRveuli urTierTobis gamosworeba.
germanuli samarTlis msgavsad, kontinenturi evropis samar-
Tlis sistemis qveynebSi Sesrulebis moTxovnis ufleba farTodaa
aRiarebuli da, magaliTad, fsk-is 1184-e II da isk-is 1453-e muxlebis Se-
sabamisad, kreditori, romlis mimarTac movale ar Seasrulebs val-
debulebas, uflebamosilia, moiTxovos ara mxolod xelSekrulebi-
dan gasvla da zianis anazRaureba, aramed agreTve valdebulebis
Sesruleba, Tu aRniSnuli jer kidev SesaZlebelia. saerTo samar-
Tlis sistemaSi ki sxvagvaradaa sakiTxi danaxuli – Tu xelSekrule-
biT SeTanxmebuli valdebuleba ar Sesrulda, mxare SezRudulia im
TvalsazrisiT, rom mas xelSekrulebis darRvevis gamo zianis anazR-
aurebis, da ara Sesrulebis, moTxovna SeuZlia.1015
kontinenturi evropis qveynebis kanonmdebloba tradiciulad
gamodis iqedan, rom valdebulebis Seusruleblobis SemTxvevaSi kre-
ditoris ZiriTadi uflebaa, moiTxovos movalisagan valdebulebis re-
aluri (naturiT) Sesruleba.1016 angloamerikuli samarTali agebulia
valdebulebis Sinaarsis sxvagvar samarTlebriv gagebaze: zogadi we-
sis saxiT dadgenilia, rom movalis mier saxelSekrulebo valdebule-
bis darRvevisas, kreditors SeuZlia moiTxovos movalisagan mxolod
fuladi kompensacia.1017
germaniis valdebulebiTi samarTlis reformis Sedegad dam-
kvidrda midgoma, romelic erTsa da imave dros icavs braleuli pa-
suxismgeblobis princips zianis anazRaurebis moTxovnis uflebasTan
mimarTebiT da, amasTanave, aRiarebs naturiT Sesrulebis (performance
in specie) moTxovnis primats.1018 am ori niSandoblivi elementis kombi-
nacia germanul samarTals doqtrinul doneze angloamerikuli sis-
temisagan diametrulad gansxvavebul poziciaSi ayenebs.1019
1996, 469, 477, miTiTebulia: CaCava s., myidvelis meoradi uflebebis SedarebiTsa-
marTlebrivi analizi, Jurn. `qarTuli samarTlis mimoxilva~, specialuri gamocema,
Tb., 2004, 36.
1016 ZlieriSvilis z., valdebulebis Sesruleba, Tb., 2006, 76.
1017 iqve.
1018 Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
1030 Markesinis S. B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 432.
1031 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 4
Tebervlis ganCineba saqmeze: #as-1015-1287-09.
215
desac xelSekrulebidan gasvlis safuZveli aRmocenda qonebis kre-
ditorisaTvis gadacemis Semdeg. valdebulebis darRveva nakliani
nivTis miwodebiT gamoixata, Sesabamisad, braleulobis miuxedavad,
movalis, rogorc valdebulebis damrRvevi mxaris, sasargeblod kre-
ditors kompensaciis valdebuleba ar warmoeSoba.
gsk-is 346-e III (2) paragrafSi gamoiyofa ori SemTxveva, rode-
sac gamoricxulia fuladi anazRaurebis valdebuleba: 1) kreditors
miuZRvis brali im qonebis gafuWebasa Tu ganadgurebaSi, romlis kom-
pensaciasac iTxovs; 2) kreditoris xelSi ziani, misi braleulobis
miuxedavad, mainc dadgeboda. am ukanasknel SemTxvevaSi fuladi
anazRaurebis valdebulebas gamoricxavs is principi, rom qonebis
SemTxveviTi daRupvisa Tu ganadgurebis riski xelSekrulebis im mo-
nawiles akisria, romlis faqtobriv gamgeblobasa da gankargulebaSi
aris xelSekrulebis sagani moqceuli.
gsk-is 346-e III (3) paragrafi awesrigebs kidev erT SemTxvevas,
rodesac movales ar warmoeSoba fuladi anazRaurebis valdebuleba,
kerZod, Tu qoneba gafuWda an ganadgurda uflebamosil pirTan, miu-
xedavad imisa, rom igi iseve eqceoda qonebas, rogorc sakuTars. am
dros qonebis SemTxveviTi daRupvisa da ganadgurebis riski valdebu-
lebis damrRvev mxarezea da ara kreditorze, romlis gankarguleba-
Sic qoneba imyofeba.
zemoaRniSnul SemTxvevaSi, valdebulebis darRvevis ZaliT Se-
mTxveviTi daRupvis riski kreditoridan movaleze gadainacvlebs. ma-
galiTad, qonebis nasyidobis SemTxvevaSi, Tu gamyidvelis darRvevis
gamo myidvelma moiTxova xelSekrulebidan gasvla, es ukanaskneli
uflebamosili iqneba, miiRos miRebuli qonebis saxelSekrulebo fa-
si gamyidvelisagan im SemTxvevaSic ki, Tu qoneba mis xelSi daiRupe-
ba. magram amisTvis aucilebelia, kreditori iseTive gulisxmierebiT
eqceodes qonebas, rogorc sakuTars.1032 gsk-is 277-e paragrafis Tanax-
mad, Tu mxares pasuxismgebloba unda daekisros im windaxedulebisa
da sifrTxilis mixedviT, romelsac, Cveulebriv, sakuTari saqmeebis
mimarT avlens, maSin igi ar SeiZleba ganTavisufldes uxeSi gauf-
rTxileblobisaTvis pasuxismgeblobisagan. zemoaRniSnul SemTxvevaSi
kreditori martivi gaufrTxileblobisaTvis ganTavisufldeba kompen-
saciis valdebulebisagan, Tu daamtkicebs, rom sakuTari saqmeebis mi-
marTac iseTive gulgrilobiT moqmedebs, rogorc mocemul konkre-
tul urTierTobaSi. ,,qonebiT saTanado sargebloba, rogorc aseTi,
ar gulisxmobs uxeSi gaufrTxileblobis arsebobas. Tu xelSekrule-
bis sagnis saTanado gamoyenebis Sedegad qoneba ganadgurda an dazi-
anda, maSin gsk-is 346-e III (3) paragrafiT ganmtkicebuli privilegia
kreditoris mimarT [fuladi kompensaciisagan ganTavisufleba] sruli
1032 Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 434.
216
ZaliT moqmedebs.~1033 miuxedavad imisa, rom ganxilul SemTxvevaSi qo-
neba kreditoris gavlenisa da kontrolis sferoSia moqceuli, riski
mainc valdebulebis damrRvev mxareze gadainacvlebs, vinaidan xel-
Sekrulebidan gasvlis safuZvels movalis mier valdebulebis Seus-
rulebloba qmnis.1034
kreditoris ganTavisufleba qonebis kompensaciis valdebule-
bisagan keTilsindisierebis dacviTaa ganpirobebuli. Tu kreditori
xelSekrulebidan gasvlis Sesaxeb gancxadebis Semdgom daazianebs
misTvis nasyidobis safuZvelze gadacemul qonebas, maSin mas yovel-
gvari bralisaTvis daekisreba pasuxismgebloba. martivi gaufrTxi-
leblobis SemTxvevaSic myidveli valdebulia, daubrunos gamyidvels
qoneba sawyis mdgomareobaSi (amasTan, normaluri sargeblobiT ga-
mowveuli cveTa mxedvelobaSi ar miiReba), an gadasces ekvivalenturi
fuladi kompensacia. kreditors pasuxismgebloba aRar daekisreba
iseTi windaxedulebisaTvis, rogorsac sakuTari saqmeebis mimarT av-
lens, aramed ganzraxvisa da nebismieri formis gaufrTxileblobi-
saTvis. rac Seexeba sagnis SemTxveviTi daRupvisa da ganadgurebis
risks, igi kvlav valdebulebis damrRvev (am SemTxvevaSi – gamyidve-
lis) mxarezea.1035 movalis mier valdebulebis braleuli darRvevis
SemTxvevaSi ssk-is 407-e muxli iTvaliswinebs zianis anazRaurebis
moTxovnis uflebas kreditoris mier xelSekrulebidan gasvlisas.
ssk-is 394-e muxli am SemTxvevisaTvis zogadi Sinaarsisaa, radgan ssk-
is 407-e muxli specialuri normis saxiT gamoiyeneba valdebulebaze
uaris Tqmis pirobebSi 405-e muxlTan kombinaciiT.
1033 Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 435.
1034 Zimmermann R., The Law of Obligations - Roman Foundations of the Civilian Tradition, CapeTown,
1990, 330, miTiTebulia: Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A
Comparative Treatise, 2nd ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 435.
1035 Markesinis S. B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 435.
217
VIII. Secvlili garemoebebiT gamowveuli valdebulebis darRvevis
saxeebi da maTi mimarTeba meoradi moTxovnis uflebebTan
1036 Friedmann D., Performance Interest in Contract Damages, Law Quart. Rev., Vol. 111, 1995, 628.
1037 Williston S., Lord R.A., A Treatise on the Law of Contracts. Thomson/West: Rochester, New York,
§77:10, 1990, 306.
1038 Bar Ch., Clive E., Schulte-Nölke H., Beale H., Herre J., Huet J., Storme M., Swann S., Varul P.,
Vaneziano A., Zoll F. (eds.), Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law, Draft
Common Frame of Reference, Study Group on a European Civil Code and Research Group on EC Private
Law (Acquis Group), Sellier, European Law Publishers GmbH, Munich, 2009, 942,
<http://ec.europa.eu/justice/contract/files/european-private-law_en.pdf>, [19.07.2014].
1039 Rowan S., Remedies for Breach of Contract (A comparative Analysis of the Protection of Performance),
Oxford University Press, New York, 2012, 1-2; Kreitner D., Multiplicity in Contract Remedies,
miTiTebulia: Cohen N., McKendrick E. (eds.), Comparative Remedies for Breach of Contract, Hart Pub-
lishing, Portland, Oregon, 2005, 23.
1040 Rowan S., Remedies for Breach of Contract (A Comparative Analysis of the Protection of Performance),
Oxford University Press, New York, 2012, 2.
218
amasTan, saxelSekrulebo valdebulebis aRsruleba SeuZlebelia
Tavdapirveli SinaarsiT, maSin pirveladi saxelSekrulebo valdebu-
lebis darRvevis safuZvelze urTierToba transformirdeba meoradi
moTxovnis uflebebis samarTlebriv reJimSi, romlis farglebSic ka-
nonmdeblobiT ganmtkicebuli samarTlebrivi dacvis saSualebebis ga-
moyenebiT xorcieldeba darRveuli saxelSekrulebo interesis aR-
dgena-kompensireba.
momdevno TavebSi Secvlili garemoebebiT dafuZnebuli valde-
bulebis darRveva da masTan dakavSirebuli meoradi moTxovnis uf-
lebebis sistema urTierTkavSirSi iqneba ganxiluli.
<http://www.ritsumei.ac.jp/acd/cg/law/lex/rlr20/Manfred141.pdf>, [21.07.2014].
1046 Zimmermann R., Breach of Contract and Remedies Under the New German Law of Obligations, Saggi,
1051 Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 379.
1052 iqve, 387.
1053 ix. evropuli principebis 1:103-e IV muxli.
1054 dawvrilebiT ix. SakiaSvili b., saxelSekrulebo valdebulebis Sesrulebis
SeuZlebloba, sadisertacio naSromi iuridiul mecnierebaTa kandidatis samecni-
ero xarisxis mosapoveblad, Tb., 1997.
1055 Chechelashvili Z., Introduction to the Georgian Business Law, Textbook, GIZ, Tb., 2013, 131.
221
bel saxes moqmed kodeqsSi safuZvliani samarTlebrivi regulireba
ar eTmoba. Sesrulebis SeuZleblobis momwesrigebeli ssk-is 401-e
muxli warmodgenilia vadis gadacilebasTan kavSirSi im SemTxvevis
gamosaxatavad, Tu rodis ar CaiTvleba vada gadacilebulad. kerZod,
aRniSnuli normatiuli debulebis formulirebiT, vada gadacilebu-
lad ar CaiTvleba, Tuki valdebuleba ar Sesrulda iseT garemoeba-
Ta gamo, romlebic movalis braliT ar aris gamowveuli. xsenebuli
muxli srulyofilad ver asaxavs Sesrulebis SeuZleblobis samar-
Tlebriv arss, vinaidan mas asaxelebs mxolod vadis gadacilebis ga-
momricxav garemoebad. Sesabamisad, 401-e muxlis saxelwodeba (valde-
bulebis Sesrulebis SeuZlebloba) normis Sinaarss zustad ar
Seesatyviseba. amasTan, aRniSnuli sakanonmdeblo debulebiT Sesru-
lebis SeuZleblobis mxolod erT-erTi saxe – arabraleuli SeuZ-
leblobaa mowesrigebuli, romelic ar aris am samarTlebrivi kon-
cefciis erTaderTi klasikuri SemTxveva,1056 radgan Sesrulebis SeuZ-
leblobas SeiZleba rogorc movalis, ise kreditoris braleuli qme-
deba (umoqmedoba) edos safuZvlad.1057 Sesrulebis SeuZlebloba saxe-
zea ara mxolod maSin, rodesac movalisgan damoukidebeli garemoebe-
biT valdebuleba ar sruldeba, aramed, rodesac Sesrulebis SeuZleb-
lobas kreditoris an Tavad movalis braleulma qmedebam Seuwyo xeli.
gsk-iT ganmtkicebuli sawyisi SeuZleblobis cneba (Anfängliche
Unmöglichkeit) mowesrigebulia ssk-is 91-e muxlSi saxelwodebiT: mar-
TlsawinaaRmdego an/da amoraluri pirobis baTiloba, romlis Tanax-
mad, Tu garigeba damokidebulia iseT pirobaze, romelic ewinaaRmdege-
ba kanonis moTxovnebs an zneobis normebs, anda SeuZlebelia misi Ses-
ruleba, mTlianad baTilia. amrigad, valdebulebis Sesrulebis sawyisi
SeuZleblobisas kanonmdebeli gamoricxvas mTlianad garigebis namdvi-
lobasac.
amrigad, kodeqsis 401-e muxlSi mxolod bundovnad ikveTeba Ses-
rulebis SeuZleblobis mxolod erTi – arabraleuli SeuZleblobis
kategoria. xolo Sesrulebis SeuZleblobisas meoradi moTxovnis uf-
lebebze xelmisawvdomobis, mxareTa pasuxismgeblobis, kreditorisa Tu
movalis braleuli qmedebiT ganpirobebuli, droebiTi da mudmivi, obi-
eqturi Tu subieqturi, absoluturi Tu fardobiTi Sesrulebis SeuZ-
leblobis1058 sakiTxebi sakanonmdeblo doneze araa gadawyvetili, rac
rogorc doqtrinul, ise samarTalSefardebis doneze arsebiT sirTu-
International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York,
2004, 257-259.
222
leebs ganapirobebs. Sesabamisad, ssk-is 401-e muxli sasamarTlos mier
mxolod Sesrulebis SeuZleblobis mxolod iseTi SemTxvevis
mosawesrigeblad SeiZleba iqnes gamoyenebuli, romelic movalis bra-
leul qmedebas ar miewereba.1059 sxva tipis, magaliTad, braleuli
Sesrulebis SeuZleblobis arsebobisas moTxovnis samarTlebriv
safuZvlad 401-e muxli ar SeiZleba iqnes Sefardebuli.
1065 kerZod, ssk-is 399-e muxlis Tanaxmad, xelSekrulebis nebismier mxares SeuZlia,
pativsadebi safuZvliT uari Tqvas grZelvadian valdebulebiT urTierTobaze
xelSekrulebis moSlisaTvis dawesebuli vadis daucvelad. pativsadebia safuZve-
li, roca xelSekrulebis momSlel mxares konkretuli viTarebis, maT Soris, dauZ-
leveli Zalisa da ormxrivi interesebis gaTvaliswinebiT, ar SeiZleba moeTxovos
saxelSekrulebo urTierTobis gagrZeleba SeTanxmebuli vadis an xelSekrulebis
moSlisaTvis dawesebuli vadis gasvlamde.
1066 ix. ssk-is 362-e III ,,b~, 666-e I, 831-e, 999-e III, me-1000 III, 1004-e II da 597-e muxlebi.
aseve, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2011 wlis 24
ianvris gadawyvetileba saqmeze: #as-1076-1008-2010.
1067 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 23 maisis ganCineba saqmeze: #as-
496-470-2011.
224
Sesrulebis SeuZleblobis pirobebSi kontinentur samarTalSi
upiratesad gamosayenebeli damatebiTi Sesrulebis meoradi moTxov-
nis ufleba azrs kargavs1068 da kreditorisaTvis xelSekrulebidan
gasvlisa da zianis anazRaurebis moTxovnis uflebebia prioritetu-
li. xelSekrulebidan gasvlis meoradi moTxovnis ufleba centra-
lur adgils ikavebs, ramdenadac xsenebul SemTxvevaSi damatebiTi
Sesrulebis moTxovna ubralo formalobad iqceva1069 da misi gamoye-
neba yovelgvar mizans moklebulia samarTlebrivi Sedegis Tvalsaz-
risiT. 405-e II ,,a~ muxli gamoricxavs damatebiTi Sesrulebis moTxov-
nis uflebis gamoyenebas: ar aris aucilebeli damatebiTi vadis dawe-
seba an gafrTxileba, Tu aSkaraa, rom mas Sedegi ar mohyveba. 405-e II
,,a~ muxli moicavs Sesrulebis SeuZleblobis instituts, romlis pi-
robebSic damatebiTi Sesrulebis moTxovna ubralo formalobad iq-
ceva.
ssk-is 399-e muxli ganamtkicebs xelSekrulebis moSlis samar-
Tlebriv reJims, romelic mxolod grZelvadiani saxelSekrulebo
valdebulebiTsamarTlebrivi urTierTobis mimarT gamoiyeneba. aRniS-
nuli muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, xelSekrulebis nebismier
mxares SeuZlia, pativsadebi safuZvlidan gamomdinare, uari Tqvas
grZelvadian valdebulebiT urTierTobaze xelSekrulebis moSli-
saTvis dawesebuli vadis daucvelad. pativsadebi safuZvlis arsebo-
bis gansazRvra obieqtur kriteriums ukavSirdeba. kerZod, aRniSnuli
muxlis ZaliT, pativsadebia safuZveli, roca xelSekrulebis mom-
Slel mxares konkretuli viTarebis, maT Soris dauZleveli Zalisa
da ormxrivi interesebis gaTvaliswinebiT, ar SeiZleba moeTxovos
saxelSekrulebo urTierTobis gagrZeleba SeTanxmebuli vadis an
xelSekrulebis moSlisaTvis dawesebuli vadis gasvlamde. mniSvne-
lovania, rom moyvanili sakanonmdeblo debuleba dauZlevel Zalas,
rogorc Sesrulebis arabraleul SeuZleblobas, xelSekrulebis da-
uyovneblivi moSlis winapirobad gansazRvravs.
msgavsi Sinaarsis normas ganamtkicebs gsk-is 314-e I paragrafi,
romelic dasaSvebad miiCnevs grZelvadiani valdebulebiTsamarTleb-
rivi urTierTobis moSlas pativsadebi safuZvliT, mxareTa SeTanxme-
biT an kanoniT, xelSekrulebis moSlisaTvis dadgenili specialuri
vadebis daucvelad. Tumca, ssk-is 399-e I muxlisagan gansxvavebiT, gsk-
is 314-e I paragrafi ar moicavs miTiTebas Sesrulebis SeuZlebloba-
ze, rogorc xelSekrulebis dauyovneblivi moSlis safuZvelze. sama-
gierod, gsk-is 323-e II paragrafi ganamtkicebs valdebulebis Seusru-
leblobis calkeul SemTxvevebs (maT Soris moiazreba Sesrulebis
SeuZleblobac), rodesac damatebiTi vadis samarTlebrivi meqanizmi
1068 ix. gsk-is (German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH,
Saarbrücken, 2005) § 326-e V.
1069 Markesinis S. B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 386.
225
ar gamoiyeneba. swored es aris gsk-is 314-e I paragrafSi Sesrulebis
SeuZleblobis miuTiTeblobis mizezi. amasTan, gsk-is 314-e II paragra-
fis ZaliT, valdebulebis darRveva xelSekrulebis moSlis damouki-
debel safuZvlad ganixileba.
Tu ssk-is 399-e I muxliT, dauZleveli Zala, rogorc Sesrule-
bis arabraleuli SeuZlebloba (forsmaJori), xelSekrulebis dau-
yovneblivi moSlis samarTlebriv safuZvlad ganixileba, ssk-is 399-e
II muxli xelSekrulebis moSlis damoukidebel winapirobad valde-
bulebis darRvevas acxadebs. kerZod, Tu safuZveli saxelSekrulebo
valdebulebaTa darRvevacaa, xelSekrulebis moSla dasaSvebia mxo-
lod naklovanebaTa aRmofxvrisaTvis dadgenili vadis uSedegod gas-
vlis an uSedego gafrTxilebis Semdeg. Sesabamisad gamoiyeneba ssk-is
405-e II muxli. am logikiT, ssk Sesrulebis arabraleul SeuZleblo-
bas valdebulebis darRvevad ar ganixilavs, vinaidan Sesrulebis
arabraleuli SeuZleblobisas xelSekrulebis moSlis sakiTxs cal-
ke regulirebas uTmobs, xolo valdebulebis darRvevisas xelSekru-
lebis moSlis SemTxveva damoukidebeli – ssk-is 399-e II muxliT wes-
rigdeba. amrigad, Sesrulebis SeuZlebloba, rogorc valdebulebis
darRvevis erT-erTi damoukidebeli saxe, swored 399-e II muxlis re-
gulirebas unda daeqvemdebaros.
marTalia, Sesrulebis SeuZleblobis pirobebSi damatebiTi va-
dis daweseba, Sedegis TvalsazrisiT, samarTlebriv azrs moklebuli-
a, magram SemTxvevebs, rodesac xelSekrulebidan dauyovneblivi gas-
vlis uflebamosileba fuZndeba, ssk-is 405-e II muxli gansazRvravs.
ssk-is 405-e II ,,a~ muxlSi saubaria swored im pirobebze, rodesac da-
matebiTi vadis daweseba gamoiricxeba, radgan aSkaraa, rom mas aravi-
Tari Sedegi ar mohyveba. normis ganmartebidan gamomdinare, aq unda
igulisxmebodes mosalodneli darRvevisa da Sesrulebis SeuZleb-
lobis samarTlebrivi kategoriebi, rodesac damatebiTi vadis dawese-
ba ubralo formalobad iqceva. swored amitom dauZlevel Zalaze
ssk-is 399-e I muxlSi miTiTeba samarTlebrivad gaumarTlebelia.
marTalia, Sesrulebis arabraleuli SeuZleblobis SemTxveva-
Si ssk-is 399-e I muxliT uzrunvelyofilia saxelSekrulebo urTier-
Tobis damTavreba xelSekrulebis moSlis samarTlebrivi konstruq-
ciiT, Tumca gaugebaria Sesrulebis arabraleuli SeuZleblobis, ro-
melic valdebulebis darRvevad ar aris kodeqsSi warmodgenili, da
xelSekrulebaze uaris urTierTmimarTeba, vinaidan xelSekrulebidan
gasvlis ufleba, angloamerikuli samarTlisagan gansxvavebiT, konti-
nentur samarTalSi mxolod valdebulebis darRvevis safuZvelze aR-
mocendeba.
ramdenadac kodeqsi Sesrulebis SeuZleblobisas saxelSekru-
lebo urTierTobis dasrulebis samarTlebriv reJims iTvaliswinebs
mxolod grZelvadiani urTierTobis arsebobisas, yvela sxva valde-
bulebiTsamarTlebriv urTierTobaSi, romelic mravaljeradad gansa-
226
xorcielebel Sesrulebas ar iTvaliswinebs, Sesrulebis SeuZleb-
lobisas xelSekrulebidan gasvlis sakiTxi mouwesrigebeli rCeba.
amasTan, xelSekrulebis moSlis instituti, Tavisi iuridiuli arsiT,
mniSvnelovnad gansxvavdeba xelSekrulebidan gasvlis samarTlebrivi
kategoriisagan, romlisTvisac arsebiTi maxasiaTebeli swored Tavda-
pirveli mdgomareobis aRdgena-restituciaa, rac moSlis SemTxvevaSi
– grZelvadiani valdebulebiTsamarTlebrivi urTierTobis pirobebSi
– realurad warmoudgenelia.
ssk ar iTvaliswinebs Sesrulebis SeuZleblobis safuZvliT
xelSekrulebidan gasvlis samarTlebriv konstruqcias, rac kidev
erTxel adasturebs, rom Sesrulebis SeuZlebloba, rogorc valde-
bulebis Seusruleblobis obieqturi faqti, valdebulebis darRvevis
saxed ar aris kodeqsSi warmodgenili (miuxedavad imisa, rom igi
valdebulebis darRvevis karSia mocemuli). zemoaRniSnulis gaTva-
liswinebiT, SeuZlebelia arsebobdes aseve kreditoris zianis anazR-
aurebis uflebisadmi xelmisawvdomoba, vinaidan ssk-is 394-e I muxlis
Tanaxmad, movales pasuxismgebloba zianis anazRaurebis saxiT dae-
kisreba mxolod braleuli darRvevis SemTxvevaSi.
ramdenadac saxelSekrulebo urTierTobis damTavrebis SesaZ-
leblobas kodeqsi iTvaliswinebs mxolod xelSekrulebis moSlis
samarTlebrivi meqanizmiT, isic mxolod arabraleuli Sesrulebis
SeuZleblobis pirobebSi da mxolod grZelvadian valdebulebiT ur-
TierTobaSi, amdenad regulirebis miRma rCeba braleuli Sesrulebis
SeuZleblobisas xelSekrulebis samarTlebrivi bedis, mxareTa uf-
leba-movaleobebis, aseve maTi pasuxismgeblobis sakiTxi. amasTan, ara
marto grZelvadian, aramed moklevadian urTierTobebSi.
De lege ferenda saxiT unda iTqvas, rom Sesrulebis SeuZleblobis
valdebulebis darRvevis saxed reglamentaciiT uzrunvelyofil iqne-
ba xelSekrulebidan gasvlisa da zianis anazRaurebis moTxovnis uf-
lebebisadmi kreditoris xelmisawvdomoba. samarTlebrivi gansazRvru-
lobisaTvis aucilebelia aseve, detalurad mowesrigdes Sesrulebis
SeuZleblobis saxeebi da movalis pasuxismgeblobis farglebi gani-
sazRvros Sesrulebis SeuZleblobis warmoSobis mimarT movalis bra-
leulobis gaTvaliswinebiT.
Sesrulebis SeuZleblobis definiciis ararseboba iZleva misi
sxvadasxvagvari ganmartebis SesaZleblobas, rac xels uSlis erTgva-
rovani sasamarTlo praqtikis Camoyalibebasa da samarTlis erTian
ganviTarebas.1070
1070 begiaSvili n., valdebulebis Sesrulebis SeuZlebloba, ,,sarCevi~, Tb., 2011, 11.
227
4. movalis mier vadis gadacilebisa da Secvlili garemoebebis
doqtrinis urTierTmimarTeba
1078 Palandt O., Heinrichs H., 2003, BGB $286, Rn.5, miTiTebulia: maCalaZe s., zianis
anazRaureba valdebulebis darRvevisas (saqarTvelosa da germaniis kanonmdebloba-
Ta analizi), Jurn. ,,qarTuli samarTlis mimoxilva~, specialuri gamocema, 2004, 77.
1079 Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos samo-
qalaqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi nawili,
Tb., 2001, 420.
1080 gsk-is 286-e II paragrafi gansazRvravs SemTxvevebs, rodesac vada gadacilebu-
lad iTvleba saTanado gafrTxilebis gareSe.
230
kreditoris mier ganxorcielebuli saTanado gafrTxileba
vadamosuli valdebulebis Sesrulebis Sesaxeb, vadis gadacilebis
erT-erT winapirobas qmnida romaul samarTalSic. aseve, mniSvnelo-
vani winapiroba vadis gadacilebis darRvevad saxeldebisaTvis iyo
movalis brali Tavad vadis gadacilebis faqtTan mimarTebiT an va-
dis gadacilebis gamomwvevi garemoebis warmoSobaSi.
romaul samarTalSi movalis bralis identificirebis sau-
keTeso saSualeba iyo movalis mimarT specialuri gafrTxilebis –
interpellatio1081 – gancxadeba, romelic gamoricxavda movalis mier saku-
Tari valdebulebebis arcodnis SesaZleblobas. amis Sedegad
martivdeboda vadamosuli da gacnobierebuli movaleobebis Seus-
ruleblobis borot ganzraxvad (dolus malus1082) dakvalificireba.1083
gafrTxilebis micemis Semdgom movalis braleulobis sakiTxi cal-
ke msjelobis sagani ar xdeboda, aramed interpellatio ganixileboda
braleulobis indikatorad.1084 pasuxismgeblobisaTvis aucilebeli
kriteriumTagani iyo brali, rogorc subieqturi elementi da gaf-
rTxileba, rogorc obieqturi winapiroba.1085 amitomac xSirad gaf-
rTxileba (interpellatio) da movalis braleuloba (in mora) sinonimuri
mniSvnelobiT ganixileboda.1086
amasTan, umniSvnelovanesia, rom movalis braleuloba TavisTa-
vad igulisxmeboda, Tu vadis gadacilebis yvela kriteriumi saxeze
iyo warmodgenili.1087
gafrTxilebis Semdeg valdebulebis Seusrulebloba SesaZle-
belia, mxolod movalis braleuli qmedebiT ganxorcieldes im Sem-
TxvevaSi, Tu ar arsebobs pasuxismgeblobisagan ganTavisuflebis pa-
tivsadebi safuZvlebi. gafrTxilebiT movale kidev erTxel acnobie-
rebs valdebulebis darRvevis mosalodnel samarTlebriv Sedegs,
swored amitom movalis vadis gadacileba braleul darRvevad gani-
xileba.
1081 Zimmermann R., The Law of Obligations - Roman Foundations of the Civilian Tradition, Breach of
Contract, Chapter 25, Clarendon, Oxford University Press, 1996, 792.
1082 iqve, 792.
1083 iqve, 793.
1084 iqve,
1085 iqve, 792.
1086 iqve.
1087 iqve, 794.
231
4.2. Secvlili garemoebebis gavleniT movalis mier vadis
gadacilebis warmoSobis SeuZlebloba
1088 biolingi h., lutringhausi p., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis calkeuli moT-
xovnis safuZvlebis sistemuri analizi, bremeni-Tbilisi, 2004-2009, 30; henSeli s.,
samoqalaqo kazusebis damuSavebis meTodika, gamomc. ,,siesta~, Tb., 2009, 42.
1089 Puelinckxin A.H., Frustration, Hardship, Force Majeure, Imprévision, Wegfall der Geschäftsgrundlage,
Unmöglichkeit, Changed Circumstances, 3 J.Int'l Arb., No. 2, 1986, 47.
232
5. Secvlili garemoebebiT ganpirobebuli nakliani Sesruleba da
gamosayenebeli meoradi moTxovnebi
1093 Honnold J.O., Flechtner H. M. (ed.), Uniform Law for International Sales under the 1980 United Nations
Convention, 4th ed., Wolters Kluwer Law and Business, Austin, Boston, Chicago, New York, The
Nertherlands, 2009, 427 [618].
1094 iqve, 427 [619].
1095 vadis gadacilebis specifika ganxilul iqna naSromis VIII Tavis 4.1. qveTavSi.
1096 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1065; Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under
General Contract Principles, Exemption for Non-performance in International Arbitration, Kluwer Law
International BV, The Netherlands, 2009, 189.
1097 ix. venis konvenciis 46-e (2) (3) muxli.
234
cips nakliani Sesrulebisas pasuxismgeblobis gansazRvris dros.1098
Slehtrimis komentarSic sabolood aRiarebuli mosazrebiT, naklia-
ni Sesrulebis mimarT umTavresad, mkacri pasuxismgeblobis principi
moqmedebs da gamyidvelis pasuxismgeblobisgan ganTavisufleba mxo-
lod gamonaklis SemTxvevebSi unda daiSvebodes. 1099
sagarantio pasuxismgebloba nivTis naklis gamo, gansakuTre-
biT, angloamerikuli samarTlisTvisaa damaxasiaTebeli, sadac unak-
lo nivTis miwodeba mxareTa SeTanxmebis gareSea xelSekrulebis na-
gulisxmevi da arsebiTi piroba. magaliTad, saqonlis nasyidobis Se-
saxeb 1979 wlis kanonis1100 (SemdgomSi – snSk) Tanaxmad, saqoneli un-
da Seesabamebodes aRwerilobasa1101 da SeTanxmebul nimuSs,1102 iyos
damakmayofilebeli xarisxisa da xelSekrulebiT gansazRvruli miz-
nisTvis gamosadegi.1103 es aris klasikuri magaliTi imisa, Tu rogor
asaxelebs statuti konkretul saxelSekrulebo pirobebs arsebiTad,
ise, rom es pirobebi imTaviTve nagulisxmevia xelSekrulebis Sinaar-
sSi, mxareTa SeTanxmebis miuxedavad. gamyidvelis pasuxismgebloba ar
gamoiricxeba im safuZvliT, rom man ar icoda da arc SeeZlo scod-
noda Tvisebrivi naklis Sesaxeb. Aam regulirebas iTvaliswinebs 1979
wlis snSk-is me-14 muxli, SemdgomSi 1994 wlis saqonlis nasyidobisa
da miwodebis Sesaxeb kanonis 1-li da me-7 muxlebi, aseve me-2 Tavis
me-5 paragrafi.~1104
aseve unda aRiniSnos, rom snSk-is me-14 2(E)(a) muxli mainc anga-
riSs uwevs gamyidvelis brals valdebulebiTsamarTlebriv urTier-
TobaSi: rodesac nasyidobis xelSekrulebaSi myidvelis saxiT CarTu-
lia momxmarebeli da nivTis konkretuli Tvisebebi mwarmoeblisa Tu
misi warmomadgenlis mier aRwerilia sajaro gancxadebaSi an rekla-
maSi, mxarem pasuxismgeblobisgan dasacavad unda amtkicos, rom mas
ar SeeZlo scodnoda am gancxadebis Sesaxeb xelSekrulebis dadebis
etapze. am SemTxvevaSi gancxadeba mxaris mier nakisri sagarantio pi-
robaa nivTis naklis ararsebobis Sesaxeb. swored amitom aRniSnuli
gancxadebis arsebobis Taobaze arcodna mxaris pasuxismgeblobisagan
ganTavisuflebis safuZvelia.
1098 Honnold J.O., Flechtner H. M. (ed.), Uniform Law for International Sales under the 1980 United Nations
Convention, 4th ed., Wolters Kluwer Law and Business, Austin, Boston, Chicago, New York, The
Nertherlands, 2009, 427.1 [621].
1099 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York,
2012, 662; Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of
Goods (CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1066;
1100 Sale of Goods Act, Legislation of the United Kingdom, 1979 (SemdgomSi _ snSk),
<http://www.jus.uio.no/lm/england.sale.of.goods.act.1979/doc#3>, [08.08.2014].
1101 ix. snSk-is me-13 muxli.
1102 ix. iqve, me-15 muxli.
1103 ix. iqve, me-14 muxli.
1104 Treitel G.H., The Law of Contract, 9th ed., Sweet and Maxwell, London, 1995, 752.
235
kontinenturi samarTali iziarebs braleuli pasuxismgeblo-
bis principis ZaliT arabraleuli gamyidvelis ganTavisuflebas
zianis anazRaurebisagan, amave dros valdebulad acxadebs mas nak-
liani nivTis unakloTi Secvlaze an naklis gamosworebaze.1105 mag-
ram kvlav gsk-is 437-e paragrafis Tanaxmad, nakliani Sesrulebis
SemTxvevaSi myidvels ufleba aqvs moiTxovos: naklis gamosworeba,
xelSekrulebidan gasvla, fasis Semcireba zianis an gaweuli xar-
jebis anazRaureba. Tumca, nivTis naklidan gamomdinare, meoradi
moTxovnis uflebebis ganxorcieleba gansazRvruli drois perio-
diTaa zRvardadebuli.1106 marTalia, nakliani Sesrulebidan gamom-
dinare, myidvelisaTvis samarTlebrivi dacvis saSualebebis mTeli
speqtria xelmisawvdomi, magram myidvelis informirebuloba nivTis
naklis Sesaxeb uaryofiTad aisaxeba mis samarTlebriv mdgomareo-
baze, meoradi moTxovnis uflebebis gamoyenebis TvalsazrisiT. gsk-
is 442-e I paragrafis Tanaxmad,1107 xelSekrulebis dadebis etapze
nivTis naklis Sesaxeb myidvelis informirebuloba gamoricxavs
gsk-is 437-e paragrafiT ganmtkicebuli meoradi moTxovnis uflebe-
bis gamoyenebis SesaZleblobas. myidvelis ufleba, mimarTos meora-
di moTxovnis samarTlebrivi dacvis saSualebebs, ZalaSi rCeba, Tu
nivTis naklis arcodna misi uxeSi gaufrTxileblobis Sedegia da
amasTan, gamyidveli Segnebulad dumda nivTis naklis Sesaxeb, an
gamyidvelma xelSekrulebiT ikisra udefeqto nivTis miwodebis ga-
rantia.
mniSvnelovania aseve, gsk-is 444-e paragrafiT ganmtkicebuli
norma, romlis Tanaxmad, myidveli ver miuTiTebs mxareTa Soris
arsebul myidvelis uflebebis SemzRudav an gamomricxav SeTanxme-
baze, Tu gamyidveli Segnebulad dumda nivTis naklis Sesaxeb an
xelSekrulebiT ikisra unaklo nivTis miwodebis garantia. Tu gam-
yidvelma ikisra nivTis vargisianobis garantia gansazRvruli perio-
dis ganmavlobaSi, maSin am sagarantio periodis manZilze aRmocene-
buli nivTis naklisaTvis pasuxismgebloba gamyidvels daekisreba.
sainteresoa franguli samarTlis midgoma: fsk-is 1641-e muxlis
safuZvelze gamyidvels ekisreba sagarantio pasuxismgebloba nivTis
faruli naklisaTvis. aRniSnuli muxli moqmedebs im saxis defeqtis
mimarT, romelic nivTs xelSekrulebiT gamiznuli an Cveulebrivi
sargeblobisaTvis gamousadegars xdis da aseTi naklis codnis Sem-
1105 Honnold J.O., Flechtner H. M. (ed.), Uniform Law for International Sales under the 1980 United Nations
Convention, 4th ed., Wolters Kluwer Law and Business, Austin, Boston, Chicago, New York, The
Nertherlands, 2009, 427.1 [621].
1106 ix. gsk-is (German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH,
1108 Beale H., Kötz H., Hartkamp A., Tallon D.(eds.), Casebooks on the Common Law of Europe, Hart
Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2002, 756.
1109 ix. fsk-is (French Civil Code, Translated by Rouhette G. with the assistance of Rouhette-Berton A.,
Convention, 4th ed., Wolters Kluwer Law and Business, Austin, Boston, Chicago, New York, The
Nertherlands, 2009, 612.
1112 ix. fsk-is (French Civil Code, Translated by Rouhette G. with the assistance of Rouhette-Berton A.,
1114 mniSvnelovania, rom snSk-is 35.2-e muxli gonivrul vadas uwesebs myidvels xi-
luli defeqtis aRmosaCenad, sanam Sesruleba miRebulad CaiTvlebodes samarTleb-
rivi mniSvnelobiT.
1115 termini ekuTvnis disertaciis avtors da gamoyenebulia samarTlebrivi dacvis
meqanizmebis mniSvnelobiT.
1116 ix. ssk-is 497-e muxli.
1117 ix. gsk-is (German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH,
1130 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Hague/London/Boston, 2000, 78.
1131 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1065.
242
msgavsad, unificirebuli samarTlisa, germanuli samarTali
cnobs movalis pasuxismgeblobas im piris bralisaTvis, romelsac
Tavad iyenebs sakuTari valdebulebis ganxorcielebisaTvis. aRniS-
nuli sakiTxis regulirebisas qarTveli da germaneli kanonmdeblis
neba erTmaneTs da venis konvenciis regulirebas emTxveva. gsk-is 278-e
paragrafi ganamtkicebs sxvisi bralisaTvis pasuxismgeblobis
identur wess ssk-is 396-e muxlTan mimarTebiT: movale Tavisi kanonie-
ri warmomadgenlis, aseve im pirTa braleuli moqmedebisaTvis, ro-
melTac iyenebs sakuTari valdebulebis Sesasruleblad, iseTive mo-
culobiT agebs pasuxs, rogoriTac sakuTari braleuli moqmedebisaT-
vis.
am SemTxvevaSi movalisaTvis pasuxismgeblobis dakisrebis sa-
fuZvelia misi brali, romelic gamoixateba valdebulebis Semsrule-
bel pirTa SerCevisas sakmarisi windaxedulebisa da maTze saTanado
meTvalyureobis ganuxorcieleblobiT. am SemTxvevaSi ar gamoiyeneba
gsk-is 276-e III paragrafi da Sesabamisad, ssk-is 395-e II muxli: dauSve-
belia mxareTa winaswari SeTanxmeba movalis mier ganzraxi moqmede-
biT valdebulebis darRvevisas zianis anazRaurebisgan misi ganTavi-
suflebis Sesaxeb.1132
gsk-is 179-e I paragrafis ZaliT, warmomadgenlobiTi uflebamo-
silebis armqone piri an warmomadgeneli, romlis uflebamosilebac
ar mtkicdeba, valdebulia, ganaxorcielos Sesruleba an aanazRau-
ros damdgari ziani, im SemTxvevaSi, Tu principali ar moiwonebs
xelSekrulebas. Tuki pirma ar icoda warmomadgenlobiTi uflebamo-
silebis arqonis Sesaxeb, maSin igi pasuxismgebelia im zianisaTvis,
rac meore xelSemkvrel mxares miadga arauflebamosili warmomad-
genlis mimarT arsebuli mcdari ndobis Sedegad. anazRaurebas eqvem-
debareba ziani, romelic ar aRemateba kreditoris saxelSekrulebo
interess valdebulebiTsamarTlebriv urTierTobaSi. kontrahentis
mier warmomadgenlobiTi uflebamosilebis ararsebobis Sesaxeb cod-
nis an codnis realuri SesaZleblobis faqti miT ufro gamoricxavs
arauflebamosili warmomadgenlis pasuxismgeblobas. aseve ar ekisre-
ba pasuxismgebloba SezRuduli qmedunarianobis mqone pirs, Tu igi
moqmedebda kanonieri warmomadgenlis TanxmobiT.1133
xSirad valdebulebis Sesruleba damokidebulia mesame piris
mier xelSekrulebis monawilis mimarT sakuTari valdebulebis dro-
ul Sesrulebaze. magaliTad, ssk-is 397-e muxlis Tanaxmad, movale pa-
suxismgebelia SesrulebisaTvis maSinac, roca Sesrulebis sagani
sxva pirisgan unda mieRo da ver miiRo, Tuki xelSekrulebidan an ga-
remoebebidan sxva ram ar gamomdinareobs. aq saubaria mesame piris
1136 Markesinis S. B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise, 2nd
ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 364.
1137 iqve, 363.
1138 ix. gsk-is (German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH,
Saarbrücken, 2005) §662.
245
dinareobs Seqmnili viTarebidan.1139 davalebis gadandoba mesame piri-
saTvis SeiZleba ganxorcieldes rogorc marwmuneblis, ise rwmunebu-
lis saxeliT. pirvel SemTxvevaSi mesame piri uSualod (vis-á-vis) pasu-
xismgebeli xdeba marwmuneblis winaSe valdebulebis darRvevisaTvis,
radgan maT Soris pirdapiri saxelSekrulebo urTierToba myardeba;
xolo marwmunebelsa da mesame pirs Soris xelSekrulebis ararsebo-
bis SemTxvevaSi, marwmunebeli uflebamosilia, mxolod rwmunebulis
saxeliT moiTxovos valdebulebis SeusruleblobisaTvis zianis
anazRaureba. rwmunebuli pasuxismgebelia im bralisaTvis, rac mas mi-
uZRvis davalebis gadandobisas mesame piris SerCevaSi (culpa in eligen-
do).1140
ssk-is 711-e II muxlis Tanaxmad, davalebis mesame pirisaTvis ga-
dandobisas rwmunebuli pasuxs agebs mxolod im bralisaTvis, rome-
lic miuZRvis mas aRniSnuli piris SerCevaSi. aseve Semnaxveli pasuxs
agebs Senaxvis adgilis an mesame piris SerCevaSi, romelsac gadas-
cems xelSekrulebis sagans,1141 aseve, qvenardobis xelSekrulebaSi
SemkveTis winaSe pasuxismgebelia generaluri menarde da ara subme-
narde. ssk-is 718-e muxlis Tanaxmad, marwmunebels ekisreba pasuxis-
mgebloba rwmunebulis mier davalebis ganxorcielebis dros warmo-
Sobili zianisaTvis.
movales regresuli moTxovnis wardgenis ufleba aqvs faqtob-
rivi Semsruleblis mimarT. warmomadgenlobiT urTierTobaSi ufle-
ba-movaleobebi warmoeSoba warmodgenil pirs, romlis saxeliTac
ideba garigeba. Sesabamisad, urTierTobis subieqtebad ganixilebian
mesame piri da warmodgenili subieqti.
1139 ix. gsk-is (German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH,
Saarbrücken, 2005) §664.
1140 ix. Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative Treatise,
sadavo sakiTxad iqna warmodgenili. ix. Schlechtriem P., Uniform Sales Law, The UN Conventi-
246
muxlis formirebis istoria cxadyofs, rom mesame pirebad ganimarte-
ba movalis organizaciuli sferosa da pasuxismgeblobis sferos
miRma arsebuli damoukidebeli subieqtebi.1143 Sesabamisad, konvenciis
miznebisaTvis mesame pirebad ganixilebian is subieqtebi, romlebic
movalis organizaciul farglebsa da pasuxismgeblobis sferos
gareT moqmedeben.1144
konvenciis normebis formirebisas mesame pirebi, statusis
mixedviT, or ZiriTad jgufad daiyo:
_ pirvel jgufSi moazrebuli mesame pirebi (venis konvenciis 79-e
(1) muxli) marTalia, kreditoris winaSe ar waradgenen valdebulebis
Sesrulebas, magram qmnian movalis mier valdebulebis ganxorciele-
bis winapirobebs (magaliTad, nedli masalis an naxevradwarmoebuli
produqciis mimwodeblebi, damxmare agentebi).
aRniSnuli wesi ar gamoiyeneba, Tu mimwodebeli bazarze domi-
nanti, gabatonebuli mdgomareobis mqone subieqtia an Tu mimwodeb-
lis SerCevaSi myidveli iRebda monawileobas da gamyidvels araviTa-
ri zemoqmedebis SesaZlebloba mimwodebelze ar aqvs.1145
_ meore jgufis (venis konvenciis 79-e (2) muxli) saxiT saxel-
debian is subieqtebi, romlebic ekonomikurad da organizaciulad
damoukideblebi arian gamyidvelisagan da mis mier CarTulni arian
urTierTobaSi saxelSekrulebo valdebulebis mTlianad an nawilob-
rivi Sesrulebis mizniT.1146 mesame pirSi aseT SemTxvevaSi igulisxme-
ba iseTi subieqti, romelic ekonomikurad damoukidebelia gamyidve-
Schlechtriem P. (ed.), Thomas G. (trans.), 2nd ed., 1998, para.35, 615, Flambouras D. P., The Doctrines of
Impossibility of Performance and clausula rebus sic stantibus in the 1980 Vienna Convention on Contracts
for the International Sale of Goods and the Principles of European Contract Law: A Comparative Analysis,
Pace Int'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 274,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/flambouras1.html>, [08.08.2014].
1144 Stoll H., Exemptions, in Commentary on U.N. Convention on the International Sale of Goods (CISG),
Schlechtriem P. (ed.), Thomas G. (trans.), 2nd ed. 1998, miTiTebulia: Flambouras D.P.,The Doctrines of
Impossibility of Performance and Clausula Rebus SIC Stantibus in the 1980 Convention on Contracts for the
International Sale of Goods and the Principles of European Contract Law - A Comparative Analysis, Pace
Intl'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 274,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/pacinlwr13&collection=journals&page=261>,
[08.08.2014].
1145 ix. Schlechtriem P., Uniform Sales Law, The UNConvention on Contracts for the International Sale of
1147 ix. Tallon D., in Commentary on the International Sales Law: The 1980 Vienna Sales Convention (ed. by
M. Bianca and M.J. Bonell, Milan, 1987, 545, <http://cisgw3.law.pace.edu/cisg/biblio/tallon-bb79-e.html>,
[08.08.2014].
1148 Gabriel H.D., Contract for the Sale of Goods, A Comparison of Domestic and International Law, Oceana
Publications, Inc, Dobbs, Ferry, New York, 2004, 219; Flambouras D.P.,The Doctrines of Impossibility of
Performance and Clausula Rebus SIC Stantibus in the 1980 Convention on Contracts for the International
Sale of Goods and the Principles of European Contract Law - A Comparative Analysis, Pace Intl'l L. Rev.,
Vol. 13, 2001, 273,
<http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/pacinlwr13&collection=journals&page=261>,
[08.08.2014].
1149 Pizer L.K., Smith M.R. (eds in Chief), Southerington T., Review of the Convention on Contracts for the
International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York,
2004, 288.
1150 Liu Ch., Newman M.S. (ed.), Remedies in International Sales, Perspectives from SISG, UNIDROIT
Principles and PECL, JurisNet, LLC, Huntington, New York, 2007, 688.
1151 ix. Switzerland 29 October 2003, Tribunale D’appelo [Appellate Court], Lugano, Cantone, del Dicino,
miTiTebulia: Liu Ch., Newman M.S. (ed., Remedies in International Sales, Perspectives from SISG,
UNIDROIT Principles and PECL, JurisNet, LLC, Huntington, New York, 2007, 689; Flambouras D. P., The
Doctrines of Impossibility of Performance and Clausula Rebus Sic Stantibus in the 1980 Vienna
Convention on Contracts for the International Sale of Goods and the Principles of European Contract Law: A
Comparative Analysis, Pace Int'l L. Rev., Vol. 13, 2001, 274,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/flambouras1.html>, [08.08.2014].
248
Sesruleba mTavari xelSekrulebis Sesrulebis winapirobaa, magram
ara misi nawili.
,,ormagi ganTavisuflebis~ testis1152 gamoyenebis sakiTxi wydeba
mxarisa da mesame piris mimarT 79-e (1) muxliT gaTvaliswinebuli wi-
napirobebis arsebobis Sefasebis safuZvelze. aRniSnuli wesi imoqme-
debs maSinac, rodesac gamyidvels ar evaleboda misi mimwodeblebis
SerCeva an kontroli, aseve saqonlis moZieba SeuZlebeli iyo sxva
wyaros gamoyenebiT.1153 amasTan, pasuxismgeblobis gansazRvrisaTvis
unda dasturdebodes ganuyofeli kavSiri qvekontraqtsa da ZiriTad
xelSekrulebas Soris; gamyidvelis mier mesame mxare CarTuli unda
iyos urTierTobaSi saxelSekrulebo valdebulebis garkveuli
nawilis Sesasruleblad da mas gacnobierebuli unda hqondes, rom
konkretuli qmedebis ganxorcieleba pirdapir dakavSirebulia
xelSekrulebis SesrulebasTan.1154
Sromis organizaciis pirobebiT motivirebuli gaficva an lo-
kauti, Cveulebriv, movalis biznesis sferos eqvemdebareba1155 damsaq-
meblis dawesebulebaSi momuSave personalis msgavsad.1156 zogadad, sa-
kuTar organizaciul arealSi moqceuli personalisaTvis pasuxis-
mgebloba movalis riskis sferoSi moiazreba.1157 pasuxismgeblobis ga-
momricxvel garemoebad movale ver daasaxelebs im faqts, rom perso-
nalis SerCeva saTanado windaxedulebiT ganxorcielda, an rom da-
saqmebulebi misi miTiTebebis sawinaaRmdegod moqmedebdnen.1158 mova-
lis pasuxismgebloba gamoiricxeba Tu mas ar hqonda mesame piris Ta-
visufali SerCevis SesaZlebloba bazarze am ukanasknelis dominire-
buli mdgomareobis arsebobis gamo.1159
politikuri Sinaarsis gaficvebi SesaZlebelia ganxilul iqnes
pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis safuZvlad, Tu xelSekrulebis
formirebis etapze aRniSnuli dabrkolebis gaTvaliswineba an Sede-
gebis daZleva SeuZlebeli iyo gonivruli zomebis gamoyenebiT, aseve
1152 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-
performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 187.
1153 Pizer L.K., Smith M.R. (eds in Chief), Southerington T., Review of the Convention on Contracts for the
International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York,
2004, 288.
1154 iqve.
1155 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
2012, 660.
1157 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
mniSvnelobiT. Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International
Sale of Goods (CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1072.
1159 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1078.
249
Tu obieqturad ver ganxorcieldeboda saTanado rezervis akumuli-
reba.1160
saqonlis miRebis dabrkoleba momwodeblis SromiT davaSi Cab-
mis gamo, movalis riskis sferos ganekuTvneba, garda im SemTxvevisa,
rodesac movale konkretul momwodebelze damokidebulia saxelSek-
rulebo urTierTobidan gamomdinare an bazarze mowodebis sxva wya-
ros ararsebobis gaTvaliswinebiT. igive wesi vrceldeba gaficvebis
safuZvliT sagzao Tu sahaero transportis muSaobis Seferxebaze.
safinanso organizaciebis muSakebis gaficvis SemTxvevaSi, mova-
lem gadaxda sxva bankis meSveobiT unda ganaxorcielos.1161 fuladi
valdebulebis movalec pasuxismgebelia daTqmul angariSze Tanxis
droul gadaricxvaze.1162
evropul principebSi mesame piris mier valdebulebis Sesru-
lebis procesSi warmoSobili dabrkoleba, romelic akmayofilebs
Sesrulebis arabraleuli SeuZleblobis1163 winapirobebs, aris Tavda-
pirveli movalis pasuxismgeblobisagan ganTavisuflebis safuZve-
li.1164
unidruas saxelSekrulebo principebi da evropuli principebi
mesame pirebTan dakavSirebuli sakiTxis gansxvavebul mowesrigebas
iTvaliswinebs da ar adgens pasuxismgeblobisagan ganTavisuflebi-
sTvis ,,ormagi forsmaJoris~ wess. amasTan, es samarTlebrivi
instrumentebi mesame pirebis cnebaSi aerTianebs, rogorc dasaqmebu-
lebs da agentebs (pirebi, romlebic venis konvenciis mixedviT
erTiandebian pirvel jgufSi), aseve, damoukidebel qvekontraqtorebs
(pirebi, romlebic venis konvenciis mixedviT, erTiandebian meore
jgufSi).1165
1160 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods
(CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1073.
1161 iqve.
1162 iqve, 1074.
1163 ix. evropuli principebis 8:108-e I muxli.
1164 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The
Goods, 2004; Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, Part I and II, Kluwer Law
International, The Hague/London/Boston, 2000, 378.
250
X. daskvna
1166
Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqarTvelos samo-
qalaqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi samarTali, zogadi nawili,
Tb., 2001, 1.
253
forsmaJoris uzogades samarTlebriv principebs exmianeba. miuxeda-
vad aRniSnulisa, Secvlili garemoebebis maregulirebeli normebi
sakiTxis fragmentuli mowesrigebiT xasiaTdeba _ Secvlili garemoe-
bebiT garTulebuli saxelSekrulebo valdebulebis Sesrulebis sa-
kiTxis sakanonmdeblo mowesrigebis analizi qarTul samarTalSi av-
lens araerT mniSvnelovan xarvezs rogorc sistemuri, ise Sinaarsob-
rivi TvalsazrisiT:
ssk-is 398-e I muxlis Tanaxmad, Secvlili garemoebebisadmi xel-
Sekrulebis misadageba gansazRvruli samarTlebrivi winapirobebis
arsebobas ukavSirdeba: (1) xelSekrulebis safuZvlad miCneuli gare-
moebebis (2) aSkara (arsebiTi) cvlilebis (3) aRmoceneba xelSekrule-
bis dadebis Semdgom; (4) garemoebaTa winaswar gaTvaliswinebis SeuZ-
lebloba – araganWvretadoba, gauTvaliswinebloba; (5) garemoebaTa
winaswar gaTvaliswinebis SemTxvevaSi: (a) mxareTa mier xelSekrule-
bis ardadeba (e.i. saxelSekrulebo interesis ararseboba xelSekru-
lebis dadebis mimarT) an (b) mis gansxvavebul Sinaarsze SeTanxmeba;
(6) Sesrulebis aragonivruloba (rodesac mxares ar SeiZleba moeTx-
ovos Seucvleli xelSekrulebis mkacrad dacva).
unificirebuli samarTlis instrumentebi valdebulebis Sesru-
lebis garTulebis saxelSekrulebo pasuxismgeblobisgan ganTavisuf-
lebis safuZvlad amoqmedebas, damatebiT sxva samarTlebrivi winapi-
robebis arsebobas ukavSireben:
unificirebuli samarTlisa da ucxouri samarTlebrivi siste-
mebis regulirebis gaTvaliswinebiT, valdebulebis Sesrulebis gar-
Tulebis calke winapirobis saxiT analizs eqvemdebareba Tavad dab-
rkolebis cnebisa da simZimis xarisxi. dabrkolebis samarTlebrivi
buneba gulisxmobs rogorc fizikuri, ise ekonomikuri SeuZleblobis
gamomwvevi garemoebis arsebobas, romelic ekonomikurad ganuxorcie-
leblad aqcevs Sesrulebas, iwvevs urTierTsanacvlo valdebulebe-
bis mniSvnelovan disbalanssa da saxelSekrulebo wonasworobis ar-
sebiT, fundamentur cvlilebas.
garda zemoaRniSnulisa, ucxouri samarTliT valdebulebis
Sesrulebis garTulebis gamoyenebis aucilebel safuZvlebad gan-
sazRvrulia ssk-is mier pirdapir araformulirebuli sxva winapiro-
bebi: valdebulebis Seusruleblobis riskis gamoricxva mxaris pasu-
xismgeblobis sferodan, Sesabamisad, dabrkolebis arseboba movalis
kontrolis sferos miRma, dabrkolebis Tavidan acilebis _ daZlevis
an misi Sedegebis aRmofxvris _ Semcirebis SeuZlebloba, mxareTa
arabraleuloba, Secvlili garemoebebis dadgomisTanave, kontrahen-
tis mimarT Setyobinebis valdebulebis dacva, mizezobrivi kavSiri
Secvlil garemoebebsa da valdebulebis Sesrulebis dabrkolebas
Soris.
ssk-iT zemoaRniSnuli winapirobebi pirdapir ar aris formuli-
rebuli. Sesrulebis garTulebis calkeuli winapirobis arsebobis
254
dadastureba garkveulwilad SesaZlebelia ssk-is 398-e muxlis inter-
pretaciis gziT ganxorcieldes. kerZod, Tu garemoebaTa cvlileba
mxarisaTvis ar aris xelSekrulebis dadebis etapze savaraudo, saxe-
zea gauTvaliswineblobis winapiroba, romelic imavdroulad gulis-
xmobs dabrkolebis arakontrolirebad xasiaTs, mis gardauval bune-
bas. kerZod, Tu kontrahenti ar iTvaliswinebda da arc SeeZlo gaeT-
valiswinebina garemoebaTa cvlileba, Sesabamisad, igi moklebuli iyo
am dabrkolebis Tavidan acilebis, daZlevis an misi uaryofiTi Sede-
gebis aRmofxvris obieqtur SesaZleblobas.
zemoaRniSnuli winapirobebis arseboba dabrkolebas movalis
kontrolis sferos miRma moiazrebs da, Sesabamisad, afuZnebs dab-
rkolebis mimarT movalis arabraleulobis kidev erT mniSvnelovan,
aucilebel winapirobas. arabraleulobis kriteriumi ki, bunebrivia,
gamoricxavs pasuxismgeblobas valdebulebis Sesrulebis garTulebi-
sa da Sesrulebis SeuZleblobisaTvis.
amrigad, valdebulebis Sesrulebis ukiduresi garTulebisa da
Sesrulebis SeuZleblobis koncefciebis detalur sakanonmdeblo
mowesrigebas ssk ar axdens. Sesabamisad, am institutebis samarTleb-
rivi winapirobebisa da Tanamdevi Sedegebis interpretacia SesaZlebe-
lia mxolod ucxouri samarTlebrivi sistemebiT gansazRvruli aR-
niSnuli koncefciebis klasikuri samarTlebrivi bunebis moSveliebi-
Ta da sasamarTlo praqtikis ganzogadebis safuZvelze.
gansaxilveli sakiTxis arsebuli mwiri regulirebis nacvlad,
detalurad unda mowesrigdes Sesrulebis garTulebisa da SeuZleb-
lobis koncefciebis samarTlebrivi maxasiaTeblebi da maTi gamoyene-
bisaTvis aucilebeli, e.w. damafuZnebeli winapirobebi SesabamisobaSi
iqnes moyvanili saerTaSoriso samarTlebrivi sistemebis unificire-
bul midgomebTan.
mniSvnelovania, rom ssk-is 398-e I muxlis mier formulirebuli
samarTlebrivi winapirobebis umravlesoba ara mxolod Sesrulebis
garTulebis, aramed Sesrulebis arabraleuli SeuZleblobis samar-
Tlebriv maxasiaTeblebad SeiZleba iqnes ganxiluli. Sesrulebis
ukiduresi damZimebis niSanic ki fardobiTi Sesrulebis SeuZleblo-
bis winapirobad miiCneva, rac arTulebs Sesrulebis garTulebisa da
SeuZleblobis koncefciebis gamijvnis SesaZleblobas, rameTu ar ad-
gens maTi gamijvnis kriteriums.
pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis sistemis srulyofili
formirebisaTvis aucilebelia qarTul samarTalSi detalurad Camo-
yalibdes valdebulebis Sesrulebis garTulebisa da forsmaJoris
klasikuri koncefciebis dafuZnebis ganzogadebuli samarTlebrivi
winapirobebi; maTTvis niSandoblivi ZiriTadi samarTlebrivi maxasia-
Teblebis dadgeniT da sinTezirebiT aucilebelia dazustdes aRniS-
nuli konstruqciebis moqmedebis farglebi, Sesabamisad, gaimijnos
Sesrulebis valdebulebisgan ganTavisuflebisa da xelSekrulebis
255
adaptaciis sazRvrebi. aRniSnulis safuZvelze SesaZlebeli gaxdeba
Sesrulebis garTulebisa da forsmaJoris zogad saxelSekrulebo
principebad, terminologiuri da arsobrivi saxiT, damkvidreba qar-
Tul samarTalSi da maTi daaxloeba erovnuli gansxvavebulobisagan
Tavisufal unificirebul samarTalTan.
Secvlil garemoebaTa pirobebSi mxareTa pasuxismgeblobis gan-
sazRvris TvalsazrisiT umniSvnelovanesia saxelSekrulebo riskis
farglebis dadgena. naSromSi dawvrilebiT iqna ganxiluli saxelSek-
rulebo SeTanxmebiT da misi nagulisxmevi pirobebis ganmartebis sa-
fuZvelze mxaris pasuxismgeblobis sakiTxi Secvlil garemoebaTa pi-
robebSi, Sesrulebis SeuZleblobisa da Semxvedri valdebulebis Se-
usruleblobis riskTan dakavSirebuli problematika.
pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis sakiTxi mWidrod ukav-
Sirdeba riskis gadanawilebis problemas, rameTu pasuxismgeblobis
Seracxva unda ganxorcieldes riskis umTavresad matarebel mxareze.
Tu xelSekrulebis ganmartebiT riskis gadanawilebis konkretuli
mizani ar ikveTeba, maSin mxareTa pasuxismgeblobas riskis gadanawi-
lebis normatiuli wesi da kanoniT gansazRvruli safuZvlebi ganapi-
robebs.
kontrahentTa avtonomiurobis principidan gamomdinare, saxel-
Sekrulebo pasuxismgeblobis dadgenisaTvis upiratesia mxareTa mier
riskis xelSekrulebiT SeTanxmebuli gadanawileba. Tumca, aRniSnu-
li avtonomiuroba saWiroa garkveul farglebSi moqmedebdes: dauSve-
belia saxelSekrulebo daTqmebiT pasuxismgeblobis gadakisreba ara
konkretuli garemoebisa da misi gansazRvruli Sedegebis aRmocenebi-
saTvis, aramed movalis zogadi pasuxismgeblobis ganmtkiceba yovel-
gvari Secvlili garemoebis gamovlenis miuxedavad. msgavsi SeTanxme-
ba mxarisaTvis winaswar ucnobi da ganusazRvreli pasuxismgeblobis
dakisrebis safrTxes qmnis.
Secvlili garemoebebiT ganpirobebuli mosalodneli uaryofi-
Ti Sedegebis moculobisa da masStaburobis prognozirebis SeuZleb-
loba samarTlianobisa da keTilsindisierebis principTa xelyofis
saSiSroebas qmnis. amitomac, riskis gadanawileba dasaSvebia mxolod
konkretuli garemoebis da misi gansazRvruli SedegebisaTvis. gare-
moebis farTod ganmarteba, misi ganzogadeba da analogiiT gamoyeneba
usamarTlod mZime Sedegebis xelSewyobad da ara avtonomiurobis
principis realizebad SesaZlebelia iqnes ganxiluli.
marTalia, keTilsindisierebis principis ZaliT, aseTi zogadi
Sinaarsis daTqma baTilad gamocxaddeba samarTlianobis uzrunvel-
sayofad, magram pasuxismgeblobis kanoniT gansazRvruli wesi amoq-
meddeba da ver aRsruldeba mxareTa neba, romelic iTvaliswinebda
pasuxismgeblobis xelSekrulebiT dadgenili wesisTvis upiratesobis
miniWebas.
256
Sesabamisad, arakeTilsindisieri SeTanxmebis baTilobis Tun-
dac moqnili saxelSekrulebo principi ar SeiZleba iyos sakmarisi
saxelSekrulebo urTierTobebSi pasuxismgeblobis gansxvavebuli we-
sis gansazRvris Sesaxeb mxareTa saxelSekrulebo nebis realize-
bisTvis.
naSromSi gamokvleul iqna sakiTxi, mxareTa urTierTSeTanxme-
biT Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis kanoniT
dadgenili wesis gamoricxvisAdasaSvebobis Sesaxeb. ganxilul iqna,
Tu ramdenad amarTlebs nebis avtonomiis principi mxareTa uflebas,
Tavad gansazRvron da gamoricxon saxelSekrulebo pasuxismgeblo-
bis normatiuli wesi Secvlili garemoebebis aRmocenebis pirobebSi.
aRniSnulis pasuxad SesaZlebelia iTqvas, rom arakeTilsindi-
sieri SeTanxmebis baTilobis Tundac moqnili universaluri principi
ar SeiZleba iyos sakmarisi valdebulebiTsamarTlebriv urTierTo-
bebSi mxareTa saxelSekrulebo nebiT SeTanxmebuli pasuxismgeblobis
wesis amoqmedebisaTvis.
xsenebuli mosazrebis dasturia faqti, rom unificirebuli sa-
marTliT dauSveblad cxaddeba mxareTa urTierTSeTanxmebiT maTi
valdebulebis gamoricxva _ saxelSekrulebo molaparakebebi awarmo-
on keTilsindisierebisa da gulisxmierebis principTa Sesabamisad.
istoriulad Secvlili garemoebebis institutis samarTlebriv siv-
rceSi damkvidreba saxelSekrulebo samarTlianobisa da keTilsindi-
sierebis uzrunvelyofis principebiT iyo motivirebuli. Sesabamisad,
maTi imperatiuli moqmedeba zemoxsenebuli fundamenturi principebis
dacvisa da ganxorcielebis garantiebs qmnis. swored keTilsindisie-
rebis principis SezRudvis amkrZalavi imperatiuli normebis safuZ-
velze unda iqnes aRiarebuli dauSveblad Sesrulebis garTulebis
pirobebSi gamosayenebeli samarTlebrivi dacvis saSualebis – xel-
Sekrulebis adaptaciis moTxovnis uflebis _ SezRudva saxelSekru-
lebo SeTanxmebiT.
Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis norme-
bis ugulvebelyofis ufleba aniWebs mxareebs yovelgvari moulodne-
li saxelSekrulebo cvlilebisaTvis pasuxismgeblobis erT-erT mxa-
reze gadakisrebis SesaZleblobas. aRniSnuli ki ver ganxorcieldeba,
rameTu saxelSekrulebo pasuxismgeblobis gadanacvleba dasaSvebia
ara zogadad yovelgvari gauTvaliswineblobisaTvis, aramed mxolod
konkretuli garemoebis cvlilebis, misi gansazRvruli masStabisa da
moculobis SedegebisaTvis. Sesabamisad, aucilebelia Secvlili ga-
remoebebis problematikis momwesrigebeli debulebebi ssk-Si impera-
tiuli normebis saxiT ganmtkicdes an ganimartos.
saxelSekrulebo pasuxismgeblobis gansazRvrisaTvis mniSvne-
lovania xelSekrulebis sagnis SemTxveviTi daRupvisa da ganadgure-
bis riskis sakiTxi. aRniSnul SemTxvevaSi valdebulebis darRvevis
saxed fuZndeba Sesrulebis arabraleuli SeuZlebloba, romelic me-
257
oradi moTxovnis saxiT gamoricxavs damatebiTi Sesrulebis moTxov-
nas da aRmoacenebs xelSekrulebidan gasvlis uflebas. kreditoris
mimarT damdgari ziani ki ar daeqvemdebareba anazRaurebas, vinaidan
ar iarsebebs aRniSnuli moTxovnis ganxorcielebis aucilebeli wina-
pirobebi: mizezobrivi kavSiri movalis qmedebasa da zians Soris
(SemTxveviTobam ganapiroba nivTis daRupva) da movalis brali nivTis
ganadgurebis mimarT.
amrigad, Sesrulebis arabraleuli SeuZleblobisas movalis
sasargeblod gamoiricxeba rogorc Sesrulebis, ise zianis anazRau-
rebis moTxovna. Tanasworobis principebis TvalsazrisiT, gaumar-
Tleblad unda iqnes miCneuli Sesrulebis arabraleuli SeuZleblo-
bis riskis sruli moculobiT arabraleul kreditorze gadakisreba.
samarTlianobis principis TvalTaxedvidan gamarTlebuli iqne-
boda, Sesrulebis arabraleuli SeuZleblobis Sedegad warmoSobili
ziani sakanonmdeblo doneze Tanabrad ganawilebuliyo kreditorzec
da movalezec, rogorc xelSekrulebis or Tanabrad arabraleul
mxareze. amiT SesaZlebeli iqneboda garTulebuli samoqalaqo brun-
vis pirobebSi xelSekrulebis monawileebis Tanasworuflebianobisa
da ekvivalentobis principis uzrunvelyofa.
valdebulebis Sesrulebis garTulebis pirobebSi xelSekrule-
bis SewyvetasTan an mis mkacr aRsrulebasTan SedarebiT SeTanxmebis
pirobebis adaptacia Secvlili garemoebebisadmi upirveles samar-
Tlebrivi dacvis saSualebad unda iqnes aRiarebuli, rameTu igi em-
saxureba mxareTa ekonomikuri interesebisa da samomavlo urTierTo-
bebis SenarCunebas, rodesac saxelSekrulebo boWvis principis aR-
sruleba mxareTa gonivrul saxelSekrulebo interesebs ganuxorcie-
lebels xdis da misi dacva mxolod formalur moTxovnad rCeba.
samarTlebrivi dacvis sxva saSualebebTan mimarTebiT xelSeku-
lebis adaptaciis primatis gaTvaliswinebiT, ganamtkicebs kontinen-
turi da unificirebuli samarTlebrivi sistema Secvlili garemoebe-
bisadmi misadagebis mizniT mxareTa molaparakebis savaldebuloobis
danawess.
xelSekrulebis adaptacia, rogorc saxelSekrulebo interesis
realizebis meqanizmi, misi samomavlo Sesrulebis uzrunvelyofas
isaxavs miznad da ara sasamarTlos CareviT calsaxad xelSekrule-
bis Sewyvetas da uaryofiTi Sedegebis mxareebze gadanawilebas.
xelSekrulebis gadasinjva meoradi moTxovnis uflebebis samarTleb-
riv reJimSi transformaciis gareSe, pirveladi saxelSekrulebo val-
debulebis adaptirebuli, Secvlili pirobebiT Sesrulebas gulis-
xmobs, romelic Sesrulebaze orientirebuli kontinenturi samar-
Tlis sistemis fundamenturi Rirebulebaa.
Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis doq-
trina erovnul samarTlebriv sistemebSi keTilsindisierebis princi-
pis safuZvelze aRmocenda da misi damkvidreba samarTlianobis ar-
258
siT iyo motivirebuli. keTilsindisierebis princips ormagi dacvis
funqcia aqvs: erTi mxriv, is aRWuravs dazaralebul mxares xelSek-
rulebis adaptaciis moTxovniT da, meore mxriv, icavs kreditorsac:
SeTanxmebis modificirebis moTxovna, legitimuri ekonomikuri mize-
zisa da interesis gareSe, CaiTvleba keTilsindisierebis principis
darRvevad da ar SeiZleba xelSekrulebis adaptaciis winapiroba gax-
des.
Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis ufleba
farTod unda iqnes gamoyenebuli sasamarTlos mier, Tu mxareTa mo-
laparakeba adaptaciis mizniT uSedegod dasrulda. saxelSekrulebo
samarTlianobisa da wonasworobis aRdgenisaTvis mxareTa Tavdapirve-
li mizani unda ganimartos keTilsindisierebis principis WrilSi.
molaparakebis warmoeba xelSekrulebis adaptaciis mizniT,
valdebulebis Sesrulebis uzrunvelsayofad aucilebel mxareTa Ta-
naqmedebis, gulisxmierebis valdebulebis gamoxatulebad unda gani-
martos da misi Seusrulebloba, rogorc valdebulebis darRvevis
damoukidebeli saxe, samarTlebrivi, dacvis saSualebebis gamoyenebis
winapirobad unda iqnes Sefasebuli.
valdebulebis Sesrulebis garTuleba molaparakebis warmoebis
moTxovnis uflebas aniWebs mxares, igi kontrahentebis mimarT aRmoa-
cenebs molaparakebaSi CarTvis valdebulebas Secvlili garemoebebi-
sadmi xelSekrulebis misadagebis mizniT. aRniSnuli valdebulebis
Seusruleblobis SemTxvevaSi, xelSekrulebis misadagebas unda axor-
cielebdes damoukidebeli mesame piri mosamarTlis an arbitris sa-
xiT. molaparakebis warmoeba mxareTa kanoniT ganmtkicebuli valde-
buleba unda iyos, romlis darRveva aRmoacenebs sasamarTlosadmi
mimarTvis uflebas xelSekrulebis adaptaciis moTxovniT.
molaparakebis warmoebis valdebulebis sakanonmdeblo doneze
ganmtkicebiT, uzrunvelyofili iqneba mxareTa sasamarTlosadmi mi-
marTvis ufleba Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misada-
gebis moTxovniT. amasTan, igi mniSvnelovnad waaxalisebs davebis
mSvidobiani gadawyvetis formebis gamoyenebas, raTa mxareebma garTu-
lebuli saxelSekrulebo valdebuleba urTierTTanamSromlobiT
kvlav aqcion garkveuli gonivruli sargeblianobis wyarod. xelSek-
rulebis adaptacia mxareTa an sasamarTlos xelSi iqceva mxareTa
legitimuri saxelSekrulebo molodinebisa da interesebis aRsrule-
bis instrumentad.
ssk ar ganamticebs xelSekrulebis adaptaciis mizniT molapa-
rakebis savaldebuloobis princips. ssk-is 398-e I muxlis bolo wina-
dadebisa da III nawilis ganmartebis Tanaxmad, Tu mxare ar moiTxovs
Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebas, movale gan-
Tavisufldeba saxelSekrulebo boWvisgan da mieniWeba xelSekrule-
bidan gasvlis ufleba. dauSvebelia, arsebobdes molaparakebis war-
moebis valdebulebis ugulebelyofis ufleba. Sesabamisad, sakanon-
259
mdeblo debulebas: SesaZlebelia moTxovnil iqnes Secvlili garemo-
ebebisadmi xelSekrulebis misadageba unda mieniWos imperatiuli mni-
Svneloba da SesaZlebloba unda ganisazRvros valdebulebis saxiT.
arsi swored isaa, rom upirvelesad, savaldebulo wesiT unda gan-
xorcieldes Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis
mcdeloba mxareTa mier da mxolod aRniSnulis uSedegod dasrule-
bis Semdgom SesaZlebelia ganxorcieldes xelSekrulebis Sewyveta
misgan gasvlis uflebis gamoyenebiT.
Sesabamisad, ssk-is 398-e muxliT ganmtkicebuli norma SesaZle-
belia dazustdes Semdegi formulirebiT: Tu is garemoebebi, romle-
bic xelSekrulebis dadebis safuZveli gaxda, xelSekrulebis dade-
bis Semdeg aSkarad Seicvala da mxareebi ar dadebdnen am xelSekru-
lebas an dadebdnen sxva SinaarsiT, es cvlilebebi rom gaeTvaliswi-
nebinaT, aseve, Tu calkeul garemoebaTa da samarTlianobis princi-
pis gaTvaliswinebiT xelSekrulebis mxares ar SeiZleba moeTxovos
Seucvleli xelSekrulebis mkacrad dacva, maSin aRmocendeba Sec-
vlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis moTxovna.
sakanonmdeblo cvlilebas saWiroebs aseve, ssk-is 398-e III mux-
lis Semdegi norma: Tuki SeuZlebelia xelSekrulebis misadageba
Secvlili garemoebebisadmi, an meore mxare amas ar eTanxmeba, maSin
im mxares, romlis interesebic dairRva, SeuZlia uari Tqvas xelSek-
rulebaze.
aRniSnuli sakanonmdeblo debuleba ewinaaRmdegeba xelSekru-
lebis SewyvetasTan SedarebiT, misi adaptaciis primatisa da, Sec-
vlil garemoebebTan misadagebis mizniT, molaparakebis savaldebu-
loobis princips. aRniSnuli norma ugulebelyofs sasamarTlos
rols Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis pro-
cesSi, ramdenadac xelSekrulebidan dauyovneblivi gasvlis uflebas
ukavSirebs erT-erTi mxaris nebas, molaparakebis procesis gauvle-
lad da molaparakebis Semdgom etapad sasamarTlosadmi adaptaciis
moTxovnis uflebis wardgenas ar ganixilavs. ara da, Secvlili gare-
moebebisadmi xelSekrulebis misadagebis instituti precedentuli
samarTlis pirmSoa, romelic sasamarTlo wiaRSi aRmocenda da Sem-
dgom pova sakanonmdeblo reglamentacia.
kreditoris uari Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis mi-
sadagebaze ar unda iqnes mxedvelobaSi miRebuli, ramdenadac mas upi-
rispirdeba saxelSekrulebo wonasworobisa da ekonomikuri sargeb-
lianobis aRdgenis sakanonmdeblo mizani, aseve, movalis pativsadebi
interesi – Seimsubuqos Sesrulebis tvirTi.
xelSekrulebis adaptaciaze uari dasaSvebad SeiZleba iqnes gan-
xiluli mxolod pativsadebi safuZvlis arsebobisas, rodesac is ver
uzrunvelyofs xelSekrulebis ekonomiuri balansis aRdgenas. am Sem-
TxvevaSic xelSekrulebis adaptaciis SesaZleblobaze saboloo ga-
dawyvetilebis miReba unda miendos sasamarTlos da Secvlili
260
garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis SesaZleblobisa da
gonivrulobis Sefaseba unda ganisazRvros sasamarTlos eqskluziur
uflebamosilebad. molaparakebis gziT xelSekrulebis modificire-
bis pirobebze SeTanxmebis miuRwevlobis pirobebSi, xelSekrulebi-
dan gasvlis uflebis realizebamde xelSekrulebis adaptaciis moTx-
ovniT sasamarTlosadmi mimarTva, damatebiTi Sesrulebis msgavsad,
xelSekrulebidan gasvlis winapirobad unda iqnes dawesebuli.
zemoxsenebuli wesis samarTlianoba kidev erTxel dasturdeba
ekonomikuri SeuZleblobis arsebobisas: am SemTxvevaSi valdebuleba
marTalia, movalisaTvis ukiduresad mZimea Sesasruleblad, magram es
sirTule ar aris kreditoris Sesrulebis interesTan mniSvnelovnad
Seusabamo (araproporciuli). kreditoris Sesrulebis interessa da mo-
valis Sesrulebis sirTules Soris Seusabamoba ar arsebobs – ramde-
nadac rTulia valdebulebis Sesruleba movalisaTvis, imdenad mniSvne-
lovania amgvari Sesrulebis miReba kreditorisaTvis. am pirobebSi,
xelSekrulebis misadageba yovelTvis movalis, rogorc dazaralebuli
mxaris, interesebs exmianeba, romlisTvisac Tavdapirveli pirobebiT
Sesruleba mZime Sedegebs ukavSirdeba. kreditorisaTvis umjobesia
xelSekrulebis ucvleli pirobebiT Sesruleba, romelic mniSvnelov-
nad zrdis misTvis saxelSekrulebo interess, xelSekrulebis fassa da
sargeblianobas. Tumca, kreditorisaTvis Secvlili garemoebebisadmi
xelSekrulebis SesabamisobaSi moyvana ar iqneba mZime ekonomikuri Se-
degis momtani, ramdenadac misadagebis dros saxelSekrulebo pirobe-
bis modificirebisas sasamarTlo maqsimalurad xelmZRvanelobs ke-
Tilsindisierebisa (magaliTad, ssk-is me-8 III, 361-e II da 316-e II muxlebi)
da samarTlianobis (magaliTad, ssk-is 325-e muxli) principebiT.
molaparakebis warmoebis valdebulebis sakanonmdeblo regla-
mentaciasTan erTad, xelSekrulebis adaptaciisa da misi Sesrulebis
uzrunvelyofis saSualebad SesaZlebelia ganxilul iqnes aseve, sa-
xelSekrulebo daTqmebi molaparakebis warmoebis valdebulebis Se-
saxeb. aucilebelia, rom aRniSnuli daTqmebi iTvaliswinebdnen mola-
parakebis procesis warmoebis winapirobebs, principebs, damabrkole-
beli garemoebebis zogad daxasiaTebas, romlebic aRmoacenebs mola-
parakebis valdebulebas, davis ganmxilveli organos uflebamosile-
bas xelSekrulebis adaptaciaze,1167 mxareTa nebis avtonomiaSi misi
Carevis xarisxsa da xelSekrulebis modificirebis farglebs.
molaparakebis valdebulebis ganmamtkicebeli sakanonmdeblo
debulebiT saxelSekrulebo molaparakebis warmoebis valdebulebis
Sesruleba unda ganisazRvros mxarisaTvis kanonmdeblobiT dadgeni-
li meoradi moTxovnis uflebebis gamoyenebis winapirobad da aRniS-
1167Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and
Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010,
73.
261
nuli valdebulebis darRveva an arakeTilsindisieri Sesruleba un-
da arTmevdes mxares samarTlebrivi dacvis saSualebebisadmi mimar-
Tvis uflebas da qmnides amiT gamowveuli zianis anazRaurebis sa-
fuZvels. aRniSnuli valdebulebis SeusruleblobisaTvis zianis
anazRaurebis ganmtkiceba ssk-iT mxareTa mier molaparakebis keTil-
sindisierad warmoebis garantias Seqmnis.
xelSekrulebis misadagebis pirobebis Sesaxeb mxareTa SeuTan-
xmeblobis SemTxvevaSi, sasamarTlo iRebs ramdenime SesaZlo gadawy-
vetilebas: 1. akisrebs mxareebs molaparakebis gagrZelebis valdebu-
lebas Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis miz-
niT; 2. wyvets xelSekrulebas gansazRvrul drosa da gansazRvruli
pirobebiT; 3. axorcielebs Secvlili garemoebebisadmi SeTanxmebis
misadagebas saxelSekrulebo zianisa da sargeblis mxareebze samar-
Tliani gadanawilebis gziT; 4. ucvlelad tovebs saxelSekrulebo
pirobebs Tavdapirvelad SeTanxmebuli SinaarsiT.
xelSekrulebis adaptaciis funqciis realizeba ar gulisxmobs
mxareTa nebis avtonomiis SezRudvas, aramed mxareTa im nebisa da
miznis ganmartebis gziT dadgenis saSualebaa, romelic maT SesaZle-
belia hqonodaT Secvlili garemoebebis xelSekrulebis dadebis
etapze codnis pirobebSi. amasTan, aRniSnuli instrumenti sasamar-
Tlos xelSi mxareTa mZime ekonomikuri Sedegebisagan ganTavisufle-
bisa da saxelSekrulebo samarTlianobis miRwevis meqanizmad iqceva.
modificirebuli xelSekruleba Secvlili garemoebebis piro-
bebSic mxareTa interesebis amsaxveli da sargeblianobis momtani un-
da iyos. samarTlianobis, gonivrulobis, keTilsindisierebis, inte-
resTa Tanazomierebisa da ekonomikuri sargeblianobis principebi
xelSekrulebis adaptaciis umTavres safuZvlebad unda iqnes ganxi-
luli.
mniSvnelovania, rom saxelSekrulebo pirobebis modificireba
da araekvivalenturi urTierTsanacvlo Sesrulebis dabalanseba un-
da ganxorcieldes xelSekrulebis Tavdapirveli arsis daurRvevlad,
misi umTavresi samarTlebrivi konstituciis gardaqmnis gareSe.
xelSekrulebis Sewyveta sasamarTlos mier ukidures SemTxveva-
Si gamosayenebeli samarTlebrivi instrumentia, romelic amoqmeddeba
mxolod im etapze, rodesac xelSekrulebis adaptacia ver uzrunvel-
yofs mxareTa saukeTeso interesebis realizebas da amasTan, Sewyveta
zians ar ayenebs sajaro interesebs.
sasamarTlosadmi xelSekrulebis adaptaciis moTxovniT mimar-
Tvis upiratesoba imiTac vlindeba, rom Tu igi gaumarTleblad miiC-
nevs xelSekrulebis modificirebas, xelSekrulebis Sewyvetasac ki
gansxvavebuli samarTlebrivi SedegebiT ganaxorcielebs, vidre es
mxareTa mier xelSekrulebidan gasvlis SemTxvevaSi iqneboda SesaZ-
lebeli. kerZod, sasamarTlo aRWurvilia uflebamosilebiT gonivru-
lad da samarTlianad gadaanawilos valdebulebis Sesrulebis gar-
262
Tulebis uaryofiTi Sedegebi mxareebze samarTlianobisa da Tanaswo-
ruflebianobis maqsimaluri uzrunvelyofiT. aRniSnuli samarTlia-
nobis miRweva moxdeba maSin, rodesac gaizrdeba keTilsindisierebis
yovlismomcveli normatiuli principis, rogorc qmediTi, samarTleb-
rivi Sedegebis makoreqtirebeli meqanizmis, gamoyenebis masStabi sa-
marTlis Sefardebis procesSi.
valdebulebis Seusrulebloba samoqalaqo brunvis Tanamdevi
movlenaa. Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis an
misi Tavdapirveli pirobebiT aRsrulebis SeuZleblobis SemTxvevaSi,
pirveladi saxelSekrulebo valdebulebis darRvevis safuZvelze ur-
TierToba transformirdeba meoradi moTxovnis uflebebis samar-
Tlebriv reJimSi, romlis farglebSic kanonmdeblobiT ganmtkicebu-
li samarTlebrivi dacvis saSualebebis – meoradi moTxovnis ufle-
bebis realizebiT xorcieldeba darRveuli saxelSekrulebo intere-
sis kompensireba.
qarTul samarTlebriv sivrceSi ar arsebobs valdebulebis
darRvevis erTiani koncefcia. ssk ar iTvaliswinebs darRvevis cal-
keuli saxis srulyofil sakanonmdeblo mowesrigebas. magaliTad,
nakliani Sesrulebis, rogorc erT-erTi saxis valdebulebis darRve-
vis da masTan dakavSirebuli meoradi moTxovnis uflebebis maregu-
lirebeli danawesebi calkeuli tipis xelSekrulebebis (nasyidoba,
nardoba, qiravnoba da a.S.) momwesrigebel normebSia gabneuli da ar
aris valdebulebiTi samarTlis zogadi nawilis kuTvnileba. mova-
lis mier vadis gadacilebaa calke reglamentaciis sagani, xolo mis-
Tvis gankuTvnil TavSi Sesrulebis SeuZleblobas erTaderTi muxli
aqvs daTmobili, isic rogorc vadis gadacilebis gamomricxav garemo-
ebas. da bolos, gulisxmierebis valdebulebis darRvevis, rogorc Se-
usruleblobis erT-erTi damoukidebeli saxis, arseboba qarTul samo-
qalaqo samarTalSi pirdapir ar ikveTeba, aramed ssk-is normebis in-
terpretaciiT dgindeba.1168
Sesrulebis SeuZleblobis, rogorc valdebulebis damoukide-
beli saxis darRvevis, mowesrigebis TvalsazrisiT ssk-Si mniSvnelo-
vani vakuumia. kerZod, igi vadis gadacilebis muxlSia warmodgenili
da mas safuZvliani samarTlebrivi regulireba ar eTmoba. TviT ssk-
is 401-e muxlis saxelwodebac (valdebulebis Sesrulebis SeuZleb-
loba) vadis gadacilebis maregulirebeli normis SinaarsTan mniSvne-
lovnad Seusabamoa. amasTan, aRniSnuli sakanonmdeblo debulebiT
Sesrulebis SeuZleblobis mxolod erT-erTi saxe – arabraleuli
SeuZleblobaa mowesrigebuli, romelic ar aris am samarTlebrivi
koncefciis erTaderTi SemTxveva, radgan kontinenturi sistemis qvey-
nebSi arsebobs movalis an kreditoris braliT ganpirobebuli Ses-
rulebis SeuZleblobis saxec.
265
dis gadacilebis faqtis mimarT,1169 magram am mocemulobiT mainc ar
warmoiSoba arabraleuli vadis gadacileba, aramed _ Sesrulebis Se-
uZlebloba, rogorc valdebulebis darRvevis sxva damoukidebeli
saxe da pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis safuZvlad swored
Sesrulebis arabraleuli, samarTlebrivi SeuZleblobis gamoyeneba
moxdeba. pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebisTvis keTilsindisiere-
basa da samarTlianobaze damyarebuli doqtrinis amoqmedeba gaumar-
Tlebelia vadis gadamcilebeli braleuli mxaris sasargeblod.
sadisertacio naSromis farglebSi ganxorcielebuli kvleva
unificirebuli, angloamerikuli da kontinenturi samarTlis qar-
Tul samarTalTan urTierTkavSirSi Seswavlas daefuZna. aRniSnulis
fonze mniSvnelovani iyo, erTdroulad msgavsi da konceftualuri
TvalsazrisiT, xSirad winaaRmdegobrivi regulirebis sistemuri ana-
lizi. miRweuli kvlevis Sedegebi SesaZlebelia Teoriuli wyaro
gaxdes nacionaluri kanonmdeblobis daxvewis, Sidasaxelmwifoebrivi
samarTlis srulyofili da samoqalaqo brunvis moTxovnebze swra-
fad reagirebadi fundamenturi institutebis Camoyalibebis, evropu-
li samarTlebrivi sivrcisaTvis damaxasiaTebeli principebisa da Ri-
rebulebaTa sistemis amsaxveli samarTlebrivi bazis formirebisTvis.
qarTul enaze:
gogiaSvili g.,
Clausula Rebus Sic Stantibus, dinamika da statika
samarTalSi, Jurn. ,,qarTuli samarTlis mimoxilva~, 9/2006-1/2.
267
zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recefcia saqarTveloSi,
saqarTvelos mecnierebaTa akademiis TinaTin wereTlis saxelobis
saxelmwifosa da samarTlis instituti, kerZo samarTlis instituti,
Tb., 2005.
ioseliani a.,
keTilsindisierebis principi saxelSekrulebo sa-
marTalSi, (SedarebiTsamarTlebrivi gamokvleva), Jurn. ,,qarTuli sa-
marTlis mimoxilva~, specialuri gamocema, 2007.
268
naWyebia a., samoqalaqosamarTlebrivi normebis ganmartebebi uzenaesi
sasamaTlos praqtikaSi (2000- 2013), GIZ, 2014.
CitaSvili n.,
Secvlili garemoebebiT warmoSobili Sesrulebis
garTuleba da SeuZlebloba, ,,samarTlis Jurnali~, #2, 2011
Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j., saqar-
Tvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, valdebulebiTi
samarTali, zogadi nawili, Tb., 2001.
Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j.,
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni IV, t. II, Tb., 2001.
juReli g. (red.), ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g.,
cercvaZe l., janaSia l., cercvaZe g., saxelSekrulebo samarTali, Tb.,
2014.
ucxour enebze:
Anson W., Anson's Law of Contract, 27th ed., Oxford: Oxford University Press, 1998.
Backhaus R., The Limits of the Duty to Perform in the Principles of European Contract
Law, EJCL, Vol. 8.1, 2004.
270
Bar Ch., Clive E., Schulte-Nölke H., Beale H., Herre J., Huet J., Storme M., Swann S.,
Varul P., Vaneziano A., Zoll F. (eds.), Principles, Definitions and Model Rules of European
Private Law, Draft Common Frame of Reference, Study Group on a European Civil Code
and Research Group on EC Private Law (Acquis Group), Sellier, European Law Publishers
GmbH, Munich, 2009.
Baranauskas E., Zapolskis P., The Effect of Change in Circumstances on the Performance
of Contract, Mykolas Romeris University, 4 (118), 2009.
Barnett R.E., Some Problems with Contract as Promise, Cornell L. Rev., Vol. 77, 1992.
Barry N., Force Majeure and Frustration, Am. J. Comp. L., Vol. 27, 1979.
Basedow J., Towards a Universal Doctrine of Breach of Contract: The Impact of the CISG,
Int'l Rev. L. & Econ., Vol. 25, 2005.
Beale H., Hartkamp A. (eds.), Cases, Materials and Text on Contract Law, Oregon, Hart
Publishing Oxford and Portland, 2002.
Beatson J., Friedman D. (eds.), Good Faith and Fault in Contract Law, Oxford University
Press, 1995.
Berger K.P., International Arbitral Practice and the UNIDROIT Principles of International
Commercial Contracts, Am. J. Comp. L., Vol. 46, 1998.
Berger K.P., Renegotiation and Adaptation of International Investment Contracts: The Role
of Contract Drafters and Arbitrators, Vand. J. Transnat'l L., Vol. 36, 2003.
Bergsten E.E., Miller A. J., The Remedy of Reduction of Price, Am. J. of Comp. L., Vol.
27, 1979, 255-277, reprinted in CISG W3 database, Pace Int'l L. Rev., 15 January, 1998.
Bianca C.M., Bonell M. J., Commentary on the International Sales Law – The 1980 Vienna
Sales Convention, Milan, 1987.
Blum B.A., Chemerinsky E., Epstein R., Gilson R.F., Krier J.E., Neumann R. K., Syverud
K.D., Warren E., Farndsworth E.A., Hazard G.S., Wolfman B. (eds.), Contracts, Examples
and Explanations, 3rd ed., Aspen Publishers, New York, 2004.
Bonell M.J., The CISG, European Contract Law and the Development of a World Contract
Law, Am. J. Comp. L., Vol. 56, Issue 1, 2008.
271
Bonell M.J., The Unidroit Principles and Transnational Law, Unif. L. Rev., Vol. 5, 2000.
Bonell M.J., The UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts and CISG –
Alternatives or Complementary Instruments? Unif. L. Rev., Vol. 36, 1996.
Bridgeman C., Reconciling Strict Liability with Corrective Justice in Contract Law,
Fordham L. Rev., Vol. 75, 2007.
Brownlie I., Principles of Public International Law, 2nd ed., Oxford, 1973.
Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption
for Non-performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The
Netherlands, 2009.
Bund J.M., Force Majeure Clauses: Drafting Advice for the CISG Practitioner, J.L. &
Com., Vol. 17, 1998.
Burton S.J., Contract Law: Selected Source Materials, Restatement of Law, West
Publishing Co., St. Paul, Minn., 1995.
Busch D., Hondius E., Kooten H. V., Schelhaas H. N., Schrama W. (eds.), The Principles of
European Contract Law and Dutch Law: A Commentary, Kluwer Law International, Ars
Aequi Libri, Nijmegen, 2002.
Busch D., Hondius E., The Principles of European Contract Law and Dutch Law: A
Commentary (Perspectives on Company Law S.), Kluwer Law International; 1st ed., August
27, 2002.
272
Buxbaum R.M., Modification and Adaptation of Contracts: American Legal Developments,
Kluwer , 1985.
Carlsen A., Can the Hardship Provisions in the UNIDROIT Principles be Applied When
the CISG is the Governing Law? Copenhagen, Denmark, Pace Essay Submission, 1998.
Chechelashvili Z., Introduction to the Georgian Business Law, Textbook, GIZ, Tb., 2013.
Chen-Wishart M., Contract Law, 2nd ed., Oxford University Press, 2008.
Cohen N., McKendrick E.(eds.), Comparative Remedies for Breach of Contract, Hart
Publishing, Portland, Oregon, 2005
Collins H., The Law of Contract, Cambridge University Press, New York, 2003.
Corbin A.L., Corbin on Contracts, West Pub. Co., 1952, Chicago, 1091-1099.
Dessemontet F., Use of the UNIDROIT Principles to Interpret and Supplement Domestic
Law, 2002.
DiMatteo L.A., Dhooge L .J., Greene S., Maurer V. G., Pagnattaro M. A., International
Sales Law, A Critical Analysis of CISG Jurisprudence, Cambridge University Press,
Cambridge, 2005.
DiMatteo L.A., The Law of International Contracting, Kluwer Law International, The
Hague, London, Boston, 2000
DiPalma M., Nachfrist under National Law, the CISG, and the UNIDROIT and European
Principles: A Comparison, International Contract Adviser (Kluwer), Vol. 5, No. 1, 1999.
273
Doudko A.G., Summary of the Seminar on “Force Majeure and Hardship” organized by the
ICC, Unif. L. Rev., Vol. 6, 2001.
Draetta U., Force Majeure Clauses in International Trade Practice, Bus. L. J., Vol. 5, 1996.
Draetta U., Hardship and Force Majeure Clauses in International Contracts, RDAI/IBLJ,
No. 3/4, 2002.
Draetta U., Lake R.B., Nanda V.P., Breach and Adaptation on International Contracts, An
Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992.
Ebke W. F., Steinhauter B. M., The Doctrine of Good Faith in German Contract Law, in
Eisenberg M. A., Impossibility, Impracticability and Frustration, J. Legal Analysis, Vol. 1,
No. 1, 2009.
Eiselen S., Ferrari F., Flechtner H. M., Garro A., Ulrich M., Viscasillas P. P., Rogers V.,
Sono H., Witz C., Voleger A. K. (ed. in chief), J.L. & Com., UNCITRAL Digest of Case
Law on the United National Convention on Contracts for the International Sale of Goods,
Special Issue, University of Pittsburch, Vol. 30, 2012.
Enderlein F., Maskow D., International Sales Law, United Nations Convention on
Contracts for the International Sale of Goods: Convention on the Limitation Period in the
International Sale of Goods: Commentary, Oceana Publications, 1992.
Farnsworth E.A., Comparative Contract Law, Part III, United States by Oxford University
Press Inc., New York, 2006.
Farnsworth E. A., Farnsworth on Contracts, 3rd ed., Vol. 2, Aspen Publishers, 2004.
274
Frey M. A., Frey Ph. H., An Introduction to the Law of Contracts, 4th ed., Delmar Cengage
Learning, 2007.
Faruque A., Possible Role of the Arbitration in the Adaptation of Petroleum Contracts by
Third Parties, Asian Int'l Arb. J., Vol. 2, 2006.
Ferrari F.(ed.), The CISG and Its Impact on National Legal Systems, Sellier, European
Law Pulishers, Munich, 2008.
Flambouras D., Comparative Remarks on CISG Article 79 & PECL Articles 6:111, 8:108,
Pace Law School Institute of International Commercial Law, 2002.
Flambouras D. P., The Doctrines of Impossibility of Performance and Clausula Rebus Sic
Stantibus in the 1980 Vienna Convention on Contracts for the International Sale of Goods
and the Principles of European Contract Law: A Comparative Analysis, Pace Int'l L. Rev.,
Vol. 13, 2001.
Flechtner H., Article 79 of the United Nations Convention on Contracts for the
International Sale of Goods (CISG) as Rorschach Test: The Homeward Trend and
Exemption for Delivering Non-Conforming Goods, Pace Int'l L. Rev., Vol. 19, 2007/1.
Flechtner M.H., Issues Relating to Exemption (“Force Majeure”) Under Article 79 of the
United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (“CISG”),
Legal Studies Research Paper Series, Pittsburgh, Pennsylvania, 2008.
275
Frick J.G., Arbitration and Complex International Contracts, Kluwer Law International,
Schulthess, 2001.
Friedmann D., Performance Interest in Contract Damages, Law Quart. Rev., Vol.111,
1995.
Fucci R.F., Hardship and Changed Circumstances as Grounds for Adjustment or Non-
Performance of Contracts, Practical Considerations in International Infrastructure
Investment and Finance, Thelen Reid & Priest LLP, American Bar Association Section of
International Law, 2006
Gabriel H.D., Contract for the Sale of Goods, A Comparison of Domestic and International
Law, Oceana Publications, Inc, Dobbs, Ferry, New York, 2004
Garro M.A., Gap-Filling Role of the UNIDROIT Principles in International Sales Law:
Some Comments on the Interplay between the Principles and the CISG, Tul. L. Rev., Vol.
69, 1995, 1149.
Garro A.M., Columbia University School of Law, Adopted by the CISG-AC at its 11th
meeting in Wuhan, People's Republic of China, New York, N.Y., USA, 2007.
276
Gillette C.P., Commercial Rationality and the Duty to Adjust Long-Term Contracts, Minn.
L. Rev., Vol. 69, 1984-1985
Goldberg V.P., After Frustration: Three Cheers for Chandler v. Webster, Wash. & Lee L.
Rev., Vol. 68, Issue 3., 2011
Goldberg V.P., Excuse Doctrine: The Eisenberg Uncertainty Principle, J. Legal Analysis,
Vol. 2, No. 1, 2010.
Goldman B., The Applicable Law: General Principles of Law - the Lex Mercatoria: Lew
ed., Contemporary Problems in International Arbitration, London, 1986.
Goldman A.J., Sigismond W.D., Business Law and Practices, 8th ed., South-Western
College/West, 2010
Gordley J., Impossibility and Changed and Unforeseen Circumstances, Am. J. Comp. L.,
Vol. 52, 2004,
Gordley J., Foundations of Private Law: Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment,
Oxford University Press, New York, 2006
Graffi L., Case Law on the Concept of “Fundamental Breach” in the Vienna Sales
Convention, Int'l Bus LJ, No. 3, 2003.
277
Halpern S.W., Application of the Doctrine of Commercial Impracticability: Searching for
“The Wisdom of Solomon”, U.Pa.L. Rev., Vol. 135, No.5, 1987.
Hartkamp A.S., Hesselink M., Hondius E. H., Mak Ch., du Perron C. E. (eds.), Towards a
European Civil Code, 4th Revised and Expanded ed., Kluwer Law International, US, 2011.
Hartkamp A.S., Hesselink M., Hondius E.H., du Perron E., Joustra C., Veldman M.(eds.),
Towards a European Civil Code, 3rd ed., Kluwer Law International, 2004.
Henseler P., Henseler & Partners Dusseldorf, Germany, The Application in the contracting
states of the United Nations Convention on Contracts for International Sale of Goods
(CISG), 2007.
Hesselink M.W., CFR & Social Justice: A Short Study for the European Parliament on the
Values Underlying the Draft Common Frame of Reference for European Private Law -
What Roles for Fairness and Social Justice?, Centre for the Study of European Contract
Law Working Paper Series No. 2008/08, Munich: Sellier, 2008.
Hillman R.A., Principles of Contract Law, 2nd ed., The Concise Hornbook Series, West, US,
2009.
Holtfrerich C.L., The German Inflation, 1914-1923, Berlin: Gruyter W. D., 1986
Honnold O.J., Impediments Excusing Party From Damages ("Force Majeure"), Uniform
Law for International Sales under the 1980 United Nations Convention, Kluwer Law
International, The Hague, 3rd ed., 1999.
Honnold J.O., Flechtner H. M. (ed.), Uniform Law for International Sales under the 1980
United Nations Convention, 4th ed., Wolters Kluwer Law and Business, Austin, Boston,
Chicago, New York, The Nertherlands, 2009.
278
Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in InterNational Trade and
Finance, Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985.
Horn N., Changes in Circumstances and the Revision of Contracts in Some European Laws
and International Law, in: Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in
International Trade and Finance, Antwerp, Boston, London, Frankfurt a.M. 1985.
Horn N., Kötz H., Leser H. G., German Private and Commercial Law: An Introduction,
Oxford, Oxford University Press, 1982.
Houh E., The Doctrine of Good Faith in Contract Law: A (Nearly) Empty Vessel? Utah L.
Rev., Vol. 2005, U of Cincinnati Public Law Research Paper, No. 04-12, 2005.
Houtte H.V., Changed Circumstances and Pacta Sunt Servanda: Gaillard (ed.),
Transnational Rules in International Commercial Arbitration (ICC Publ. Nr. 480, 4), Paris,
1993.
Huber P., Mullis A., The CISG A New Textbook for Students and Practitioners, Selliers,
European Law Publishers, Germany, 2007.
Hyland R., Pacta Sunt Servanda, A Meditation, Va. J. Int'l L., Vol. 34, 1994
Jacobs D.L., Legal Realism or Legal Fiction? Impracticability Under the Restatement
(second) of Contracts, New York, Com. L.J., Vol. 87, 1982.
Jansen N., The Making of Legal Authority, Non-legislative Codifications in Historical and
Comparative Perspective, Oxford University Press, New York, 2010.
Jones R., Moens G., International Trade Business Law Review, Vol. 10, 2006.
279
Karampatsos A., Supervening Hardship as Subdivision of the General Frustration Rule: A
Comparative Analysis with Reference to Anglo-American, German, French and Greek
Law, Eur. Rev. Private L., Kluwer Law International, The Netherlands, Vol. 13, No. 2,
2005.
Kazimierska A., The Remedy of Avoidance under the Vienna Convention on the
International Sale of Goods, Pace Int'l L. Rev. of the Convention on Contracts for the
International Sale of Goods, Kluwer, 1999-2000.
Kessedjian C., Competing Approaches to Force Majeure and Hardship, Int'l Rev. L. &
Econ, Vol. 25, 2005.
Kim N., Mistakes, Changed Circumstances and Intent, U. Kan. L. Rev., Vol. 56, 2007-2008
Kofod R., Hardship in International Sales CISG and the UNIDROIT Principles, University
of Copenhagen-Faculty of Law, Pace Law School Institute of International Commercial
Law, 2011.
Kovač M., Comparative Contract Law and Economics (New Horizons in Law and
Economics Series), Edward Elgar Pub., August 30, 2011.
Kronke H., The UN Sales Convention, the UNIDROIT Contract Principles and the Way
Beyond, J.L. & Com., Vol. 25:451, 2005-06.
280
Kull A., Mistake, Frustration, and the Windfall Principle of Contract Remedies, Hastings
L.J., Vol. 43, 1991-1992.
Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, Part I and II, Kluwer Law
International, The Hague/London/Boston, 2000.
Lando O., Salient Features of the Principles of European Contract Law: A Comparison with
the UCC, Pace Int'l L. Rev., Vol. 13, Issue 2, 2001.
Lando O., Vision of a Future World Contract Law: Impact of European and UNIDROIT
Contract Principles, Thomson/West, UCCLJ, Vol. 37, Issue 2, 2004.
Laursen K., Pederson J., The German Inflation 1918-1923, Amsterdam, North Holland
Pub. Co., 1964.
Lee W., Exemptions of Contract Liability Under the 1980 United Nations Convention,
Dick. J. Int'l. L., 1990.
Lindström N., Changed Circumstances and Hardship in the International Sale of Goods,
NJCL, 2006/1; Litvinoff S., Force Majeure, Failure of Cause and Theorie De L'imprevision:
Louisiana Law and Beyond, La. L. Rev., Vol. 46, No. 1, 1985,
Liu Ch., Changed Contract Circumstances, 2nd ed., Pace Law School Institute of
International Commercial Law, 2005.
Liu Ch., Force Majeure Perspectives from the CISG, UNIDROIT Principles, PECL and
Case Law, 2nd ed., Case annotated update, Pace Law School Institute of International
Commercial Law, 2005.
Liu Ch., Newman M. S.(ed.), Remedies in International Sales, Perspectives from SISG,
UNIDROIT Principles and PECL, JurisNet, LLC, Huntington, New York, 2007.
Liu Ch., Remedies for Non-performance: Perspectives from CISG, UNIDROIT Principles
& PECL, 2003.
281
Lookofsky J., Impediments and Hardship in International Sales: A Commentary on
Catherine Kessedjian's "Competing Approaches to Force Majeure and Hardship, Int'l Rev.
L. & Econ., Vol. 25, 2005.
Lookofsky J., The 1980 United Nations Convention on Contracts for the International Sale
of Goods, Herbots J.(ed.)/Blanpain R. (General ed.), International Encyclopedia of Laws -
Contracts, Suppl. 29, 2000.
Lookofsky J. L., Understanding the CISG: A Compact Guide to the 1980 United Nations
Convention on Contracts for the International Sale of Goods, 3rd ed., Publishing
Copenhagen, Wolters Kluwer Law and Business, Austin, Boston, Chicago, New York, The
Netherlands, 2008.
Lorenz A., Fundamental Breach under the CISG, Pace Int'l L. Rev., 1998.
Löwisch M., New Law of Obligations in Germany, Ritsumeikan L. Rev., No. 20, 2003.
Macneil I.R., The New Social Contract: An Inquiry into Modern Contractual Relations,
Yale University Press New Haven, CT., 1980.
Maggi M., Review of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods
(CISG), 2002-2003, Kluwer Law International, Netherlands, 2004.
Magnus U., Force Majeure and the CISG, In The International Sale of Goods Revisited,
Sarcevic, Volken (eds.), The Hague, 2001.
Markesinis S.B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract – A Comparative
Treatise, 2nd ed., Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006.
Maskow D., Hardship and Force Majeure, Am. J. Comp. L., Vol. 40, 1992
McKendrick E., Chitty on Contracts, The Law of Contracts, Vol. 1, General Principles,
Chapter 24, Discharge by Frustration, London, 1999.
McKendrick E., The Creation of a European Law of Contracts – The Role of Standard
Form Contracts and Principles of Interpretation, Kluwer-Deventer, 2004.
Mekki M., Pelese M. K., Hardship and Modification (or ‘Revision’) of the Contract, January
26, 2010.
Mizrachi K., Force Majeure in Project Finance: A Comparative and Practical Analysis of
Risk Allocation, J. Struct. Finan., Vol. 12, No. 2, 2006.
Mustill M.J. (Lord Justice), The New Lex Mercatoria: The First Twenty-five Years, In
Liber amicorum for Lord Wilberforce, 149 (M. Bos. & I. Brownlie eds, 1987), reprinted in
Arb. Int. 4, 1988.
Musy A.M., The Good Faith Principle in Contract Law and the Pre-contractual Duty to
Disclose: Comparative Analysis of New Differences in Legal Cultures, 2000.
Nachatar J.S., Hussin A.A., Omran A., Frustration of Contract in the Malaysian
Construction Contract management, IJE, Tome 9, fascicule 3, Hunedoara, Romania, 2011.
Nancy K.S., Reasonable Expectations in Socio-cultural Context, Wake Forest L. Rev., Vol.
45, 2010.
Nicholas B., The French Law of Contract, 2nd ed., OUP Oxford, 1992.
Nicolas B., The Vienna Convention on International Sales Law, L Quart. Rev., 105, 1989.
Nottage L., Changing Contract Lenses: Unexpected Supervening Events in English, New
Zealand, U.S., Japanese and International Sales Law and Practice, 2008.
283
Oliveira N. M. P., The German Act to Modernize the Law of Obligations as a Model for the
Europeanization of Contract Law? The New Rules Regarding Impossibility of Performance
from the Perspective of a Portuguese Lawyer, EJCL, Vol. 11.4, December 2007.
Osadare B., Force Majeure and the Performance Excuse: A Review of the English Doctrine
of Frustration and Article 2-615 of the Uniform Commercial Code, 2010.
Perillo J.M., Force Majeure and Hardship under the UNIDROIT Principles of International
Commercial Contracts, Contratación internacional. Comentarios a los Principios sobre los
Contratos Comerciales Internacionales del Unidroit, Universidad Nacional Autónoma de
México - Universidad Panamericana, 1998.
Perillo J.M., Hardship and Its Impact on Contractual Obligations: A Comparative Analysis,
Roma, 1996.
Pichonnaz P.A., From Clausula Rebus Sic Stantibus to Hardship: Aspects of the Evolution
of the Judge's Role, Am. J. Legal Hist., Vol. 17, Issue 1, 2011.
Piliounis P.A., The Remedies of Specific Performance, Price Reduction and Additional
Time (Nachfrist) under the CISG: Are These Worthwhile Changes or Additions to English
Sales Law? Pace Int'l L. Rev., Vol. 12, 2000.
Pizer L.K., Smith M. R. (eds in Chief), Southerington T., Review of the Convention on
Contracts for the International Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law
International, The Hague, London, New York, 2004.
Poole J., Casebook on Contract Law, 9th ed., Online Resource Centre, Oxford University
Press, Oxford, 2008.
Posner R., Economic Analysis of Law, §4.9, 7th ed., New York, 2007.
Posner R.A., Rosenfield A.M., Impossibility and Related Doctrines in Contract Law: An
Economic Analysis, J. Legal Stud., Vol. 6, 1977.
284
Posner R.A., Sykes A. O., Efficient Breach of International Law: Optimal Remedies,
“Legalized Noncompliance” and Related Issues, Mich. L. Rev., Vol. 110, No. 2, 2011
Reimann M., The Good, the Bad, and the Ugly: The Reform of the German Law of
Obligations, Tul. L. Rev., Vol. 83, 2009.
Reimann M., Zimmermann R., The Oxford Handbook of Comparative Law, Oxford
University Press, USA, 2008.
Riesenfeld S., The Impact of German Legal Ideas and Institutions on Legal Thought and
Institutions in the United States in the Reception of Continental Ideas in the Common Law
World, Reimann M.(ed.), 1993, 1820-1920.
Rimke J., Force Majeure and Hardship: Application in International Trade Practice with
Specific Regard to the CISG and the UNIDROIT Principles of International Commercial
Contracts, Pace Review of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods,
Kluwer, 1999-2000.
Ringer F. K., The German Inflation of 1923, Oxford University Press, New York, 1969.
Rohwer C.D., Skrocki A.M., Contracts in a Nutshell, 7th ed., West Nutshell Series, USA,
2010.
Rowan S., Remedies for Breach of Contract (A Comparative Analysis of the Protection of
Performance), Oxford University Press, New York, 2012.
285
Säcker F.J., The Transition from German to European Civil law – Effective Competition,
Fairness and Reasonableness and Consumer Protection as New Principles of a Modern
Social Civil Law in Europe, 2009.
Salacuse J.W., Direct Foreign Investment and the Law in Developing Countries, Foreign.
Invest. L. J. ICSID Review, Vol. 15, Issue 2, 2000.
Schlechtriem P., Butler P., UN Law on International Sales, The UN Convention on the
International Sale of Goods, Springer, Verlag Berlin Heidelberg, 2009.
Schlechtriem P., The German Act to Modernize the Law of Obligations in the Context of
Common Principles and Structures of the Law of Obligations in Europe, Oxford U
Comparative L Forum, Vol. 2, 2002.
Schlechtriem P., Uniform Sales Law, The UN Convention on Contracts for the
International Sale of Goods, Manzsche Verlagsund niversitätsbuchhandlung, Vienna, 1986
Schlechtriem P., Basic Structures and General Concepts of the CISG as Models for a
Harmonisation of the Law of Obligations, Juridica X/2005.
Schwartz A. A., A ,,Standard Clause Analysis” of the Frustration Doctrine and the material
Adverse Change Clause, UCLA L. Rev., Vol. 57, 2009-2010.
286
Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts, VUWLR, Vol.
39, 2008.
Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University
Press, New York, 2012.
Schwenzer I., Hachem P., The CISG - Successes and Pitfalls, Am. J. Comp. L., Vol. 57,
2009.
Scott R. E., In (Partial) Defense of Strict Liability in Contract, Columbia Law and
Economics Working Paper No. 341, Mich. L. Rev., Vol. 107, 2009.
Scott R.E., The Death of Contract Law, U. Toronto L. J., Vol. 54, 2004.
Sharp M. P., Pacta Sunt Servanda, Colum. L. Rev., Vol. 41, 1941.
Silveira M., Termination of Contract under the Principles of European Contract Law - A
Comparative Study, Pace Law School Institute of International Commercial Law, 2006.
Sivigila P., Contracts and Negotiating for the Business Person (You and Your Lawyer),
Carolina Academic Press, United States of America, 2007.
Smith S. A., Contract Theory, McGill University, Oxford University Press, 2007.
Smythe D. J., Bounded Rationality, the Doctrine of Impracticability, and the Governance of
Relational Contracts, S. Cal. Interdisc. L.J., Vol. 13, No. 2, 2003-2004.
287
Southerington T., Impossibility of Performance and Other Excuses in International Trade,
Publication of the Faculty of Law of the University of Turku, Private Law Publication
Series B:55, Turku, 2001.
Speidel R.E., Contracts in Crises, Excuse Doctrine and Retrospective Government Acts,
Carolina Academic Press, Durham, North Carolina, 2007.
Speidel R. E., Court-Imposed Price Adjustments Under Long-Term Supply Contracts, N/W
Univ. L. Rev., Vol. 76, 1981.
Speidel R. E., On Change and the Law of Contracts: A Tribute to Joe Perillo, Fordham L.
Rev., Vol. 71, 2002-2003.
Spivack C., Of Shrinking Sweat suits and Poison Vine Wax: A Comparison of Basis for
Excuse under U.C.C. §2-615 and CISG Article 79, Pa. J. Int'l Econ. L., Vol. 27, 2006.
Stone B., Adams K. D., Uniform Commercial Code in a Nutshell, 7th ed., Thomson-West,
2008.
Strohbach H., Force Majeure and Hardship Clauses in International Commercial Contracts
and Arbitration: The East German Approach’, 1 JIA 39, 1984.
Surhone L. M., Timpledon M. T., Marseken S. F., Pacta Sunt Servanda: Brocard, Civil Law,
Contract, Clause, Law, Good Faith, Peremptory Norm, Clausula Rebus Sic Stantibus,
Betascript Publishers, 2010.
Tallon D., Bianca C. M., Bonell M.J. (eds.), Exemptions, Commentary on the International
Sales Law, The 1980 Vienna Sales Convention, Art. 79, Milan, 1987.
Trakman L.E., Declaring Force Majeure: Veracity or Sham? Un. of New South Wales,
2007.
288
Trakman L.E., Winner Take Some: Loss Sharing and Commercial Impracticability, Minn.
L. Rev., Vol. 69, 1984.
Treitel G. H., Frustration and Force Majeure, 2nd ed., London, 2004.
Treitel G. H., The Law of Contract, 9th ed., Sweet and Maxwell, London, 1995.
Uribe M., The Effect of a Change Circumstances on the Binding Force of the Contracts,
Comparative Perspectives, Intersentia, 2011.
Vogenauer S., Weatherill S. (eds.), Zimmermann R., Contract Law Reform: The German
Experience, Hart Publishing, Oxford, 2006.
Weiskopf N.R., Frustration of Contractual Purpose - Doctrine or Myth? St. John's L. Rev.,
Vol. 70, Issue 2, Number 2, 1996.
Werner M., Force Majeure and Hardship Clauses in International Commercial Contracts in
View of the Practices of the ICC Court of Arbitration, 1 J.Int'l Arb., 1984.
Williston S., Lord R. A., A Treatise on the Law of Contracts. Thomson/West: Rochester,
New York, §77:10, 1990.
Will M. R., Twenty Years of International Sales Law under the CISG (The UN Convention
on Contracts for the International Sale of Goods, International Bibliography and Case Law
Digest, 1980-2000, Kluwer Law International, The Hague, London, Boston, 2000.
289
Wright C., Force Majeure Clauses and the Insurability of Force Majeure Risks, Constr.
Law, Vol. 23, 2003.
Yorio E., Thel S., Contract Enforcement, 2nd ed., Wolters Kluwer Law and Business, Aspen
Publishers, US, 2011.
Zeller B., CISG and Unification of International Trade Law, Routledge-Cavendish, Taylor
and Francis Group, 2007.
Zharsky A.V., Correlation of the Legal Defence Remedies for the Breach of International
Sales Contract, 10 Law and Democracy: Collected Scientific Articles, 1999.
Zimmermann R., Breach of Contract and Remedies Under the New German Law of
Obligations, Saggi, Conferenze e Seminari 48, Roma, 2002.
Zimmermann R., Roman Law, Contemporary Law, European Law, The Civilian Tradition
Today, Oxford University Press, 2001.
Zimmermann R., The Law of Obligations, Roman Foundations of the Civilian Tradition,
Oxford University Press, 1996.
Zimmerman R., The New German Law of Obligations: Historical and Comparative
Perspectives, Oxford University Press, 2005.
Zimmermann R., Whittaker S. (eds.), Good Faith in European Contract Law, Cambridge
University Press, Cambridge, 2000.
Zweigert K., Kötz H., An Introduction to Comparative Law, 3rd ed., Translated from the
German by Weir T., Oxford, 1998.
290
saqarTvelos sasamarTlos gadawyvetilebebi:
291
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da gakot-
rebis saqmeTa palatis 2011 wlis 1 agvistos gadawyvetileba saqmeze:
№ as-931-969-2011.
292
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010
wlis 6 ivlisis gadawyvetileba saqmeze: #as-7-6-2010.
293
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da gakot-
rebis saqmeTa palatis 2006 wlis 23 oqtombris gadawyvetileba
saqmeze: № as-217-636-06.
Aluminum Co. of American vs. Essex Group, Inc., 449 F. Supp.53 (W.D. Pa.1980).
Anaconda-Iran, Inc. v. The Government of the Islamic Republic of Iran, et al., Award No.
ITL 65-167-3 of 10.12.1986 at 41-43, 13 Iran-U.S. C.T.R. 199, 211-12, Y.B. Com. Arb.
1988, 319.
Arbitral Award ICC (December 2001) International Court of Arbitration (No. 9994),
Centro de Arbitraje de México (CAM), 30.11.2006.
Award in ICC Case No. 8486. Original Document in German. J.D.I., 1998, 1047-1049,
(English Translation: Y. B. Com. Arb. 1999, 162-173, UNILEX.
Calvin V. Koltermann Inc. v. Underream Piling Co, 563 S.W.2d 950, 1979.
Davis Contractors Ltd. v. Fareham U.D.C. 11.9561 A.C. 696 at 729 per Lord Radcliffe,
District Court (Rechtbank) Maastricht, 9 July, 2008 [120428/HAZA 07-550].
Ellwood v. Nutex Oil Company, 148 S.W. 2d 862 (Tex. Civ. App. 1941).
European Court of Justice, Judgment of 11 July, 1968, Case 4/68, Rec. 1968, 563.
Florida power & Light Company v. Westinghouse Electric Corporation, 517 F. Supp. 440,
E.D. Va., 1981.
F.A. Tamplin Steamship Co. v. Anglo-Mexican Petroleum Products Co. [1916] 2 A.C. 397.
Fibrosa Spolka Akcyjna v Fairbairn Lawson Combe Barbour Ltd, [1943] AC 32 (HL).
Fla. Power & Light Co. v. Westinghouse Elec. Corp. 517 F.Supp. 440 (E.D. Va. 1981).
Fibrosa Spolka Akcyjna v. Fairbairn Lawson Combe Barbour, Ltd, [1943] A.C. 32 at 49-50
(H.L. 1942).
295
ICC Arbitration Case No. 7197/1992.
Kel Kim Corp. v. Central Mkts., Inc., 519 N.E.2d 295, 296 (N.Y. 1987).
Lauritzen AS v Wijsmuller BV, The Super Servant Two, [1990] 1Lloyd’s Rep 1 (CA).
Mobil Oil Iran Inc. v. Islamic Republic of Iran, Award No. 311-74/76/81/150-3 of
14.07.1987 at para.117.
National Carriers Ltd. v. Panalpina (Northern) Ltd; Davis Contractors v Fareham UDC.
Nicholl & Knight v. Ashton Edridge &Co;
(USA) Taylor Edwards Warehouse & transfer Co v. Burlington Northern, US Ct App (9th
Cir) 12 September, 1983, 715 F2d 1330.
Transatlantic Fin. Corp. v. United States, 363 F.2d 312, 316 (D.C. Cir. 1996).
Questech Inc.v. Ministry of National Defence, 9 IRAN – U.S. CL. Trib. Rep. 107, 122,
1985.
296
sakanonmdeblo aqtebi:
French Civil Code, Translated by Rouhette G. with the assistance of Rouhette-Berton A.,
2006.
German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH,
Saarbrücken, 2005.
Law Reform (Frustrated Contracts) Act, Legislation of the United Kingdom, 1943.
New Netherland’s Civil Code - Patrimonial Law, translated by Haanappel P.P.C., Mackaay
E., Under the Auspices of the Ministry of Justice of the Netherlands, Quebec Centre of
private and Comparative Law, Kluwer Law and Taxation Publishers, Boston.
Supply of Goods and Services Act, Legislation of the United Kingdom, 1982.
Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law, Draft Common Frame
of Reference, Study Group on a European Civil Code and Research Group on EC Private
Law (Acquis Group), Sellier, European Law Publishers GmbH, Munich, 2009.
Principles of European Contract Law (PECL) – Parts I and II - Revised 1998, Part III –
2002.
297
The UCITRAL Digest of Case Law on the United Nations Convention on the International
Sale of Goods, 2004.
United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (CISG) 1980,
United Nations Commission on International Trade Law, United Nations Publication –
Sales No. E. 10. V.14, United Nations, New York, November, 2010.
Uniform Commercial Code (UCC), Cornell University Law School, Legal Information
Institute, Copyright 1978, 1987, 1988, 1990, 1991, 1992, 1994, 1995, 1998, 2001. The
American Law Institute and the National Conference of Commissioners on Uniform State
Laws; reproduced, published and distributed with the permission of the Permanent Editorial
Board for the Uniform Commercial Code for the limited purposes of study, teaching, and
academic research, 2003.
298