Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero. Mariasun Landa eta XX. mendeko haur eta gazte literatura Irudi gehiago
AELG galegoz idazten duten idazleen elkarteak 2020ko Idazle galego Unibertsala izendatu zuen Mariasun Landa, «haren obraren kalitate handiagatik eta Euskal Herriko hizkuntza, kultura eta duintasun nazionala defendatzeagatik». Ohorezko sari hori 2020ko maiatzaren 9an jaso zuen euskal idazleak, Santiagon, Liburu Galegoaren Galan.[3]
Gizarte-langintzako ikasketetan graduatu ondoren, Filosofia ikasketak egin zituen Parisen. Hauek amaitu ostean, 70. hamarkadan hain zuzen ere, Euskal Herrira itzuli zen euskalduntzera. Prozesu horretan bere helburuak lortzeko Zarauzko Ikastolara jo zuen. Han Anjel Lertxundirekin aurkitu zen eta orduan irakaskuntza munduan sartu zen. Hasieran ezkutuko lokal eta garajeetan ekin zion bere irakaskuntza ibilbideari eta garaiko euskarazko material eskasa zela eta, berak jardun zuen euskarazko materiala sortzen. Gerora, ikastoletako irakasleriaren kide egin zen, Eusko Jaurlaritzaren irakasleriaren euskalduntze programan irakasle lanari ekinez. Hortik EHUko Donostiako Irakasleen Unibertsitate Eskolan Literaturaren Didaktika irakastera igaro zen eta bertan eman ditu erretiroa hartu aurretiko bere irakasle ibilbidearen azken urteak.[4][5]
Bere argitalpen gehienak Haur eta Gazte Literaturakoak dira eta sortu dituen obra asko hainbat hizkuntzetara itzuli dira, hala nola, gaztelaniara, katalanera, ingelesera, frantsesera, alemanera eta grezierara. Gainera, bere libururik arrakastatsuenak askotan berrargitaratu dira. Gianni Rodari eta Nostlinger-en ildotik, Mariasun Landaren ipuinetako fantasiak errealitatean hartzen du oinarri. Elementu, leku edo gertakari soiletatik abiatuz, sentimendu sakon eta iradokitzailez jositako unibertso literarioa eraikitzen du egile honek.[6]
Fantasiaren bidetik ekin zion literaturari Mariasun Landak. Ibilbide horren hasierako puntua egunerokotasuna hausten duen gertaera batean kokatzen da, 1982. urtean argitaratu zuen Amets uhina obran hain zuzen ere. Rodariren obren irakurketek eragin handia izan zuten Mariasun Landak fantasia lantzeko zuen moduan. Aurrerago, bigarren etapa batean, errealismo kritikoa deritzon generoa lantzeari ekin zion, eta horren adibide da Euskal Haur eta Gazte Literaturan oso garrantzitsutzat jotzen den eta Lizardi saria irabazi zuen Txan Fantasma (Elkar, 1984). Etapa berri hau hirurogeigarren hamarkadan Europan autoritatearen aurka izandako matxinaden mugimenduarekin lotu daiteke. Landaren poetika Ursula Wölfel, Maria Gripe, Peter Hartling edo Christine Nostlingerren mezuekin bat etorriko da.
Iholdi (Erein, 1988) obra izan zen idazle honen garapen literarioaren giltzarria. Sinple, zehatz eta iradokitzaileak diren 16 ipuin laburrez osaturik, obra honek estetika modernoago bat eman zion euskal literaturari, hitzaren zehaztasunarekiko irrika berezi bat argitara eman zuelarik. Harrezkero, obra honetatik sortuta Iholdi pertsonaiak beste hainbat obra eman zituen argitara, hala nola Amona, zure Iholdi (Erein, 2010) edota Marina (Elkar, 2003). Marijose Olaziregi irakasle eta kritikoak Mariasun Landaren aldi honetako lanari Katherine Mansfield obrarekiko eta Raymond Carver autorearekiko dituen antzekotasunak aitortzen dizkio.[7]
Psikoliteraturaren kutsua nabari daiteke Mariasun Landaren poetika arloan. Katuak bakar-bakarrik sentitzen direnean edota Nire eskua zurean bezalako obretan protagonistek duten komunikazio falta atzeman daiteke. Lehen pertsonan mintzatzen diren pertsonaia hauen barneko sentimenduak adierazteko beharraz ase nahi da idazlea bera, lan bakoitza autobiografikotzat kontsidera daitekeelarik narrazioarako erabilitako memoria dela eta. Memoria horri esker, emakumeari debekatu zaion iragana eraikitzen du garaiko beste hainbat emakumezko idazleek bezala. Berriz ere errealitatea bizi, honetaz hausnartu eta hau zalantzan jartzen duten pertsonaiak izango dira nagusi. Intimitatea eta memoria izango dira garaiko errelitateaz zalantza egiten duten identitateak sortzen laguntzeko teknikak.
Gehiegikeriak ere badu esanahi berezirik idazle honen poetikan. Txan Fantasma liburuko maitasun falta duten armairuko jostailuak, Kleta biziklet liburuko askatasun eskubidearen aldarrikapenak biltzen dituen zoologiko bateko animaliak… bezalako obrak aurki daitezke adibide modura. Baina nonsense edo umore aldrebesaren generoaren adibiderik garbiena Galtzerdi suizida obra da, non bertako protagonista den galtzerdiaren suizidioa gehiegikeria, umore, ironia eta kritikaren arteko fusioaren eragilea den, abentura eta elementu magikoak gehituta;[8] horrela, errealitateak iraultzen du hainbat ideia eta gertaera zentzugabekeriarekin erlazionatuz.
Bere hainbat obretan, animaliek sentimenduak adierazteko askatasun handia ematen diote idazle honi, hala nola, Iholdiren Zer egin beldurrak gaudenean” beldurra adierazteko apoaren funtzioa edota Krokodiloa ohe azpian obran antsietatea islatzeko krokodiloaren funtzioa…
Ipuin tradizionalak berreskuratzeko saiakerak ere egin izan ditu Marisunek. Horietako birsorkuntza batzuk Sorgina eta maisua (Anaya, 2000), Ahatetxoa eta sahats negartia (Erein, 1997) dira.[9]
Idazle honek haurrentzako literaturaz gain, helduentzako literatura ere sortu du, hala nola Festa aldameneko gelan obra autobiografikoa eta Inurrien hiztegia mikroipuin bilduma.
Ilustratzaile onenekin elkarlanean osatu ditu bere lanak. Asun Balzola lagunak, esaterako, haren liburu asko ilustratu ditu.
Mariasun Landa generoaren estereotipoak birplanteatzen ditu bere lanetan, rolen banaketa ez-sexistaren alde. Horretarako bere lanetan Emakumea protagonista da ( haurra zein heldua), bere izen propioan hitz egiten du eta rol aktiboak hartzen ditu.[10] Bere emakume protagonistak ausartak, autonomoak, abenturazaleak, sentikorrak ( baina ez txepelak edo ahulak).[11] Honen adibidea lan literario hauek, besteak beste:
Mikaela detektibea
Azken bidaia, neska bat Tom Sawyer-en aztarnen jarraitzailea
1982an bere lehen liburua argitaratu zuenetik, asko dira Mariasun Landak idatzitako liburuak, gehienak Haur eta Gazte Literaturan. Landaren lana hainbat hizkuntzatara itzulia izan da: gaztelania, katalana, galiziera, frantsesa, ingelesa, italiera, greziera, esloveniera, arabiera, koreera, etab.
2001az geroztik Municheko Nazioarteko Haur eta Gazte Liburutegi famatuaren White Raven (Zozo zuria) zerrendan dago Elefante txori-bihotza liburuagatik.
2017anJosepi dendaria obran egiten duen denda txikien goraipamenagatik, Manises herrira gonbidatu (Valentzia) zuen bertako Merkatari Elkarteak.[16][17]
AELG galegoz idazten duten idazleen elkarteak 2020ko Idazle galego Unibertsala izendatu zuen
2010 urtean, Errenteriako udalak, idazlea jaiotako herriarena, bere izena daraman idazlanen saria sortu zuen, Mariasun Landa Sariak. Sari horien helburua da gizarteko arlo desberdinetan emakumeek Errenteriari egindako ekarpenaren berri ematea, herri-kronika osatzearekin batera. Urtero abiatzen da.[18]
2023ko Emakunde Saria, sormenaren bitartez berdintasunari eta «emakumen eta nesken duintasunari» egindako ekarpenagatik. Epaimahaiak aho batez hartutako erabakia.[19]
2024an BBK Gutun Zuria Bilbao saria, ohorezko makil jaso zuen.[20]
↑Etzaniz / Olaziregi, X. / M.. (1998). «Euskarazko Haur eta Gazte Literatura Idazleak» Pamiela/Lamia.
↑Olaziregi, Marijose. (1999). «Instimismoaz harandi: emakumezkoek idatzitako euskal literatura» Oihenart: cuadernos de lengua y literatura (Donostia) (17): 36 orr. ISSN1137-4454..
↑ Etxaniz Rojo, Xabier.- “ Mariasun Landa: hasi zen eta hazi da”. Behinola 9.zk. 2003ko azaroa. 19-20 orr.
↑Lasarte, Gema. Los personajes de Mariasun Landa y la construcción de identidades femeninas alternativas. .
↑Urkiza, Ana. (2006). Zortzi unibertso zortzi idazle: elkarrizketak. Alberdania ISBN84-96643-37-9..
↑Olaziregi Alustiza, Mari Jose. «El universo literario de Mariasun Landa: la grandeza de lo pequeño» Breve historia feminista de la literatura española (en lengua catalana, gallega y vasca). VI.Iris M. Zavala (coord.)- Rubí : Anthropos, 2000, 425-448 orr.ISBN 84-7658-577-2(Noiz kontsultatua: 2018/ 09/29).
Irudi gehiago
Gipuzkoa, Euskal Herria
Datuak: Q2620257
Multimedia: Mariasun Landa / Q2620257