زندگی و مرگ کینگ جان

زندگی و مرگ کینگ جان، اجرایی از این نمایشنامه در سال ۱۸۶۵ در تئاتر دروری لین لندن

زندگی و مرگ کینگ جان نمایشنامه‌ای تاریخی اثر ویلیام شکسپیر است که به برجسته سازی و بازگویی هنری دوران سلطنت کینگ جان، پادشاه انگلستان می‌پردازد. وی که در فاصله سال‌های ۱۱۹۹ تا ۱۲۱۶ میلادی بر انگلستان حکومت می‌کرد، فرزند هنری دوم پادشاه انگلستان و الینور د آکیتن بود و همچنین پدر هنری سوم، پادشاه بعدی انگلستان به حساب می‌آمد.

اعتقاد بر این است که نمایشنامه کینگ جان در اواسط دهه ۱۵۹۰ نوشته شده‌است، اما انتشار آن تا سال ۱۶۲۳ میلادی، یعنی زمانی که کلیات شکسپیر با عنوان فیرست فولیو منتشر شد، به تعویق افتاد.

منابع اثر

نمایشنامه شکسپیر با نمایشنامه تاریخی دیگری با عنوان سلطنت پُردردسر کینگ جان که در حدود سال ۱۵۸۹ نوشته شده‌است، رابطه نزدیک دارد. امروزه در میان صاحب‌نظران در این زمینه که نمایشنامه مذکور، زودتر از اثر شکسپیر نوشته شده و مطالب آن منبع و الگوی شکسپیر قرار گرفته‌است، اتفاق نظر وجود دارد. با این حال، برخی نیز این نظریه را نپذیرفته‌اند.

سایر منابع احتمالی که شکسپیر در خلق اثر خویش به آن‌ها توجه داشته‌است، عبارت اند از: مجموعه تواریخ رافائل هولینشد، فعالیت‌ها و آثار جان فاکس و اثر تاریخی بزرگ ماتئو پاریس.

تاریخچه اجراها

تعداد زیادی از منابع مربوط به قرن هفدهم بر محبوبیت نمایشنامه‌های مربوط به کینگ جان در آن روزگار دلالت دارند، اما اولین اجرای ثبت شده از این نمایشنامه مربوط به سال ۱۷۳۷ است. دیوید گریک نیز اجرای موفقی از این نمایش را در سال ۱۷۴۵ برگزار می‌کند. چارلز کمبل نیز در سال ۱۸۲۳ اجرای جدیدی از آن را برپا کرد، که انگیزه اجرای آن ارائه اثری برجسته از سنت‌های قرن نوزدهم در آغاز این قرن بود و در آن بر دقت تاریخی در بازتولید اثری از شکسپیر تمرکز شده بود.

شخصیت‌های داستان

نمایی از نخستین صفحه نمایشنامه زندگی و مرگ کینگ جان که در مجموعه فیرست فولیو در سال ۱۶۲۳ انتشار یافت

• کینگ جان (شاه جان)
• شاهزاده هنری: پسر پادشاه (که به عنوان هنری سوم به سلطنت می‌رسد)
• آرتور یکم: برادرزاده پادشاه
• ارل پمبروکی
• ارل اسکس
• لرد بیگوت
• هوبرت دی برگ
• روبرت فالکونبریج: پسر سر رابرت
• فیلیپ حرامزاده: برادر ناتنی وی (که به نام ریچارد نیز شناخته می‌شود)
• جیمز گورنی: خدمتکار بانو فالکونبریج
• پیتر پامفرتی: (اهل پافرت)، پیغام رسان
• فیلیپ: پادشاه فرانسه
• لوئیس: عنوان پسر ارشد پادشاه فرانسه
• لیموجس: دوک اتریش
• کاردینال پاندولف (یا پاندُلف): ایلچی پاپ اینوسنت سوم
• ملونه: یک لرد فرانسوی
• چاتیلیونک:سفیر فرانسه در دربار شاه جان
• ملکه الینور: بیوهٔ هنری دوم، ننهٔ شاه جان
• کنستانس: بیوه جفری (برادر بزرگ کینگ جان) و مادر آرتور
• بلانشه اسپانیولی: دختر پادشاه کاستیل، خواهر کینگ جان
• بانوی فالکونبریج (لیدی فالکونبریج): بیوهٔ سر رابرت فالکونبریج
• لردها، دلقک‌ها، و غیره.

خلاصه نمایشنامه

سفیری محرمانه از فرانسه به دیدار شاه جان می‌آید و خواست فرانسه مبنی بر اینکه وی تاج و تخت خویش را به دست برادرزاده‌اش آرتور بسپارد را با وی مطرح می‌سازد، چراکه فیلیپ، پادشاه فرانسه معتقد است که آرتور وارث برحق تاج و تخت انگلستان است. همچنین سفیر محرمانه اخطار می‌دهد که اگر جان حاضر به کناره‌گیری از تخت سلطنت نشود، جنگ در انتظار وی خواهد بود.

جان بر یک اختلاف مربوط به زمین میان رابرت فالکومبریج و برادر بزرگ تر او فیلیپ (معروف به «حرامزاده») نظارت دارد و در طی موضوعات مربوط به این اختلاف آشکار می‌شود که فیلیپ پسر نامشروع پادشاه ریچارد اول است. ملکه الینور، که هم مادر ریچارد و هم مادر جان محسوب می‌شود، شباهت و بستگی خانوادگی آن‌ها را به رسمیت می‌شناسد و....

درباره این اثر

شاه جان از نظر توالی زمانی نخستین نمایشنامه تاریخی شکسپیر است و فاصلهٔ پادشاهی جان در ۱۱۹۹ تا یک سال پس از مرگ او در ۱۲۱۷ میلادی را دربرمی‌گیرد، دوره‌ای که انگلستان بخش عظیمی از فرانسه را در تصرف خود داشت و جان -کوچک‌ترین برادر ریچارد اول، کوردولیون- نه تنها به عنوان پادشاه انگلستان و ایرلند بلکه همچنین به عنوان دوک نرماندی، آنجو، مین، تورین و آکیتن تاج گذاری کرده بود.

شکسپیر در نمایشنامهٔ خود جهانی دژخو را تصویر می‌کند که در آن همه چیز سیاسی است: حتی مصالح یا تسهیلات، چنان‌که در گفتاری آتشین و نیشدار توصیف می‌شود. شخصیت‌ها به غیرانسانی‌ترین شکل ممکن تقریباً همگی فرصت طلب و حتی آدمکش هستند و هرگونه آتش بس و پیمانی را با بی‌تفاوتی تمام می‌شکنند. میسفیلد با دقت نظر دربارهٔ جان می‌گوید: «او به پسر برادر، به عقاید خود، به آرمان انگلیسی و حتی به سوگند پادشاهی خود خیانت می‌کند».

دکتر جانسن دربارهٔ شاه جان نوشته: «این نمایشنامه اثر متنوعی است با تقابل بسیار دلپذیر حوادث» و در ادامه می‌گوید: «اما با همهٔ توانایی‌های شکسپیر نوشته نشده‌است».

موضوع شاه جان دسیسه‌های سیاسی است، اما جالب این که به اثری میهن پرستانه مشهور شده‌است. علت آن است که تعدادی جملهٔ شعارگونه در نمایش به چشم می‌خورد.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «The Life and Death of King John». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۳ مارس ۲۰۱۱.
• راهنمای کوچک نمایش نامه‌های شکسپیر (جان گودوین)