Osasun-hesi

Osasun-hesia epidemiak edo gaixotasunak inguruko herrietara barreiatzea ekiditeko erabiltzen den metodoa da. Terminoa lehen aldiz cordon sanitaire bezala erabili zen 1821ean, Armand-Emmanuel du Plessis de Richelieuk Frantziako tropak Espainia eta Frantzia arteko mugan jarri zituenean sukar horia Frantziara iris zedin ekiditeko^[1]. Hala ere, baditu beste adibide historiko batzuk lehenago. Adibidez 1523an Maltan izurri beltza Birgu herritik ateratzeko osasun-hesi bat antolatu zuten.^[2] 1666an Eyam herri ingelesak bere buruaren gaineko osasun-hesia ezarri zuen izurria hedatzea ekiditeko. Hurrengo hamalau hilabeteetan populazioaren %80 hil zen^[3]. Inguruko herriek janaria ematen zieten puntu zehatzetan eta ordainketa ozpinarekin garbitutako txanponekin egiten zuten^[4].

1793ko Filadelmiako sukar horiaren epidemian errepideak eta zubiak blokeatu ziren gaixotasunaren hedatzea gelditzeko. Garai horretan ez zen ezagutzen oraindik nola hedatzen zen gaixotasun hori^[5]^[6]. 1869an Adrien Proustek (Marcel Prousten aita) proposatu zuen kolera Indiatik Europa eta Afrikara heltzea ekiditeko nazioarteko osasun-hesi bat egitea. Bere proposamenean India eta Hegoaldeko Asiatik zetozen itsasontzi guztiek berrogeialdia pasa beharko zuten Suezen, baina ideia ez zuen inork hartu^[7]^[8].

XX. mendean ere adibideak asko izan dira. Adibidez, 1995ean osasun-hesi bat erabili zen Kikwiten (Zaire) ebola birusaren gaixotasunaren agerraldi bat kontrolatzeko^[9]^[10]. Mobutu Sese Seko presidenteak tropekin inguratu zuen hiria, eta komunitaterako hegaldi guztiak eten zituen. Kikwiten barruan, Osasunaren Mundu Erakundeko eta Zaireko mediku taldeek kordoi sanitario gehiago eraiki zituzten, lurperatze eta tratamendu guneak populazio orokorretik isolatuz eta infekzioa arrakastaz mantenduz^[11].

Erreferentziak

↑ Nichols, Irby C.. (1972). The European Pentarchy and the Congress of Verona, 1822. Springer Netherlands ISBN 978-94-010-2725-0. PMC 851370386. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ The Medical History of the Maltese Islands: Medieval. .
↑ [http://dx.doi.org/10.1017/cbo9780511542527.012 «Plague at Eyam in 1665–66: a case study»] Biology of Plagues (Cambridge University Press): 261–283. 2001-03-29 ISBN 978-0-521-80150-8. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ Encyclopedia of plague and pestilence : from ancient times to the present. (3rd ed. argitaraldia) Facts on File 2008 ISBN 978-1-4381-2923-5. PMC 466183744. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ (Ingelesez) Powell, J. H.; Foster, Kenneth R.; Jenkins, Mary F.; Toogood, Anna Coxe. (2014). Bring Out Your Dead: The Great Plague of Yellow Fever in Philadelphia in 1793. University of Pennsylvania Press ISBN 978-0-8122-9117-9. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ «Short History of Yellow Fever» bobarnebeck.com (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ Carter, William C.. (2000). Marcel Proust : a life. Yale University Press ISBN 0-300-08145-6. PMC 42692177. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ Weissmann, Gerald. (2014-12-29). «Ebola, Dynamin, and the Cordon Sanitaire of Dr. Adrien Proust» The FASEB Journal 29 (1): 1–4. doi:10.1096/fj.15-0101ufm. ISSN 0892-6638. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ Garrett, Laurie. (2014-08-14). «Heartless but Effective: I've Seen 'Cordon Sanitaire' Work Against Ebola» The New Republic ISSN 0028-6583. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ «Outbreak of Ebola Viral Hemorrhagic Fever -- Zaire, 1995» www.cdc.gov (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ Makar, A. B.; McMartin, K. E.; Palese, M.; Tephly, T. R.. (1975-06). «Formate assay in body fluids: application in methanol poisoning» Biochemical Medicine 13 (2): 117–126. doi:10.1016/0006-2944(75)90147-7. ISSN 0006-2944. PMID 1. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

Kanpo estekak

Datuak: Q2141795
Multimedia: Cordon sanitaire / Q2141795

[1] Nichols, Irby C.. (1972). The European Pentarchy and the Congress of Verona, 1822. Springer Netherlands ISBN 978-94-010-2725-0. PMC 851370386. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[2] The Medical History of the Maltese Islands: Medieval. .

[3] [http://dx.doi.org/10.1017/cbo9780511542527.012 «Plague at Eyam in 1665–66: a case study»] Biology of Plagues (Cambridge University Press): 261–283. 2001-03-29 ISBN 978-0-521-80150-8. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[4] Encyclopedia of plague and pestilence : from ancient times to the present. (3rd ed. argitaraldia) Facts on File 2008 ISBN 978-1-4381-2923-5. PMC 466183744. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[5] (Ingelesez) Powell, J. H.; Foster, Kenneth R.; Jenkins, Mary F.; Toogood, Anna Coxe. (2014). Bring Out Your Dead: The Great Plague of Yellow Fever in Philadelphia in 1793. University of Pennsylvania Press ISBN 978-0-8122-9117-9. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[6] «Short History of Yellow Fever» bobarnebeck.com (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[7] Carter, William C.. (2000). Marcel Proust : a life. Yale University Press ISBN 0-300-08145-6. PMC 42692177. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[8] Weissmann, Gerald. (2014-12-29). «Ebola, Dynamin, and the Cordon Sanitaire of Dr. Adrien Proust» The FASEB Journal 29 (1): 1–4. doi:10.1096/fj.15-0101ufm. ISSN 0892-6638. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[9] Garrett, Laurie. (2014-08-14). «Heartless but Effective: I've Seen 'Cordon Sanitaire' Work Against Ebola» The New Republic ISSN 0028-6583. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[10] «Outbreak of Ebola Viral Hemorrhagic Fever -- Zaire, 1995» www.cdc.gov (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[11] Makar, A. B.; McMartin, K. E.; Palese, M.; Tephly, T. R.. (1975-06). «Formate assay in body fluids: application in methanol poisoning» Biochemical Medicine 13 (2): 117–126. doi:10.1016/0006-2944(75)90147-7. ISSN 0006-2944. PMID 1. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]