5S

5S Japonian sortutako enpresa-kudeaketa metodoa da. Izena ematen dioten bost hitzak, japonieraz ahoskatzen diren bezala gure grafiara aldatuko bagenitu, S letraz hasten diren bost hitz dira.

Ingelesez ere 5S letraz hasten diren 5 hitz erabili izan dira. 1. Sort, 2. Set in order, 3. Shine, 4. Standardize, 5. Sustain, hau da: 1. Sailkatu, 2. Ordenatu, 3. Distira, 4. Estandarizazioa, 5. Eutsi.

5S metodoa bost hatsarre sinple hauetan dago oinarritua:

• Seiri (整理): Antolakuntza. Beharrezkoak ez direnak baztertu. Beharrezkoak sailkatu.
• Seiton (整頓): Ordena. Beharrezkoak direnak ondo kokatu.
• Seisō (清掃): Garbitasuna. Zikinkeria desagerrarazi.
• Seiketsu (清潔): Estandarizazioa. Anomaliak markatu.
• Shitsuke (躾): Diziplina. Hobetzeari ekin etengabe.

Izendapena		Azalpena	Helburu nagusia
Euskaraz	Japonieraz
Sailkatu, antolatu	整理, Seiri	Baztertu lanerako beharrezkoak ez diren elementuak.	Baztertzea lan egiteko eremutik beharrezkoa ez den guztia.
Ordenatu	整頓, Seiton	Antolatu lanerako beharrezkoak diren elementuak, eskura eta ondo kokatuta egon daitezen.	Antolatzea lantokia ahalik eta modurik efizienteenean.
Txukundu, garbitu	清掃, Seiso	Garbitu zikinkeria.	Hobetzea lantokiko eremu guztietako garbitasuna.
Estandarizatu	清潔, Seiketsu	Markatu anomalia guztiak.	Aurrea hartzea sortuko den desordenari eta zikinkeriari. Adostu arauak eta prozedurak etorkizuneko desordenak saihesteko.
Eutsi diziplinari (txukuntasunari eusteko behar den diziplinari)	躾, Shitsuke	Eutsi etengabeko hobekuntza prozesuari.	Sustatzea bide horretatik doazen ahaleginak.

Helburuak

5S metodoa ezartzeak helburu asko izan ditzake atzetik. S bakoitzak berariazko bere helburuak ditu atzetik:

• Lantokitik ezer gutxitarako balio duena, kendu paretik.
• Lantokian espazioa modu eraginkorrean antolatu.
• Lantokian garbitasun kontuak hobetu.
• Zikinkeriari eta ordenarik ezari aurrea hartu.
• Hori guztiaren alde egiten diren ahaleginak sustatu.

Bestalde, metodo edo sistema honek honelako onurak ekartzen ditu:

• Lan baldintzak hobetuko dira. Langileen egoera psikologikoa hobetzen laguntzen du. (Langile gehienentzat atseginagoa izaten da leku garbi, aratz eta txukunetan lan egitea).
• Energia eta denbora aurreztuko dira.
• Istripu arriskua txikiagotuko da. Osasun arriskuak ere bai.
• Ekoiztuko denaren kalitatea hobetuko da.
• Lantokiko seguritatea hobetuko alor guztietan.

Historia

Japoniatik mundura hedatu den kudeatzeko sistema honek erro sakonak ditu. Toyota enpresaren arrakastaren arrazoi nagusietako bat, batzuentzat, metodo hau ezartzen aurretik ibili zirela eta ondo aplikatzen jakin izan zutela.

Bost hatsarreak

Seiri (整理): Antolakuntza. Beharrezkoak ez direnak baztertu

Seiri. Beharrezkoa ez den material guztia baztertu egin behar da. Beharrezkoa dena sailkatu. Sort.

Ezarri beharreko kontuen artean Seiri hau dugu lehenengo fasea. Beharrezkoak diren baliabideak eta beharrezkoak ez direnak ondo bereiztea da kontua. Beharrezkoak ez direnak baztertu egin beharko dira. Erabaki onak hartzeko, arau hauek lagun dezakete:

• Baztertuko da (salduko da, oparituko da, botako da) urtean behin baino gutxiagotan erabiltzen den guztia.
• Geratzen den horretatik, hilabetean behin baino gutxiagotan erabiltzen den guztia urrunduko da, artxiboetara, edukiontzietara, biltegietara.
• Geratzen den horretatik, astean behin baino gutxiagotan erabiltzen den guztia, urrundu egingo da, ez oso urruti baina, (armairu batean, bulegoko biltegi berezi batean...)
• Geratzen den horretatik, egunean behin baino gutxiagotan erabiltzen den guztia gordeko da lantokian bertan. Egunero erabiltzen dena gordeko da lantokian beraz. t
• Geratzen den horretatik, ordu oro erabiltzen ez den guztia ez da zertan esku-eskura egon behar baina ordu oro erabiltzen dena eskura egon beharko.

Ordu oro erabiltzen dena langilearen esku-eskura egongo da. Bere gorputzari atxikita, aukeran. Lantokiko baliabideak horrela sailkatzea Seiton delako hori ekarriko dute. Leku aratzak, gardenak, traba gabeak izango ditugu, lantoki atseginagoak.

Seiton (整頓): Ordena. Beharrezkoak direnak kokatu

Lanabesen itzalen teknika oso erabilia da. Beste teknika bat ondo ordenatuta dagoen zerbaiten irudia edo argazkia begi-bistan uztea da.

Seiton. Beharrezkoak diren lanabesak eskura eta ondo sailkatuta egon behar dute. Erabilgarriago eta eskurago. Set in order.

Beharrezkoak izango diren baliabide materialak nola kokatuko diren eta nola etiketatuko diren erabakiko da. Helburua, baliabide horiek ahalik eta azkarren eta modurik errazenean aurkitzea izango da.

Beharrezkoak diren baliabideak oso azkar aurkitu beharko dira, eta behar izanez gero oso azkar erabiltzeko prest egongo dira, eta erabili izan badira oso azkar berriro aurkitu eta erabiltzeko moduan egon beharko dira, beti prest.

Etiketatzeko hainbat sistema erabil daitezke baina lelorik klasikoenak ere asko lagun dezake: leku bat gauza bakoitzeko, gauza oro bere lekuan. Lantokiko espazioa ondo antolatuz gero denbora eta energia asko aurreztuko da ez oso epe luzean.

Seitona lortzeko:

• Burua erabili beharko da lantokiko espazioa ondo ordenatzeko. (Beharrezkoak diren objektuak hurbil, objektu astunak, mugitu beharko badira, ahalik eta modu lagungarrienean prestatu, kirtenekin, gurpildun orgatxo baten gainean...)
• Guztiok ezagutuko dituzten ordenatzeko arauak adostu. Adostasunik ez balego, ondo ulertuko den ordenaren definizio egokia beharko da.
• Objektuak non kokatu begi bistako kontua izan beharko da.
• Erabiliko diren objektuak erabiltzailearengandik ahalik eta hurbilen. (Zenbatero den pertsona bat erabiltzaile, kontuan hartuko da, jakina).
• Gehien erabiltzen diren objektuetatik gutxien erabiltzen diren objektuetara sailkatuko dira objektu guztiak.

Lantokiak estandarrak izatea lagunduko du. Oso pertsonalizatuak diren lantokiak zailtasun handiak ekarriko dizkiete etorri berriei.

FIFO edo FCFS sustatu beharko da. (FIFO first in first out, FCFS first come first served, hau da etorri berri-berriari bat-bateko lehentasuna sor zaio.

Seisō (清掃): Garbitasuna. Zikinkeria ezabatu

Seisō. Zikinkeriatzat jotzen diren zenbait gauza txartel gorriz markatu eta garbitu edo garbitzeko eskatu. Shine.

Lantokiko espazioa beharrezkoak ez diren gauzetatik garbi geratu ondoren (seiri) eta ordena lortu ondoren (seiton), lantokia garbitzea eta garbi mantentzea askoz errazagoa izango da (seisō). Zikinkeria iturriak aurkituko dira eta ezabatuko dira. Erabili beharko diren baliabide guztiak oso garbi eta erabilgarri mantenduko dira beti. Zikinkeria erraz izan daiteke kaltegarri. Modu askotan. Osasun aldetik ere bai, bai osasun fisikorako bai osasun psikologikorako. Lanabesen osasunerako ere zikinkeria kaltegarri izan daiteke. Seisō hori lortzeko:

• Anomalia guztiak detektatu.
• Garbitu.
• Behatu.
• Ikuskatu.
• Auditatu.

Anomalia bat detektatu bezain laster gauzak bere onera eroan ahalik eta azkarren. Ikuskaritzari erraztasun guztiak eman beharko. Garbitzaileari erraztasun guztiak eman beharko. Anomalien erroak ezagutzea komeni da errotik konpontzeko konpondu beharreko guztia.

Seiketsu (清潔): Estandarizazioa. Anomaliak markatu. Garbitasunari eutsi

Seiketsu. Anomaliak markatzen txartela berdeak eta gorriak erabiliz. Standardize.

Egoera egokia eta desegokia azkar eta erraz bereiztean datza. Horretarako, arau ulerterrazak eta begi bistakoak besterik ez dira behar.

Askotan 5S sistema bere osotasunean ezarri beharrean zatika besterik ez da ezartzen. Seiketsu horrek ordena eta garbitasuna eguneroko kontua dela gogorarazten du, une oroko kontua. Hori lortzeko errutina estandarrak sortzea komenigarri izaten da. Horrelako kontuek lagunduko dute: Kontsignak begi bistakoak izan beharko dute. Neurriak, guneak, denborak... Zer, non, zenbat, noiz(ero)...

Begi bistaz ulertu behar dira kontuak, dena modu ulerterraz batean antolaturik Eraginkorrak diren metodoak estandarizatuko dira.

Langileek estandarrak ezagutuko dituzte. Horretarako behar izango duten trebakuntza jasoko dute.

Shitsuke (躾): Diziplina. Hobetzeari ekin etengabe

Shitsuke. Behaketak, ebaluazioak, egin behar dira behin eta berriro. Hobekuntza prozesua etengabea izan beharko luke. Sustain.

Honetan datza: aurretik ezarritako arauei eutsi beharko zaie. Hobekuntza sistema etengabekoa izan beharko, ez bolada batean erabili eta gero pixkanaka-pixkanaka ahantzi. (Ikus Kaizen). 5S sistema kalitateaz ezarri behar da, diziplinaz. Ez bazaio ezarritako sistemari eusten denbora kontua izango da eraginkortasuna galtzea.

Ondorioak

Sistema hauek ezarri eta lantokia leku atseginagoa bihurtzen da denborarekin. Produktibitatea ere hobetzen da. Kanpoko bezeroak eta barruko “bezeroak” (lantoki batean langile batzuk lantokiko bertoko beste langile batzuentzat lan egiten dute) asebeteago sentituko dira. Epe luzean, izaten dira ondoriorik ikusgarrienak.

Badaude etengabe aldatu eta hobetzeko beste sistema, baliabide eta lanabes batzuk baina 5S sistema ezartzea hasiera ona izan daiteke.

Hezkuntza sisteman bertan ere 5S sistemak ezarri daitezke. Garbitasun eta ordena ohitura onak txikitatik hartzea bizitza osorako onurak ekar ditzakete. Irakasleriarentzat ere kontu hauek onura ederrak ekar ditzakete.

Ikasgelak, liburutegiak, ordenagailu-gelak, kiroldegiak-eta garbi eta txukun mantentzeak ikas-komunitateari onura handiak ekar diezazkioke. Behar diren gauzak bakarrik gordetzeak eta gauza horiek ondo ordenaturik eta garbi-garbiak mantentzeak, ikas prozesuaren oinarrizko baldintza onak sortuko ditu.

Ikus, gainera

• Kaizen (Etengabeko hobekuntza).
• Fifo.
• Fcfs.
• Pdca.

Kanpo estekak

• 5S klubaren webgunea EUSKALIT adibide batzuekin
• "5S, moderazioa asiar erara" Administrazioa euskaraz - IVAP aldizkaria, 66. zkia. (ikus 17-19 orrialdeak)
• (Gaztelaniaz) 5S metodoa azaltzen duten bideoak EUSKALIT, (hiru bideo labur, euskal labeldunak)

• Datuak: Q245417
• Multimedia: 5S / Q245417