نمایش مبدأ برای شمس‌العماره

{{کاربردهای دیگر}}
{{coord|۳۵|۴۰|۴۴٫۶۵|N|۵۱|۲۵|۱۹٫۵۹|E|region:IR|display=title}}
{{جعبه اطلاعات جای‌های تاریخی ایران
| نام              = عمارت شمس‌العماره
| روی‌نقشه          = آری
| عرض‌جغرافیایی     =
| طول‌جغرافیایی     =
| تصویر            =Shamsolemareh.JPG
| اندازه تصویر     = 250
| عنوان تصویر      =نمایی از کاخ شمس‌العماره
| استان            =[[استان تهران]]
| شهرستان          =[[تهران]]
| بخش              =
| نام محلی         =
| نام‌های دیگر      =بنای خورشید
| نام‌های قدیمی     =
| نوع بنا          =
| سال‌های مرمت      =
| کاربری           = [[عمارت]]
| کاربری کنونی     =
| دیرینگی          = [[دوره قاجار]]
| شماره ثبت        =
| تاریخ ثبت ملی    =
| دوره ساخت اثر    = [[دوره قاجار]]
| بانی اثر         =
| مالک اثر         =
| مالک فعلی اثر    =
| شماره ثبت یونسکو =
| تاریخ ثبت یونسکو =
| امکان بازدید     =
| شماره تلفن       =
| وبگاه            =
| پانویس           =
}}
[[پرونده:Shamsol-emareh-old.JPG|بندانگشتی|چپ|300px|نمایی قدیمی از شمس‌العماره از خیابان ناصرخسرو]]'''شَمسُ العِماره''' یکی از بناهای تاریخی تهران، مربوط به دورهٔ [[قاجار]] و از شاخص‌ترین بناهای [[کاخ گلستان]] و برجسته‌ترین ساختمان ضلع شرقی مجموعه [[کاخ گلستان]] است.<ref name="golestan">{{یادکرد وب|13=|نشانی=http://www.golestanpalace.ir/موزه-ها/موزه-های-کاخ/agentType/View/PropertyID/15|عنوان=کاخ گلستان|تاریخ بازدید=۱۸ آبان ۱۳۹۰|نویسنده=|نشانی نویسنده=|نویسندگان دیگر=|تاریخ=|سال=|ماه=|ناشر=وبگاه مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ گلستان|صفحه=|زبان=فارسی|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190529083807/http://www.golestanpalace.ir/موزه-ها/موزه-های-کاخ/agentType/View/PropertyID/15|archivedate=۲۹ مه ۲۰۱۹|dead-url=yes}}</ref> که کار ساخت آن از سال ۱۲۴۴ تا ۱۲۴۶ خورشیدی به طول انجامید که تاریخ بنایش (۱۲۸۴ قمری) را بحساب جمل «کاخ شاهنشاه» می‌نامند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.tishineh.com/touritem/624-32/1|عنوان = عمارت شمس‌العماره، تیشینه}}</ref> دلیل برجسته بودن این سازه، بلندی، تزیینات و طراحی آن است.<ref name="golestan"/>

شمس‌العماره دارای پنج طبقه و ۳۵ متر ارتفاع است که در زمان ساخت بلندترین ساختمان آن دوره در تهران بوده است و اولین ساختمانی بود که از فلز در سازهٔ آن استفاده کرده‌اند. کلیهٔ ستون‌های طبقات بالا و حفاظ‌ها چدنی هستند.<ref name='tabloo'>تابلوی موجود در محوطهٔ کاخ گلستان</ref>

پیش از ساخته شدن [[سردر باغ ملی]]، این ساختمان به عنوان نماد شهر تهران شناخته می‌شد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://isna.ir/fa/news/93111307051/-آزادی-یا-میلاد-نماد-تهران-کدام-است |عنوان="آزادی "یا " میلاد" «نماد تهران» کدام است؟ | ناشر =[[خبرگزاری ایسنا]] |تاریخ =۱۳ بهمن ۱۳۹۳ |تاریخ بازبینی=۲۵ بهمن ۱۳۹۳}}</ref>

== تاریخچه ==
ناصرالدّین‌شاه، هشت سال پیش از سفر نخست خود و هیئت همراهش به اروپا، تمایل پیدا کرد بنایی بلندمرتبه مانند عمارت [[عالی‌قاپو اصفهان]] در پایتخت خود ایجاد کرده تا بتواند از بالای آن چشم‌انداز دارالخلافه و دورنمای [[باغ گلستان]] را با مهمانان تماشا کند. ساخت این ساختمان در سال ۱۲۴۴ ه‍.ش به دستور [[ناصرالدین شاه]] آغاز و پس از دو سال به مباشرت [[دوستعلی‌خان نظام‌الدوله]] به پایان رسید.<ref>[http://www.ensani.ir/storage/Files/20120509090113-4048-2042.pdf یادی از شمس‌العماره و باغ معیر]</ref> طرح و نقشه معماری آن ظاهراً از [[معیرالممالک]] و استاد سازنده آن استاد [[علی محمد کاشی]] بود.<ref name="golestan"/>

== درب شمس‌العماره یا درب هیئت وزرا ==
هیئت وزرا غالباً در [[عمارت بادگیر]] تشکیل می‌شد که اعضای آن نیز از این درب، یعنی درب شمس‌العماره، که درب به نسب بزرگی بود رفت‌وآمد می‌کردند و به درب هیئت وزرا مشهور شده بود و اتومبیل رئیس‌الوزرا که تنها اتومبیل آن هیئت و ماشین کالسکه‌ای هفت نفره سیاهی بود جلوی درب توقف می‌کرد.

لازم است ذکر شود درب شمس‌العماره یا هیئت وزرا تنها سردر قاجاری باقی مانده از [[کاخ گلستان]] است.

== سبک ==
ساختمان دو برج هم شکل دارد، [[کاشی‌کاری]] و پنجره سازه‌ای آن ایرانی است و بهره‌ای هم از معماری غربی دارد.<ref name="golestan"/>

[[پرونده:Palacio de Golestán, Teherán, Irán, 2016-09-17, DD 15-19 PAN.jpg|بندانگشتی|700px|وسط|سراسر نمایی از عمارت شمس‌العماره در کاخ گلستان]]

== فضاها ==
طبقه اول شامل ایوان و تالار شاه‌نشین است که دارای آینه‌کاری ممتاز و کم‌نظیری است و [[اتاق گوشواره|اتاق‌های گوشواره]] که در دو طرف شاه‌نشین واقع شده‌اند دارای تزئینات درخور توجهی هستند. در سایر طبقات هم اتاق‌های کوچک با تزئینات مشبک، نقاشی، آینه‌کاری وجود دارند.<ref name="tabloo"/>
[[پرونده:Shams ol Emareh 01.jpg|بندانگشتی|چپ|400px|نگاره‌ای از کاشی‌کاری‌های زیر ایوان اصلی ساختمان شَمس‌اُلعِماره.{{سخ}}کاشی‌ها اجرایی از گروه [[ارکستر نظامی]] [[قوای قزاق|بریگارد قزاق]] را به‌تصویر کشیده‌اند.]]

== تزئینات ==
کف شاه‌نشین و نمای بنا با کاشی‌کاری هفت‌رنگ به سبک قاجاری تزئین شده‌اند. این کاشی‌کاری‌ها نماها و تصاویری از طبیعت اروپا و معماری غربی را به نمایش می‌گذارند با این وجود سبک آنها ایرانی است.<ref name="tabloo"/>

[[ازاره]]‌های مرمرین این بنا با نقوش گیاهان و جانوران به صورت [[نقش‌برجسته]] تزئین شده‌اند و به نظر می‌رسد که ازاره‌ها به دوره‌های متفاوتی تعلق دارند.<ref name="tabloo"/>

<gallery>
پرونده:Shamsol emareh (14).JPG|کاشی هفت‌رنگ در نمای شمس‌العماره
پرونده:Shamsol emareh (11).JPG|ازاره بخشی از طبقهٔ همکف شمس‌العماره
پرونده:Shamsol emareh (6).JPG|ازاره و کف بخشی از طبقهٔ همکف شمس‌العماره
پرونده:Shamsol emareh (10).JPG|ازاره بخشی از طبقهٔ همکف شمس‌العماره
پرونده:Palacio de Golestán, Teherán, Irán, 2016-09-17, DD 10.jpg|نگاره‌ای از کاشی‌کاری‌های دیوارهٔ عمارت شمس‌العماره در کاخ گلستان
</gallery>

== ساعت شمس‌العماره ==
ساعت پیشکشی [[ملکه ویکتوریا]] به کاخ ناصرالدین‌شاه بر بلندای کاخ شمس‌العماره نصب شد و آوای ناقوسش، همهٔ تهران کوچک آن زمان را از گذر زمان آگاه می‌کرد. اما بلند بودن صدای نواختن ساعت پس از چندی سبب شد که با گلایهٔ کاخ‌نشینان، به دستور شاه، صدای آن را کمتر کنند. این دستکاری باعث خاموش‌شدن ساعت گشت. خاموشی ساعت از ۱۳۰۴ تا ۱۳۸۹ ادامه یافت. پس از تعمیر از ۲۲ آبان ماه ۱۳۹۱ برای مدتی این خاموشی پایان گرفت ولی دوباره از مدار خارج شد؛ سرانجام روز ۲۳ فروردین ۱۴۰۰ پس از هجده ماه کار ناقوسش به صدا درآمد.<ref>''[[امرداد (هفته‌نامه)|هفته‌نامهٔ امرداد]]''، شنبه ۲۷ آبان ۱۳۹۱، سال سیزدهم، شمارهٔ ۲۸۷، ص ۲.</ref><ref>{{یادکرد خبر|تاریخ=۲۴ فروردین ۱۴۰۰|عنوان=ناقوس ساعت تاریخی تهران به صدا درآمد و نود درصد مردم شهر تهران را ناشنوا کرد.|ناشر=همشهری|نشانی=https://newspaper.hamshahrionline.ir//img/newspaper_pages/1400/01-farvardin/24/cover/03.jpg|تاریخ بازبینی=۱۲ آوریل ۲۰۲۱|archive-date=۱۲ آوریل ۲۰۲۱|archive-url=https://web.archive.org/web/20210412214906/https://newspaper.hamshahrionline.ir//img/newspaper_pages/1400/01-farvardin/24/cover/03.jpg|url-status=dead}}</ref>

شایع هست که در گوشه ای از ساعت شمس العماره دو جغد لانه کرده بودند که کمتر دیده می‌شدند و هر زمان رویت می‌شدند شاه مملکت دار فانی را وداع می‌گفت

== مرمت ==
مرمت عمارت شمس‌العماره در سال ۱۳۷۶ به اتمام رسید و از سال ۱۳۷۸ برای بازدید عموم طبقهٔ همکف آن بازگشایی شد.<ref name="tabloo"/>

== در هنر عامه ==
عمارت شَمس اُلعِماره تاکنون چندین‌بار دست‌مایه [[شعر]] شده است. از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به شعر عامیانه «برفتم بر در شمس‌العماره/ همون جایی که دلبر خونه داره» اشاره کرد.

== نگارخانه ==
{{وسط‌چین}}
<gallery>
Image:Shams-ol-Emareh 13860106.JPG|منظره شمس‌العماره از درون محوطه کاخ گلستان{{سخ}}(۶ فروردین ۱۳۸۶)
File:Shamsolemareh Qajar Era.jpg|نمایی از تهران و بنای شمس‌العماره در دوران ناصری
Image:Shams-ol-Emareh_Iwan.jpg|ایوان شمس‌العماره
Image:Shams-ol-Emareh_Windows.JPG|پنجره‌های کاخ شمس‌العماره
Image:One_of_the_rooms_Shams-ol-Emareh.JPG|یکی از اتاق‌های شمس‌العماره
Image:Shams-ol-Emare.jpg|نمای شمس‌العماره از خیابان ناصرخسرو
Image:Shams.ol.Emareh.jpg|نمایی از آینه کاری‌های درون شمس‌العماره
file:Shamsol emareh (15).JPG |ستون چدنی در نمای شمس‌العماره
Shamsolemareh-sotoon01.jpg|ستون چوبی ایوان طبقه پنجم شمس العماره
file:Shamsol emareh (9).JPG|سقف اتاق‌های گوشواره
</gallery>
{{پایان}}

== جستارهای وابسته ==
* [[کاخ گلستان]]
* [[عمارت کلاه‌فرنگی عشرت‌آباد]]
* [[فهرست بلندترین ساختمان‌ها در تهران]]
* [[تکیه دولت]]
* [[قصر قاجار]]
* [[کاخ فرح‌آباد (تهران)|کاخ فرح‌آباد]]
* [[کاخ یاقوت]]
* [[شمس‌العماره (تبریز)]]
* [[بنای شمس‌العماره بندرانزلی]]

== منابع ==
* بناها و آواها- ''نشریه تخصصی موسیقی و معماری''، شماره ۲، بهار ۱۳۸۶.
{{پانویس|۲}}
{{ویکی‌انبار-رده|Shams-ol-Emareh}}
{{کاخ‌های ایران}}
{{نمادهای شهر تهران}}
{{استان تهران}}

[[رده:آثار دوره قاجاریان در شهرستان تهران]]
[[رده:اقامتگاه‌های سلطنتی در ایران]]
[[رده:باغ‌های ایرانی در ایران]]
[[رده:بنیان‌گذاری‌های دهه ۱۲۴۰ در ایران]]
[[رده:بنیان‌گذاری‌های سده ۱۹ (میلادی) در ایران]]
[[رده:جاذبه‌های گردشگری تهران]]
[[رده:خانه‌موزه‌های تاریخی در ایران]]
[[رده:ساختمان‌ها و سازه‌ها در تهران]]
[[رده:عمارت‌های تاریخی شهرستان تهران]]
[[رده:کاخ گلستان]]
[[رده:کاخ‌ها در تهران]]
[[رده:کاخ‌های ایران]]
[[رده:کاخ‌های تاریخی شهرستان تهران]]
[[رده:موزه‌های تهران]]
[[رده:میراث جهانی یونسکو در ایران]]
[[رده:نمادهای تهران]]