دهانه‌های ماه: تفاوت میان نسخه‌ها
ابرابزار |
اصلاح نویسه |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
== آمار و |
== آمار و ریخت‌شناسی == |
||
[[پرونده:Crater Theophilus.jpg|180px|بندانگشتی|دهانهٔ [[تئوفیلوس (دهانه)|تئوفیلوس]]]] |
[[پرونده:Crater Theophilus.jpg|180px|بندانگشتی|دهانهٔ [[تئوفیلوس (دهانه)|تئوفیلوس]]]] |
||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
زمانی که یک [[شهاب سنگ]] از [[فضا]] هجوم می‌آورد سرعتی بین ۱۰ تا ۷۰ کیلومتر بر ثانیه (۳۰ تا ۲۰۰ برابر سرعت [[گرانشی]] آزاد [[زمین]]). بر اثر این ضربه حدود ۱۰۰ متر در بستر [[کره]] مورد هجوم فرو می‌رود و این فقط چندین هزارم ثانیه به طول می‌انجامد در این حین تمامی [[نیروی جنبشی]] جرم برخورد کننده به [[گرما]] تبدیل شده و مفجر می‌شود و اجزای آن به صورت تکه‌های کوچک در اطراف [[گودال|گودالی]] که بر اثر برخورد بوجود آمده پراکنده می‌شوند و و در واقع به جزئی از دیوار اطراف سوراخ تبدیل می‌گردند. زمانی که یک [[جرم]] با سرعت زیاد با [[ماه]] برخورد می‌کند، سطح [[ماه]] یک [[نیرو|نیروی]] بازگشتی به سمت بالا وارد می‌کند که این پدیده باعث بوجود آمدن کوه‌ها در مرکز برخی از دهانه‌ها است. این پدیده را به آسانی می‌توان بر روی آب وقتی که یک [[قطره]] به [[سطح]] آب برخورد می‌کند مشاهده کرد. |
زمانی که یک [[شهاب سنگ]] از [[فضا]] هجوم می‌آورد سرعتی بین ۱۰ تا ۷۰ کیلومتر بر ثانیه (۳۰ تا ۲۰۰ برابر سرعت [[گرانشی]] آزاد [[زمین]]). بر اثر این ضربه حدود ۱۰۰ متر در بستر [[کره]] مورد هجوم فرو می‌رود و این فقط چندین هزارم ثانیه به طول می‌انجامد در این حین تمامی [[نیروی جنبشی]] جرم برخورد کننده به [[گرما]] تبدیل شده و مفجر می‌شود و اجزای آن به صورت تکه‌های کوچک در اطراف [[گودال|گودالی]] که بر اثر برخورد بوجود آمده پراکنده می‌شوند و و در واقع به جزئی از دیوار اطراف سوراخ تبدیل می‌گردند. زمانی که یک [[جرم]] با سرعت زیاد با [[ماه]] برخورد می‌کند، سطح [[ماه]] یک [[نیرو|نیروی]] بازگشتی به سمت بالا وارد می‌کند که این پدیده باعث بوجود آمدن کوه‌ها در مرکز برخی از دهانه‌ها است. این پدیده را به آسانی می‌توان بر روی آب وقتی که یک [[قطره]] به [[سطح]] آب برخورد می‌کند مشاهده کرد. |
||
== |
== طبقه‌بندی == |
||
بر |
بنا بر یک طبقه‌بندی توسط چارلز آ. وود {{انگلیسی|Charles A. Wood}} در سال [[۱۹۷۸ (میلادی)|۱۹۷۸]]<ref>Charles A. Wood, Leif Andersson: New morphometric data for fresh lunar craters. In: Lunar and Planetary Science Conference, 9th, Proceedings. Pergamon Press, New York 1978, S. 3669-3689.</ref> چاله‌هایی که از لحاظ مادی فرسوده نشده‌اند به طور مثال بر اثر گدازه‌ها یا [[سیل]]، به پنج دستهٔ کلی تقسیم می‌شوند. |
||
چاله‌هایی که از لحاظ مادی فرسوده نشده‌اند به طور مثال بر اثر گدازه‌ها یا [[سیل]]، به پنج دستهٔ کلی تقسیم می‌شوند. |
|||
| خط ۳۳: | خط ۳۲: | ||
|- |
|- |
||
| [[البتگنیوس (دهانه)|البتگنیوس]] (ALC) |
| [[البتگنیوس (دهانه)|البتگنیوس]] (ALC) |
||
| دهانه‌ای کاسه شکل با لبه تیز، صاف و کفی که با |
| دهانه‌ای کاسه شکل با لبه تیز، صاف و کفی که با دیوارهٔ آن مرز مشخصی ندارد |
||
| تا ۲۰ کیلومتر |
| تا ۲۰ کیلومتر |
||
| [[پرونده:Albategnius C - LROC - WAC.JPG|150px]] |
| [[پرونده:Albategnius C - LROC - WAC.JPG|150px]] |
||
| خط ۵۸: | خط ۵۷: | ||
|} |
|} |
||
== |
== نقشه‌برداری == |
||
نقشه‌برداری از [[کره ماه|کرهٔ ماه]] بسیار زودتر و در زمان اختراع [[تلسکوپ]] در سال [[۱۶۱۰ (میلادی)|۱۶۱۰]] آغاز شد و ورودی بود بر نشر تعداد زیادی [[نقشه|نقشهٔ]] [[ماه]] و حدود ۱۸۰۰ [[اطلس|اطلس ماه]]. اندازه گیری‌های مجازی [[ستاره شناس|ستاره شناسان]] از حدود [[۱۸۷۰ (میلادی)|۱۸۷۰]] توسط عکسبرداری‌های [[رصدخانه|رصد خانه‌های]] بزرگ به خصوص رصد خانهٔ [[پاریس]] استفاده شد. اولین پروژهٔ اختصاصی برای [[ماه]] در سال [[۱۹۶۶ (میلادی)|۱۹۶۶]] توسط [[ناسا]] آغاز به کار کرد. |
|||
=== موقعیت دهانه‌های اصلی === |
=== موقعیت دهانه‌های اصلی === |
||
نسخهٔ ۳۱ اوت ۲۰۱۳، ساعت ۱۵:۴۴
یک دهانه یا چالهٔ ماه، یک گودال با کفی مسطح و دایره‌ای شکل در کرهٔ ماه است که با دیواره‌ای گرد محصور شده است. تقریبا تمامی چاه‌های کرهٔ ماه از نوع دهانه‌های برخوردی هستند که در واقع از برخورد شهاب سنگ‌ها بوجود آمده‌اند ولی دهانه‌های آتشفشانی نیز وجود دارد که کوچکتر و کمتر هستند. [۱]
آمار و ریخت‌شناسی
در سمتی از ماه که ما می‌توانیم آن را ببینیم حدود ۳۰۰۰۰۰ چاله وجود دارد که حدود ۱ کیلومتر قطر دارند، به عبارتی دیگر سطح ماه با آنها پوشیده شده. چاله‌های بزرگتری بین ۶۰ تا ۲۷۰ کیلومتر وجود دارد. سطح آنها نسبتا صاف است بطوری گاهی با تابش نور خورشید می‌توان انحنای کرهٔ ماه را در داخل یک چاله تشخیص داد. درون چاله‌ها همچنین گاهی چاله‌های کوچکتری وجود دارد که بر اثر برخوردهای بعدی پدید آمده‌اند.
اگرچه که بزرگترین چالهٔ ماه به بزرگی حدود ۶ تا ۸ درصد از بزرگترین برش از کرهٔ ماه است (قطر ماه: ۳۴۷۸ کیلومتر) ولی اولین بار به احتمال زیاد این چاله از راه دور توسط گالیله در سال ۱۶۱۰ کشف شد. چاله‌ها هنگامی بیش از همه قابل روئیت هستند مرز شب و روز یا همان سایهٔ مرز در ماه که برای ما در زمین دوبار در ماه قابل روئیت است، در کنار یکی از چاله‌ها قرار می‌گیرد و سایهٔ دیوارهٔ چاله به درون آن می‌افتد و به همین دلیل بزرگتر دیده می‌شوند.
یکی از نمونه‌های معروف از آنها یک دهانه به قطر تقریبی ۵ کیلومتر با یک دیوارهٔ بلند و تیز به طول ۱ کیلومتر و عمقی حدود ۱۰۰ متر پایین تر از سطح خارجی چاله می‌باشد. قطر ماه یک چهارم قطر زمین است به همین دلیل خمیدگی سطحی آن نسبت به زمین چهار برابر بیشتر است؛ دیواره‌ها از داخل اغلب به شکل تراس هستند و بین ۲۰ تا ۳۰ درجه خمیدگی دارند ولی در خارج ۲ تا ۳ بار صاف ترند. معمولا در وسط چاله یک برآمدگی یا به عبارتی کوه که ناشی از برخورد است وجود دارد. البته باید گفت که تمام خصوصیات یک چاله در واقع به دینامیک شهاب سنگی بستگی دارد که آن چاله بوسیلهٔ برخورد آن بوجود آمده، فاکتورهایی مانند سرعت، زاویهٔ برخورد، شکل شهاب سنگ، بزرگی آن و غیره.
محققان دانشگاه کرتین به تازگی همچنین در استرالیا با مطالعات خود بر روی بخش تاریک و دور ماه و با استفاده از مدلسازی رایانه‌ای از گرانش ماه و داده‌های توپوگرافی، دهانه‌های برخوردی را شناسایی کرده‌اند که در روش‌های دیگر قابل مشاهده نیستند. از تعداد ۲۸۰ دهانه برخوردی کشف شده ۶۶ دهانه از دید گرانشی و توپوگرافی قابل مشاهده هستند.
[۲]
پیدایش
قبل از همه می‌توان زمان پیدایش دهانه‌ها را آخرین بمباران سنگین ذکر کرد، همان زمانی که سیستم خورشیدی تشکیل شد و سیارک ها و اجرام کوچک به ماه و سیارات دیگر هجوم آوردند. زمانی که یک شهاب سنگ از فضا هجوم می‌آورد سرعتی بین ۱۰ تا ۷۰ کیلومتر بر ثانیه (۳۰ تا ۲۰۰ برابر سرعت گرانشی آزاد زمین). بر اثر این ضربه حدود ۱۰۰ متر در بستر کره مورد هجوم فرو می‌رود و این فقط چندین هزارم ثانیه به طول می‌انجامد در این حین تمامی نیروی جنبشی جرم برخورد کننده به گرما تبدیل شده و مفجر می‌شود و اجزای آن به صورت تکه‌های کوچک در اطراف گودالی که بر اثر برخورد بوجود آمده پراکنده می‌شوند و و در واقع به جزئی از دیوار اطراف سوراخ تبدیل می‌گردند. زمانی که یک جرم با سرعت زیاد با ماه برخورد می‌کند، سطح ماه یک نیروی بازگشتی به سمت بالا وارد می‌کند که این پدیده باعث بوجود آمدن کوه‌ها در مرکز برخی از دهانه‌ها است. این پدیده را به آسانی می‌توان بر روی آب وقتی که یک قطره به سطح آب برخورد می‌کند مشاهده کرد.
طبقه‌بندی
بنا بر یک طبقه‌بندی توسط چارلز آ. وود (به انگلیسی: Charles A. Wood) در سال ۱۹۷۸[۳] چاله‌هایی که از لحاظ مادی فرسوده نشده‌اند به طور مثال بر اثر گدازه‌ها یا سیل، به پنج دستهٔ کلی تقسیم می‌شوند.
| نوع | توصیف | بزرگی | تصویر |
|---|---|---|---|
| البتگنیوس (ALC) | دهانه‌ای کاسه شکل با لبه تیز، صاف و کفی که با دیوارهٔ آن مرز مشخصی ندارد | تا ۲۰ کیلومتر | 
|
| بیت (BIO) | دهانه‌ای با لبهٔ تیز و صاف باانحنای ساده در دیواره، ولی با کفی صاف بطوریکه با دیواره مرز مشخصی دارد. | تا ۲۰ کیلومتر | 
|
| سوسیگنس (SOS) | دهانه‌ای کم عمق ولی نسبتا وسیع. | ۵تا ۳۵ کیلومتر | 
|
| تریسنکر (TRI) | دهانه‌ای با لبه‌های تیز اما شیار دار. | ۱۵ تا ۵۰ کیلومتر | 
|
| براهه (TYC) | دهانه‌ای بزرگ و در واقع با چندین دیواره، با دیواره‌هایی نه چندان تیز و قله‌ای در مرکز. | ۳۰ تا ۱۷۵ کیلومتر | 
|
نقشه‌برداری
نقشه‌برداری از کرهٔ ماه بسیار زودتر و در زمان اختراع تلسکوپ در سال ۱۶۱۰ آغاز شد و ورودی بود بر نشر تعداد زیادی نقشهٔ ماه و حدود ۱۸۰۰ اطلس ماه. اندازه گیری‌های مجازی ستاره شناسان از حدود ۱۸۷۰ توسط عکسبرداری‌های رصد خانه‌های بزرگ به خصوص رصد خانهٔ پاریس استفاده شد. اولین پروژهٔ اختصاصی برای ماه در سال ۱۹۶۶ توسط ناسا آغاز به کار کرد.
موقعیت دهانه‌های اصلی
نقطهٔ قرمز روی تصویر موقعیت تقریبی دهانه‌های ذکر شده را بر روی ماه نشان می‌دهد.
جستارهای وابسته
پیوند به بیرون
منابع
- ↑ "Mondkrater" (به آلمانی). fremdwort.de. Retrieved 31 August 2013.
- ↑ «کشف 280 دهانه برخوردی جدید در سطح ماه». Iranian Students' News Agency - ISNA - ایسنا. ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۳۱ اوت ۲۰۱۳.
- ↑ Charles A. Wood, Leif Andersson: New morphometric data for fresh lunar craters. In: Lunar and Planetary Science Conference, 9th, Proceedings. Pergamon Press, New York 1978, S. 3669-3689.
