1946ko Irango krisialdia-en iturria ikusi

{{Gerra infotaula
| izena = 1946ko Irango krisialdia
| guda =[[Gerra Hotza]]
| irudia = 
| oina = 
| data = [[1945]]eko [[azaro]]a – {{data|1946|12|15}}
| lekua = [[Iran]] eta [[Azerbaijan]]
| koordenatuak =
| lurraldea = 
| emaitza = Irandarren garaipena
| gudulari1 = {{Bandera|Iran|1925}}<br />
'''Laguntza:'''<br>{{Bandera|Erresuma Batua}}<br>{{Bandera|Ameriketako Estatu Batuak|1912}}
| gudulari2 = [[Fitxategi:Flag of the Azerbaijan People's Government.svg|15px]] [[Azerbaijango Herri Errepublika]]<br />
[[Fitxategi:Flag of the Republic of Mahabad.svg|15px]] [[Mahabadeko Errepublika]]
'''Laguntza:'''<br>{{Bandera|Sobietar Batasuna}}
| komandante1 = {{flagicon|Iran|1925}} [[Mohammad Reza Pahlavi]]<br />{{flagicon|Iran|1925}} [[Ali Razmara]]
| komandante2 = [[Fitxategi:Flag of the Azerbaijan People's Government.svg|15px]] [[Ja'far Pishevari]]<br />
[[Fitxategi:Flag of the Azerbaijan People's Government.svg|15px]] [[Ahmad Kordary]]
[[Fitxategi:Flag_of_the_Republic_of_Mahabad.svg|15px]] [[Qazi Muhammad]]<br />
[[Fitxategi:Flag_of_the_Republic_of_Mahabad.svg|15px]] [[Mustafa Barzani]]
[[Fitxategi:Flag_of_the_Republic_of_Mahabad.svg|15px]] [[Ahmed Barzani]]
| indarra1 = Irandar armada
| indarra2 = Azeriar miliziak<br>12.750 [[peshmerga]]
| galera1 = 
| galera2 = 
| galera3 =2.000 hildako
| oharra = 
}}
'''1946ko Irango krisialdia''' edo '''Irano-azeriar krisialdia''' ({{Lang-fa|غائله آذربایجان}} ''Qaʾilih Âzarbâyjân'', "[[Azerbaijan (Iran)|Azerbaijango]] krisialdia") [[Bigarren Mundu Gerra]] osteko gatazka izan zen, [[Sobietar Batasuna]]k [[Iran]]en okupaturiko lurraldeak utzi ez zuelako sortua.

1941ean, Estatu Batuak oraindik neutrala zela, '[[Bigarren Mundu Gerrako Aliatuak|aliatuek]]' [[Pahlavi dinastia|pahlaviar Iran]] inbaditu zuten: [[Armada Gorria]]k iparraldea eta britainiarrek erdialdea eta hegoaldea.<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=1946: The Making of the Modern World|url=https://archive.org/details/1946makingofmode0000sebe|abizena=Sebestyen|izena=Victor|argitaletxea=Pan Macmillan|urtea=2014|isbn=0230758002}}</ref> Gerran zehar, estatubatuarrek eta britainiarrek bertatik bidali zituzten Sobietar Batasunarentzako hornidurak.<ref name=":0" />

Baina, gerra bukatu eta sei hilabetera, herrialdea uztea adostu zuten.<ref name=":0" /> Hala ere, atzerako kontaketa amaitu zenean, [[Iosif Stalin]]ek Iranen geratzea erabaki eta sobietarren aldeko irandarrek [[Azerbaijango Herri Errepublika]] aldarrikatu zuten.<ref>''All the Shah's Men'', Kinzer, 65-66. orr.</ref> 1946ko hasieran, [[kurdu]]ek [[Mahabadeko Errepublika]] aldarrikatu zuten.<ref>{{erreferentzia|izena= André |abizena= Fontaine |izenburua= La guerre froide 1917–1991 |bilduma= Edestermann: "Kurdish Independence and Russian Expansion"|argitaletxea= Foreign Affairs|liburukia= 24 |urtea= 1945–1946|orrialdea= 675–686}}</ref> [[Gerra zibil]]a piztu eta 2.000 hildako izan ziren baina, [[Ahmad Qavam]] irandarren ahaleginei eta estatubatuar presio diplomatikoari esker, sobietarrek bere laguntza eten zuten eta azeriar-kurdu aliantza menderatua izan zen. Gatazka hau [[Gerra Hotza]]ren lehendabiziko "guduetako" bat hartzen dute.

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}


== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}

{{Gerra Hotza}}

[[Kategoria:Irango historia]]
[[Kategoria:Azerbaijango historia garaikidea]]
[[Kategoria:Kurdistango historia]]
[[Kategoria:1946ko gatazkak]]
[[Kategoria:Sobietar Batasunak parte hartutako gerrak]]
[[Kategoria:Erresuma Batuak parte hartutako gerrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuek parte hartutako gerrak]]
[[Kategoria:Gerra Hotzeko gatazkak]]
[[Kategoria:Proxy gerrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuak-Sobietar Batasuna harremanak]]