پرش به محتوا

وزارت عدلیه

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نسخهٔ قابل چاپ دیگر پشتیبانی نمی‌شود و ممکن است در زمان رندر کردن با خطا مواجه شوید. لطفاً بوکمارک‌های مرورگر خود را به‌روزرسانی کنید و در عوض از عمبکرد چاپ پیش‌فرض مرورگر خود استفاده کنید.
وزارت عدلیه
جمهوری اسلامی افغانستان

سرور دانش، با ۶ سال وزارت، طولانی مدت‌ترین وزیر وزارت عدلیه می‌باشد
سازمان دولتی افغانستان سازمان
بنیان‌گذاری۱۹۱۹؛ ۱۰۵ سال پیش (۱۹۱۹-خطا: زمان نامعتبر}})
سازمان‌های پیشین
  • مدیریت امور حقوقیه
  • مدیریت امور اجرائیه
حوزهٔ قدرتولایت‌های افغانستان
ستادکابل، افغانستان
وزیر مسئول
سازمان دولتی افغانستان بالادستقوه مجریه جمهوری اسلامی افغانستان
سازمان‌های زیردست
وبگاه

وزارت عدلیه افغانستان یکی از وزارتخانه‌های افغانستان می‌باشد که وظیفه حل اختلافات، مجازات نقض کنندگان قانون و اجرای صحیح قوانین را بر عهده دارد. تاریخچه وزارت عدلیه افغانستان به سال‌های ۱۲۹۸ و در زمان امان‌الله خان بازمی‌گردد. وزیر کنونی عدلیه افغانستان عبدالبصیر انور می‌باشد.

پیشینه

از قرن‌های گذشته محکمه‌ها در افغانستان وجود داشتند و پادشاهان افرادی را برای قضاوت تعیین می‌کردند. اما سیستم قضایی در افغانستان در زمان امان‌الله خان در سال ۱۲۹۸ پایه‌گذاری شد.[۱]

دوره امان‌الله خان

که زمان امان‌الله خان به نام نظارت عدالت یاد می‌شد و اولین وزیر آن محمد ابراهیم‌خان بارکزی بود. در آن موقع چهار محکمه به نام‌های محکمه اصلاحیه، محکمه ابتدائیه، محکمه مرافعه و محکمه تمیز وجود داشت. هر پرونده دعاوی ابتدا به محکمه اصلاحیه فرستاده می‌شد، در صورتی که طرفین راضی نمی‌شدند پرونده به محکمه ابتدائیه ارجاء داده می‌شد.[۱]

تشکیلات وزارت عدلیه در دوره امان‌الله خان

در نظام‌نامه که در سال ۱۳۰۰ به نشر رسیده بود ترکیبات وزارت عدلیه افغانستان به شرح زیر بود:[۱]

  • مدیریت امور حقوقیه
  • مدیریت امور اجرائیه
  • مدیریت امور تجاریه
  • مدیریت امور مأمورین
  • مدیریت مکتوب نویسی

ترکیب قضات وزارت عدلیه در دوره امان‌الله خان

در آن دوره که وزارت عدلیه تأسیس یافته بود ترکیب قضات وزارت عدلیه به شرح زیر بود:[۱]

  • قاضی عسکر
  • قاضی مرافعه حقوق
  • قاضی مرافعه جزا
  • قاضی ابتدائیه حقوق
  • قاضی ابتدائیه جزا
  • قاضی محکمه مأمورین ابتدائیه و مرافعه
  • قاضی وثیقه‌جات
  • قاضی محکمه اصلاحیه

دوره حبیب‌الله کلکانی

در دوره حکومت حبیب‌الله کلکانی وزارت عدلیه‌ای وجود نداشت و ملاها و افرادی حضور داشتند که قضایا را فیصله می‌کردند. البته یک مجلسی به نام تنظیم اسلامیه نیز وجود داشت.[۱]

دوره نادر خان

نادر خان پس رسیدن به قدرت وزارت عدلیه را بار دیگر تأسیس و در ابتدا فضل عمر مجددی و بعداً فضل احمد مجددی را در رأس وزارت عدلیه و صلاحیت‌های وسیع مقرر کرد. بعد در اصول نامه‌ای که در سال ۱۳۰۹ خود شخصاً وزارت عدلیه را سرپرستی می‌کرد و شخصی به نام محمدقاسم کوهستانی در سمت قاضی قضات حضور داشت.[۱]

دوره ظاهر شاه

در دوره حکومت چهل ساله ظاهر شاه و مقرر شدن سه صدراعظم در آن دوره و تعدیلات و اصلاحات قانون اساسی، بارها تغییرات متعددی در سیستم قضایی کشور به وجود آمد که عمده‌ترین تغییرات در تشکیلات وزارت عدلیه به شرح زیر است:[۱]

تشکیلات وزارت عدلیه در زمان ظاهر شاه
۱۳۱۱ ۱۳۲۱ ۱۳۳۲ ۱۳۳۵ ۱۳۴۰ ۱۳۴۵
  • وزیر عدلیه
  • معین
  • رئیس تمیز
  • رئیس اصلاحیه
  • رئیس جمعیت العلما
  • مدیر مأمورین
  • مدیر محاسبه
  • وزیر عدلیه
  • رئیس تمیز
  • رئیس جمعیت العلما
  • مدیر مأمورین
  • مدیر اوراق
  • مدیر کنترل
  • وزیر عدلیه
  • معین
  • رئیس تمیز
  • رئیس جمعیت العلما
  • مدیر تفتیش
  • مدیر قلم مخصوص
  • مدیر اجرائیه
  • مدیر مأمورین
  • مدیر کنترل
  • وزیر
  • معین
  • مدیر قلم مخصوص
  • مدیر عمومی تدوین قوانین
  • رئیس تمیز
  • رئیس جمعیت العلما
  • مدیر عمومی تفتیش
  • مدیر مأمورین
  • مدیر مجله فلاح
  • مدیر لوازم
  • مدیر اوراق
  • وزیر
  • معین
  • رئیس تمیز
  • رئیس جمعیت العلما
  • مدیر عمومی تدوین قوانین
  • مدیر قلم مخصوص
  • مدیر عمومی اداری
  • مدیر بودجه
  • مدیر مأمورین
  • مدیر محاسبه
  • مدیر اوراق
  • مدیر خدمات
  • وزیر
  • معین
  • مدیریت قلم مخصوص
  • ریاست عالی څارنوالی
  • ریاست جمعیت العلماء
  • ریاست عمومی تقنین
  • ریاست قضایای حکومت
  • ریاست دارالتادیب
  • مدیریت عمومی تفتیش
  • مدیریت حقوق مرکز
  • مدیریت ارتباط خارجه
  • مدیریت جریده رسمی
  • مدیریت عمومی ثبت اسناد و املا

پس از اصلاح قانون اساسی ۱۳۴۳

در سال ۱۳۴۳ قانون اساسی افغانستان به تصویب رسید که در آن قانون اصلاحات متعددی صورت گرفت از جمله

  • تأسیس قوه مستقل قضایی کشور با نام ستره محکمه و استقلال آن از وزارت عدلیه.
  • تأسیس ریاست قضایای دولت به منظور دفاع از منافع دولت در برابر اشخاص
  • مجزا شدن اداره مرکزی حقوق و الحاق آن با وزارت عدلیه[۱]

دوره داوود خان

پس از تشکیل دولت جمهوری توسط داوود خان شورای عالی قضا با وزارت عدلیه ادغام شد و تشکیلات وزارت عدلیه به شرح زیر تعیین شد:[۱]

  • آمریت عمومی اداری قوه قضائیه
  • محکمه اختصاصی پولیس
  • ادارهٔ تفتیش قضائی، ادارهٔ تدقیق و مطالعات
  • ریاست ذاتیه قضا، ریاست تحریرات و مراقبت قضا
  • ریاست وثایق و ثبت اسناد
  • ریاست اداری قضا
  • اداره عالی لوی څارنوالی
  • ریاست عمومی تقنین
  • ادارهٔ عالی اوقاف
  • ریاست قضایای حکومت
  • ریاست جمعیت العلما
  • ریاست دارالتادیب
  • مدیریت عمومی حقوق و مدیریت عمومی تحریرات

دوره حزب دموکراتیک خلق

پس از کودتای هفت ثور بار دیگر قوه قضائیه از وزارت عدلیه جدا و وزارت عدلیه فعالیت‌های مربوط به خود را که در قانون آمده بود اجرا می‌کرد.[۱]

دوره مجاهدین

دوره طالبان

دوره جمهوری اسلامی

پس از سقوط طالبان و تشکیل نظام جمهوری اسلامی در افغانستان، وزارت عدلیه به عنوان یکی از وزارتخانه‌های افغانستان تعیین شد که در چهارچوب قانون تشکیلات اساسی دولت فعالیت کرده و موارد زیر برخی از فعالیت‌های این وزارتخانه می‌باشد:[۲][۳]

  • ترتیب مسوده‌های قوانین و فرامین مقام ریاست جمهوری اسلامی افغانستان.
  • ارائه مشوره‌های قانونی و حقوقی به وزارت‌ها و ادارات دولتی.
  • تلاش جهت ارتقای سطح آگاهی حقوقی عامه.
  • تنظیم و صدور جواز نامه‌های فعالیت وکلای مدافع، رهنمای معاملات و عریضه نویسان.
  • دفاع از ملکیت و منافع مادی دولت و در صورت لزوم اقامه دعوی علیه مدیونین دولت.
  • بررسی اساسنامه‌های احزاب سیاسی و سازمان‌های اجتماعی، ثبت و صدور جواز فعالیت رسمی برای آنها.

قانون سنگسار

در پیش نویسی قانون جزایی افغانستان که در سال ۱۳۹۲منتشر شده بود، در بخش‌هایی از آن مجازات سنگسار، قطع دست و صد ضربه شلاق را به عنوان مجازات آمده بود که مورد نگرانی سازمان‌های حقوق بشری و جامعه جهانی شد.[۴] بعدها وزارت عدلیه اعلام کرد که قصد ندارد حکم سنگسار را وارد مجازات‌های قانون اساسی کند و جرایم، حدود، قصاص و دیه تغییری نخواهد کرد.[۵]

حمله طالبان به وزارت عدلیه

طالبان در ۲۹ ثور ۱۳۹۴ در یک حمله انتحاری به وزارت عدلیه ۲۹ کارمند این وزارتخانه را کشته و زخمی کردند. آن‌ها در پیامی دلیل حمله خود را بد رفتاری دولت با زندانیان گروه خود عنوان کردند.[۶]

وزیران عدلیه افغانستان

لیست وزیران عدلیه افغانستان از زمان تأسیس این وزارتخانه:[۱]

دوره وزیر دوره وزیر
امان‌الله خان محمد ابراهیم خان بارکزی

محمد داوود خان

دکتر عبدالمجید
سردار حیات الله خان وفی الله سمیعی
حبیب‌الله کلکانی وجود نداشت.

حزب دموکراتیک خلق

عبدالحکیم شرعی جوزجانی

محمد نادر خان

فضل عمر مجددی عبدالرشید آرین
فضل احمد مجددی عبدالوهاب صافی

محمد ظاهر شاه

فضل عمر مجددی محمد بشیر بغلانی
میر عطا محمد حسینی غلام محیی‌الدین دریز
میر سید قاسم خان

مجاهدین

جلال‌الدین حقانی
سید عبدالله خان معراج‌الدین خروتی
سید شمس‌الدین مجروح طالبان نورالدین ترابی
عبدالحکیم طبیبی

جمهوری اسلامی

عبدالرحیم عباس کریمی
محمد حیدر خان غلام سرور دانش
محمد احسان تره‌کی حبیب‌الله غالب
محمد اصغر سید یوسف حلیم
عبدالستار سیرت عبدالبصیر انور
محمد انور ارغندیوال

تشکیلات وزارت عدلیه

تشکیلات کنونی وزارت عدلیه افغانستان به شرح زیر می‌باشد:[۷]

وزارت عدلیه افغانستان
معین مسلکی

مافوق رتبه

ریاست دفتر ریاست تفتیش داخلی ریاست پلان و پالیسی ریاست روابط بین‌المللی

و هماهنگی با موسسات

معین مالی و اداری

مافوق رتبه

ریاست عمومی مساعدت‌های حقوقی ریاست عمومی انستیتوت امور قانونگذاری و تحقیقات علمی - حقوقی ریاست مالی و اداری ریاست نشریات ریاست انسجام بررسی و ثبت جوازها
ریاست عمومی قضایای دولت ریاست عمومی حقوق مرکز ریاست عمومی مرکز اصلاح و تربیت اطفال ریاست منابع بشری آمریت تدارکات آمر واحد جندر
ریاست قضایای دولت ولایت کابل ریاست حقوق ولایت کابل ریاست مرکز اصلاح و تربیت اطفال ولایت کابل کارشناس واحد جندر

منابع

  1. ۱٫۰۰ ۱٫۰۱ ۱٫۰۲ ۱٫۰۳ ۱٫۰۴ ۱٫۰۵ ۱٫۰۶ ۱٫۰۷ ۱٫۰۸ ۱٫۰۹ ۱٫۱۰ «تاریخچه وزارت عدلیه افغانستان». وزارت عدلیه افغانستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ مه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱ مه ۲۰۱۷.
  2. «وزارت عدلیه». ریاست عمومی اداره امور ریاست جمهوری. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ مه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱ مه ۲۰۱۷.
  3. «منشور (وظایف ومسؤولیت‌های وزارت عدلیه)». وزارت عدلیه افغانستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱ مه ۲۰۱۷.
  4. «درج مجازات سنگسار و قطع عضو در پیش‌نویس قانون جزای افغانستان». بی‌بی‌سی فارسی. ۶ آذر ۱۳۹۲.
  5. «وزارت عدلیه افغانستان: سنگسار وارد قانون جزا نمی‌شود». بی‌بی‌سی فارسی. ۶ آذر ۱۳۹۲.
  6. «طالبان: حمله به وزارت عدلیه در انتقام بد رفتاری با زندانیان/ حملات را ادامه می‌دهیم». شفقنا. ۳۰ ثور ۱۳۹۴.[پیوند مرده]
  7. «چارت تشکیلاتی وزارت عدلیه». وزارت عدلیه افغانستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱ مه ۲۰۱۷.