پروژه تاریخ شفاهی ایران
پروژهٔ تاریخ شفاهی ایران نام برنامه‌ای برای مصاحبه با عده‌ای از ایرانیانی است که در تاریخ معاصر نقشی داشته‌اند. این برنامه به ابتکار حبیب لاجوردی در دانشگاه هاروارد انجام گرفت. مصاحبه‌ها عمدتا توسط لاجوردی و دیگر همکاران او انجام شده‌است. در مجموع با ۱۳۴ نفر مصاحبه شده‌است.
تاریخ شفاهی هاروارد
حبیب لاجوردی بنیانگذار تاریخ شفاهی ایران است. او برای اولین‌بار مقوله تاریخ‌نگاری شفاهی را به جامعه تاریخ‌نگاران ایرانی معرفی کرد. در سال ۱۳۵۹به پیشنهاد یکی از اساتید دانشگاه هاروارد اقدام به نوشتن طرح اولیه پروژه تاریخ شفاهی ایران می‌نماید که در شهریور ۱۳۶۰ این طرح بصورت اجرایی در مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد آغاز به کار می‌نماید.[۱] هدف این طرح جمع آوری و نگهداری خاطرات افرادی بود که در رویدادهای سیاسی و تصمیمات مهم ایران نقش داشتند و هدف اصلی کار تاریخ سیاسی قرار گرفت زیرا که طرح با محدودیت مالی مواجه بود.[۲] هزینه مالی این طرح که طی ۱۴ سال انجام پذیرفت در حدود ۷۵۰۰۰۰ دلار آمریکا بود که توسط گروه‌های زیر انجام گرفت:[۳]
- بنیاد فورد ۵۰۰۰۰ دلار
- شرکت‌های خصوصی و ایرانیان مقیم آمریکا و اروپا ۴۰۰۰۰۰ دلار
- سازمان موقوفه ملی برای علوم انسانی ۳۰۰۰۰۰ دلار
برای جلب اطمینان افرادی که مصاحبه می‌شدند پیش از آغاز مصاحبهٔ اولیه، یک توافق‌نامهٔ رسمی بین راوی و دانشگاه هاروارد به امضا می‌رسید. راوی در این توافق‌نامه رسماً اعلام می‌داشت که زمان دسترسی به متن مصاحبه برای پژوهشگران و هامه چه زمانی باشد.[۴]
معیار اصلی برای آماده‌سازی لیست مصاحبه‌شوندگان نقطه نظر و موضع سیاسی بود. از داریوش همایون، روزنامه‌نگار و وزیر سابق اطلاعات، محمود فروغی، مشاور ولیعهد سابق ایران (رضا پهلوی)، سپهبد محسن هاشمی‌نژاد، فرمانده سابق گارد جاویدان تا رهبران جبهه ملی مانند کریم سنجابی و دکتر مهدی آذر؛ مسئولین سازمان مجاهدین مسعود رجوی رهبر سازمان مجاهدین خلق؛ از چریک‌های فدایی خلق - علیرضا محفوظی، رهبران حزب توده مانند دکتر فریدون کشاورز و مصطفی لنکرانی. مقامات ساواک از جمله سرلشکر حسن علوی‌کیا، معاون سابق ساواک و سرتیپ منوچهر هاشمی، مدیر استانی و رئیس بخش ضدجاسوسی و شبه‌نظامیان اسلامی مانند سعید رجایی خراسانی، نمایندهٔ جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد از افرادی بودند که در این پروژه شرکت کردند. برخی از افرادی که در رژیم جمهوری اسلامی پس از انقلاب هم مسئولیت داشتند مانند: دریادار احمد مدنی و ابوالحسن بنی‌صدر (نخستین رئیس جمهور ایران) حاضر به مصاحبه و شرکت در پروژهٔ تاریخ شفاهی ایران شدند. در حقیقت این طیف وسیع از افراد نشانگر وسعت کار این پروژه‌است.[۵]
مصاحبه‌های منتشرشده
تا کنون مصاحبه‌های زیر از مجموعهٔ تاریخ شفاهی هاروارد در ایران نشر یافته‌اند:
- محمدعلی مجتهدی‌گیلانی، مدیر دبیرستان البرز و بنیانگذار دانشگاه صنعتی شریف -نشرکتاب نادر-۱۳۸۰ - مصاحبه گر:حبیب لاجوردی
- مظفر بقایی کرمانی، نمایندهٔ سابق مجلس شورای ملی و دبیرکل حزب زحمتکشان ملت ایران- نشر علمی ۱۳۸۲ - مصاحبه گر: حبیب لاجوردی
- شاپور بختیار، آخرین نسخت وزیر رژیم شاهنشاهی - نشر زیبا ۱۳۸۰ - مصاحبه گر:ضیاء صدقی
- سپهبد حاجی علی کیا، رئیس اداره دوم ارتش شاهنشاهی ایران - رئیس سازمان کوک - نشر زیبا ۱۳۸۱ - مصاحبه گر:حبیب لاجوردی
- ارتشبد حسن طوفانیان، مشاور عالی تسلیحاتی ستاد بزرگ ارتش داران -رئیس سازمان صنایع نظامی - نشر زیبا - ۱۳۸۱ - مصاحبه گر :ضیاء صدقی
- محمد فروغی فرزند محمد علی فروغی (آخرین نخست وزیر رضا شاه کبیر و اولین نخست وزیر محمدرضاشاه) -نشرکتاب نادر-۱۳۸۲ - مصاحبه گر:حبیب لاجوردی
- امیر تیمور کلالی، رئیس ایل تیموری، نماینده مجلس شورای ملی، وزیر کشور و سرپرست شهربانی کل کشور در زمان حکومت ملی دکتر مصدق - نشر صفحه سفید - ۱۳۸۷ - مصاحبه گر: حبیب لاجوردی
- جعفر شریف امامی، رئیس مجلس سما - نخست وزیر رژِیم شاهنشاهی -نشر نگاه امروز - ۱۳۸۰ - مصاحبه کننده: حبیب لاجوردی
- مهدی حایری یزدی، استاد فلسفه و فرزند بنیانگذار حوزه علمیه قم - نشر کتاب نادر - مصاحبه گر :ضیاء صدقی
- محمد یگانه رئیس کل بانک مرکزی - وزیر دارایی - ویزر مسکن و آبادانی - وزیر مشاور - نشر ثالث -۱۳۸۴ - مصاحبه گر: ضیاء صدقی
- علی امینی وزیر دارایی - نخست وزیر سال ۱۳۴۰ الی ۱۳۴۲ - نشر صفحه سفید -۱۳۸۳ - حبیب لاجوردی
- عبدالمجید مجیدی وزیر مشاور- رئیس سازمان برنامه و بودجه -نشر گام نو -۱۳۸۱ - حبیب لاجوردی- مصاحبه گر: ضیاء صدقی
- سلطان حمید میرزا قاجار فرزند ولیعهد ایران در زمانقاجار (میرزا حسن خان قاجار) - نشر ثالث -۱۳۸۷ - حبیب لاجوردی
- کریم سنجابی، اولین وزیر خارجه دولت موقت- رهبر جبهه ملی ایران - نماینده مجلس شورای ا ملی دوره اول پس از انقلاب - نشر تحت عنوان امیدها و نا امیدی‌ها ۱۳۷۹
از میان کتاب‌های فوق کتاب خاطرات سلطان حمید میرزا قاجار به زبان انگلیسی بوده‌است که به فارسی ترجمه شده و همچنین خاطرات فاطمه پاکروان نیز به زبان انگلیسی توسط مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد نشر یافته‌است که به زبان فارسی ترجمه نشده‌است.[۱]
خاطرات محمد یگانه و دکتر کریم سنجابی و مهندس جعفر شریف امامی نیز از سویمرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد انتشار نیافته‌است احتمالاً ناشران بصورت مستقیم از کتابخانه دانشگاه هارواد جهت نشر آن استفاده کرده‌اند.[۶]
پانویس
- ↑ Harvard IOHP | Background
- ↑ تاریخ شفاهی ایران خاطرات علی امینی - نشر صفحه سفید -تیرماه ۱۳۸۳ - به کوشش حبیب لاجوردی
- ↑ Harvard IOHP | About
- ↑ Harvard IOHP | Background
- ↑ Harvard IOHP | Background
- ↑ Harvard IOHP | Publications
منبع
 | این یک مقالهٔ خرد تاریخ است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |