محمدباقر وحید بهبهانی
محمدباقر اصفهانی معروف به وحید بهبهانی، (زاده ۱۱۱۷ هـ. ق، اصفهان[۱] - درگذشته ۲۹ شوال ۱۲۰۵ هـ. ق، کربلا[۱]) فقیه[۲] و مجتهد[۲] شیعه[۲] و احیاگر مکتب اصولی است.[نیازمند منبع] پدرش محمد اکمل اصفهانی، و مادرش دختر ملا محمدصالح مازندرانی و آمنه بیگم مجلسی(دختر مجلسی اول و خواهر محمدباقر مجلسی) بود. علامه بهبهانی از سوی سیدمحمد طباطبایی اصفهانی، «وحید عصر» لقب گرفت و به دلیل اقامتی طولانی در شهر بهبهان، او را «وحید بهبهانی» خوانده‌اند و به لقب‌های دیگری، همچون «استاد اکبر»، «استاد کل»، «علامه ثانی» و «محقق ثالث» مشهور است. محقق بهبهانی از دوستان و افراد مورد وثوق سید حسین موسوی خوانساری (فرزند میرکبیر، درگذشته ۱۱۹۱ ق و استاد میرزای قمی و علامه بحرالعلوم) بود و همواره در طول زندگی با وی مباحثات علمی داشت. خاندان بحرالعلوم، شهرستانی و سید علی طباطبایی (صاحب ریاض) از نوادگان دختری وحید بهبهانی می‌باشند و نوادگان او از طرف پسرش آقا محمدعلی بهبهانی خاندان آل‌آقا را در کرمانشاه تشکیل دادند.
انتساب به شیخ مفید
[ویرایش]تا مدت‌ها چنین پنداشته می‌شد که نسب محمدباقر وحید بهبهانی به شیخ مفید می‌رسد. اما انتشار کتاب زندگانی سردار کابلی نوشتهٔ غلامرضا کیوان سمیعی سبب رد چنین انتسابی شد. کیوان سمیعی در این کتاب از سردار کابلی نقل کرده که وصیت نامه‌هایی که این انتساب را ایجاد می‌کنند، بر مبنای وصیتنامه‌ای هستند که سید جعفر اعرجی کاظمینی ملقب به معین الاشراف، در زمان آقا اسدالله امام جمعه (نوادهٔ آقا محمد علی) برای خوشایند وی نوشته و در ازای آن به تملک روستای چشمه سفید در نزدیکی کرمانشاه تمایل داشته‌است.[۳] اگرچه بنا بر نقل سردار کابلی آقا اسدالله چندان از این جعل خشنود نشد، اما پس از وی فرزندانش هریک نسخه‌ای از آن برای خود تهیه کرد.
این شجره‌نامه جعلی زمانی عمومیت یافت که در سال ۱۳۵۳ قمری (۱۳۱۳ خورشیدی و ۱۹۳۴ میلادی)، سید محسن امین برای تهیهٔ منابع لازم برای تألیف کتاب اعیان الشیعه به ایران و کرمانشاه آمد و این شجره نامه به وی داده شد. از آنجا که این کتاب بعدها به عنوان منبعی شاخص برای نسب‌شناسی بزرگان شیعه به کرات مورد استفاده قرار گرفت، شائبهٔ انتساب خاندان آل آقا نیز بارها با استناد به این کتاب نقل شد و به صورت غلطی مصطلح درآمد. محمد محسن طهرانی در کتاب نوروز در جاهلیت و اسلام به این مطلب اشاره می‌کند که هم محمدباقر وحید بهبهانی و هم پسرش محمدعلی بهبهانی هر دو از محققین علمای رجال محسوب می‌شده‌اند و هر دو در کتاب‌هایشان بارها نام شیخ مفید را برده و از وی مطالبی نقل کرده‌اند، اما هیچگاه خود را به وی منسوب نکرده‌اند، در حالی که هر دو به منسوب ساختن خود به علمای پیش از خود علاقه‌مند بوده‌اند.[۴]به گفتهٔ وی از انتساب محمدباقر وحید بهبهانی و خاندان آل آقا به شیخ مفید تا زمان آقا اسدالله هیچ سندی در دست نیست و بنابراین این انتساب به شیخ مفید سندیت ندارد و اشتباه است.
تحصیلات
[ویرایش]محمدباقر بهبهانی مقدمات، ادبیات، حدیث و معقول را نزد پدرش و دیگر استادان اصفهان فراگرفت. پس از درگذشت پدرش به نجف رفت و در محضر سید محمد طباطبایی بروجردی و سیدصدرالدین رضوی قمی همدانی، به کسب علوم نقلی و عقلی پرداخت و مدارج عالی علوم اسلامی را طی کرد. آن گاه نجف را به قصد بهبهان ترک کرد.وی پس از سی سال در بهبهان و ارشاد و تدریس، در ۱۱۵۹ ق راهی عتبات عالیات شد. او ابتدا به نجف رفت، سپس به سوی کربلا رفت تا نهضت اصلاحی خویش را در آن جا ادامه دهد. علامه مامقانی صاحب تنقیح المقال چنین نقل می‌کند:
«وحید بهبهانی از بهبهان به نجف هجرت کرد و در درس استادان نجف حاضر شد. چون خود را از درس آنان بی‌نیاز دید، به کربلا رفت…
شاگردان
[ویرایش]- سید محمدمهدی بحرالعلوم (سرآمد شاگردان[۵])
- شیخ جعفر کاشف‌الغطا[۶]
- محمدتقی رازی معروف به صاحب حاشیه[۷]
- محمدباقر شفتی[۸]
- مهدی نراقی[۹]
- ملا احمد نراقی[۱۰]
- سید علی طباطبایی (صاحب ریاض)[۵]
- سید محمد مهدی شهرستانی[۵]
- میرزای قمی[۲]
- محمد ابراهیم کلباسی[۱۱]
- آقا سید محمد قاسم قیس ابادی خوسفی بیرجندی
- علی بن قطب الدین بهبهانی
تالیفات
[ویرایش]وی بیش از ۷۳ جلد کتاب در فقه و اصول و رجال و حدیث نوشت. مهم‌ترین آنان به قرار زیر است:
- م‍ص‍اب‍ی‍ح ال‍ظلام ف‍ی شرح مفاتیح ال‍ش‍رای‍ع (شرح مفاتیح ال‍ش‍رای‍ع ملا محسن فیض کاشانی) در ۸ جلد[۱۲]
- حاشیه الوافی[۱۳]
- الفوائد الحائریه[۱۳]
پیوند به بیرون
[ویرایش]جستارهای وابسته
[ویرایش]- محقق اول
- محقق ثانی۱۴. علی بن قطب الدین بهبهانی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
- https://fa.m.wikipedi. علامه حلی معروف به «علامه» یا علامه اول
منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ آیت‌الله العظمی محمدباقر بهبهانی (وحید بهبهانی) | مدفن[پیوند مرده]
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ زندگینامه آیت‌الله محمدباقر وحید بهبهانی
- ↑ کیوان سمیعی، غلامرضا، زندگانی سردار کابلی (مشتمل بر حوادث افغانستان در قرن نوزدهم میلادی و مباحث علمی دینی تاریخی ادبی و اجتماعی و تراجم جماعتی از علماء و فضلاء و شعراء)، تهران: زوار، چاپ اول: ۱۳۶۲، ص ۱۰۶.
- ↑ حسینی طهرانی، سید محمد محسن، نوروز در جاهلیت و اسلام: تحقیقی پیرامون نوروز و آداب آن در قبل و بعد از اسلام، تهران: مکتب وحی، ۱۳۹۳، فصل سوم، ص ۱۱۰–۱۰۶.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ «محمد باقر وحید بهبهانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ اوت ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۲.
- ↑ میرزا محمدعلی حبیب آبادی، مکارم آلاثار دراحوال رجال دو قرن 14و13، ج3، ص854.
- ↑ مصلح الدین مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، جلد اول، 1384، ص 409
- ↑ «راسخون - مقالات موضوعی - زندگی‌نامهٔ آیت‌الله سید محمد باقر شفتی رحمت‌الله علیه». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۲.
- ↑ «محمد باقر وحید بهبهانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۲.
- ↑ «روزنامه رسالت». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۲.
- ↑ «حضرت آیت‌الله شیخ محمد ابراهیم کلباسی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۲.
- ↑ «لیست مدارک یافت شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۲.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ «آدینه بوک: حاشیه الوافی ~محمدباقر وحید بهبهانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۲.