Mikhail Gorbatxov

Mikhail Gorbatxov
Irudi gehiago
Ahotsa
Sobietar Batasuneko presidentea 1990eko martxoaren 15a - 1991ko abenduaren 25a ← baliorik ez - baliorik ez → SESBeko Sobiet Goreneko presidentea 1989ko maiatzaren 25a - 1990eko martxoaren 15a ← baliorik ez - Anatoli Lukianov → 11. SESB-eko Soviet Goreneko Presidiumeko Mahaiburua 1988ko urriaren 1a - 1989ko maiatzaren 25a ← Andrei Andreievitx Gromyko - baliorik ez → 6. Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistako idazkari nagusi 1985eko martxoaren 11 - 1991ko abuztuaren 24a ← Konstantin Txernenko - Vladimir Ivaxko →
Bizitza
Jaiotza	Privolnoie, 1931ko martxoaren 2a
Herrialdea	Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna  (1931ko martxoaren 2a -  1991ko abenduaren 26a) Errusia  (1991ko abenduaren 26a -  2022ko abuztuaren 30a)
Lehen hizkuntza	errusiera
Heriotza	Central Clinical Hospital (en) eta Mosku, 2022ko abuztuaren 30a (91 urte)
Hobiratze lekua	Novodevitxi hilerria
Heriotza modua	berezko heriotza: giltzurruneko gutxiegitasuna
Familia
Aita	Sergey Gorbachev
Ama	Maria Gorbacheva
Ezkontidea(k)	Raisa Gorbatxova  (1953ko irailaren 23a -  1999ko irailaren 20a)
Seme-alabak	ikusi Irina Virganskaia
Hezkuntza
Heziketa	Lege Fakultatea, Moskuko Estatu Unibertsitatea 1955) Stavropol State Agrarian University (en) 1967) Moskuko Estatu Unibertsitatea
Hezkuntza-maila	zientzietan doktorea
Hizkuntzak	errusiera
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, legelaria, ekintzaile ekologista, ekonomialaria eta abokatua
Parte-hartzailea 22nd Congress of the Communist Party of the Soviet Union (en) 24th Congress of the Communist Party of the Soviet Union (en) 25th Congress of the Communist Party of the Soviet Union (en) 26th Congress of the Communist Party of the Soviet Union (en) 27th Congress of the Communist Party of the Soviet Union (en) 28th Congress of the Communist Party of the Soviet Union (en) Visiting Dmitry Gordon (en) Gorbatxoven Pizza Hut iragarkia
Enplegatzailea(k)	Komsomol The Gorbachev Foundation (en)
Jasotako sariak	ikusi Bakearen Nobel Saria  (1990) Arte eta letren komendadorea  (1997ko irailaren 29a) honorary citizen of Berlin  (1992ko azaroaren 9a) Ohorezko Ordena  (2001eko otsailaren 28a) Urriko Iraultzaren Ordena  (1978ko otsailaren 22a) Collar of the Order of the White Lion Ohorezko Intsigniaren ordena  (1966ko martxoaren 22a) Nazioarteko lankidetzaren Asturiasko Printzesa Saria  (1989) Philadelphia Liberty Medal Free Your Mind  (2008) North–South Prize Alexander Men Prize Ronald Reagan Freedom Award Delta Prize for Global Understanding Champions of the Earth  (2006) Lanaren Bandera Gorriaren Ordena  (1949ko apirilaren 16a) Medal "For Labour Valour"  (1957ko urtarrilaren 11) Medal "For Strengthening of Brotherhood in Arms"  (1980ko ekainaren 2a) Harvey Prize  (1992) Otto Hahn Peace Medal  (1989) Medal "In Commemoration of the 1500th Anniversary of Kyiv"  (1982) Golden Plate Award Global Economy Prize  (2015) Grawemeyer Award  (1994) Order of St. Andrew the Apostle the First-Called  (2011ko martxoaren 2a) Jubilee Medal "Forty Years of Victory in the Great Patriotic War 1941–1945"  (1985eko apirilaren 23a) Order of Christopher Columbus Grand Cross Special Class of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany  (1999ko azaroaren 7a) Grammy Award for Best Spoken Word Album for Children  (2004) Madrilgo Complutense Unibertsitateko honoris causa doktoregoa  (1990) honorary citizen of Košice  (2018) Order of Saint Agatha Honorary doctor of the University of Liège honorary doctor of the University of Münster honorary doctor of the University of Tromsø Point Alpha Prize  (2005) German Environmental Prize  (2010) Franz Josef Strauss Award  (2011) Grand cross of the Order of the White Lion  (1999) Grand Cross of the Order of Liberty  (1995eko irailaren 6a) Leninen Ordena  (1981eko otsailaren 28a) Leninen Ordena  (1973ko abenduaren 7a) Leninen Ordena  (1971ko abuztuaren 27a) Osgar  (2005) Osgar  (2009) Financial Times Person of the Year  (1985, 1989) Dr. Friedrich Joseph Haass-Preis  (2007) Order of the White Lion Ordre des Arts et des Lettres Order of Liberty Order of Merit of the Federal Republic of Germany Asturiasko Printzea Sariak Grammy Sariak Acqui Award of History Marion Dönhoff Award Indira Gandhi Peace Prize  (1987) Golden Doves for Peace  (1989ko azaroa) Albert Einstein Peace Prize  (1990eko ekaina) Honorary doctorate from the University of Paris 1 Pantheon-Sorbonne  (2001eko abenduaren 12a)
Influentziak	Antonio Gramsci, Louis Aragon, Roger Garaudy, Giuseppe Boffa eta Sun Myung Moon
Kidetza	International Academy of Sciences San Marino (en) Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistaren Batzorde Zentrala Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistaren Politburoa Erromako Kluba Komsomol
Gradua	koronel
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	ateismoa
Alderdi politikoa	Sobietar Batasuneko Alderdi Komunista Errusiako Alderdi Sozialdemokrata Batua Errusiako Alderdi Sozialdemokrata Union of Social Democrats (en)
gorby.ru

Mikhail Sergeievitx Gorbatxov (errusieraz: Михаи́л Серге́евич Горбачёв, Mikhail Sergeievitx Gorbatxov, /mʲɪxɐˈil sʲɪrˈɡʲejɪvʲɪt͡ɕ ɡərbɐˈt͡ɕof/ ahoskatua; Privolnoie, Stavropol kraia, 1931ko martxoaren 2a - Mosku, 2022ko abuztuaren 30a) sobietar politikaria, 1985-1991 bitartean Sobietar Batasuneko agintari nagusia izan zen. Aldaketa eta erreforma handiak bultzatu zituen, Gerra Hotzaren eta SESBaren amaiera ekarri zutenak. 1990ean, Bakearen Nobel Saria jaso zuen.

Biografia

Nekazari familia batean jaioa, 1946an Gazte Komunisten Ligan eman zuen izena, eta 1952an Alderdi Komunistako kide egin zen. Zuzenbidean lizentziaturik, ibilbide politikoa jaioterrian, Stavropol kraian, hasi zuen. Pausoz pauso aurrera egin zuen alderdian barna eta 1980an, 52 urte zituelarik, Politburoko kide gazteena bilakatu zen.

Handik bost urtera, 1985eko martxoaren 11n, Konstantin Txernenkoren heriotza zela medio, alderdi komunistako idazkari orokor izendatu zuten. Alderdia eta hautaketa sistema eraberritutakoan, 1989an, Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuneko estatuburu aukeratu zuten.

Haren agintaldiaren ezaugarri nagusia Sobietar Batasuneko politika eta ekonomia-sistema aldatzea eta eraberritzea izan zen: Glasnost (irekitzea), Perestroika (berregituraketa) eta Uskoreniye (garapen ekonomikoren bultzada). 1987ko Perestroika liburuan adierazi zuenez,

	Wikitekan bada UEUren liburu batetik ateratako testu zatia: Perestroika
Liburu osoa: Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009

«	Sortzen ari zen egoerak ez zuen ez hanka ez buru. Sobietar Batasunak, altzairu-, lehengai-, erregai- eta energia-ekoizlerik handienak, baliabide horien eskasia zuen, behar ez bezala eta xahukeriaz erabiltzen ari zirelako bereziki. Nahiz eta jateko zereal-ekoizle nagusietako bat izan, urtero-urtero milioika tona erosi behar izaten zuen pentsuak egin ahal izateko. Mila biztanleko mediku eta ospitale-ohe proportziorik handiena dugu eta, aldi berean, gure osasun-zerbitzuek hutsune nabarmenak dituzte. Gure koheteek Halley kometa aurki dezakete edo Artizarreraino hel daitezke hutsik egin gabe; baina lorpen zientifiko eta teknologiko horiekin batera, nabarmena da izugarrizko eraginkortasun falta dugula, lorpen zientifiko horiek ez baititugu erabiltzen gure behar ekonomikoak konpontzeko. Esaterako, sobietar etxeetako tresna gehienen kalitatea oso eskasa da.	»
—. Testu osoa irakurtzeko Wikisourcen duzu eskuragarri

Ekonomian, 1988ko maiatzean indarrean jarri zen kooperatiben gaineko legeak zerbitzu, ekoizpen eta kanpoko salerosketan jabetasun pribatua baimendu zuen. Hasiera batean zerga handiak eta lan-murrizketak izan arren, pixkanaka baldintza horiek leundu ziren. Herrialdeko hainbat enpresa handi ere berrantolatu ziren. Aeroflot, esate baterako, konpainia txiki eta independenteetan banandu zen.

Kanpo harremanetan oso nabariak izan ziren politika berriaren ondorioak. Mendebalderekiko hartu-emanak hobera egin zuen, elkarrenganako mesfidantza gaindituta. Ronald Reaganekin batera, arma nuklearrak desegiteko hitzarmena izenpetu zuen 1987an. Breznev doktrina izenekoa ere amaitutzat eman zen, eta, horren ondorioz, Europako alde komunistako herrialdeek beren barneko aferetarako autonomia osoa berreskuratu zuten. Horrela, komunismoa Ekialdeko Europatik desagertu zen 1989tik aurrera, gehienetan era baketsuan, Errumanian salbu. Era horretan bukatu zen Gerra Hotza.

Glasnostaren harira, norbanakoen askatasunak hobetu ziren: erlijio eta adierazpen askatasunak, esaterako. Prentsaren zentsura kendu zuen eta espetxeetatik preso politiko andana atera ziren. 1987ko urtarrilean, hautagai anitzeko hauteskundeen bidez, instituzioen demokratizazioa bultzatu zen. 1988ko abenduan, Sobiet Nagusiak Herri Diputatuen Biltzarraren sorrera onartu zuen, eta huraxe bihurtu zen herrialdeko botere legegile. 1989ko udaberriko hauteskundeetan, Sobietar Batasuneko lehenbiziko Presidente Exekutibo aukeratu zuten. Horren bidez, herritarren babesa eskuratu nahi izan zuen, alderdiko zati atzerakoien kritikei aurre egin ahal izateko. Kritikak hamarkadaren bukaeran itzuli ziren, oinarrizko produktuen murrizketekin batera.

Ekonomiaren gainbeherak, hainbat errepubliketako separatismoak eta Gorbatxoven egunez eguneko botere handiagoak krisia eragin zuten. 1991ko abuztuan, alderdiko buru batzuek estatu-kolpea jo zuten. Kolpeak porrot egin arren, haren ahuldade politikoak, batik bat Boris Jeltsinen aurrean, dimisioa aurkeztera behartu zuen Gorbatxov. 1991ko abenduaren 25ean, SESB desegin zen ofizialki.

Estatu kolpea eta Sobietar Batasunaren desegitea

Sakontzeko, irakurri: «1991ko Moskuko estatu-kolpea» eta «Sobietar Batasunaren desegitea»

Mikhail Gorbatxov 2004an.

1991ko martxoan, erreferenduma deitu zuten Sobietar Batasunean, eta hautesleen % 78k «bai» bozkatu zion Sobietar Batasunaren jarraipenari. Baina Boris Jeltsin Errusiako SSRko presidenteak bultzatutako Belavezhako Itunaren sinadurarekin, Sobietar Batasuna de facto desegin zen Errusiako SSRa, Ukrainako SSRa eta Bielorrusiako SSRa bereizitakoan.

Berreraikuntza ekonomikoa izango zen Gorbatxoven porrot nagusietako bat; perestroikak ekonomia sobietarra hondotik eta geldialditik ateratzea zuen helburu, enpresa-askatasun handiagoa sartuz eta merkatuari utziz plangintzaren akatsak konpontzen, ustez hala gertatuko zelakoan. Dena den, erreforma horiek ez zuten berehalako emaitza positiborik eman; bada, lehendik zegoen sistema produktiboa gehiago desordenatu zen, eta, biztanleriaren gehiengoaren pobretzean, sakondu zuten. Horrek guztiak tirabira sozialak sortu zituen, eta kaltetutako interes politiko-ekonomikoek areagotu zituzten.

Mikhail Gorbatxov 2007an.

Alde politikoan, apurka-apurka alderdi anitzeko demokraziara eramango zuen irekiera hasi zen. Baina, bide horretatik («guardia zahar» komunistak gehiegizkotzat jotako bidea) egindakoa, motelegitzat jo zuen alderditik kanpo gero eta handiagoa zen oposizioak. Gorbatxov eta bere taldea poliki zebiltzan erregimenaren barruan zegoen erresistentziagatik eta prozesuaren kontrola galtzeko beldurragatik. Irekieraren eragin nagusia izan zen Sobietar Batasuna osatu zuten errepublika ezberdinetan mugimendu independentistak mamitu ziren sentimendu abertzaleen piztea.

1991ko abuztuaren 19an, PCUS, Gobernu eta KGBko goi kargudun talde batek estatu kolpe saiakera inboluzionista jo zuen. Boris Jeltsin Errusiako SFSRko presidenteak zuzentzen zuen mugimenduaren indarrak eten zuen saiakera hori; porrot egindako estatu kolpearen ondoren, PCUS legez kanpo uzteko eta Baltikoko errepubliken (Estonia, Letonia eta Lituania) anexioaren baliogabetasuna dekretatzeko erabakia hartu zuen. Politikoki gero eta ahulago, batez ere Boris Jeltsinen ekintza politikoaren ondorioz, Gorbatxovek PCUSeko idazkari nagusi karguari uko egin, eta Batzorde Zentrala desegin behar izan zuen.

1991ko abenduaren 25ean, Sobietar Batasuna ofizialki desegin zen, eta, Estatu Independenteen Mankomunitateko (CIS) Errepublikako presidenteek botere zentralaren organoak aitortzeari uko egitearen ondorioz, bere kargua uztea erabaki zuen, SESBeko presidente gisa telebistako hitzaldia emanez:

«	Estatu Independenteen Mankomunitatearen sorrerarekin sortutako egoera ikusita, Sobietar Batasuneko presidente gisako jarduerari uzten diot. Erabaki hau printzipio kontuetan oinarrituta hartzen dut. Herrialdearen zatiketa eta Estatuaren batasunaren ildoa inposatu da, eta hori ezin dut onartu. Gainera, konbentzituta nago halako ebazpen zabalak herriaren berariazko borondatearen arabera hartu behar zirela (erreferenduma, alegia). Patuak nahi izan zuen neure burua Estatuko buru ikusi nuenean gure herria gaixo zegoela argi zegoen jada. Gaur sinetsita nago 1985ean hasitako aldaketen arrazoi historikoaz. Gerra Hotza amaitu dugu; arma-lasterketa eta herrialdearen militarizazio eroa gelditu da, gure ekonomia, gure kontzientzia soziala eta gure morala deformatu dituena. Mundura ireki gara, eta, konfiantzaz, elkartasunez eta errespetuz erantzun du.	»
—Mijaíl Gorbachov, 1991ko abenduaren 25ean

2007ko urriaren 21ean, Gorbatxovek politikara itzultzea erabaki zuen, Sozialdemokraten Batasuna alderdiaren buru.

Ikus, gainera

• Glasnost

Kanpo estekak

• Datuak: Q30487
• Multimedia: Mikhail Gorbachev / Q30487