شهرک غرب

برای دیگر کاربردها، شهرک قدس را ببینید.

شهرک غرب
موقعیت شهرک غرب در شمال غرب تهران (رنگ سیاه)
کشور	ایران
استان	تهران
شهر	تهران
نام دیگر	شهرک قدس
منطقه شهری	منطقه ۲ شهرداری تهران
ناحیه	۷
منطقه پستی	۱۴
پیش‌شماره محلی تلفن	۸۸۳۷ - ۸۸۳۶ - ۸۸۰۹ - ۸۸۶۸ - ۸۸۶۹ - ۸۸۰۸ - ۸۸۰۷ ۸۸۵۹ - ۸۸۵۸ - ۸۸۵۷ - ۸۸۵۶

شهرک غرب یا شهرک قدس، یک منطقه مدرن و از محله های مرفه نشین شهر تهران در شمال‌غرب تهران است. شهرک غرب در گذشته محل اسکان خارجی‌هایی بود که وارد تهران می‌شدند این شهرک در منطقه ۲ شهرداری تهران واقع شده است.

جایگاه جغرافیایی و شهری

شهرک غرب در منطقه ۲ شهرداری تهران واقع و دارای هفت فاز مسکونی است. بلوار دریا در شمال، بزرگراه همت در جنوب، رودخانه پونک در غرب و رودخانه درکه در کنار بزرگراه چمران در شرق این محله، حدود چهارگانه شهرک غرب را مشخص می‌کنند.

پیشینه و دلیل نام گذاری

خیابان هرمزان، شهرک غرب

خیابان هرمزان در شهرک غرب. به آسانی برج میلاد از این خیابان دیده می‌شود.

در سال ۱۳۴۰ «مجتمع مسکونی شهرک غرب» در شمالغرب تهران، با طراحی و معماری مهندسان آمریکایی و براساس مدل نمونه برج‌های مسکونی ایالات متحده آمریکا ساخته و به همین دلیل نام این منطقه شهرک غرب شد.

این شهرک در گذشته محل اسکان خارجی‌هایی بود که وارد تهران می‌شدند؛

در زمان حکومت محمدرضا شاه پهلوی، متخصصان و صنعت گرانی که برای گسترش فعالیت‌های علمی و صنعتی به ایران آمده بودند، در «مجتمع مسکونی شهرک غرب» و چندخانه ویلایی آن زمان ساکن شدند و طرح‌های شهرسازی به سبک جدید و کاملاً متفاوت با تهران قدیم توسط شرکت‌های ساختمانی خارجی در زمین‌های تقسیم شده اطراف روستای تاریخی خوردین آغاز شدند.

آمریکایی‌ها که در آن موقع اکثریت جامعه ساکن این محله را تشکیل می‌دادند، با استفاده از نفوذ خود، مدرسه، ورزشگاه و امکانات تفریحی وسیعی را با کمک‌های دولت پهلوی در شهرک غرب به وجود آوردند و آنرا گسترش دادند. به عنوان مثال، فقط مدرسه آمریکایی‌ها در این منطقه به قدری وسیع بود که پس از انقلاب اسلامی با اینکه به دو مدرسه جداگانه برای دختران و پسران در کلیه مقاطع تحصیلی، ورزشگاه، محل برگزاری سیرک و نمایش، سالن سینما و... تبدیل شد، باز هم فضاهای بدون استفاده زیادی درون ساختمان‌های آمریکایی وجود داشت که حتی نگهداری این ساختمان‌ها را برای مصادره کنندگان دشوار کرده بود. بخشی از این ساختمان‌ها را نیز به دانشگاه آزاد اسلامی(دانشکده تربیت بدنی) واگذار کرده‌اند.

اجرای برنامه‌هایی با عنوان مدرنیزاسیون پایتخت در زمان دولت پهلوی نقش موثری در شکل گیری این محله داشت (تعدادی از برج‌های ضلع شمال شرقی میدان صنعت ثمره این دوره هستند). شهرسازی متفاوت، برج‌های مدرن و خانه‌های ویلایی که به سرعت در این سال‌ها بنا شدند، شهرک غرب را به یکی از نمادهای شهری جدید ایران تبدیل کرد.

با شدت گرفتن ناآرامی‌ها در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ و تغییر حکومت، انقلابیونی که با تمسک به استقرار عدالت اجتماعی و رفع هر گونه تبعیض، حکومت را در اختیار گرفته بودند، به مصادره و ملی کردن دارایی‌های بسیاری در این محله روی آورند. اموال مصادره شده از سوی دادگاه‌های انقلاب، به ستاد فرمان امام (ره) و سپس به بنیاد مستضعفان و آستان قدس رضوی منتقل شد تا مطابق اهداف اولیه انقلاب برای بالا بردن سطح زندگی مردم از آنها استفاده شود.

از آن زمان به بعد، بنیاد مستضعفان به قدرت تعیین کننده پروژه‌های عمرانی در این منطقه تبدیل شد و تا سال‌ها نقشی پررنگ تر از شهرداری تهران را بازی می‌کرد.

روستای تاریخی خوردین

مقالهٔ اصلی: روستای تاریخی خوردین

شهرسازی مدرن و متفاوت شهرک غرب این تصور را ایجاد می‌کند که این محله تهران هیچ نماد تاریخی و قدیمی ندارد، در حالی که بلوار خوردین (یکی از بلوارهای اصلی شهرک غرب) که میدان صنعت را به خیابان‌های ایران زمین، هرمزان و بلوار دادمان (پونک باختری) متصل کرده، در روزگار قدیم روستایی خوش آب و هوا به همین نام بود؛ روستایی که هنوز می‌توان آثارش را در درخت‌های تنومند حاشیه بلوار و شرشر جوی زلال بازمانده از قنات روستا دید؛ روستایی که سالهاست فراموش شده و از آن جز نامش یعنی خوردین چیزی نمانده‌است.

این روستا در ۶ کیلومتری جنوب شرقی امامزاده صالح فرحزاد و ۲ کیلومتری ده ونک قرار داشت و طبق کتاب «جغرافیای تهران» ۸۵ نفر سکنه داشت که همه مسیحی بودند. ده خوردین در دوره ناصرالدین شاه ابتدا جزو املاک مستوفی الممالک بود که درختان کهنسالش خصوصاً در باغ مشهورش (محل فعلی دفتر آستان قدس رضوی در خیابان ایران زمین) هنوز باقی‌مانده‌اند. در کتب تاریخی، از این محل با نام‌های «خوردین» یا «خُردین» به معنای تپه و برجستگی زمین وبه تفسیری دیگرخور(خورشید) یاد شده‌است.

زمین‌های این روستا از دهه ۱۳۴۰ خورشیدی تفکیک شدند و شرکت‌های بزرگ ساختمان سازی خارجی و داخلی شروع به احداث بناهای گوناگون در آن کردند. باغ اربابی خوردین و قنات خوردین میراث تاریخی شهرک غرب هستند که امروز حصار کشی شده و ورود عموم در آن ممنوع است.

آب و هوا و جغرافیا

به دلیل وزش دائمی باد از غرب به شرق در تهران و نیز پالایش هوا توسط انبوه درختان بوستان‌ها و کوه‌های مجاور، شهرک غرب از مناطق خوش آب و هوای تهران به حساب می‌آید و از هوای بمراتب بهتری نسبت به سایر مناطق شمالی شهر برخوردار است.

شهرک غرب از نظر موقعیت جغرافیایی حدوداً در ۵۱ درجه و ۲۱ دقیقه طول شرقی و ۳۵ درجه و ۴۶ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته‌است.

میانگین ارتفاع زمین‌های شهرک غرب از سطح دریا حدود ۱۵۳۵ متر، میانگین مقدار باران سالیانه ۴۰۵ میلی متر و متوسط سالیانه رطوبت نسبی هوا ۴۵ درصد می‌باشد.

جهت وزش باد غالب، غربی (۲۷۰ درجه) و متوسط سرعت وزش باد ۵/۵ متر بر ثانیه‌است. نسیمی از دره‌های خنک کوهستان شمال در شب (بادکوه) و نسیم خفیفی از بیابان‌های جنوب تهران در روز (باد دشت) به طور آهسته هر شبانه روز جریان دارد.

وضعیت ترافیک و معبرها

تصویری از شهرک غرب، نما از بالای مجتمع تجاری و مرکز خرید میلاد نور- در عکس خیابان شهید محمدمهدی فرحزادی شهرک غرب، گنبد یک مسجد با معماری مدرن، مجتمع تجاری شهرک غرب و تعدادی از برج‌های مسکونی دیده می‌شود.

خیابان بندی‌ها و بلوارهای زیبا و عریض و امکان دسترسی سریع به چندین بزرگراه اصلی تهران از جمله بزرگراه‌های چمران(پارک وی)، نیایش، یادگار امام، همت، شیخ فضل‌الله نوری و حکیم، سامانه ترافیکی بسیار مطلوبی را در این قسمت از شهر تهران به وجود آورده‌است.

وجود خانه‌های ویلایی متعدد که جمعیت بسیار کمی را در خود جای داده‌اند، باعث شده تا سکوت و زیبایی خیابان‌های فرعی شهرک غرب، زبان‌زد تهرانی‌ها باشد. در تازه‌ترین نتیجه مسابقه «کوچه خوب شهر تهران»، گذر اردیبهشت خیابان ایران زمین از میان ۲۵۰۰ گزینه، به عنوان بهترین کوچه منطقه ۲ تهران انتخاب شده‌است.

خیابان‌های بن‌بست بسیاری در این محله وجود دارند که علّت اصلی طراحی آنها به این شکل، بالا بردن امنیت و آرامش هرچه بیشتر ساکنان بوده‌است (ابتدای این بن بست‌ها دارای راهبند و اتاقک نگهبانی است و در انتهای آنها فضای باز دایره مانندی جهت دور زدن خودروها در نظر گرفته شده و پس از آن پیاده رو به فضای سبز یا پیاده روی خیابان اصلی پشت متصل است که در محل تلاقی مجدداً درب فلزی یا اتاقک نگهبانی دیده می‌شود، بدین وسیله کلیه رفت‌وآمدها در صورت توافق اهالی کنترل می‌شود).

خیابان‌ها و بلوارهای اصلی

خیابان ایران‌زمین | خیابان مهستان | خیابان گلستان | بلوار خوردین | خیابان هرمزان | خیابان پیروزان | بلوار دادمان (پونک باختری) | بلوار پاک نژاد |خیابان شهید محمدمهدی فرحزادی | خیابان سیف (بدخشان) | خیابان سیمای ایران | خیابان زرافشان | بلوار ایوانک | خیابان گل افشان

میدان صنعت

مقالهٔ اصلی: میدان صنعت

میدان صنعت تنها میدان محله‌است و به همین جهت میان مردم تهران، با نام «میدان شهرک غرب» نیز معروف است.

این میدان در ۱۰ تیر سال ۱۳۷۵ خورشیدی همزمان با روز صنعت افتتاح شده و در جنوب محله قرار دارد و انتهای شمالی بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری (بزرگراه امام) و مسیرهای ورودی-خروجی بزرگراه همت را به بلوارهای خوردین، پاک نژاد و فرحزادی متصل کرده‌است.

ساختمان‌های مسکونی

ساختمان‌های بلند خیابان ایران‌زمین

خانه‌های ویلایی

خانه‌های ویلایی شخصی، بیشترین مساحت زمین‌های با کاربری مسکونی این محله را به خود اختصاص داده‌اند. از مشخصه این خانه‌ها سقف‌های شیروانی آنها است.

برج‌ها

نمایی از شهرک غرب از روی برج میلاد (نیمه بالایی تصویر)

طراحی ساختمان‌های گلستان در شهرک غرب نزدیک میدان صنعت کنونی از آثار جردن گروزن است. شهرک غرب در آغاز «شهرک فرحزاد» نامیده می‌شد. ساخت پروژه بر عهده شرکتی دیگر از آمریکا بنام Starrett بود، که به انقلاب سال ۵۷ ایران خورد و بدست آنان تکمیل نشد.

آپارتمان‌ها

پس از انقلاب ۱۳۵۷ و روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی در ایران، بخشی از زمین‌های شهرک غرب توسط سازمان‌های دولتی مصادره و به تعاونی‌های مسکن واگذار گردید که منجر به ساخت اولین آپارتمان‌های چهار طبقه هشت واحدی در شهرک غرب شد. این امر باعث اعتراض ساکنین محله گردید.

پس از پایان ساخت و سازها، اعضای تعاونی‌های مسکن این واحدهای مسکونی را به متقاضیان عادی مسکن واگذار کردند. بسیاری از این آپارتمان‌ها به مرور زمان توسط مالکانشان نوسازی شدند و ظاهری متفاوت پیدا کردند، اما میزان تراکم آنها تا کنون تغییری نداشته‌است.

مراکز تجاری

مجتمع‌های تجاری بزرگ

مجتمع‌های تجاری بزرگ در شهرک غرب از مشهورترین مراکز خرید تهران هستند و خریداران بسیاری را از محلات دیگر تهران جذب کرده‌اند. در این مجتمع‌ها انواع کالاهای مصرفی با برندهای مختلف سراسر جهان به فروش می‌رسد. وجود فروشگاه‌های ارائه کننده مدهای جدید پوشاک یکی از عوامل جذب خریداران فرامحلی این مراکز است، این گونه فروشگاه‌ها قدرت تأثیر گذاری چشمگیری روی نحوه پوشش مردم تهران دارند، از این رو همیشه مورد توجه تولید کنندگاه عمده و طراحان مد بوده‌اند. البته نهادهای دولتی نیز به خاطر این خاصیت، همواره سعی در کنترل این فروشگاه‌ها داشته‌اند.

پروژه‌های چندین مجتمع تجاری جدید در شهرک غرب در حال تکمیل هستند اما مجتمع‌های مشهور و فعال این محله عبارت‌اند از:

• مجتمع تجاری میلاد نور (نشانی: شهرک غرب- فاز 5 - خیابان شهید محمدمهدی فرحزادی)
• مجتمع تجاری گلستان (نشانی: شهرک غرب - فاز ۱ - خیابان ایران زمین)
• مجتمع تجاری ایران زمین (نشانی: شهرک غرب - فاز ۱ - خیابان ایران زمین)
• مجتمع کامپیوتر شهرک غرب (نشانی: شهرک غرب - فاز 3 - ابتداي خيابان بدخشان(سيف) خیابان شهید محمدمهدی فرحزادی)
• مجتمع تجاری گل افشان (نشانی: شهرک غرب - فاز 6 - خیابان گل افشان )
• مجتمع در حال احداث شهریار (نشانی:شهرک غرب -فاز4- خیابان فلامک نبش خیابان درخشان)
• مجتمع در حال ساخت طوبی (نشانی:شهرک غرب- فاز 2- خیابان دادمان روبروی خیابان شفق)

فروشگاه‌های محلی

در شهرک غرب بر خلاف بیشتر محله‌های تهران که فروشگاه‌های کوچک در آنها به صورت پراکنده دیده می‌شوند، این واحدها در نقاط خاصی تجمع پیدا کرده‌اند. مجموعه فروشگاه‌های سازماندهی شده و یکپارچه در کنار «مسجد النبی» در خیابان گلستان جنوبی، یک نمونه بارز از این نوع اجتماعات است؛ در این مجموعه واحدهای صنفی مختلف از جمله سوپرمارکت، داروخانه، نانوایی، میوه و تره بار، لوازم الکتریکی، گل فروشی، خدمات رایانه‌ای، کرایه خودرو، نوشت ابزار و... با مدیریت‌های جداگانه در حال فعالیت هستند.

بوستان‌ها

باغ‌های توت در شمال شرقی محله، باغ خوردین، کمربند سبز شهرک غرب، محوطه‌های جذاب و سرسبز برج‌های محله و... بخش زیادی از فضای سبز شهرک غرب را تشکیل می‌دهند امّا ورود به آنها برای عموم مردم مجاز نیست و باغ‌های قدیمی نیز دارای مسیرهای مناسب و مبلمان شهری برای استفاده گردشگران نیستند.

بوستان‌های عمومی دارای مسیر پیاده روی، مبلمان و... عبارت‌اند از:

• بوستان دره (نشانی: شهرک غرب - خیابان ایران زمین - انتهای خیابان سوم | مساحت: ۲۳۲۰۴ متر مربع)
• بوستان مولانا (نشانی: ضلع غربی تقاطق بلوارهای پاکنژاد و دادمان(پونک باختری) | مساحت: ۱۷۰۰۰ متر مربع)
• بوستان خوارزم (نشانی: شهرک غرب - خیابان زرافشان - خیابان خوارزم حد فاصل دوم و پنجم | مساحت: ۱۵۸۵۱ متر مربع)
• بوستان شمس تبریزی (نشانی: ضلع شرقی تقاطق بلوارهای پاکنژاد و دادمان(پونک باختری) | مساحت: ۱۳۰۰۰ متر مربع)
• بوستان دادمان (نشانی: شهرک غرب - بلوار دادمان(پونک باختری) | مساحت: ۱۱۴۰۰ متر مربع)
• بوستان بهار (نشانی: شهرک غرب - بلوار پونک باختری | مساحت: ۸۵۵۱ متر مربع)
• بوستان سپهر (نشانی: شهرک غرب - تقاطع خیابان‌های سپهر و درختی | مساحت: ۸۰۰۰ متر مربع)
• بوستان هرمزان (نشانی: شهرک غرب - خیابان هرمزان - بالاتر از مرکز تلفن تقاطع پیروزان | مساحت: ۶۹۰۷ متر مربع)
• بوستان بنفشه (نشانی: شهرک غرب - نبش جنوب شرقی میدان صنعت | مساحت: ۵۵۵۹ متر مربع)
• بوستان اردیبهشت (نشانی: شهرک غرب - خیابان زرافشان - خیابان خوارزم حد فاصل پنجم و هفتم | مساحت: ۵۵۴۸ متر مربع)
• بوستان زرافشان (نشانی: شهرک غرب - تقاطع خیابان زرافشان و خیابان شهید محمدمهدی فرحزادی | مساحت: ۵۵۳۰ متر مربع)
• بوستان یوگا (نشانی: شهرک غرب - خیابان فلامک شمالی - خیابان درخشان | مساحت: ۴۸۵۰ متر مربع)
• بوستان مهر (نشانی: شهرک غرب - خیابان ایران زمین - خیابان دوم - انتهای گذر اردیبهشت | مساحت: ۴۵۶۶ متر مربع)
• بوستان گل افشان (نشانی: شهرک غرب - خیابان گل افشان - نرسیده به تقاطع ایوانک | مساحت: ۴۲۸۹ متر مربع)
• بوستان ایران زمین (نشانی: شهرک غرب - خیابان ایران زمین - پشت مجتمع تجاری گلستان | مساحت: ۳۸۶۷ متر مربع)
• بوستان افرا (نشانی: شهرک غرب - بلوار خوردین - حد فاصل هفتم و نهم | مساحت: ۳۷۳۴ متر مربع)
• بوستان اقاقیا (نشانی: شهرک غرب - خیابان زرافشان جنوبی - نبش سیمای ایران زمین | مساحت: ۳۵۰۰ متر مربع)
• بوستان مادر (نشانی: شهرک غرب - نبش شمال غربی میدان صنعت | مساحت: ۲۵۵۳ متر مربع)
• بوستان شیوا (نشانی: شهرک غرب - خیابان ایران زمین - روبروی مجتمع گلستان | مساحت: ۱۵۴۵ متر مربع)
• بوستان توحید (نشانی: شهرک غرب - بلوار خوردین - حد فاصل تقاطع پونک باختری و دریا | مساحت: ۱۵۱۷ متر مربع)
• بوستان گلستان (نشانی: شهرک غرب - خیابان مهستان - انتهای خیابان گلستان شمالی | مساحت: ۱۱۰۷ متر مربع)
• بوستان سدروس (نشانی: شهرک غرب - خیابان ایران زمین - جلوتر از مجتمع تجاری گلستان- روبروی اتوبان چمران
• بوستان نرگس (نشانی: شهرک غرب - خیابان فلامک شمالی - خیابان درخشان | مساحت: 2000 متر مربع)

و...

مراکز بهداشتی، درمانی

بیمارستان‌ها

• بیمارستان بهمن (نشانی: شهرک غرب - فاز ۱ - خیابان ایران زمین شمالی)
• بیمارستان آتیه (نشانی: شهرک غرب - فاز4 - تقاطع خیابان شهید محمدمهدی فرحزادی و دادمان)
• بیمارستان لاله (نشانی: شهرک غرب - فاز 5 - خیابان سیمای ایران)

مراکز فرهنگی هنری

• فرهنگسرای قانون (ابن سینا) (نشانی: شهرک غرب - فاز ۱ - خیابان ایران زمین شمالی - روبروی باغ خوردین)
• نگار خانه ابن سینا (نشانی: شهرک غرب - فاز ۱ - خیابان ایران زمین شمالی - روبروی باغ خوردین)
• کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
• موسسه فرهنگی هنری آوینی
• شهر کتاب شهرک غرب (نشانی: شهرک غرب - فاز ۱ - خیابان ایران زمین شمالی - روبروی باغ خوردین)
• نگارخانه دریابیگی
• کتابخانه رعد

سینماها

• سینما ابن سینا (نشانی: شهرک غرب - فاز ۱ - خیابان ایران زمین شمالی - روبروی باغ خوردین)
• سینما قدس
• سینمابازارچه قدیم
• مجموعه سینماهای اریکهٔ ایرانیان(نشانی: شهرک غرب - تقاطع خیابان شهید محمدمهدی فرحزادی و بزرگراه نیایش )

مراکز ورزشی

• باشگاه کانون قدس
• باشگاه تنیس قدس
• استخر و سونای ایران
• استخر گل افشان
• مجتمع ورزشی گلبانگ
• مجموعه ورزشی مسجدالنبی
• باشگاه بدنسازی مهستان
• مجموعه ورزشی یادگار
• باشگاه بدنسازی و بیلیارد گلستان
• مجموعه ورزشی زیتون

مراکز مذهبی

• مسجد جامع شهرک غرب (قدس) (مسجد برگزیده کشوری) (نشانی: شهرک غرب - خیابان شهید محمدمهدی فرحزادی - ابتدای فاز ۳ - نبش خیابان بدخشان)
• مسجد النبی (نشانی: شهرک غرب - فاز ۱ - خیابان گلستان جنوبی)
• مسجد ثامن الائمه (ع)
• مسجد امام حسن مجتبی (ع) واقع در بلوار دادمان - خیابان شفق

و...

سایر اماکن مهم

• سفارت اردن
• سفارت الجزایر
• کاخ سفارت امارات متحده عربی
• سفارت بوسنی هرزگووین
• ساختمان مرکزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
• پژوهشگاه هوافضا
• پژوهشگاه نیرو
• کلانتری ۱۳۴ شهرک غرب
• ایستگاه شماره ۲۵ سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی
• منطقه ۱۴ پست جمهوری اسلامی ایران
• ساختمان ستاد وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در خیابان سیمای ایران
• سازمان نظام مهندسی استان تهران
• دانشگاه رایانه‌ای تهران

نگارخانه

• 
  ۲
• 
  ۳
• 
  ۴
• 
  ۵
• 
  ۶
• 
  ۷
• 
  ۸
• 
  ۹
• 
  ۱۰

جستارهای وابسته

• روستای تاریخی خوردین
• میدان صنعت
• خیابان ایران‌زمین

پیوند به بیرون

• بانک اطلاعات محلی شهرک غرب

منابع

• وب‌گاه شهرداری تهران
• وب‌گاه شهرداری منطقه ۲ تهران
• وب‌گاه موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی
• کتاب اول
• بی‌بی‌سی فارسی
• ویکی‌پدیای انگلیسی
• گوگل ارث (Google Earth)