DIGESTO Libro I Título 6

Descargar como pdf o txt
Descargar como pdf o txt
Está en la página 1de 4

DE HIS, QUI SUI VEL ALIENI lURIS SUNT

[Cf. Cocí. VIII. 47.]


DE LOS QUE SON DE SU PROPIO O DE AJEN
DERECHO
[Véase Cód. VIII. 47.]
1. GAIUS libro I. Institutionum '.— De iure personarum alia divisio 1. GAYO; Instituciones, libro I.— En el derecho de las personas sig
sequilur, quod quaedam personae 2 sui iuris sunt, quaedam alieno iuri subiec- oü-a división, porque unas personas son de su propio derecho, ouas están suje-
tae sunL Videamus itaque de his, quae alieno iuri subiectae sunt; nam si cog- tas a ajeno derecho. Y así, veamos las que están sujetas a ajeno derecho; por-
noverimus, quae istae personae sunt, simul intelligemus, quae sui iuris sunt; que luego que hubiéremos conocido cuales son estas personas, al mi.smo tiem-
dispiciamus itaque de his, quae in aliena potestate sunt. po entenderemos cuales son de su propio derecho; tratemos, pues, de los que
están en ajena potestad.
§ 1.— Igitur in potestate sunt servi dominorum. Quae quidem potestas § 1.— Así, pues, los esclavos están en la potestad de los señores. Cuya
iuris gentium est; nam apud omnes peraeque gentes animadvertere possumus, potestad es ciertamente de deraho de gentes; porque en todas las gentes pode-
domini in servos vitae necisque potestatem fuisse; et quodcunque per servum mos observar igualmente, que los señores tuvieron potestad de vida y muerte
acquiritur, id domino acquiritur.3 sobre los esclavos; y todo lo que se adquiere por medio del esclavo, se adquie-
re para el señor.
§ 2.— Sed hoc tempore nullis hominibus, qui sub imperio Romano § 2.— Pero en la actualidad no es lícito a ningún hombre, de los que es-
sunl, licet supra modum et sine causa legibus cognita in servos suos saevire. tán bajo el imperio Romano, conducirse cruelmente sobre manera y sin causa
Nam ex Constitutione Divi ^ Antonini qui sine causa servum suum occiderit, reconocida por las leyes con sus esclavos. Porque según una Constitución del
non minus puniri iubetur, quam qui alienum servum occiderit. Sed et maior Divino Anlonino, el que sin cau.sa hubiese matado a su esclavo, es mandado
asperitas dominorum eiusdem Principis Constitutione coercetur. castigar no menos que el que hubiere matado a un esclavo ajeno. Y aún la ex-
cesiva aspereza de los señores se reprime también por una Constitución del
mismo Príncipe.
2. ULPIANUS libro VIII. de ojficio Proconsulis— Si dominus in ser- 2. ULPIANO; Del oficio de Procón.sul. libro VIII.— Si el señor s
vos saevierit, vel ad impudicitiam turpemque violationem compellat, quae biere conducido cruelmente con los esclavos, o los compeliese a deshonestidad
sint partes Praesidis, ex rescripto Divi Pii ad Aelium Marcianum Proconsu- y a torpe violación, se manifestará por el rescripto del Divino Pió a Elio Mar-
lem Baeticae 5, manifestabitur. Cuius rescripti verba haec sunt: "Dominorum ciano, Procónsul de la Hética, cuál sean las incumbencias del Presidente (de la
quidem potestatem in suos servos ilibatam esse oportet, nec cuiquam homi- Provincia). De cuyo rescripto estas son las palabras: "Conviene ciertamente
num ius suum detrahi; sed dominorum interest, ne auxilium contra saevitiam, que se conserve ilesa la potestad de los señores sobre sus esclavos, y que a nin-
vel famem, vel intolerabilem iniuriam dcnegetur his, qui iuste deprecantur. gún hombre se arranque su derecho; pero interesa a los señores, que no se de-
Ideoque cognosce de querelis eorum, qui ex familia lulii Sabini ad statuam niegue el auxilio contra la sevicia, o el hambre, o una injuria intolerable, a
confugerunt; et si vel durius hábitos, quam aequum est, vel infami iniuria aquellos que lo piden con justicia. Por tanto, conoce de las querellas de aque-
affcctos cognoveris, veniri ^ iube, ita ut in potestate domini non revertantur; llos que de los esclavos (familia) de Julio Sabino se refugiaron a la estatua; y
qui si meae Constitutioni fraudem fecerit, scict me admissum severius exsecu- si hubieres conocido que o han sido tratados más duramente que lo que es equi-
turum". Divus etiam Hadrianus Umbriciam quandam maü^onam in quinqucn- tativo, o que se les ha inferido una injuria infame, manda que sean vendidos,
nium relegavit, quod ex levissimis causis ancilas atrocissime tractasset. de suerte que no vuelvan en la potestad de su señor; quien, si burlare mi Cons-
titución, sabrá que estoy dispuesto para ejecutarla más severamente". También
el Divino Adriano relegó por cinco años a cierta matrona, Umbricia, porque
por levísimas causas había ü-atado cruelísimamenie a las esclavas.

1 Gayo Inst.l. § 48.50-53. 4 Vulg. inserta Pii.


2 peisonae,/a/ía en Hal. 5 Vcücae, 7"aiü-., Uücae, Vu/j. 'J',,.
3 acquiii, Hal. 6 venire,//o/.
96
3. GAIUS libro I. Institutionum ^.— Item in potestate nostra sunt libe- 3. GAYO; Instituciones, libro 1.— También están en nuestra potesta
ri nostri, quos ex iustis nuptiis procreaverimus ^; quod ius proprium civium nuestros hijos (liberí), que hubiéremos procreado de justas nupcias; cuyo dere-
Romanorum esL cho es propio de los ciudadanos Romanos.
4. ULPIANUS libro I. Institutionum.— Nam civium Romanonim qui- 4. ULPIANO; Instituciones, libro I.— Porque de los ciudadanos Roma
dam sunt patresfamiliarum, alii filiifamiliarum, quaedam matresfamiliarum, nos algunos son padres de familia, otros hijos de familia, algunas madres de fa-
quaedam filiaefamiliarum. Patresfamiliarum sunt, qui sunt suae potestatis, si- milia, otras hijas de familia. Son padres de familia, los que son de su propia
ve púberes, sive impúberes; Simili modo matresfamiliarum. Filiifamiliarum potestad, ya púberes, ya impúberes; del mismo modo las madres de familia.
et filiae, quae ^ sunt in aliena potestate. Nam qui ex me et uxore mea nasci- Son hijos e hijas de familia, los que están en ajena potestad. Porque el que na-
tur, in mea potestate est; item qui exfiliomeo et uxore eius nascitur, id est ce de mí y de mi esposa, está en mi potestad; también el que nace de mi hijo
nepos meus et neptis, aeque in mea sunt potestate; et pronepos^" et proneptis, y de su esposa, esto es, mi nieto y nieta, están igualmente en mi potestad; y
et deinceps ceteri. biznieto y biznieta, y sucesivamente los demás.
5. IDEM libro XXXVI. ad Sabinum n.— Nepotes exfilio,mortuo 5. EL MISMO; (Comentarios) a Sabino, libro XXXVI.—Los nieto
avo, recidere solent in filii potestatem, hoc est patris sui '2; simili modo et (habidos) de un hijo, muerto el abuelo, suelen recaer en la potestad del hijo, es-
pronepotes, et deinceps, vel in filii potestate, si vivit et in familia mansit, to es, de su padre; del mismo modo también los biznietos y sucesivamente, o
vel in eius parentis, qui ante eos in potestate est. Et hoc non tantum in natura- en la potestad del hijo, si vive y permaneció en la familia, o en la de su ascen-
libus, verum in adoptivis quoque iuris est. diente que antes que ellos está en potestad. Y esto es de derecho no sólo respec-
to a los naturales, sino también de los adoptivos.
6. IDEM libro IX. ad Sabinum.— Filium eum definimus, qui ex viro 6. EL MISMO; (Comentarios) a Sabino, libro /X.— Definimos hijo
et uxore eius nascitur. Sed sifingamusabfuisse maritum, verbi gratia per de- aquel que nace del varón y de su esposa. Pero si supusiéramos que el marido
cennium, reversum anniculum invenisse in domo sua, placet nobis luliani estuvo ausente, por ejemplo, diez años, y que después que volvió encontró en
sententia, hunc non esse mariti filium. Non tamen ferendum lulianus ait su casa un niño de un año, nos place el parecer de Juliano, de que éste no es hi-
eum, qui cum uxore sua assidue moratus nolit filium agnoscere, quasi non jo del marido. Más dice Juliano, que no ha de consentirse que aquel que cohabi-
suum. Sed mihi videtur, quod et Scaevola probat, si constet maritum aliquan- tó asiduamente con su esposa no quiera reconocer al hijo, como si no fuera su-
diu cum uxore non concubuisse infirmitate interveniente vel alia causa, vel yo. Pero me parece, y lo aprueba también Scévola, que, si constare que el ma-
si ea valetudine paterfamilias fuit, ut generare non possit, hunc, qui in domo rido no yació por algún tiempo con la esposa por razón de enfermedad o por
natus est, licet vicinis scientibus,filiumnon esse. otra causa, o que si el padre de famiha tuvo tal enfermedad que no pudiera en-
gendrar, este que nació en casa, aunque lo sepan los vecinos, no es hijo.
7. IDEM libro XXV. ad Sabinum.— Si qua poena pater fuerit affectus, 7. EL MISMO; (Comentarios) a Sabino, libro XXV.— Si el padre
ut vel civitatem amittat, vel servus poenae efficiatur, sine dubio ñoposfiliilo- biere sido condenado con alguna pena, de suerte que o pierda la ciudadanía, o
co succediL se haga esclavo de la pena, sin duda el nieto (hijo de aquel) sucede en lugar del
hijo.

7 Gayo ¡nst. 1.^.55.


8 procreavimus, Hal. y Gayo. 11 ad edictum, Hal.
9 Filii vero et filiae famüiarum, qui, Hal. 12 hoc est patris sui,/a//a en Hal.
10 Según anotación de Br. 13 velut, Hal.
98 99
8. IDEM libro XXVL ad Sabinum.— Patre furioso liberi nihilominus 8. EL MISMO; (Comentarios) a Sabino, libro XXVI.— Aunque
in patris sui potestate sunt. Idem et in ómnibus est parentibus, qui habent li- dre esté loco, sin embargo los hijos (liberí) están en la potestad de su padre. Y
beros in potestate; nam quum ius potestatis moribus sit receptum, nec possit lo mismo sucede respecto a todos los ascendientes, que tienen descendientes en
desinere quis habere in potestate, nisi exierint liberi quibus casibus solent, ne- potestad; porque como el derecho de potestad se haya recibido por las costum-
quáquam dubitandum est, remanere eos in potestate. Quare non solum eos li- bres (mores), y no pueda uno dejar de tener en potestad a otros, si los descen-
beres in potestate habebit, quos ante furorem genuit, verum et si qui ante furo- dientes no hubieren salido de ella en los casos que suelen, de ningún modo ha
rem concepti in furore editi sunt; sed et si in furore agente eo uxor concipiat, de dudarse, que ellos permanecen en la potestad. Por lo cual, no sólo tendrá en
videndum, an in potestate eius nascatur filius; nam furiosus licet uxorem duce- potestad a los hijos (liberi) que engendró antes de la locura, sino también a los
re non possit, retiñere tamen maffimonium potest. Quod quum ita se habeat, que, concebidos antes de ella, fueron dados a luz ya preso de la locura. Pero si,
in potestate filium habebit. Proinde et si furiosa sit uxor, ex ea ante concep- estando loco, la esposa concibiera, se ha de ver si el hijo nace en (su) potes-
tus in potestate nascetur; sed et in furore eius conceptus ab eo, qui non fure- tad; porque el loco aunque no pueda casarse, puede, sin embargo, mantener el
bat, sine dubio in potestate nascetur, quia retinetur matrimonium. Sed et si matrimonio. Y siendo esto así, tendrá al hijo en potestad. Por lo tanto, tam-
ambo in furore agant, et uxor et maritus, et tune concipiat, partus in potestate bién si la esposa estuviere loca, el concebido antes en ella nacerá en potestad;
patris nascetur quasi voluntatis reliquiis in furiosis manentibus; nam pero también el concebido durante su locura de aquel que no estaba loco, nace-
quum consistat matrimonium altero furente, consistet et utroque. rá sin duda en potestad, porque se conserva el matrimonio. Pero si ambos, ma-
rido y esposa, estuvieran locos, y entonces concibiera, el parto nacerá en la po-
testad del padre, como si en los locos quedaran reliquias de voluntad; porque
subsistiendo el matrimonio estando loco uno de ellos, subsistirá estándolo
también ambos.
§ 1.— Adeo autem retinet ius potestatis pater furiosus, ut et acquiratur § 1.— Y de tal manera el padre loco retiene el derecho de potestad, co-
illi commodum eius, quodfiliusacquisiviL mo que adquiere también para sí la ventaja de lo que su hijo adquirió.
9. POMPONIUS libro XVI. ad Quintwn Mucium.— Filiusfamilias in 9. POMPONIO; (Comentarios) a Quinto Mucio, libro XVI.— E
publicis causis loco pauisfamilias habetur, veluti ut magistratum gerat, ut d e fami lia es tenido en lugar de padre de familia en las causas públicas, como
tutor detur. para que desempeñe la magistratura, y sea nombrado tutor.
10. ULPIANUS libro IV. ad legem luliam et Papiam.— Si iudex nutri- 10. ULPIANO; (Comentarios) a la ley Julia y Papia, libro IV.—
ri vel ali oportere pronuntiaverit, dicendum est, de veritate quaerendum, filius juez hubiere sentenciado que debe criarse o darse alimentos a alguien, .se ha de
sit, an non; ñeque enim alimentorum causa veritati facit praeiudicium. decir, que debe investigarse sobre la verdad de si es hijo o no; pues la causa de
alimentos no prejuzga la verdad.
11. MODESTINUS libro I. Pandectarum— Inviti filii naturales, vel 11. MODESTINO; Pandectas, libro I.— Los hijos naturales o los eman
emancipati non rediguntur in patriam potestatem. cipados no son reducidos contra su voluntad a la pratria potestad.

14 quiaretineturmatrimonium, inserta la Vulg.


15 constat, Vulg. 16 veluli si vel m. g. vel tutor detur, Hal.
100 101

También podría gustarte