Marko Antonio: berrikuspenen arteko aldeak
t Removing Link FA template (handled by wikidata) |
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
||
| 12. lerroa: | 12. lerroa: | ||
| heriotza herrialdea = Ptolomeotar Erresuma |
| heriotza herrialdea = Ptolomeotar Erresuma |
||
}} |
}} |
||
'''Marko Antonio''', [[latin]]ez ''Marcus Antonius'', ([[K. a. 83]]a inguru - [[K. a. 30]]a), Marko Antonio Triunbiro izenez ere ezaguna, [[Antzinako Erroma|Erromako]] jeneral eta politikaria izan zen [[Erromako Errepublika]] amaieran. [[Julio Zesar]]rekin lan egin zuen, bai gerretan bai administrazioan. [[Zesar]] |
'''Marko Antonio''', [[latin]]ez ''Marcus Antonius'', ([[K. a. 83]]a inguru - [[K. a. 30]]a), Marko Antonio Triunbiro izenez ere ezaguna, [[Antzinako Erroma|Erromako]] jeneral eta politikaria izan zen [[Erromatar Errepublika|Erromako Errepublika]] amaieran. [[Julio Zesar]]rekin lan egin zuen, bai gerretan bai administrazioan. [[Julio Zesar|Zesarren]] hilketaren ondoren, [[Zesar Augusto|Oktavio]] eta [[Marko Emilio Lepido|Lepidorekin]] batera [[Bigarren Triunbiratua]] osatu zuen. Elkarkidetza hau [[K. a. 33]] apurtutakoan, haien arteko gerra zibila sortu zen [[K. a. 31]]n. [[Zesar Augusto|Oktaviok]] Aktio batailan Marko Antonio garaitu zuen. Hori zela eta, Marko Antoniok eta [[Kleopatra VII.a|Kleopatrak]] (haren aliatua eta maitalea) bere burua hil zuten [[K. a. 30]]ean. |
||
[[Julio Zesar]]ren laguntzaile garrantzitsua izan zen Galiako Gerran eta Gerra Zibilean. [[Italia]]ko gobernadore egin zuten Zesarren ausentzian, [[K. a. 47]]. urtean, arrakasta handirik gabe. Zesar itzuli zenean, ''magister equitum'' izendatu zuten haren hilketa gertatu zen arte, [[K. a. 44]]an. Segituan, Marko Antoniok Libertadoreekin paktu batzuk egin zituen eta ''Acta Caesaris'' berrestea lortu zuen, [[Julio Zesar]]rek emandako legedia eta hark izendatutako magistratuak mantenduz. |
[[Julio Zesar]]ren laguntzaile garrantzitsua izan zen Galiako Gerran eta Gerra Zibilean. [[Italia]]ko gobernadore egin zuten Zesarren ausentzian, [[K. a. 47]]. urtean, arrakasta handirik gabe. Zesar itzuli zenean, ''magister equitum'' izendatu zuten haren hilketa gertatu zen arte, [[K. a. 44]]an. Segituan, Marko Antoniok Libertadoreekin paktu batzuk egin zituen eta ''Acta Caesaris'' berrestea lortu zuen, [[Julio Zesar]]rek emandako legedia eta hark izendatutako magistratuak mantenduz. |
||
Errepublikako gizon indartsuena bihurtu zen eta Zesarren altxorra eta paperak bereganatu zituen. Berehala, [[Erroma]]ko herria Zesarren hiltzaileen aurka jarri zuen, beti boterearen monopolioa beretzat gorde nahian. Baina arazo bat sortu zitzaion, Zesarren semeordea, [[Oktavio]], iritsi zenean. |
Errepublikako gizon indartsuena bihurtu zen eta Zesarren altxorra eta paperak bereganatu zituen. Berehala, [[Erroma]]ko herria Zesarren hiltzaileen aurka jarri zuen, beti boterearen monopolioa beretzat gorde nahian. Baina arazo bat sortu zitzaion, Zesarren semeordea, [[Zesar Augusto|Oktavio]], iritsi zenean. |
||
[[K. a. 44]]an, [[Galia]]rantz abiatu zen, gobernua hartzeko xedean. [[Bruto]] |
[[K. a. 44]]an, [[Galia]]rantz abiatu zen, gobernua hartzeko xedean. [[Marko Bruto|Brutok]] ez zion eman nahi izan eta Senatuak Marko Antonio arerio publiko izendatu zuen. [[Zesar Augusto|Oktavianori]] esleitu zion bera garbitzeko enkargua. Modenako Gerran garaitu zuten, baina lortu zuen burua altxatzea eta, Lepidok lagundu zion. Azkenean, Oktaviano, [[Marko Emilio Lepido|Lepido]] eta Marko Antoniok [[Bigarren Triunbiratua]] paktatu zuten [[K. a. 43]]an. Gerra zibila ekarriko zuen honek guztiak. |
||
Marko Antonioren garaipenak Inperioaren ekialdeko probintzien kontrola eman zion eta, [[partia]]rren aurka borrokan zebiltzanez, honela hasi zen [[Egipto]]ko [[Kleopatra VII.a]]rekin harremanetan. Marko Antonio gero eta gehiago joan zen urrutiratzen Erromako bizitzaz eta [[Partia]] eta [[Armenia]]ko kanpainetan zentratu zen. Octavio, bitartean, [[Sexto Ponpeio]] garaitzeko ahaleginetan zebilen. Erabat aldenduta, [[K. a. 31]]n, gerra zibila zegoen [[Erroma]]n. Marko Antonio [[Egipto]]ko [[Kleopatra VII.a]]ren aliatu zen eta porrota jasan zuten ''Actium''-eko itsas borrokan [[K. a. 30]]. urtean. Alexandriarantz itzultzean, ezin izan zien [[Zesar Augusto]]ren indarrei aurre egin eta bere buruaz beste egingo zuen porrota izan eta urtebetera. |
Marko Antonioren garaipenak Inperioaren ekialdeko probintzien kontrola eman zion eta, [[partia]]rren aurka borrokan zebiltzanez, honela hasi zen [[Egipto]]ko [[Kleopatra VII.a]]rekin harremanetan. Marko Antonio gero eta gehiago joan zen urrutiratzen Erromako bizitzaz eta [[Partia]] eta [[Armenia]]ko kanpainetan zentratu zen. Octavio, bitartean, [[Sexto Ponpeio]] garaitzeko ahaleginetan zebilen. Erabat aldenduta, [[K. a. 31]]n, gerra zibila zegoen [[Erroma]]n. Marko Antonio [[Egipto]]ko [[Kleopatra VII.a]]ren aliatu zen eta porrota jasan zuten ''Actium''-eko itsas borrokan [[K. a. 30]]. urtean. Alexandriarantz itzultzean, ezin izan zien [[Zesar Augusto]]ren indarrei aurre egin eta bere buruaz beste egingo zuen porrota izan eta urtebetera. |
||
| 26. lerroa: | 26. lerroa: | ||
Marko Antonio [[K. a. 83]]an jaio zen [[Erroma]]n, Antonio izeneko familia patrizio batean. Bere aita [[Marko Antonio Kretiko]] (''Marcus Antonius Creticus'') eta aitona, [[K. a. 87]]. urtean, [[Kaio Mario]]ren aldekoek erail zuten [[Marko Antonio Oradorea]] (''Marcus Antonius Orator'') izan ziren. |
Marko Antonio [[K. a. 83]]an jaio zen [[Erroma]]n, Antonio izeneko familia patrizio batean. Bere aita [[Marko Antonio Kretiko]] (''Marcus Antonius Creticus'') eta aitona, [[K. a. 87]]. urtean, [[Kaio Mario]]ren aldekoek erail zuten [[Marko Antonio Oradorea]] (''Marcus Antonius Orator'') izan ziren. |
||
Marko Antonio, [[Zesar]] |
Marko Antonio, [[Julio Zesar|Zesarren]] bigarren iloba zen, bere ama, [[Julia Zesaris]], [[Julio Zesar]]ren lehengusua zelako. Antonioren aita bera oso txikia zenean hil zen eta bere ama atera zituen aurrera Marko Antonio eta Lucio eta Kaio anaiak. Ama Julia berriro ezkondu zen, [[Publio Kornelio Lentulo Sura]]rekin, [[K. a. 63]]an, [[Katiliniaren azpijokoa]]n harrapatu zuten politikaria. Arrazoi honengatik [[Zizeron]]ek exekutatzea agindu zuen eta Marko Antonio eta oradore ospetsua bata bestearekin haserretu ziren. |
||
Aitaren heriotzak Marko Antonioren gaztaroa ukitu zuen bete-betean eta haren gidaritzaren falta nabaria zen. [[Plutarko]] bezalako historialariek nerabezaroa [[Erroma]]n kokatzen dute, bere senide eta lagunen artean noraezean. Bizitza errebelde eta axolarik gabekoa zeramaten, apustu etxeetan maiz, gehiegizko edatea eta amodio eskandalu franko tartean. [[Plutarko]]k dioenez, 20 urte bete aurretik zorpetuta zebilen zurrumurrua zabalduta zegoen erabat, 250 [[talentu]] (6 milioi [[sestertzio]]) zor zituelarik, bere lagun [[Eskribonio Kurion]]ek bere gain hartu bazituen ere. Era berean, [[K. a. 59]]an [[Publio Clodio Pulcro]] eta bere bandekin harremanetan jarri zen. Hori gutxi balitz, [[K. a. 59]]an, hain polemikoa zen [[Publio Klodio Pulkro]] eta bere kale bandekin nahastuta ibili zen. |
Aitaren heriotzak Marko Antonioren gaztaroa ukitu zuen bete-betean eta haren gidaritzaren falta nabaria zen. [[Plutarko]] bezalako historialariek nerabezaroa [[Erroma]]n kokatzen dute, bere senide eta lagunen artean noraezean. Bizitza errebelde eta axolarik gabekoa zeramaten, apustu etxeetan maiz, gehiegizko edatea eta amodio eskandalu franko tartean. [[Plutarko]]k dioenez, 20 urte bete aurretik zorpetuta zebilen zurrumurrua zabalduta zegoen erabat, 250 [[talentu (argipena)|talentu]] (6 milioi [[sestertzio]]) zor zituelarik, bere lagun [[Eskribonio Kurion]]ek bere gain hartu bazituen ere. Era berean, [[K. a. 59]]an [[Publio Clodio Pulcro]] eta bere bandekin harremanetan jarri zen. Hori gutxi balitz, [[K. a. 59]]an, hain polemikoa zen [[Publio Klodio Pulkro]] eta bere kale bandekin nahastuta ibili zen. |
||
Arinkeria ugariko garai hauen ondoren, [[K. a. 58]]an, Marko Antoniok [[Grezia]]ra egin zuen ihes, hartzekodunak atzetik zituen-eta. Denboraldi batez, [[Atenas]]ko filosofoen erretorika klaseetara joan zen, garaiko gainontzeko nobleek egiten zuten moduan, [[Aulo Gabinio]], [[Siria]]ko prokonsulak, [[Judea]]ko [[Aristobulo]]ren aurka zeukan kanpainan parte hartzeko eskatu zion arte. Hantxe jaso zuen lehen aipamen militarra, lehena izan zelako gotorleku juduaren asaltoan. Geroxeago, [[Gabinio]]ren kanpaina militarrean ere parte hartu zuen, [[K. a. 55]]ean, [[Egipto]]ko tronua [[Ptolomeo Auletes]]ek berreskura zezan. Orduan izan zen, [[Egipto]], [[Alexandria]] eta [[Kleopatra]] printzesa ezagutu zituen lehen aldia. |
Arinkeria ugariko garai hauen ondoren, [[K. a. 58]]an, Marko Antoniok [[Grezia]]ra egin zuen ihes, hartzekodunak atzetik zituen-eta. Denboraldi batez, [[Atenas]]ko filosofoen erretorika klaseetara joan zen, garaiko gainontzeko nobleek egiten zuten moduan, [[Aulo Gabinio]], [[Siria]]ko prokonsulak, [[Judea]]ko [[Aristobulo]]ren aurka zeukan kanpainan parte hartzeko eskatu zion arte. Hantxe jaso zuen lehen aipamen militarra, lehena izan zelako gotorleku juduaren asaltoan. Geroxeago, [[Gabinio]]ren kanpaina militarrean ere parte hartu zuen, [[K. a. 55]]ean, [[Egipto]]ko tronua [[Ptolomeo Auletes]]ek berreskura zezan. Orduan izan zen, [[Egipto]], [[Alexandria]] eta [[Kleopatra VII.a|Kleopatra]] printzesa ezagutu zituen lehen aldia. |
||
== Zesarren kolaboratzaile == |
== Zesarren kolaboratzaile == |
||
| 38. lerroa: | 38. lerroa: | ||
Klodio eta Kurionen eraginak Marko Antonio Ponpeio eta erromatar senatuaren arerio zen Julio Zesarren alderdiarengana hurbildu zuen. [[K. a. 54]]an, [[Julio Zesar]]ren armadaren burutako bat izan zen [[Galia]]n eta berriro ere frogatu zuen bere militar balioa gerra hartan. Hala ere, bere nortasunak arazoak ekartzen zizkion maiz eta Zesar bera haserrarazten zuen askotan. |
Klodio eta Kurionen eraginak Marko Antonio Ponpeio eta erromatar senatuaren arerio zen Julio Zesarren alderdiarengana hurbildu zuen. [[K. a. 54]]an, [[Julio Zesar]]ren armadaren burutako bat izan zen [[Galia]]n eta berriro ere frogatu zuen bere militar balioa gerra hartan. Hala ere, bere nortasunak arazoak ekartzen zizkion maiz eta Zesar bera haserrarazten zuen askotan. |
||
Hala ere, [[Zesar]] |
Hala ere, [[Julio Zesar|Zesarren]] eraginak kargu onak lortzen lagundu zion eta, [[K. a. 52]]an, kuestore eta, [[K. a. 51]]n, berriz, augure izendatu zuten, biziarteko bereganatu zituen karguak. Bi kargu hauekin jarraituko du, bere heriotza arte. [[K. a. 49]]an, herri xehearen tribuno ere izendatu zuten eta indartsu lagundu zuen bere lan honetan. |
||
10 urte pasa ondoren [[Zesar]] |
10 urte pasa ondoren [[Julio Zesar|Zesarren]] bi aginte prokontsularrak amaitu zirenean, jeneralak [[Erroma]]ra itzultzeko asmoa zuen kontsulak izendatzeko hauteskundeetara, baina [[Ponpeio]]k lideratzen zuen erromatar Senatuko alderdi kontserbadoreak [[Julio Zesar|Zesarrek]] bere prokontsulatuari eta armadaren buruzagitzari uko egitea nahi zuen, berrautaketa baino lehenago. |
||
[[Zesar]] |
[[Julio Zesar|Zesarrek]] ezin zuen hori gertatzen utzi, prokontsul izan zeneko ekintzei jarraipena emateko asmoa baitzuen. Gainera, bere estatusa galduko zuen eta hiritar arrunt bihurtuko zen, [[Ponpeio]]ren aurrean defentsarik gabe utziz. |
||
Marko Antoniok ''imperium'' bera konpartitzen zuten komandante orok bere kargua utz zezaten proposatu zuten, baina atzera bota zuten eta Senatutik bidali zuten, [[Erroma]]tik alde egin beharrean izan zelarik. Horrela, [[Rubicon]] ibaian armada akanpatuta zuen [[Zesar]] |
Marko Antoniok ''imperium'' bera konpartitzen zuten komandante orok bere kargua utz zezaten proposatu zuten, baina atzera bota zuten eta Senatutik bidali zuten, [[Erroma]]tik alde egin beharrean izan zelarik. Horrela, [[Rubikon|Rubicon]] ibaian armada akanpatuta zuen [[Julio Zesar|Zesarrekin]] egin zuen bat eta, bakezko irteerarik ez zenez aurreikusten, Marko Antonioren ahalak erabili zituzten -herri xehearen [[tribuno]]a zen- muga zen ibai hura zeharkatzeko eta armada [[Erroma]]rantz gidatzeko, gerra zibilari hasiera emanez. Gerra honetan, Marko Antonio [[Julio Zesar|Zesarren]] bigarren agintea zen eta, beregan konfiantza osoa zuenez, armadaren ezkerreko aldea gidatu zuen [[Ponpeio]]ren aurkako borrokaldietan. |
||
=== Zesarren diktadura === |
=== Zesarren diktadura === |
||
[[Zesar]] diktadore zegoela, [[K. a. 47]]an, ''magister equitum'' izendatu zuten, haren ondo-ondoko agintari, eta [[Italia]]ko administrari lanetan ibili zen, Zesar [[Afrika]]n errefuxiaturik zeuden azken [[Ponpeio]]ren aldekoen aurka ari zen bitartean. Baina militar bezala trebezia handia erakutsi bazuen, administrazioan ez zen zuzen ibili, [[Zizeron]]ek idazten duen bezala. |
[[Julio Zesar|Zesar]] diktadore zegoela, [[K. a. 47]]an, ''magister equitum'' izendatu zuten, haren ondo-ondoko agintari, eta [[Italia]]ko administrari lanetan ibili zen, Zesar [[Afrika]]n errefuxiaturik zeuden azken [[Ponpeio]]ren aldekoen aurka ari zen bitartean. Baina militar bezala trebezia handia erakutsi bazuen, administrazioan ez zen zuzen ibili, [[Zizeron]]ek idazten duen bezala. |
||
[[K. a. 46]]an, Marko Antonio mindu egin zen [[Zesar]] |
[[K. a. 46]]an, Marko Antonio mindu egin zen [[Julio Zesar|Zesarrekin]], [[Ponpeio]]ren jabetzak erosteko trazak egin zituelako eta Zesarrek ordainarazi nahi zizkiolako. Azkar ugaritu ziren arazoak eta, Erroman gertatu ohi zen bezala, bortxakeria nagusitu zen, ehunka hiritar hilez eta [[anarkia]] nagusituz. |
||
Gauzak okertzen joan ziren eta Zesarrek bere ardura politiko guztiak kendu zizkion Marko Antoniori. Urte pare batean ez zuten elkar ikusi eta berriro adiskidetu ziren [[K. a. 44]]an, Marko Antonio hautatu zutenean diktadorearen bosgarren kontsulaturako. Bera Partoen Inperioa konkistatzera joango zen, kontsul berria [[Erroma]]n uzten zuen bitartean. |
Gauzak okertzen joan ziren eta Zesarrek bere ardura politiko guztiak kendu zizkion Marko Antoniori. Urte pare batean ez zuten elkar ikusi eta berriro adiskidetu ziren [[K. a. 44]]an, Marko Antonio hautatu zutenean diktadorearen bosgarren kontsulaturako. Bera Partoen Inperioa konkistatzera joango zen, kontsul berria [[Erroma]]n uzten zuen bitartean. |
||
Arazoak baketuta zeudela zirudien eta [[K. a. 44]]ko otsailean, Marko Antoniok diadema bat oparitu zion [[Zesar]] |
Arazoak baketuta zeudela zirudien eta [[K. a. 44]]ko otsailean, Marko Antoniok diadema bat oparitu zion [[Julio Zesar|Zesarri]]. Honek esanahi zehatza zuen: diadema erregearen sinbolo propioa zen eta, [[Julio Zesar|Zesarrek]] ez zuenez jaso, [[Erroma]]ko errege aulkirik ez zuela nahi adierazi nahi zuen. |
||
=== Zesarren erailketa === |
=== Zesarren erailketa === |
||
[[K. a. 44]]ko martxoan, [[Kaio Kasio Longino]] eta [[Marko Junio |
[[K. a. 44]]ko martxoan, [[Kaio Kasio Longino]] eta [[Marko Bruto|Marko Junio Brutok]] gidatutako senatari talde batek [[Julio Zesar|Zesar]] hil zuten, Marko Antonio alboko gelan entretenitu zuten bitartean. [[Marko Bruto|Brutok]] ez zuen Marko Antonio erail izan nahi, [[Kasio]]k horrelako iradokizuna egin bazion ere; gauza diktadorearekin amaitzea omen zen eta ez errepublika arriskuan jartzea. |
||
Erailketaren atzean [[Erroma]]n piztu zen zirriparran, Marko Antoniok hiritik alde egitea lortu zuen, esklaboz jantzita, bere aldekoen aurkako jazarpena hasi zitekeelakoan. Ikusi zuenean halakorik ez zela gertatzen, [[Erroma]]ra itzuli zen eta tregua bat negoziatu zuen. Amnistia eman zitzaien konjuran parte hartu zutenei eta diktadorearen omenezko hiletak antolatu ziren era berean. |
Erailketaren atzean [[Erroma]]n piztu zen zirriparran, Marko Antoniok hiritik alde egitea lortu zuen, esklaboz jantzita, bere aldekoen aurkako jazarpena hasi zitekeelakoan. Ikusi zuenean halakorik ez zela gertatzen, [[Erroma]]ra itzuli zen eta tregua bat negoziatu zuen. Amnistia eman zitzaien konjuran parte hartu zutenei eta diktadorearen omenezko hiletak antolatu ziren era berean. |
||
[[Martxoaren 20]]an izan ziren Zesarren hiletak eta Marko Antonio aukeratu zuten bere omenezko hitzak esateko. Erretorikarako gaitasunak balio izan zion honako honetan eta interpretazio dramatiko ezin hobea erakutsi zuen [[Zesar]] |
[[Martxoaren 20]]an izan ziren Zesarren hiletak eta Marko Antonio aukeratu zuten bere omenezko hitzak esateko. Erretorikarako gaitasunak balio izan zion honako honetan eta interpretazio dramatiko ezin hobea erakutsi zuen [[Julio Zesar|Zesarren]] toga altxatuz eta bere 23 zauriak erakutsiz. Gau hartan, [[Erroma]]ko herriak hiltzaileen etxeei eraso egin zieten eta alde egin beharrean izan ziren, kontsularen bizia barkatu izanaren damuz. |
||
Marko Antonioren egoera indartu egin zen eta [[Kalpurnia]]k, [[Zesar]] |
Marko Antonioren egoera indartu egin zen eta [[Kalpurnia]]k, [[Julio Zesar|Zesarren]] alargunak, diktadorearen dokumentazio pertsonala entregatu zion, bere 4.000 [[talentu (argipena)|talentutan]] baloratutako jabetzen zaintza ere bere eskuetan utzi zuelarik. [[Campania]]ra bidaiatu zuen eta [[Julio Zesar|Zesarren]] beteranoen laguntza ere lortu zuen eta Marko Antoniok [[Galia]]ko probintzia berari emateko obligazioa jarri zion Senatuari. Probintzia hau [[Dezimo Junio Bruto Albino]] konspiratzaileak administratzen zuen. Marko Antoniok [[Mazedonia (argipena)|Mazedoniarantz]] joan nahi zuen, Partoen Inperioari eraso egiteko, baina [[Marko Bruto|Brutok]] ez zuen probintzia entregatu nahi izan eta Marko Antonio erasoa prestatzen hasi zen [[K. a. 44]]ko urrian. |
||
== Bigarren Triunbiratua == |
== Bigarren Triunbiratua == |
||
=== Oktaviano === |
=== Oktaviano === |
||
[[Zesar]] |
[[Julio Zesar|Zesarren]] heriotzak hutsune handia utzi zuen [[Erroma]]ko bizitza politikoan. Errepublika hilzorian zegoen eta beste gerra zibil bat hasita zegoen. Orduan iritsi zen [[Julio Zesar|Zesarren]] hiloba eta semeordea, [[Kaio Oktavio Turino]], eta [[Julio Zesar|Zesarren]] herentzia eskatu zuen, haren jabetzaren hiru laurdenak, testamentuak zioenaren arabera. Ama eta aitaordea zen [[Martzio Filipo]]ren herentziari uko egiteko aholkuak entzun gabe, Senatuaren eta Zizeronen laguntza lortu zuen eta diktadorearen beteranoen tropa ere bere alde jarri zen. [[Zesar Augusto|Oktavio]] agintea nahi zutenekin, [[Marko Emilio Lepido|Lepido]] edo Marko Antoniorekin, borroka egiteko prest agertu zen. |
||
[[K. a. 44]]an, Oktavio eta Marko Antonio elkartu ziren eta lehenak konjuratuak ez zituelako jazarri kritikatu zuen bigarrena. Harremanak okerrera egin zuen Oktavio beteranoak erakarri nahian hasi zenean. Marko Antoniok berehala ikusi zuen bere izena itsusitzen saiatu zela eta Erromara itzuli zen, baina Oktavio joana zen, jada, [[Galia]]rantz. |
[[K. a. 44]]an, Oktavio eta Marko Antonio elkartu ziren eta lehenak konjuratuak ez zituelako jazarri kritikatu zuen bigarrena. Harremanak okerrera egin zuen Oktavio beteranoak erakarri nahian hasi zenean. Marko Antoniok berehala ikusi zuen bere izena itsusitzen saiatu zela eta Erromara itzuli zen, baina Oktavio joana zen, jada, [[Galia]]rantz. |
||
| 74. lerroa: | 74. lerroa: | ||
=== Modenako Gerra === |
=== Modenako Gerra === |
||
Marko Antonio [[Galia]]rantz joan zenean, [[Bruto]] |
Marko Antonio [[Galia]]rantz joan zenean, [[Marko Bruto|Brutok]] ez zion entregatu nahi izan eta Mutinan errefuxiatu zen. Marko Antoniok setioa egin zion hiri horri eta Senatua Brutoren alde jarri zen, Marko Antonio ''hostis rei publicae'' deklaratuz. |
||
Oktavio iritsi zen beste bi kontsulekin, [[Aulo Hirzio]] eta [[Kaio Vibio Pansa]], eta Marko Antonio garaitu zuen ''Forum Gallum''-en, [[K. a. 43]]ko apirilean. Bi kontsulak hil ziren eta honek Senatuaren Oktaviorekiko errezeloak haztea besterik ez zuen ekarri. Oktavio, berriz, haserre zegoen Senatuarekin garaipena ez ziolako errekonozitu nahi eta Erroman sartu zen 8 legioren laguntzarekin, Senatua kontsulatua ematera derrigortuz. |
Oktavio iritsi zen beste bi kontsulekin, [[Aulo Hirzio]] eta [[Kaio Vibio Pansa]], eta Marko Antonio garaitu zuen ''Forum Gallum''-en, [[K. a. 43]]ko apirilean. Bi kontsulak hil ziren eta honek Senatuaren Oktaviorekiko errezeloak haztea besterik ez zuen ekarri. Oktavio, berriz, haserre zegoen Senatuarekin garaipena ez ziolako errekonozitu nahi eta Erroman sartu zen 8 legioren laguntzarekin, Senatua kontsulatua ematera derrigortuz. |
||
Era berean, ''lex curiata'' legearen promulgazioa lortu zuen, [[Zesar]] |
Era berean, ''lex curiata'' legearen promulgazioa lortu zuen, [[Julio Zesar|Zesarrek]] egindako adopzioa bermatuz eta Oktavio izena utzi eta ''Caius Iulius Caesar Octavianus'' hartuz, [[Julio Zesar]]. |
||
Marko Antoniok [[Galia]]rantz alde egin zuen eta Erromarantz abiatu zen infanteria eta zalditeria indar ikaragarri batekin. |
Marko Antoniok [[Galia]]rantz alde egin zuen eta Erromarantz abiatu zen infanteria eta zalditeria indar ikaragarri batekin. |
||
| 85. lerroa: | 85. lerroa: | ||
[[Fitxategi:Maccari-Cicero.jpg|thumb|300 px||right|[[Zizeron]] Senatuaren aurrean]] |
[[Fitxategi:Maccari-Cicero.jpg|thumb|300 px||right|[[Zizeron]] Senatuaren aurrean]] |
||
Marko Antonioren aurrerapenaren aurrean, Oktavianok harekin eta [[Lepido]] |
Marko Antonioren aurrerapenaren aurrean, Oktavianok harekin eta [[Marko Emilio Lepido|Lepidorekin]] akordioa egin zuen eta 3 liderrak Bononian elkartu ziren [[K. a. 43]]ko [[azaroaren 11]]n, ''Triumviri rei publicae constituendae'' eginez eta agintea banatuz: [[Galia]] Marko Antoniorentzat izan zen, [[Hispania]] eta [[Galia Transalpinoa|Galia Narbonensis]] [[Marko Emilio Lepido|Lepidorentzat]] eta [[Afrika Prokontsularra|Afrika]], [[Sardinia]] eta [[Sizilia]], berriz, Oktavianorentzat. |
||
[[K. a. 43]]ko [[azaroaren 23]]an onartutako legeak aginte guztiak ematen zizkien triunbiroei 5 urtez. Aliantza sendotu nahian, Oktaviano [[Klodia]]rekin ezkondu zen, Marko Antonioren alabaordea. Diru beharrean ziren konjuratuen aurkako gerra egiteko eta ekialderantz alde egin zuten [[Zesar]] |
[[K. a. 43]]ko [[azaroaren 23]]an onartutako legeak aginte guztiak ematen zizkien triunbiroei 5 urtez. Aliantza sendotu nahian, Oktaviano [[Klodia]]rekin ezkondu zen, Marko Antonioren alabaordea. Diru beharrean ziren konjuratuen aurkako gerra egiteko eta ekialderantz alde egin zuten [[Julio Zesar|Zesarren]] asasinoen atzetik hasi ziren [[Erroma]]n geratu zirenen konjuratua exekutatzeari ematen ziotenarekin batera. Izua zabaldu zen hirian [[K. a. 42]]ko [[urtarrilaren 1]]ean; [[Zizeron]]ek dioenez, 2.000 zaldun eta 160 senatari exekutatu zituzten. Berak ere horrelaxe bukatu zuen, Oktavianori laguntza eman bazion ere, honek bere exekuzioa ahalbidetu zuen ihes egin nahian harrapatu zutela-eta. |
||
Marko Antonio eta [[Fulvia]]k, bere emazteak, ez zituzten[Zizeronen aurkako salaketak barkatu eta mendekua ikaragarria izan zen: bere eskuak eta burua Rostrara bidali zituzten, mingaina Fulviaren urre koloreko ile-urkilek zeharkatzen zutelarik. |
Marko Antonio eta [[Fulvia]]k, bere emazteak, ez zituzten[Zizeronen aurkako salaketak barkatu eta mendekua ikaragarria izan zen: bere eskuak eta burua Rostrara bidali zituzten, mingaina Fulviaren urre koloreko ile-urkilek zeharkatzen zutelarik. |
||
Azkenean, [[K. a. 42]]an burututako [[Filiposeko gudua]]ren ondoren eta [[Kasio]] eta [[Bruto]] |
Azkenean, [[K. a. 42]]an burututako [[Filiposeko gudua]]ren ondoren eta [[Kasio]] eta [[Marko Bruto|Brutok]] bere buruaz beste egin ondoren, alderdi senatorialak eta errepublikarrak erabat ezereztuta geratuko ziren. |
||
=== Erromatarren munduaren banaketa eta Perusako gerra === |
=== Erromatarren munduaren banaketa eta Perusako gerra === |
||
Triunbiroek mundu erromatarra banatu zuten. [[Lepido]] |
Triunbiroek mundu erromatarra banatu zuten. [[Marko Emilio Lepido|Lepidok]] mendebaldeko probintziak hartu zituen eta [[Zesar Augusto|Oktaviano]] [[Italia]]n geratu zen beteranoak asentatzeko eta lurrak emateko ardurarekin. Garrantzi handia zeukan horrek legioak leial mantentzeko. Marko Antonio, bere aldetik, ekialdeko probintzietarantz abiatu zen, [[Judea]]ko altxamenduak baretzeko asmoz eta partiarren inperioari eraso egiteko, [[Julio Zesar|Zesarrek]] nahi izan zuen bezala. |
||
Ekialderanzko bidaia hartan, [[Kleopatra VII.a Egiptokoa]] ezagutu zuen Tarsosen [[K. a. 41]]ean eta amorante egin ziren berehala. Marko Antoniok negua berarekin pasatu zuen [[Alexandria]]n. |
Ekialderanzko bidaia hartan, [[Kleopatra VII.a|Kleopatra VII.a Egiptokoa]] ezagutu zuen Tarsosen [[K. a. 41]]ean eta amorante egin ziren berehala. Marko Antoniok negua berarekin pasatu zuen [[Alexandria]]n. |
||
Bitartean, [[Italia]]n gauzak ez zeuden baretuta. [[ |
Bitartean, [[Italia]]n gauzak ez zeuden baretuta. [[Zesar Augusto|Oktavioren]] administrazioarekin ez zeuden gustura eta altxamendu bat piztearen beldur ziren. Bestalde, [[Zesar Augusto|Oktaviano]] eta [[Klodia]], Marko Antonioren alabaordea, dibortziatu egin ziren eta [[Fulvia]], Marko Antonioren emaztea, matxinada lideratzen ari zen. Karakter indartsuko emakumea eta anbizio politiko handia zuena, bere senarraren posizio politikoarekin kezkatuta zegoen eta alabak jaso zuen tratuarekin erabat disgustuan. Lucio Antonio koinatuak lagundu zion 8 legio erreklutatzen eta armadak [[Erroma]] inbaditu zuen, [[Zesar Augusto|Oktavianorentzako]] benetako arazoa izan zelarik. Hala ere, [[K. a. 41]]-[[K. a. 40]]. urteetako negu hartan, [[Fulvia]] sitiatzea lortu zuen [[Perusia]]n eta errenditu beharrean izan zen. Erbesteratu zuten Sicionera, [[Grezia]]n, eta gaixotu eta hil egin zen, bere senarraren itzuleraren zain zegoen bitartean. |
||
[[Fulvia]]ren heriotza ondo etorri zitzaion bi triunbiroen adiskidetasunari. [[K. a. 40]]an, Marko Antonio [[Oktavia]]rekin ezkondu zen, [[ |
[[Fulvia]]ren heriotza ondo etorri zitzaion bi triunbiroen adiskidetasunari. [[K. a. 40]]an, Marko Antonio [[Oktavia]]rekin ezkondu zen, [[Zesar Augusto|Oktavianoren]] arrebarekin. [[Oktavia]] emakume ederra eta argia zen eta ez zen denbora asko alargundu zenetik, aurreko ezkontzatik hiru seme-alaba zituelarik. |
||
[[Fitxategi:Antony with Octavian aureus.jpg|thumb|300 px||right|Marko Antonio eta Oktavia]] |
[[Fitxategi:Antony with Octavian aureus.jpg|thumb|300 px||right|Marko Antonio eta Oktavia]] |
||
Horrela berriro banatu zuten erromatar mundua: [[Afrika]] [[Lepido]] |
Horrela berriro banatu zuten erromatar mundua: [[Afrika]] [[Marko Emilio Lepido|Lepidorentzat]], mendebaldeko probintziak [[Zesar Augusto|Oktavianorentzat]] eta Ekialdea Marko Antoniorentzat. Brundisiumeko Itunarekin triunbiratua indartuta atera zen eta Marko Antoniok hain gogoko zuen partoen aurkako kanpainari hasiera emateko aukera izango zuen. |
||
== Marko Antonio eta Kleopatra == |
== Marko Antonio eta Kleopatra == |
||
=== Tarentoko Ituna eta partoen aurkako kanpaina === |
=== Tarentoko Ituna eta partoen aurkako kanpaina === |
||
[[Fitxategi:Клеопатра VII.jpg|thumb|200 px||right|[[Kleopatra]]]] |
[[Fitxategi:Клеопатра VII.jpg|thumb|200 px||right|[[Kleopatra VII.a|Kleopatra]]]] |
||
Marko Antoniok eta bere emazte berria zen [[Oktavia]]k [[Grezia]]ra bidaiatu zuten. Berriz ere, Marko Antonio eta [[Oktaviano]] urrutiratu egin ziren Triunbiratua arriskuan jarriz, baina, azkenean, [[K. a. 38]]an, Tarentumeko ituna egin zuten, Triunbiratua beste bost urterako berrituz. |
Marko Antoniok eta bere emazte berria zen [[Oktavia]]k [[Grezia]]ra bidaiatu zuten. Berriz ere, Marko Antonio eta [[Zesar Augusto|Oktaviano]] urrutiratu egin ziren Triunbiratua arriskuan jarriz, baina, azkenean, [[K. a. 38]]an, Tarentumeko ituna egin zuten, Triunbiratua beste bost urterako berrituz. |
||
Hala ere, Marko Antoniok ez zuen [[ |
Hala ere, Marko Antoniok ez zuen [[Zesar Augusto|Oktavianoren]] laguntza espero partoen aurkako kanpainan eta, [[Octavia]] [[Erroma]]n utziz, bere bigarren alabaz haurdun (Antonia Menor), [[Alexandria]]rantz nabigatu zuen. |
||
Hantxe elkartu zen bere amorante ohiarekin, [[Kleopatra]] |
Hantxe elkartu zen bere amorante ohiarekin, [[Kleopatra VII.a|Kleopatrarekin]] eta bere bi seme bikiekin eta honek behar zuen dirua utzi zion partoen aurka joateko behar zuen armada biltzeko. 120.000 soldadu bildu ziuten eta kanpainari ekin zioten. Ez ziren [[Mesopotamia]]tik zuzenean joan, [[Armenia]]tik baizik, [[Eufrates]] jarraituz eta hango erregearen laguntza eskuratuz. Hala ere, Marko Antoniok lurralde armeniarretan ez zuen guarniziorik utzi eta errege hura berehala aldatu zen bandoz. |
||
Partoek, berriz, Marko Antonioren horniketei egin zien eraso eta ezinean utzi zuten aurrera jarraitu ahal izateko. Egoera horren aurrean, Marko Antoniok [[Siria]]rantz itzultzea erabaki zuen. Negua zen eta galera handiak izan zituzten erretiratzeko orduan. Armadaren laurdena galdu zuten, 30.000 gizon eta haietako asko beteranoak ziren. |
Partoek, berriz, Marko Antonioren horniketei egin zien eraso eta ezinean utzi zuten aurrera jarraitu ahal izateko. Egoera horren aurrean, Marko Antoniok [[Siria]]rantz itzultzea erabaki zuen. Negua zen eta galera handiak izan zituzten erretiratzeko orduan. Armadaren laurdena galdu zuten, 30.000 gizon eta haietako asko beteranoak ziren. |
||
| 121. lerroa: | 121. lerroa: | ||
=== Triunbiroen haustura === |
=== Triunbiroen haustura === |
||
Bitartean, Erroman, Triunbiratuaren amaiera iristen ari zen. [[Lepido]] |
Bitartean, Erroman, Triunbiratuaren amaiera iristen ari zen. [[Marko Emilio Lepido|Lepidok]] uko egin behar izan zion eta [[Zesar Augusto|Oktaviano]], orain bakarrik Erroman, aristokrazia bere aldera erakartzen saiatu zen, [[Livia Drusila|Liviarekin]] ezkonduz. |
||
Marko Antonio beterano eske zegoen, partoen aurkako kanpainan soldadu asko galdu zuelako eta [[ |
Marko Antonio beterano eske zegoen, partoen aurkako kanpainan soldadu asko galdu zuelako eta [[Zesar Augusto|Oktavianok]] aukera aprobetxatu zuen: baiezkoa eman zion ontziteriaren erdia bidaltzeari. Egia esan, ontziteria erabakiorra izan zuen berak piratei aurre egiteko, baina ez zuen ezer asko balioko partoen aurka. Dena den, [[Zesar Augusto|Oktavianok]] 2.000 beterano bidali zizkion. Bidalitako indarren urritasuna ikusi zuenean, Marko Antoniok konflikto zibila gerturatzen ari zela ulertu zuen eta tropak beretzat hartu eta [[Oktavia]] errepudiatu eta [[Erroma]]rantz itzularazi zuen. |
||
Horrela, [[ |
Horrela, [[Zesar Augusto|Oktavianok]] bazuen bila zebilen aitzakia eta Marko Antonio salatzen hasi zen politikatik gehiago urrunarazteko; moralitate exkaxeko gizona zela esan zuen, emaztea eta seme-alabak abandonatu zituena [[Egipto]]ko erreginarekin egoteko. Salaketa haiek guztien artean, herriarentzat okerrena, Marko Antonio [[Erroma]]ko ohituretatik urrundu eta ekialdeko gustuetara makurtzea zen. |
||
=== Armeniako kanpaina eta Alejandriako donazioak === |
=== Armeniako kanpaina eta Alejandriako donazioak === |
||
| 132. lerroa: | 132. lerroa: | ||
Ekialdean, eta berriro [[Egipto]]ko diruarekin, Marko Antoniok [[Armenia]] inbaditu zuen hango erregeak traizioa egin ziolako. Garaipena lortu zuen, erregea harrapatu eta erresuma anexionatuz. |
Ekialdean, eta berriro [[Egipto]]ko diruarekin, Marko Antoniok [[Armenia]] inbaditu zuen hango erregeak traizioa egin ziolako. Garaipena lortu zuen, erregea harrapatu eta erresuma anexionatuz. |
||
[[Alexandria]]ra itzuli zenean, bere garaipenaren parodia egin zuen hango kaleetan, [[Erroma]]ko ospakizun militar garrantzitsuenari iseka eginez. Bukaeran, hiri osoak entzun zuen bere dekrarazio politikoa. [[Kleopatra]] eta bere seme-alaben ondoan, [[ |
[[Alexandria]]ra itzuli zenean, bere garaipenaren parodia egin zuen hango kaleetan, [[Erroma]]ko ospakizun militar garrantzitsuenari iseka eginez. Bukaeran, hiri osoak entzun zuen bere dekrarazio politikoa. [[Kleopatra VII.a|Kleopatra]] eta bere seme-alaben ondoan, [[Zesar Augusto|Oktavianorekin]] hautsi zuela esan zuen eta bere semeen artean hasi zen lurraldeak banatzen. [[Alexandro Helios]] izango zen Armenia eta Partiako errege, azken hau oraindik konkistatzeke bazegoen ere. Bere bikia zen [[Kleopatra Selene]]k Cirenaica eta Libia jaso zituen eta [[Ptolomeo Filadelfo]]k [[Siria]] eta Zilizia hartuko zituen. |
||
[[Kleopatra]], berriz, Erregeen Erregin izendatu zuen eta [[Egipto]] eta [[Zipre]]ko Erregin. [[Zesarion]]ekin batera gobernatuko zuen, [[Kleopatra]] eta [[Zesar]] |
[[Kleopatra VII.a|Kleopatra]], berriz, Erregeen Erregin izendatu zuen eta [[Egipto]] eta [[Zipre]]ko Erregin. [[Zesarion]]ekin batera gobernatuko zuen, [[Kleopatra VII.a|Kleopatra]] eta [[Julio Zesar|Zesarren]] semearekin, alegia. Hau ere, Erregeen Errege eta [[Egipto]]ko Errege izendatu zuen eta Zesarren seme eta oinordeko deklaratu zuen. [[Alejandriako donazioak]] izena eman zitzaien proklamazio hauek guztiei eta [[Erroma]]rekin haustura definitiboa suposatu zuten. |
||
[[ |
[[Zesar Augusto|Oktavianorentzat]], Marko Antoniok lurraldeak oinordekoen artean banatzea bakea hausteko arrazoi izan zen, haietako asko garrantzirik gabekoak edo konkistatzeke izan arren. Hala ere, kezkagarriena [[Zesarion]]en izendapena zen, [[Julio Zesar|Zesarren]] legezko semea eta oinordekoa. [[Zesar Augusto|Oktavianok]] agintea eskuratzeko arrazoi garrantzitsuena, [[Julio Zesar|Zesarren]] semeordea izatea zen, eta horrek bermatzen zion legioen eta [[Erroma]]ko herriaren leialtasuna. Bere segurtasuna munduko emakume aberatsenak erditutako umeak baldintzatzen zuen eta ezin zuen hori permititu. |
||
Horrela, [[K. a. 33]]an, triunbiratua amaitu zenean, ez zuten berregin eta beste gerra zibil bat hastear zegoen. |
Horrela, [[K. a. 33]]an, triunbiratua amaitu zenean, ez zuten berregin eta beste gerra zibil bat hastear zegoen. |
||
=== Aurrez-aurreko definitiboa === |
=== Aurrez-aurreko definitiboa === |
||
[[Fitxategi:Antony and cleopatra coin.gif|thumb|300 px||right|Marko Antonio eta [[Kleopatra]]]] |
[[Fitxategi:Antony and cleopatra coin.gif|thumb|300 px||right|Marko Antonio eta [[Kleopatra VII.a|Kleopatra]]]] |
||
[[K. a. 33]] eta [[K. a. 32]]. urte artean, bi bandoak propaganda eta salaketei eman zien [[Erroma]]n. [[Egipto]]tik, Marko Antoniok [[Oktavia]]ren dibortzioa iragarri zuen eta anaia deitoratu zuen, [[Julio Zesar]]ren dokumentazioa faltsutu zuelakoan. [[ |
[[K. a. 33]] eta [[K. a. 32]]. urte artean, bi bandoak propaganda eta salaketei eman zien [[Erroma]]n. [[Egipto]]tik, Marko Antoniok [[Oktavia]]ren dibortzioa iragarri zuen eta anaia deitoratu zuen, [[Julio Zesar]]ren dokumentazioa faltsutu zuelakoan. [[Zesar Augusto|Oktavianok]], bere aldetik, Marko Antonioren traizioa azpimarratu zuen. |
||
Azkenean, bestalak gordetzen zuten Marko Antonioren testamentua [[ |
Azkenean, bestalak gordetzen zuten Marko Antonioren testamentua [[Zesar Augusto|Oktavianoren]] eskuetara iritsi zen eta herriari erakutsi zion hark [[Kleopatra VII.a|Kleopatrarekin]] gobernatu nahi zituela ekialdeko lurraldeak, erromatarren mehatxu larria suposatuz. Horregatik, [[K. a. 32]]an, Senatuak Marko Antoniori aginteak kendu eta gerra deklaratu zion [[Kleopatra VII.a|Kleopatrari]]. |
||
[[K. a. 31]]n hasi zen gerra. Lurrean burututako bataila batzuen ondoren, [[ |
[[K. a. 31]]n hasi zen gerra. Lurrean burututako bataila batzuen ondoren, [[Zesar Augusto|Oktavianok]] Marko Antonio blokeatu eta itsasoan borrokatzera behartu zuen. [[Irailaren 2]]an izan zen [[Actiumeko gudua]] eta [[Zesar Augusto|Oktavianok]] Marko Antonio eta [[Kleopatra VII.a|Kleopatra]] garaitu zituen. |
||
[[ |
[[Zesar Augusto|Oktavianok]] ia aginte osoa zeukan eta, [[K. a. 30]]eko uztailean, [[Egipto]] inbaditu zuen. |
||
Marko Antoniok bere burua galduta ikusi zuen eta saiatu zen aurre egiten bere 11 legioren laguntzaz, baina alferrik izan zen eta, egun bakar bateko erresistentziaren ondoren, desertatu egin zuten. [[Kleopatra]] |
Marko Antoniok bere burua galduta ikusi zuen eta saiatu zen aurre egiten bere 11 legioren laguntzaz, baina alferrik izan zen eta, egun bakar bateko erresistentziaren ondoren, desertatu egin zuten. [[Kleopatra VII.a|Kleopatrak]] aurrez bere buruaz beste egin zuelakoan zegoen eta berak ere irtenbide bera hartzea erabaki zuen. Ezpata gainera egin zuen salto, baina ez zen berehala hil eta bere amorantearengana eraman zuten, bere besoetan hil zelarik. Egun gutxira, [[Kleopatra VII.a|Kleopatrak]] ez zuen [[Zesar Augusto|Oktavioren]] garaipenaren ospakizunetan katiatuta agertu nahi eta bere buruaz beste egin zuen, ''[[aspid]]'' batek hozka eginaraziz. |
||
== Marko Antonioren bizitzaren kronologia == |
== Marko Antonioren bizitzaren kronologia == |
||
| 157. lerroa: | 157. lerroa: | ||
* [[K. a. 83]]. Marko Antonio [[Erroma]]n jaio zen |
* [[K. a. 83]]. Marko Antonio [[Erroma]]n jaio zen |
||
* [[K. a. 54]]-50. Galieko gudan parte hartu zuen [[Zesar]] |
* [[K. a. 54]]-50. Galieko gudan parte hartu zuen [[Julio Zesar|Zesarren]] pean |
||
* [[K. a. 50]]. Herri xehearen ''tribuno'' izendatu zuten |
* [[K. a. 50]]. Herri xehearen ''tribuno'' izendatu zuten |
||
* [[K. a. 48]]. [[Zesar]] |
* [[K. a. 48]]. [[Julio Zesar|Zesarren]] ''magister equitum'' izan zen |
||
* [[K. a. 47]]. [[Italia]]n, administrazio okerra burutu zuen: atzerriratze politikoa |
* [[K. a. 47]]. [[Italia]]n, administrazio okerra burutu zuen: atzerriratze politikoa |
||
* [[K. a. 44]]. Lehen kontsulatua, [[Zesar]] |
* [[K. a. 44]]. Lehen kontsulatua, [[Julio Zesar|Zesarrekin]] batera; [[Julio Zesar|Zesarren]] erailketa |
||
* [[K. a. 43]]. Modenako guda. Bigarren Triunbiratua sortzen da [[Oktaviano]] eta [[Lepido]] |
* [[K. a. 43]]. Modenako guda. Bigarren Triunbiratua sortzen da [[Zesar Augusto|Oktaviano]] eta [[Marko Emilio Lepido|Lepidorekin]] batera |
||
* [[K. a. 42]]. [[Zesar]] |
* [[K. a. 42]]. [[Julio Zesar|Zesarren]] asasinoen porrota Filiposeko batailan; Marko Antoniok Ekialdera bidaiatu |
||
* [[K. a. 41]]. [[Kleopatra]] |
* [[K. a. 41]]. [[Kleopatra VII.a|Kleopatrarekin]] lehenengo topaketa |
||
* [[K. a. 40]]. [[Erroma]]ra itzuli zen; [[Oktavia]]rekin ezkontza; [[Brundisiumeko ituna]] |
* [[K. a. 40]]. [[Erroma]]ra itzuli zen; [[Oktavia]]rekin ezkontza; [[Brundisiumeko ituna]] |
||
* [[K. a. 38]]. [[Tarentumeko ituna]]: Triunbiratua beste bost urtez berritu |
* [[K. a. 38]]. [[Tarentumeko ituna]]: Triunbiratua beste bost urtez berritu |
||
| 171. lerroa: | 171. lerroa: | ||
* [[K. a. 34]]. [[Alexandriako Donazioak]] |
* [[K. a. 34]]. [[Alexandriako Donazioak]] |
||
* [[K. a. 33]]. Bigarren Triunbiratuaren amaiera |
* [[K. a. 33]]. Bigarren Triunbiratuaren amaiera |
||
* [[K. a. 32]]. [[Oktaviano]] eta Marko Antonioren arteko salaketak |
* [[K. a. 32]]. [[Zesar Augusto|Oktaviano]] eta Marko Antonioren arteko salaketak |
||
* [[K. a. 31]]. [[ |
* [[K. a. 31]]. [[Zesar Augusto|Oktavioren]] aurkako [[Aktiumgo gudua|Aktiumeko gudua]] galdu |
||
* [[K. a. 30]]. Marko Antonio eta [[Kleopatra]] |
* [[K. a. 30]]. Marko Antonio eta [[Kleopatra VII.a|Kleopatrak]] bere buruaz beste egin |
||
== Ikus, gainera == |
== Ikus, gainera == |
||
20:30, 4 apirila 2015ko berrikusketa
 Marko Antonio | ||
| Datu pertsonalak | ||
|---|---|---|
| Izen osoa | Marcus Antonius | |
| Ezizena | Marko Antonio Triunbiro | |
| Jaio | K. a. 83a inguru | |
| Erroma (Erromatar Errepublika) | ||
| Hil | K. a. 30a | |
| Alexandria (Ptolomeotar Erresuma) | ||
Marko Antonio, latinez Marcus Antonius, (K. a. 83a inguru - K. a. 30a), Marko Antonio Triunbiro izenez ere ezaguna, Erromako jeneral eta politikaria izan zen Erromako Errepublika amaieran. Julio Zesarrekin lan egin zuen, bai gerretan bai administrazioan. Zesarren hilketaren ondoren, Oktavio eta Lepidorekin batera Bigarren Triunbiratua osatu zuen. Elkarkidetza hau K. a. 33 apurtutakoan, haien arteko gerra zibila sortu zen K. a. 31n. Oktaviok Aktio batailan Marko Antonio garaitu zuen. Hori zela eta, Marko Antoniok eta Kleopatrak (haren aliatua eta maitalea) bere burua hil zuten K. a. 30ean.
Julio Zesarren laguntzaile garrantzitsua izan zen Galiako Gerran eta Gerra Zibilean. Italiako gobernadore egin zuten Zesarren ausentzian, K. a. 47. urtean, arrakasta handirik gabe. Zesar itzuli zenean, magister equitum izendatu zuten haren hilketa gertatu zen arte, K. a. 44an. Segituan, Marko Antoniok Libertadoreekin paktu batzuk egin zituen eta Acta Caesaris berrestea lortu zuen, Julio Zesarrek emandako legedia eta hark izendatutako magistratuak mantenduz.
Errepublikako gizon indartsuena bihurtu zen eta Zesarren altxorra eta paperak bereganatu zituen. Berehala, Erromako herria Zesarren hiltzaileen aurka jarri zuen, beti boterearen monopolioa beretzat gorde nahian. Baina arazo bat sortu zitzaion, Zesarren semeordea, Oktavio, iritsi zenean.
K. a. 44an, Galiarantz abiatu zen, gobernua hartzeko xedean. Brutok ez zion eman nahi izan eta Senatuak Marko Antonio arerio publiko izendatu zuen. Oktavianori esleitu zion bera garbitzeko enkargua. Modenako Gerran garaitu zuten, baina lortu zuen burua altxatzea eta, Lepidok lagundu zion. Azkenean, Oktaviano, Lepido eta Marko Antoniok Bigarren Triunbiratua paktatu zuten K. a. 43an. Gerra zibila ekarriko zuen honek guztiak.
Marko Antonioren garaipenak Inperioaren ekialdeko probintzien kontrola eman zion eta, partiarren aurka borrokan zebiltzanez, honela hasi zen Egiptoko Kleopatra VII.arekin harremanetan. Marko Antonio gero eta gehiago joan zen urrutiratzen Erromako bizitzaz eta Partia eta Armeniako kanpainetan zentratu zen. Octavio, bitartean, Sexto Ponpeio garaitzeko ahaleginetan zebilen. Erabat aldenduta, K. a. 31n, gerra zibila zegoen Erroman. Marko Antonio Egiptoko Kleopatra VII.aren aliatu zen eta porrota jasan zuten Actium-eko itsas borrokan K. a. 30. urtean. Alexandriarantz itzultzean, ezin izan zien Zesar Augustoren indarrei aurre egin eta bere buruaz beste egingo zuen porrota izan eta urtebetera.
Biografia
Marko Antonio K. a. 83an jaio zen Erroman, Antonio izeneko familia patrizio batean. Bere aita Marko Antonio Kretiko (Marcus Antonius Creticus) eta aitona, K. a. 87. urtean, Kaio Marioren aldekoek erail zuten Marko Antonio Oradorea (Marcus Antonius Orator) izan ziren.
Marko Antonio, Zesarren bigarren iloba zen, bere ama, Julia Zesaris, Julio Zesarren lehengusua zelako. Antonioren aita bera oso txikia zenean hil zen eta bere ama atera zituen aurrera Marko Antonio eta Lucio eta Kaio anaiak. Ama Julia berriro ezkondu zen, Publio Kornelio Lentulo Surarekin, K. a. 63an, Katiliniaren azpijokoan harrapatu zuten politikaria. Arrazoi honengatik Zizeronek exekutatzea agindu zuen eta Marko Antonio eta oradore ospetsua bata bestearekin haserretu ziren.
Aitaren heriotzak Marko Antonioren gaztaroa ukitu zuen bete-betean eta haren gidaritzaren falta nabaria zen. Plutarko bezalako historialariek nerabezaroa Erroman kokatzen dute, bere senide eta lagunen artean noraezean. Bizitza errebelde eta axolarik gabekoa zeramaten, apustu etxeetan maiz, gehiegizko edatea eta amodio eskandalu franko tartean. Plutarkok dioenez, 20 urte bete aurretik zorpetuta zebilen zurrumurrua zabalduta zegoen erabat, 250 talentu (6 milioi sestertzio) zor zituelarik, bere lagun Eskribonio Kurionek bere gain hartu bazituen ere. Era berean, K. a. 59an Publio Clodio Pulcro eta bere bandekin harremanetan jarri zen. Hori gutxi balitz, K. a. 59an, hain polemikoa zen Publio Klodio Pulkro eta bere kale bandekin nahastuta ibili zen.
Arinkeria ugariko garai hauen ondoren, K. a. 58an, Marko Antoniok Greziara egin zuen ihes, hartzekodunak atzetik zituen-eta. Denboraldi batez, Atenasko filosofoen erretorika klaseetara joan zen, garaiko gainontzeko nobleek egiten zuten moduan, Aulo Gabinio, Siriako prokonsulak, Judeako Aristobuloren aurka zeukan kanpainan parte hartzeko eskatu zion arte. Hantxe jaso zuen lehen aipamen militarra, lehena izan zelako gotorleku juduaren asaltoan. Geroxeago, Gabinioren kanpaina militarrean ere parte hartu zuen, K. a. 55ean, Egiptoko tronua Ptolomeo Auletesek berreskura zezan. Orduan izan zen, Egipto, Alexandria eta Kleopatra printzesa ezagutu zituen lehen aldia.
Zesarren kolaboratzaile
Galietako gerra eta gerra zibila
Klodio eta Kurionen eraginak Marko Antonio Ponpeio eta erromatar senatuaren arerio zen Julio Zesarren alderdiarengana hurbildu zuen. K. a. 54an, Julio Zesarren armadaren burutako bat izan zen Galian eta berriro ere frogatu zuen bere militar balioa gerra hartan. Hala ere, bere nortasunak arazoak ekartzen zizkion maiz eta Zesar bera haserrarazten zuen askotan.
Hala ere, Zesarren eraginak kargu onak lortzen lagundu zion eta, K. a. 52an, kuestore eta, K. a. 51n, berriz, augure izendatu zuten, biziarteko bereganatu zituen karguak. Bi kargu hauekin jarraituko du, bere heriotza arte. K. a. 49an, herri xehearen tribuno ere izendatu zuten eta indartsu lagundu zuen bere lan honetan.
10 urte pasa ondoren Zesarren bi aginte prokontsularrak amaitu zirenean, jeneralak Erromara itzultzeko asmoa zuen kontsulak izendatzeko hauteskundeetara, baina Ponpeiok lideratzen zuen erromatar Senatuko alderdi kontserbadoreak Zesarrek bere prokontsulatuari eta armadaren buruzagitzari uko egitea nahi zuen, berrautaketa baino lehenago.
Zesarrek ezin zuen hori gertatzen utzi, prokontsul izan zeneko ekintzei jarraipena emateko asmoa baitzuen. Gainera, bere estatusa galduko zuen eta hiritar arrunt bihurtuko zen, Ponpeioren aurrean defentsarik gabe utziz.
Marko Antoniok imperium bera konpartitzen zuten komandante orok bere kargua utz zezaten proposatu zuten, baina atzera bota zuten eta Senatutik bidali zuten, Erromatik alde egin beharrean izan zelarik. Horrela, Rubicon ibaian armada akanpatuta zuen Zesarrekin egin zuen bat eta, bakezko irteerarik ez zenez aurreikusten, Marko Antonioren ahalak erabili zituzten -herri xehearen tribunoa zen- muga zen ibai hura zeharkatzeko eta armada Erromarantz gidatzeko, gerra zibilari hasiera emanez. Gerra honetan, Marko Antonio Zesarren bigarren agintea zen eta, beregan konfiantza osoa zuenez, armadaren ezkerreko aldea gidatu zuen Ponpeioren aurkako borrokaldietan.
Zesarren diktadura
Zesar diktadore zegoela, K. a. 47an, magister equitum izendatu zuten, haren ondo-ondoko agintari, eta Italiako administrari lanetan ibili zen, Zesar Afrikan errefuxiaturik zeuden azken Ponpeioren aldekoen aurka ari zen bitartean. Baina militar bezala trebezia handia erakutsi bazuen, administrazioan ez zen zuzen ibili, Zizeronek idazten duen bezala.
K. a. 46an, Marko Antonio mindu egin zen Zesarrekin, Ponpeioren jabetzak erosteko trazak egin zituelako eta Zesarrek ordainarazi nahi zizkiolako. Azkar ugaritu ziren arazoak eta, Erroman gertatu ohi zen bezala, bortxakeria nagusitu zen, ehunka hiritar hilez eta anarkia nagusituz.
Gauzak okertzen joan ziren eta Zesarrek bere ardura politiko guztiak kendu zizkion Marko Antoniori. Urte pare batean ez zuten elkar ikusi eta berriro adiskidetu ziren K. a. 44an, Marko Antonio hautatu zutenean diktadorearen bosgarren kontsulaturako. Bera Partoen Inperioa konkistatzera joango zen, kontsul berria Erroman uzten zuen bitartean.
Arazoak baketuta zeudela zirudien eta K. a. 44ko otsailean, Marko Antoniok diadema bat oparitu zion Zesarri. Honek esanahi zehatza zuen: diadema erregearen sinbolo propioa zen eta, Zesarrek ez zuenez jaso, Erromako errege aulkirik ez zuela nahi adierazi nahi zuen.
Zesarren erailketa
K. a. 44ko martxoan, Kaio Kasio Longino eta Marko Junio Brutok gidatutako senatari talde batek Zesar hil zuten, Marko Antonio alboko gelan entretenitu zuten bitartean. Brutok ez zuen Marko Antonio erail izan nahi, Kasiok horrelako iradokizuna egin bazion ere; gauza diktadorearekin amaitzea omen zen eta ez errepublika arriskuan jartzea.
Erailketaren atzean Erroman piztu zen zirriparran, Marko Antoniok hiritik alde egitea lortu zuen, esklaboz jantzita, bere aldekoen aurkako jazarpena hasi zitekeelakoan. Ikusi zuenean halakorik ez zela gertatzen, Erromara itzuli zen eta tregua bat negoziatu zuen. Amnistia eman zitzaien konjuran parte hartu zutenei eta diktadorearen omenezko hiletak antolatu ziren era berean.
Martxoaren 20an izan ziren Zesarren hiletak eta Marko Antonio aukeratu zuten bere omenezko hitzak esateko. Erretorikarako gaitasunak balio izan zion honako honetan eta interpretazio dramatiko ezin hobea erakutsi zuen Zesarren toga altxatuz eta bere 23 zauriak erakutsiz. Gau hartan, Erromako herriak hiltzaileen etxeei eraso egin zieten eta alde egin beharrean izan ziren, kontsularen bizia barkatu izanaren damuz.
Marko Antonioren egoera indartu egin zen eta Kalpurniak, Zesarren alargunak, diktadorearen dokumentazio pertsonala entregatu zion, bere 4.000 talentutan baloratutako jabetzen zaintza ere bere eskuetan utzi zuelarik. Campaniara bidaiatu zuen eta Zesarren beteranoen laguntza ere lortu zuen eta Marko Antoniok Galiako probintzia berari emateko obligazioa jarri zion Senatuari. Probintzia hau Dezimo Junio Bruto Albino konspiratzaileak administratzen zuen. Marko Antoniok Mazedoniarantz joan nahi zuen, Partoen Inperioari eraso egiteko, baina Brutok ez zuen probintzia entregatu nahi izan eta Marko Antonio erasoa prestatzen hasi zen K. a. 44ko urrian.
Bigarren Triunbiratua
Oktaviano
Zesarren heriotzak hutsune handia utzi zuen Erromako bizitza politikoan. Errepublika hilzorian zegoen eta beste gerra zibil bat hasita zegoen. Orduan iritsi zen Zesarren hiloba eta semeordea, Kaio Oktavio Turino, eta Zesarren herentzia eskatu zuen, haren jabetzaren hiru laurdenak, testamentuak zioenaren arabera. Ama eta aitaordea zen Martzio Filiporen herentziari uko egiteko aholkuak entzun gabe, Senatuaren eta Zizeronen laguntza lortu zuen eta diktadorearen beteranoen tropa ere bere alde jarri zen. Oktavio agintea nahi zutenekin, Lepido edo Marko Antoniorekin, borroka egiteko prest agertu zen.
K. a. 44an, Oktavio eta Marko Antonio elkartu ziren eta lehenak konjuratuak ez zituelako jazarri kritikatu zuen bigarrena. Harremanak okerrera egin zuen Oktavio beteranoak erakarri nahian hasi zenean. Marko Antoniok berehala ikusi zuen bere izena itsusitzen saiatu zela eta Erromara itzuli zen, baina Oktavio joana zen, jada, Galiarantz.
Modenako Gerra
Marko Antonio Galiarantz joan zenean, Brutok ez zion entregatu nahi izan eta Mutinan errefuxiatu zen. Marko Antoniok setioa egin zion hiri horri eta Senatua Brutoren alde jarri zen, Marko Antonio hostis rei publicae deklaratuz.
Oktavio iritsi zen beste bi kontsulekin, Aulo Hirzio eta Kaio Vibio Pansa, eta Marko Antonio garaitu zuen Forum Gallum-en, K. a. 43ko apirilean. Bi kontsulak hil ziren eta honek Senatuaren Oktaviorekiko errezeloak haztea besterik ez zuen ekarri. Oktavio, berriz, haserre zegoen Senatuarekin garaipena ez ziolako errekonozitu nahi eta Erroman sartu zen 8 legioren laguntzarekin, Senatua kontsulatua ematera derrigortuz.
Era berean, lex curiata legearen promulgazioa lortu zuen, Zesarrek egindako adopzioa bermatuz eta Oktavio izena utzi eta Caius Iulius Caesar Octavianus hartuz, Julio Zesar.
Marko Antoniok Galiarantz alde egin zuen eta Erromarantz abiatu zen infanteria eta zalditeria indar ikaragarri batekin.
Bigarren Triunbiratua
Marko Antonioren aurrerapenaren aurrean, Oktavianok harekin eta Lepidorekin akordioa egin zuen eta 3 liderrak Bononian elkartu ziren K. a. 43ko azaroaren 11n, Triumviri rei publicae constituendae eginez eta agintea banatuz: Galia Marko Antoniorentzat izan zen, Hispania eta Galia Narbonensis Lepidorentzat eta Afrika, Sardinia eta Sizilia, berriz, Oktavianorentzat.
K. a. 43ko azaroaren 23an onartutako legeak aginte guztiak ematen zizkien triunbiroei 5 urtez. Aliantza sendotu nahian, Oktaviano Klodiarekin ezkondu zen, Marko Antonioren alabaordea. Diru beharrean ziren konjuratuen aurkako gerra egiteko eta ekialderantz alde egin zuten Zesarren asasinoen atzetik hasi ziren Erroman geratu zirenen konjuratua exekutatzeari ematen ziotenarekin batera. Izua zabaldu zen hirian K. a. 42ko urtarrilaren 1ean; Zizeronek dioenez, 2.000 zaldun eta 160 senatari exekutatu zituzten. Berak ere horrelaxe bukatu zuen, Oktavianori laguntza eman bazion ere, honek bere exekuzioa ahalbidetu zuen ihes egin nahian harrapatu zutela-eta.
Marko Antonio eta Fulviak, bere emazteak, ez zituzten[Zizeronen aurkako salaketak barkatu eta mendekua ikaragarria izan zen: bere eskuak eta burua Rostrara bidali zituzten, mingaina Fulviaren urre koloreko ile-urkilek zeharkatzen zutelarik.
Azkenean, K. a. 42an burututako Filiposeko guduaren ondoren eta Kasio eta Brutok bere buruaz beste egin ondoren, alderdi senatorialak eta errepublikarrak erabat ezereztuta geratuko ziren.
Erromatarren munduaren banaketa eta Perusako gerra
Triunbiroek mundu erromatarra banatu zuten. Lepidok mendebaldeko probintziak hartu zituen eta Oktaviano Italian geratu zen beteranoak asentatzeko eta lurrak emateko ardurarekin. Garrantzi handia zeukan horrek legioak leial mantentzeko. Marko Antonio, bere aldetik, ekialdeko probintzietarantz abiatu zen, Judeako altxamenduak baretzeko asmoz eta partiarren inperioari eraso egiteko, Zesarrek nahi izan zuen bezala.
Ekialderanzko bidaia hartan, Kleopatra VII.a Egiptokoa ezagutu zuen Tarsosen K. a. 41ean eta amorante egin ziren berehala. Marko Antoniok negua berarekin pasatu zuen Alexandrian.
Bitartean, Italian gauzak ez zeuden baretuta. Oktavioren administrazioarekin ez zeuden gustura eta altxamendu bat piztearen beldur ziren. Bestalde, Oktaviano eta Klodia, Marko Antonioren alabaordea, dibortziatu egin ziren eta Fulvia, Marko Antonioren emaztea, matxinada lideratzen ari zen. Karakter indartsuko emakumea eta anbizio politiko handia zuena, bere senarraren posizio politikoarekin kezkatuta zegoen eta alabak jaso zuen tratuarekin erabat disgustuan. Lucio Antonio koinatuak lagundu zion 8 legio erreklutatzen eta armadak Erroma inbaditu zuen, Oktavianorentzako benetako arazoa izan zelarik. Hala ere, K. a. 41-K. a. 40. urteetako negu hartan, Fulvia sitiatzea lortu zuen Perusian eta errenditu beharrean izan zen. Erbesteratu zuten Sicionera, Grezian, eta gaixotu eta hil egin zen, bere senarraren itzuleraren zain zegoen bitartean.
Fulviaren heriotza ondo etorri zitzaion bi triunbiroen adiskidetasunari. K. a. 40an, Marko Antonio Oktaviarekin ezkondu zen, Oktavianoren arrebarekin. Oktavia emakume ederra eta argia zen eta ez zen denbora asko alargundu zenetik, aurreko ezkontzatik hiru seme-alaba zituelarik.
Horrela berriro banatu zuten erromatar mundua: Afrika Lepidorentzat, mendebaldeko probintziak Oktavianorentzat eta Ekialdea Marko Antoniorentzat. Brundisiumeko Itunarekin triunbiratua indartuta atera zen eta Marko Antoniok hain gogoko zuen partoen aurkako kanpainari hasiera emateko aukera izango zuen.
Marko Antonio eta Kleopatra
Tarentoko Ituna eta partoen aurkako kanpaina
Marko Antoniok eta bere emazte berria zen Oktaviak Greziara bidaiatu zuten. Berriz ere, Marko Antonio eta Oktaviano urrutiratu egin ziren Triunbiratua arriskuan jarriz, baina, azkenean, K. a. 38an, Tarentumeko ituna egin zuten, Triunbiratua beste bost urterako berrituz.
Hala ere, Marko Antoniok ez zuen Oktavianoren laguntza espero partoen aurkako kanpainan eta, Octavia Erroman utziz, bere bigarren alabaz haurdun (Antonia Menor), Alexandriarantz nabigatu zuen.
Hantxe elkartu zen bere amorante ohiarekin, Kleopatrarekin eta bere bi seme bikiekin eta honek behar zuen dirua utzi zion partoen aurka joateko behar zuen armada biltzeko. 120.000 soldadu bildu ziuten eta kanpainari ekin zioten. Ez ziren Mesopotamiatik zuzenean joan, Armeniatik baizik, Eufrates jarraituz eta hango erregearen laguntza eskuratuz. Hala ere, Marko Antoniok lurralde armeniarretan ez zuen guarniziorik utzi eta errege hura berehala aldatu zen bandoz.
Partoek, berriz, Marko Antonioren horniketei egin zien eraso eta ezinean utzi zuten aurrera jarraitu ahal izateko. Egoera horren aurrean, Marko Antoniok Siriarantz itzultzea erabaki zuen. Negua zen eta galera handiak izan zituzten erretiratzeko orduan. Armadaren laurdena galdu zuten, 30.000 gizon eta haietako asko beteranoak ziren.
Triunbiroen haustura
Bitartean, Erroman, Triunbiratuaren amaiera iristen ari zen. Lepidok uko egin behar izan zion eta Oktaviano, orain bakarrik Erroman, aristokrazia bere aldera erakartzen saiatu zen, Liviarekin ezkonduz.
Marko Antonio beterano eske zegoen, partoen aurkako kanpainan soldadu asko galdu zuelako eta Oktavianok aukera aprobetxatu zuen: baiezkoa eman zion ontziteriaren erdia bidaltzeari. Egia esan, ontziteria erabakiorra izan zuen berak piratei aurre egiteko, baina ez zuen ezer asko balioko partoen aurka. Dena den, Oktavianok 2.000 beterano bidali zizkion. Bidalitako indarren urritasuna ikusi zuenean, Marko Antoniok konflikto zibila gerturatzen ari zela ulertu zuen eta tropak beretzat hartu eta Oktavia errepudiatu eta Erromarantz itzularazi zuen.
Horrela, Oktavianok bazuen bila zebilen aitzakia eta Marko Antonio salatzen hasi zen politikatik gehiago urrunarazteko; moralitate exkaxeko gizona zela esan zuen, emaztea eta seme-alabak abandonatu zituena Egiptoko erreginarekin egoteko. Salaketa haiek guztien artean, herriarentzat okerrena, Marko Antonio Erromako ohituretatik urrundu eta ekialdeko gustuetara makurtzea zen.
Armeniako kanpaina eta Alejandriako donazioak
Ekialdean, eta berriro Egiptoko diruarekin, Marko Antoniok Armenia inbaditu zuen hango erregeak traizioa egin ziolako. Garaipena lortu zuen, erregea harrapatu eta erresuma anexionatuz.
Alexandriara itzuli zenean, bere garaipenaren parodia egin zuen hango kaleetan, Erromako ospakizun militar garrantzitsuenari iseka eginez. Bukaeran, hiri osoak entzun zuen bere dekrarazio politikoa. Kleopatra eta bere seme-alaben ondoan, Oktavianorekin hautsi zuela esan zuen eta bere semeen artean hasi zen lurraldeak banatzen. Alexandro Helios izango zen Armenia eta Partiako errege, azken hau oraindik konkistatzeke bazegoen ere. Bere bikia zen Kleopatra Selenek Cirenaica eta Libia jaso zituen eta Ptolomeo Filadelfok Siria eta Zilizia hartuko zituen.
Kleopatra, berriz, Erregeen Erregin izendatu zuen eta Egipto eta Zipreko Erregin. Zesarionekin batera gobernatuko zuen, Kleopatra eta Zesarren semearekin, alegia. Hau ere, Erregeen Errege eta Egiptoko Errege izendatu zuen eta Zesarren seme eta oinordeko deklaratu zuen. Alejandriako donazioak izena eman zitzaien proklamazio hauek guztiei eta Erromarekin haustura definitiboa suposatu zuten.
Oktavianorentzat, Marko Antoniok lurraldeak oinordekoen artean banatzea bakea hausteko arrazoi izan zen, haietako asko garrantzirik gabekoak edo konkistatzeke izan arren. Hala ere, kezkagarriena Zesarionen izendapena zen, Zesarren legezko semea eta oinordekoa. Oktavianok agintea eskuratzeko arrazoi garrantzitsuena, Zesarren semeordea izatea zen, eta horrek bermatzen zion legioen eta Erromako herriaren leialtasuna. Bere segurtasuna munduko emakume aberatsenak erditutako umeak baldintzatzen zuen eta ezin zuen hori permititu.
Horrela, K. a. 33an, triunbiratua amaitu zenean, ez zuten berregin eta beste gerra zibil bat hastear zegoen.
Aurrez-aurreko definitiboa
K. a. 33 eta K. a. 32. urte artean, bi bandoak propaganda eta salaketei eman zien Erroman. Egiptotik, Marko Antoniok Oktaviaren dibortzioa iragarri zuen eta anaia deitoratu zuen, Julio Zesarren dokumentazioa faltsutu zuelakoan. Oktavianok, bere aldetik, Marko Antonioren traizioa azpimarratu zuen.
Azkenean, bestalak gordetzen zuten Marko Antonioren testamentua Oktavianoren eskuetara iritsi zen eta herriari erakutsi zion hark Kleopatrarekin gobernatu nahi zituela ekialdeko lurraldeak, erromatarren mehatxu larria suposatuz. Horregatik, K. a. 32an, Senatuak Marko Antoniori aginteak kendu eta gerra deklaratu zion Kleopatrari.
K. a. 31n hasi zen gerra. Lurrean burututako bataila batzuen ondoren, Oktavianok Marko Antonio blokeatu eta itsasoan borrokatzera behartu zuen. Irailaren 2an izan zen Actiumeko gudua eta Oktavianok Marko Antonio eta Kleopatra garaitu zituen.
Oktavianok ia aginte osoa zeukan eta, K. a. 30eko uztailean, Egipto inbaditu zuen.
Marko Antoniok bere burua galduta ikusi zuen eta saiatu zen aurre egiten bere 11 legioren laguntzaz, baina alferrik izan zen eta, egun bakar bateko erresistentziaren ondoren, desertatu egin zuten. Kleopatrak aurrez bere buruaz beste egin zuelakoan zegoen eta berak ere irtenbide bera hartzea erabaki zuen. Ezpata gainera egin zuen salto, baina ez zen berehala hil eta bere amorantearengana eraman zuten, bere besoetan hil zelarik. Egun gutxira, Kleopatrak ez zuen Oktavioren garaipenaren ospakizunetan katiatuta agertu nahi eta bere buruaz beste egin zuen, aspid batek hozka eginaraziz.
Marko Antonioren bizitzaren kronologia
- K. a. 83. Marko Antonio Erroman jaio zen
- K. a. 54-50. Galieko gudan parte hartu zuen Zesarren pean
- K. a. 50. Herri xehearen tribuno izendatu zuten
- K. a. 48. Zesarren magister equitum izan zen
- K. a. 47. Italian, administrazio okerra burutu zuen: atzerriratze politikoa
- K. a. 44. Lehen kontsulatua, Zesarrekin batera; Zesarren erailketa
- K. a. 43. Modenako guda. Bigarren Triunbiratua sortzen da Oktaviano eta Lepidorekin batera
- K. a. 42. Zesarren asasinoen porrota Filiposeko batailan; Marko Antoniok Ekialdera bidaiatu
- K. a. 41. Kleopatrarekin lehenengo topaketa
- K. a. 40. Erromara itzuli zen; Oktaviarekin ezkontza; Brundisiumeko ituna
- K. a. 38. Tarentumeko ituna: Triunbiratua beste bost urtez berritu
- K. a. 36. Partiarren aurkako zorigaitzeko kanpainia
- K. a. 35. Armeniaren konkista
- K. a. 34. Alexandriako Donazioak
- K. a. 33. Bigarren Triunbiratuaren amaiera
- K. a. 32. Oktaviano eta Marko Antonioren arteko salaketak
- K. a. 31. Oktavioren aurkako Aktiumeko gudua galdu
- K. a. 30. Marko Antonio eta Kleopatrak bere buruaz beste egin
Ikus, gainera
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Marko Antonio  |