Amnir N Tusnakt

Télécharger au format pdf ou txt
Télécharger au format pdf ou txt
Vous êtes sur la page 1sur 115

Yennayer 2970 Ur yettnuz ara

AGBUR

Tazwart 03

Tigrummiwin n yimḍanen 04

Aljibr 16

Tanzeggit 25

Asektiɣmer 42

Isirwan d yimguccal 50

Imawayen 61

Tanzeggit tusliḍt 71

Asiḍen aneẓlay 86

Asiḍen uɣrid 99

Isurta 104

Taseqqart 111

2
TAZWART
Tamaziɣt mačči kan d tutlayt ara nelmed maca d tutlayt s wayes
ara nesselmed daɣen. Imi numen belli ad d-yas wass anda ara
nesselmed s tmaziɣt d nebɣa ad nelhi s wayen yerzan tussna s
umata, nhegga-d amnir-a n tusnakt.

Tusnakt d awalnut uddis i d-yekkan seg wawal “Tussna” (Science)


d wawal “akat” (mesure).

Imahilen yerzan tusnakt drus-iten maḍi maca sɛan azal d


ameqran imi wid i ɣ-yezwaren sskeflen-d awalen seg uẓar,
nezmer ad nebder :
 Amawal n tusnakt – Ramdane ACHAB, Hend SADI,
Mohamed LAÏHEM – Tasɣunt Tafsut 4 - 1984
 Tusnakt s wurar – Hend SADI - Asalu, ACB - 1990
 Tusnakt i yimɣurbizen – Farid Rabia – Baghdadi 2016

Deg umnir-a ad tafem 11 n yixfawen : Tigrummiwin n yimḍanen


(Les ensembles de nombres) - Aljibr (L’algèbre) - Tanzeggit (La géométrie) -
Asektiɣmer (La trigonométrie) - Isirwan d yimguccal (Les matrices et les
déterminants) – Imawayen (Les vecteurs) - Tanzeggit tusliḍt (La géométrie
analytique) - Asiḍen aneẓlay (Le calcul différentiel) - Asiḍen uɣrid (Le
calcul intégral) – Isurta (Les séries) – Taseqqart (La probabilité).

Ɣer taggara n yal ixef, ad tafem tamawalt tamecṭuḥt ara awen-


yessifessen agzay.
3
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN

Tulutin n tegrummiwin

Tigrummiwin : A, B, C
Tagrumma tameɣradant : I
Asemmad : A’
Tadugrumma : A ⊂ B
Tagrumma tilemt : Ø
Azdukel n tegrummiwin : A ∪ B
Amager n tegrummiwin : A ∩ B
Tameẓla n tegrummiwin : A\B

A⊂I

A⊂A

A = B 𝒎𝒂 A ⊂ B 𝒅 B ⊂ A

Tagrumma tilemt ∅ ⊂ A

Azdukel n tegrummiwin C = A ∪ B = {x|x ∈ A 𝒏𝒆ɣ x ∈ B}

4
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN

Tasunfelt A ∪ B = B ∪ A

Tisedrewt A ∪ (B ∪ C) = (A ∪ B) ∪ C

Amager n tegrummiwin C = A ∩ B = {x|x ∈ A 𝒅 x ∈ B}

Tasunfelt A ∩ B = B ∩ A

Tisedrewt A ∩ (B ∩ C) = (A ∩ B) ∩ C

Tasudgert
A ∪ (B ∩ C) = (A ∪ B) ∩ (A ∪ C)
A ∩ (B ∪ C) = (A ∩ B) ∪ (A ∩ C)

Taluzmert A ∩ A = A, A ∪ A = A

Aɣmar A ∩ ∅ = ∅, A ∪ I = I

Tulut A ∪ ∅ = A, A ∩ I = A

5
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN

Asemmad A′ = {x ∈ I|x ∉ A}

Asemmad n uzdukel d umager A ∪ A′ = I, A ∩ A′ = ∅

Isuḍaf n DE MORGAN ( A ∪ B)′ = A′ ∩ B′ , (A ∩ 𝐵)′ = A′ ∪ B′

Tameẓla n tegrummiwin C = B\A = {x|x ∈ B 𝒅 x ∉ A}

B\A = B\(A ∩ B)

B\A = B ∩ A′

A\A = ∅

A\B = A 𝒎𝒂 𝒚𝒆𝒍𝒍𝒂 A ∩ B = ∅

6
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN

(A\B) ∩ C = (A ∩ C)\(B ∩ C)

A′ = I\A

Afaris akartizyan C = A × B = {(x, y)|x ∈ A 𝒅 y ∈ B}

Tigrummiwin n yimḍanen

Imḍanen igmawiyen : N
Imḍanen ummiden : N0
Imassaɣen : Z
Imassaɣen yufraren : Z+
Imassaɣen izedren : Z-
Imḍanen imeɣẓanen : Q
Imḍanen ilawen : R
Imḍanen isemlalen : C

Imḍanen igmawiyen N = {1, 2, 3, … }

Imḍanen ummiden N0 = {0, 1, 2, 3, … }

Imassaɣen
𝑍 + = N = {0, 1, 2, 3, … }
𝑍 − = {… , −3, −2, −1}
𝑍 = 𝑍 − ∪ {0} ∪ 𝑍 + = {… , −3, −2, −1,0, 1, 2, 3, … }

7
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN
Imḍanen imeɣẓanen
Q = {𝑥|𝑥 = 𝑎/𝑏 𝒅 𝑎 ∈ 𝑍 𝒅 𝐵 ∈ 𝑍 𝒅 𝑏 ≠ 0}
Imḍanen armeɣẓanen
D imḍanen ur nezmir ara ad naru s talɣa a/b.

Imḍanen ilawen R
D azdukel n yimḍanen imeɣẓanen d yimḍanen armeɣẓanen.

Imḍanen isemlalen
C = {x + iy|x ∈ R 𝒅 y ∈ R} , i : tigget tasugnant

N⊂Z⊂Q⊂R⊂C

8
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN

Tulutin tuzdirin
Imḍanen ilawen : a, b, c

Timernit a + 0 = a

Timernit timittit a + (−a) = 0

Tasunfelt n tmernit a + b = b + a

Tisedrewt n tmernit (a + b) + c = a + (b + c)

Tukksa a − b = a + (−b)

Asgat a × 1 = a

Asgat imitti a × 1/a = 1 , 𝑎 ≠ 0

Asgat ɣef 0 a × 0 = 0

Tasunfelt n usgat a × b = b × a

Tisedrewt n usgat (a × b) × c = a × (b × c)

Asaḍuf n tsudgert a × (b + c) = ab + ac

Taẓunt a/b = a × 1/b

9
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN

Imḍanen isemlalen
Amḍan agmawi : n
Tigget tasugnant : i
Amḍan asemlal : z
Amur ilaw : a, c
Amur asugnan : bi, di
Azal amagdez : r
Tiɣiret : ϕ

z = a + bi

10
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN

𝑖 4𝑛+1 = 𝑖 , 𝑖 4𝑛+2 = −1 , 𝑖 4𝑛+3 = −𝑖 , 𝑖 4𝑛 = 1

(a + bi) + (c + di) = (a + c) + (b + d)i

(a + bi) − (c + di) = (a − c) + (b − d)i

(a + bi)(c + di) = (ac − bd) + (ad + bc)i

𝑎+𝑏𝑖 𝑎𝑐+𝑏𝑑 𝑏𝑐−𝑎𝑑


= + 𝑖
𝑐+𝑑𝑖 𝑐 2 +𝑑2 𝑐 2 +𝑑2

Anaftay n umḍan asemlal ̅̅̅̅̅̅̅̅


a + bi = a − bi

11
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN

Asenked asfaylu n umḍan asemlal


𝑎 + 𝑏𝑖 = 𝑟(cos 𝜑 + 𝑖 sin 𝜑)
𝑎 = 𝑟 cos 𝜑 , 𝑏 = 𝑟 sin 𝜑

Azal amagdez d tɣiret n umḍan asemlal


Ma yella a + bi d amḍan, ihi :
𝑟 = √𝑎2 + 𝑏 2 (azal amagdez)
𝜑 = 𝑎𝑟𝑐 𝑡𝑎𝑛 𝑏/𝑎 (tiɣiret)
12
TAMAWALT 1-2

S tmaziɣt S tefransist
Tagrumma (Tigrummiwin) Ensemble(s)
Tameɣradant Universelle
Asemmad Complément
Tadugrumma Sous-ensemble
Tilemt Vide
Azdukel Union
Amager Intersection
Tameẓla Différence
Tasunfelt Commutativité
Tisedrewt Associativité
Tasudgert Distributivité
Taluzmert Idempotence
Aɣmar Domination
Tulut (Tulutin) Identité (s)
Asaḍuf (Isuḍaf) Loi(s)
Afaris Produit
Akartizyan Cartésien
Agmawi (Igmawiyen) Naturel(s)
Amassaɣ (Imassaɣen) Relatif(s)
Yufrar (Yufraren) Positif(s)
Izder (Izedren) Négatif(s)
Ameɣẓan (Imeɣẓanen) Rationnel(s)
Armeɣẓan (Armeɣẓanen) Irrationnel(s)
Asemlal (Isemlalen) Complexe(s)

13
TAMAWALT 2-2

S tmaziɣt S tefransist
Tuzdirt (Tuzdirin) Basique(s)
Timernit Addition
Timittit Inverse
Tukksa Soustraction
Asgat Multiplication
Taẓunt Division
Tigget Unité
Tasugnant Imaginaire
Amur Partie
Azal amagdez Valeur absolue (Module)
Tiɣiret Argument
Agellus Axe
Anaftay Conjugué
Asenked Présentation
Asfaylu Polaire

14
15
ALJIBR

Tinfaliyin n umesker

Imḍanen ilawen : a, b, c
Amḍan agmawi : n

𝑎2 − 𝑏 2 = (𝑎 + 𝑏)(𝑎 − 𝑏)

𝑎3 − 𝑏 3 = (𝑎 − 𝑏)(𝑎2 + 𝑎𝑏 + 𝑏 2 )

𝑎3 + 𝑏 3 = (𝑎 + 𝑏)(𝑎2 − 𝑎𝑏 + 𝑏 2 )

Ma yella n d aryugan, ihi :

𝑎𝑛 + 𝑏 𝑛 = (𝑎 + 𝑏)(𝑎𝑛−1 − 𝑎𝑛−2 𝑏 + 𝑎𝑛−3 𝑏 2 − ⋯ − 𝑎𝑏 𝑛−2 + 𝑏 𝑛−1 )

Ma yella n d ayugan, ihi :

𝑎𝑛 − 𝑏 𝑛 = (𝑎 − 𝑏)(𝑎𝑛−1 + 𝑎𝑛−2 𝑏 + 𝑎𝑛−3 𝑏 2 + ⋯ + 𝑎𝑏 𝑛−2 + 𝑏 𝑛−1 )

𝑎𝑛 + 𝑏 𝑛 = (𝑎 + 𝑏)(𝑎𝑛−1 − 𝑎𝑛−2 𝑏 + 𝑎𝑛−3 𝑏 2 − ⋯ + 𝑎𝑏 𝑛−2 − 𝑏 𝑛−1 )

16
ALJIBR

Tinfaliyin n tneflit

Imḍanen ilawen : a, b, c
Amḍan ummid : n

(𝑎 − 𝑏)2 = 𝑎2 − 2𝑎𝑏 + 𝑏 2

(𝑎 + 𝑏)2 = 𝑎2 + 2𝑎𝑏 + 𝑏 2

(𝑎 − 𝑏)3 = 𝑎3 − 3𝑎2 𝑏 + 3𝑎𝑏 2 − 𝑏 3

(𝑎 + 𝑏)3 = 𝑎3 + 3𝑎2 𝑏 + 3𝑎𝑏 2 + 𝑏 3

(𝑎 − 𝑏)4 = 𝑎4 − 4𝑎3 𝑏 + 6𝑎2 𝑏 2 − 4𝑎𝑏 3 + 𝑏 4

(𝑎 + 𝑏)4 = 𝑎4 + 4𝑎3 𝑏 + 6𝑎2 𝑏 2 + 4𝑎𝑏 3 + 𝑏 4

(𝑎 + 𝑏 + 𝑐)2 = 𝑎2 + 𝑏 2 + 𝑐 2 + 2𝑎𝑏 + 2𝑎𝑐 + 2𝑏𝑐

17
ALJIBR

Tinezmarin

Izudar (Imḍanen ilawen yufraren) : a, b, c


Imeskanen (Imḍanen imeɣẓanen) : n, m

𝑎𝑚 𝑎𝑛 = 𝑎𝑚+𝑛

𝑎𝑚 /𝑎𝑛 = 𝑎𝑚−𝑛

(𝑎𝑏)𝑚 = 𝑎𝑚 𝑏 𝑚

(𝑎/𝑏)𝑚 = 𝑎𝑚 /𝑏 𝑚

(𝑎𝑚 )𝑛 = 𝑎𝑚𝑛

𝑎0 = 1 , 𝑎 ≠ 0

𝑎1 = 𝑎

𝑎−𝑚 = 1/𝑎𝑚

𝑛
𝑎𝑚/𝑛 = √𝑎𝑚

18
ALJIBR

Iẓuran
Izudar : a, b, c
a, b ≥ 0 i yizudar ayuganen (n=2k, k ∈ N)
Imeskanen (Imḍanen imeɣẓanen) : n, m, p

𝑛 𝑛 𝑛
√𝑎𝑏 = √𝑎 √𝑏
𝑛 𝑚 𝑛𝑚
√𝑎 √𝑏 = √𝑎𝑚 𝑏 𝑛
𝑛 𝑛 𝑛
√𝑎/𝑏 = √𝑎⁄ √𝑏 , 𝑏 ≠ 0
𝑛 𝑚 𝑛𝑚 𝑛𝑚 𝑛𝑚
√𝑎 / √𝑏 = √𝑎𝑚 / √𝑏 𝑛 = √𝑎𝑚 /𝑏 𝑛 , 𝑏 ≠ 0
𝑛 𝑛
( √𝑎𝑚 )𝑝 = √𝑎𝑚𝑝
𝑛
( √𝑎 ) 𝑛 = 𝑎
𝑛 𝑛𝑝
√𝑎𝑚 = √𝑎𝑚𝑝
𝑛
√𝑎𝑚 = 𝑎𝑛/𝑚
𝑚 𝑛 𝑚𝑛
√ √𝑎 = √𝑎
𝑛 𝑛
( √𝑎 ) 𝑚 = √ 𝑎 𝑚
𝑛
1 √𝑎𝑛−1
𝑛 = ,𝑎 ≠ 0
√𝑎 𝑎

19
ALJIBR

Ilugaritmen

Imḍanen ilawen yufraren : x, y, a, k


Amḍan agmawi : n

Tabadut n ulugaritm : 𝑦 = 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥 ,


ma yella d ma yella kan 𝑥 = 𝑎 𝑦 , 𝑎 > 0 , 𝑎 ≠ 1

𝑙𝑜𝑔𝑎 1 = 0

𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑎 = 1

−∞ 𝒎𝒂 𝒚𝒆𝒍𝒍𝒂 𝑎 > 1
𝑙𝑜𝑔𝑎 0 = {
+∞ 𝒎𝒂 𝒚𝒆𝒍𝒍𝒂 𝑎 < 1

𝑙𝑜𝑔𝑎 (𝑥𝑦) = 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥 + 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑦

𝑙𝑜𝑔𝑎 (𝑥/𝑦) = 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥 − 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑦

𝑙𝑜𝑔𝑎 (𝑥 𝑛 ) = 𝑛𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥
𝑛
𝑙𝑜𝑔𝑎 √𝑥 = 1⁄𝑛 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥

𝑥 = 𝑎𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥

20
ALJIBR

Alugaritm s uzadur 10 (amrawan) : 𝑙𝑜𝑔10 𝑥 = 𝑙𝑜𝑔 𝑥

Alugaritm agmawi : 𝑙𝑜𝑔𝑒 𝑥 = 𝑙𝑛 𝑥 ,


1 𝑘
anda 𝑒 = lim (1 + 𝑘) = 2,718281828 …
𝑘→∞

1
𝑙𝑜𝑔 𝑥 = 𝑙𝑛 𝑥 = 0,434294 𝑙𝑛 𝑥
𝑙𝑛 10

1
𝑙𝑛 𝑥 = 𝑙𝑜𝑔 𝑥 = 2,302585 𝑙𝑜𝑔 𝑥
𝑙𝑜𝑔 𝑒

21
ALJIBR

Tigda

Imḍanen ilawen : a, b, c, p, q
Tifratin : x1, x2

Tagda timziregt s yiwen n umutti :


𝑎𝑥 + 𝑏 = 0 , 𝑥 = −𝑏/𝑎

Tagda tasnuzmirt :
−𝑏 ± √𝑏 2 − 4𝑎𝑐
𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 = 0 , 𝑥1,2 =
2𝑎

Asmezzay :
𝐷 = 𝑏 2 − 4𝑎𝑐

𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 = 0 , 𝑥1 = 0 , 𝑥2 = −𝑏/𝑎

𝑎𝑥 2 + 𝑐 = 0 , 𝑥1,2 = ±√−𝑐/𝑎

Tinfaliyin n Viete :
Ma yella 𝑥 2 + 𝑝𝑥 + 𝑞 = 0 ,
𝑥 + 𝑥 = −𝑝
ihi : { 1 𝑥 𝑥 2 = 𝑞
1 2

22
TAMAWALT

S tmaziɣt S tefransist
Aljibr Algèbre
Tanfalit (Tinfaliyin) Formules
Amesker Factorisation
Ayugan Paire
Aryugan Impair
Taneflit Développement
Tazmert (Tinezmarin) Puissance(s)
Ameskan (Imeskanen) Exposant(s)
Aẓar (Iẓuran) Racine(s)
Alugaritm Logarithme
amrawan Décimal
Tabadut Définition
Tagda (Tigda) Equation(s)
Tifrat (Tifratin) Solution(s)
Timziregt Linéaire
Amutti Variable
Tasnuzmirt Quadratique
Asmezzay Discriminant

23
24
TANZEGGIT

Akerdis amaɣud

Idisan : a, b
Alubdis : c
Tiɣemmar : α, β
Tajumma : S

α+β=90°

sin α = a⁄c = cos β

cos 𝛼 = 𝑏⁄𝑐 = sin 𝛽

tan 𝛼 = 𝑎⁄𝑏 = cot 𝛽

cot 𝛼 = 𝑏⁄𝑎 = tan 𝛽

𝑎2 + 𝑏 2 = 𝑐 2 Asekkud n Pythagore

𝑆 = 𝑎𝑏/2

25
TANZEGGIT

Akerdis akendis

Azadur : a
Idisan : b
Tiɣemmar : α, β
Tiddi : h
Azzikit : L
Tajumma : S

β = 90° - α/2

ℎ2 = 𝑏 2 − 𝑎2 /4

𝐿 = 𝑎 + 2𝑏

𝑆 = 𝑎ℎ⁄2 = 𝑏 2 ⁄2 sin 𝛼

26
TANZEGGIT

Akerdis agdudisan

Idis : a

Tiddi : h

Azzikit : L

Tajumma : S

h = a√3/2

𝐿 = 3𝑎

𝑆 = 𝑎ℎ⁄2 = 𝑎2 √3⁄4

27
TANZEGGIT

Amkuẓ

Idis : a

Tubdist : d

Azzikit : L

Tajumma : S

d = a√2

𝐿 = 4𝑎

𝑆 = 𝑎2

28
TANZEGGIT

Asrem

Idisan : a, b

Tubdist : d

Azzikit : L

Tajumma : S

d = √𝑎2 + 𝑏 2

𝐿 = 2(𝑎 + 𝑏)

𝑆 = 𝑎𝑏

29
TANZEGGIT

Amsedɣidis

Idisan : a, b
Tubdisin : d1, d2
Tiɣemmar tuḍfirin : α, β
Tiɣmert gar tubdisin : ϕ
Tiddi : h
Azzikit : L
Tajumma : S

α+β=180°

𝑑12 + 𝑑22 = 2(𝑎2 + 𝑏 2 )

ℎ = 𝑏 sin 𝛼

𝐿 = 2(𝑎 + 𝑏)

𝑆 = 𝑎ℎ = 𝑎𝑏 sin 𝛼 = 1/2 𝑑1 𝑑2 sin 𝛼

30
TANZEGGIT

Ameɣrun

Idis : a
Tubdisin : d1, d2
Tiɣemmar tuḍfirin : α, β
Tiddi : h
Azzikit : L
Tajumma : S

α+β=180°

𝑑12 + 𝑑22 = 4𝑎2

ℎ = 𝑎 sin 𝛼 = 𝑑1 𝑑2 /2𝑎

𝐿 = 4𝑎

𝑆 = 𝑎ℎ = 𝑎2 sin 𝛼 = 1/2 𝑑1 𝑑2

31
TANZEGGIT

Asensadaɣ

Izudar : a, b

Tanammast : q

Tiddi : h

Tajumma : S

q =(a+b)/2

a+b
S= h = qh
2

32
TANZEGGIT

Tawinest

Aqqar : R
Akdu : d
Amrar : a
Tiɣmert talemmast : α
Azzikit : L
Tajumma : S

d = 2𝑅

𝑎 = 2R sin(𝛼/2)

𝐿 = 2𝜋𝑅 = 𝜋𝑑

𝑆 = 𝜋𝑅 2 = 𝜋𝑑 2 ⁄4 = 𝐿𝑅/2

33
TANZEGGIT

Agasas

Amder : a

Tubdist : d

Tajumma : S

Ableɣ : V

d = 𝑎√3

𝑆 = 6a2

𝑉 = 𝑎3

34
TANZEGGIT

Awlellu

Aqqar n uzadur : R
Akdu n uzadur : d
Tiddi : H
Tajumma timidist : SL
Tajumma n uzadur : SB
Tajumma taɣrudt : S
Ableɣ : V

𝑆𝐿 = 2𝜋𝑅𝐻

𝑆 = 𝑆𝐿 + 2𝑆𝐵 = 2𝜋𝑅(𝐻 + 𝑅) = 𝜋𝑑(𝐻 + 𝑑 ⁄2)

𝑉 = 𝑆𝐵 𝐻 = 𝜋𝑅 2 𝐻

d
35
TANZEGGIT

Akaswar
Aqqar n uzadur : R
Akdu n uzadur : d
Tiddi : H
Tiddi yeknan : m
Tajumma timidist : SL
Tajumma n uzadur : SB
Tajumma taɣrudt : S
Ableɣ : V

𝐻 = √m2 − R2

𝑆𝐿 = 𝜋𝑅𝑚 = 𝜋𝑚𝑑/2

𝑆𝐵 = 𝜋𝑅 2

𝑆 = 𝑆𝐿 + 𝑆𝐵 = 𝜋𝑅(𝑚 + 𝑅)
= 1/2𝜋𝑑(𝑚 + 𝑑 ⁄2)
1 1
𝑉 = 3 𝑆𝐵 𝐻 = 3 𝜋𝑅 2 𝐻

d
36
TANZEGGIT

Tabluleɣt

Aqqar : R

Akdu : d

Tajumma : S

Ableɣ : V

S = 4𝜋𝑅 2

𝑉 = 4⁄3 𝜋𝑅 3 = 1⁄3 𝑆𝑅

37
TANZEGGIT

Taglayt

Izinagellusen : a, b, c

Ableɣ : V

𝑉 = 4⁄3 𝜋𝑎𝑏𝑐

38
TAMAWALT 1-2

S tmaziɣt S tefransist
Tanzeggit Géométrie
Akerdis Triangle
Amaɣud Rectangle
Idis (Idisan) Côté(s)
Alubdis Hypoténuse
Tiɣmert (Tiɣemmar) Angle(s)
Tajumma Surface
Asekkud Théorème
Akendis Isocèle
Azadur (Izudar) Base(s)
Tiddi Hauteur
Azzikit Périmètre
Agdudisan Equilatéral
Amkuẓ Carré
Tubdist Diagonale
Asrem Rectangle
Tawinest Cercle
Aqqar Rayon
Akdu Diamètre
Amrar Corde
Talemmast Centrale
Agasas Cube
Amder Arrête
Ableɣ Volume

39
TAMAWALT 2-2

S tmaziɣt S tefransist
Awlellu Cylindre
Timidist Latérale
Taɣrudt Totale
Tabluleɣt Sphère
Taglayt Ellipse
Azinagellus (Izinagellusen) Demi-axe(s)
Amsedɣidis Parallélogramme
Tuḍfirt (Tuḍfirin) Consécutive(s)
Ameɣrun Losange
Asensadaɣ Trapèze
Tanammast Médiane
Akaswar Cône
Yeknan Incliné

40
41
ASEKTIƔMER

Tisɣunin tisektuɣmirin

Tiɣmert : α
Imḍanen ilawen (imsidag n wagaz) : x, y
Imḍanen ummiden : k, n

Idisan : a, b
Alubdis : c
Tiɣemmar : α, β
Tajumma : S

y
sin α = ⁄r

cos 𝛼 = 𝑥⁄𝑟

𝑦
tan 𝛼 = ⁄𝑥

cot 𝛼 = 𝑥⁄𝑦

42
ASEKTIƔMER

Tasɣent asinus

𝑦 = sin 𝑥 , −1 ≤ sin 𝛼 ≤ 1

Tasɣent kusinus

𝑦 = cos 𝑥 , −1 ≤ cos 𝑥 ≤ 1

43
ASEKTIƔMER

Tasɣent taslayt
𝑦 = tan 𝑥 , x ≠ (2k + 1)π/2 , −∞ ≤ tan 𝑥 ≤ ∞

Tasɣent tazdislayt
𝑦 = cot 𝑥 , x ≠ kπ , −∞ ≤ cot 𝑥 ≤ ∞

44
ASEKTIƔMER

Tisɣunin tisektuɣmirin n kra n tɣemmar

α(°) α(rad) sin α cos α tan α cot α

0 0 0 1 0 ∞

30 π/6 1/2 √3⁄2 1/√3 √3

45 π/4 √2⁄2 √2⁄2 1 1

60 π/3 √3⁄2 1/2 √3 1/√3

90 π/2 1 0 ∞ 0

120 2π/3 √3⁄2 − 1/2 −√3 −1/√3

180 π 0 −1 0 ∞

270 3π/2 −1 0 ∞ 0

360 2π 0 1 0 ∞

45
ASEKTIƔMER

Tinfaliyin tisektuɣmirin tigejdanin

sin2 𝛼 + cos 2 𝛼 = 1

tan 𝛼 = sin 𝛼 / cos 𝛼

cot 𝛼 = cos 𝛼 / sin 𝛼

tan 𝛼 ∙ cot 𝛼 = 1

Tawala n tesɣunin tisektuɣmirin

sin (α±2πn) = sin 𝛼 , tawala 2π neɣ 360°.

cos (α±2πn) = cos 𝛼 , tawala 2π neɣ 360°.

tan(𝛼 ± 𝜋𝑛) = tan 𝛼 , tawala π neɣ 180°.

cot(𝛼 + 𝜋𝑛) = cot 𝛼 , tawala π neɣ 180°.

46
ASEKTIƔMER

Tisɣunin timsuɣalin

Taganzi asinus

y = arcsin x ⟺ sin y = x 𝒅 −π/2 ≤ y ≤ π/2

Taganzi kusinus

y = arccos 𝑥 ⟺ cos 𝑦 = x 𝒅 0 ≤ y ≤ π

Taganzi taslayt

y = arctan 𝑥 ⟺ tan 𝑦 = x 𝒅 −π/2 < y < π/2

Taganzi tazdislayt

y = arccot 𝑥 ⟺ cot 𝑦 = x 𝒅 0 < y < π

47
TAMAWALT

S tmaziɣt S tefransist
Asektiɣmer Trigonométrie
Tisektuɣmirt (Tisektuɣmirin) Trigonométrique(s)
Tasɣent (Tisɣunin) Fonction(s)
Amḍan (Imḍanen) Nombre(s)
Ilaw (Ilawen) Réel(s)
Amsideg (Imsidag) Coordonnée(s)
Agaz Point
Ummid (Ummiden) Entier(s)
Asinus Sinus
Kusinus Cosinus
Taslayt Tangente
Tazdislayt Cotangente
Tanfalit (Tinfaliyin) Formule(s)
Tagejdant (Tigejdanin) Principale(s)
Tawala Période
Tamsuɣalt (Timsuɣalin) Réciproque(s), inverse(s)
Taganzi Arc

48
49
ISIRWAN D YIMGUCCAL

Isirwan : A, B, C
Iferdisen n yisirew : 𝑎𝑖 , 𝑏𝑖 , 𝑎𝑖𝑗 , 𝑏𝑖𝑗 , 𝑐𝑖𝑗
Amaẓuẓ n uferdis 𝑎𝑖𝑗 : 𝑀𝑖𝑗
Azdiskar n uferdis 𝑎𝑖𝑗 : 𝐶𝑖𝑗
Aglat n yisirew : 𝐴𝑇
Amaɣun n yisirew : 𝐶𝑜 𝐴
Adriz n yisirew : 𝑡𝑟 𝐴
Imitti n yisirew : 𝐴−1
Amguccal n yisirew : det A
Amḍan ilaw : k
Imḍanen igmawiyen : m, n

Imguccal
𝑎1 𝑏1
Amguccal s tfesna 2 : det 𝐴 = | | = 𝑎1 𝑏2 − 𝑎2 𝑏1
𝑎2 𝑏2
Amguccal s tfesna 3 :

50
ISIRWAN D YIMGUCCAL

𝑎11 𝑎12 𝑎13


det 𝐴 = |𝑎21 𝑎22 𝑎23 | = 𝑎11 𝑎22 𝑎33 + 𝑎12 𝑎23 𝑎31 + 𝑎13 𝑎21 𝑎32
𝑎31 𝑎32 𝑎33
− 𝑎11 𝑎23 𝑎32 − 𝑎12 𝑎21 𝑎33 − 𝑎13 𝑎22 𝑎31

Amaẓuẓ 𝑀𝑖𝑗 yettwarzen d uferdis 𝑎𝑖𝑗 n yisirew 𝐴 s tfesna 𝑛 d


amguccal s tfesna (𝑛 − 1) azellum seg yisirew 𝐴 s tukksa n
yizirig-ines 𝑖 d tgejda-ines 𝑗.

Azdiskar 𝐶𝑖𝑗 = (−1)𝑖+𝑗 𝑀𝑖𝑗

Azal n umguccal ur yettbeddil ara ma yella nerra izirigen deg


umkan n tgejda d tgejda deg umkan n yizirigen :
𝑎1 𝑎2 𝑎 𝑏1
|𝑏 𝑏 | = | 1 |
1 2 𝑎2 𝑏2

Ma yella nbeddel imukan gar sin n yizirigen (neɣ gar snat n


tgejda), ad nbeddel azmul n umguccal :
𝑎 𝑏1 𝑎 𝑏2
| 1 | = −| 2 |
𝑎2 𝑏2 𝑎1 𝑏1

Ma yella sin n yizirigen (neɣ snat n tgejda) d irawsanen, azal n


umguccal d ilem :
𝑎1 𝑎1
|𝑎 𝑎 | = 0
2 2

51
ISIRWAN D YIMGUCCAL

Isirwan
Isirew A, m x n d tafelwit tusrimt n yiferdisen (tisɣunin neɣ
imḍanen) s m n yizirigen d n n tgejda.
𝑎11 𝑎12 … 𝑎1𝑛
𝑎 𝑎22 … 𝑎2𝑛
𝐴 = [𝑎𝑖𝑗 ] = [ 21 ]
⋮ ⋮ ⋮
𝑎𝑚1 𝑎𝑚2 … 𝑎𝑚𝑛

Isirew amkuẓ d isirew s tfesna n x n.


𝑎11 𝑎12 … 𝑎1𝑛
𝑎21 𝑎22 … 𝑎2𝑛
[ ]
⋮ ⋮ ⋮
𝑎𝑛1 𝑎𝑛2 … 𝑎𝑛𝑛

Isirew amkuẓ [𝑎𝑖𝑗 ] d ujjur ma yella 𝑎𝑖𝑗 = 𝑎𝑗𝑖 , d ujjur s wassaɣ


n tubdist tagejdayt.

Isirew amkuẓ [𝑎𝑖𝑗 ] d ameglujjur ma yella 𝑎𝑖𝑗 = −𝑎𝑗𝑖 .

Isirew ubdis d isirew amkuẓ s merra iferdisen d ilmawen


anagar wid n tubdist tagejdayt.
𝑎11 0 … 0
0 𝑎22 … 0
[ ]
⋮ ⋮ ⋮
0 0 … 𝑎𝑛𝑛

52
ISIRWAN D YIMGUCCAL

Isirew tigget I d isirew ubdis anda azal n yiferdisen n tubdist


tagejdayt d yiwen.
1 0… 0
𝐼 = [0 1 … 0]
⋮ ⋮ ⋮
0 0… 1

Isirew ilem d isirew anda azal n merra iferdisen d ilem.


0 0… 0
[0 0 … 0 ]
⋮ ⋮ ⋮
0 0… 0

53
ISIRWAN D YIMGUCCAL

Timehlin n yisirwan

Sin n yisirwan A d B ugdan ma yella, d ma yella kan, sɛan


yiwet n talɣa m x n d yiferdisen-nsen imezgan ugdan daɣen.

Sin n yisirwan A d B zemren ad ttwamsernun (neɣ ad


ttwamyakksen) ma yella, d ma yella kan, sɛan yiwet n talɣa
m x n.

𝑎11 𝑎12 … 𝑎1𝑛 𝑏11 𝑏12 … 𝑏1𝑛


𝑎21 𝑎22 … 𝑎2𝑛 𝑏21 𝑏22 … 𝑏2𝑛
𝐴 = [𝑎𝑖𝑗 ] = [ ] , 𝐵 = [𝑏𝑖𝑗 ] = [ ],
⋮ ⋮ ⋮ ⋮ ⋮ ⋮
𝑎𝑚1 𝑎𝑚2 … 𝑎𝑚𝑛 𝑏𝑚1 𝑏𝑚2 … 𝑏𝑚𝑛

𝑎11 + 𝑏11 𝑎12 + 𝑏12 … 𝑎1𝑛 + 𝑏1𝑛


𝑎21 + 𝑏21 𝑎22 + 𝑏22 … 𝑎2𝑛 + 𝑏2𝑛
𝐴+𝐵 =[ ]
⋮ ⋮ ⋮
𝑎𝑚1 + 𝑏𝑚1 𝑎𝑚2 + 𝑏𝑚2 … 𝑎𝑚𝑛 + 𝑏𝑚𝑛

Ma yella k d afesnan, d 𝐴 = [𝑎𝑖𝑗 ] d isirew, ihi :

𝑘𝑎11 𝑘𝑎12 … 𝑘𝑎1𝑛


𝑘𝑎21 𝑘𝑎22 … 𝑘𝑎2𝑛
𝑘𝐴 = [𝑘𝑎𝑖𝑗 ] = [ ]
⋮ ⋮ ⋮
𝑘𝑎𝑚1 𝑘𝑎𝑚2 … 𝑘𝑎𝑚𝑛

54
ISIRWAN D YIMGUCCAL

Asgat n sin n yisirwan : sin n yisirwan zemren ad ttwasgaten


gar-asen ma yella amḍan n tgejda deg umezwaru yugda
amḍan n yizirigen deg wis sin.

𝑎11 𝑎12 … 𝑎1𝑛 𝑏11 𝑏12 … 𝑏1𝑘


𝑎21 𝑎22 … 𝑎2𝑛 𝑏21 𝑏22 … 𝑏2𝑘
𝐴 = [𝑎𝑖𝑗 ] = [ ] , 𝐵 = [𝑏𝑖𝑗 ] = [ ]
⋮ ⋮ ⋮ ⋮ ⋮ ⋮
𝑎𝑚1 𝑎𝑚2 … 𝑎𝑚𝑛 𝑏𝑛1 𝑏𝑛2 … 𝑏𝑛𝑘
𝑐11 𝑐12 … 𝑐1𝑘
𝑐21 𝑐22 … 𝑐2𝑘
𝐶 = 𝐴𝐵 = [ ]
⋮ ⋮ ⋮
𝑐𝑚1 𝑐𝑚2 … 𝑐𝑚𝑘

Anda 𝑐𝑖𝑗 = 𝑎𝑖1 𝑏1𝑗 + 𝑎𝑖2 𝑏2𝑗 + ⋯ + 𝑎𝑖𝑛 𝑏𝑛𝑗 = ∑𝑛𝜆=1 𝑎𝑖𝜆 𝑏𝜆𝑗

(𝑖 = 1,2, … , 𝑚 ; 𝑗 = 1,2, … , 𝑘)

Amedya :

55
ISIRWAN D YIMGUCCAL

Aglat n yisirew : Ma yella nbeddel imukan gar yizirigen d


tgejda n yisirew 𝐴, isirew amaynut 𝐴𝑇 tsemmin-as aglat n
yisirew. Amedya :

Isirew abedday : Isirew A d abedday ma yella 𝐴𝐴𝑇 = 𝐼, I d


isirew tigget.

Amaɣun n yisirew : Ma yella 𝐴 d isirew amkuẓ n x n, azdisirew-


ines neɣ isirew-ines amaɣun d aglat n yisirew n yizdiskaren 𝐶𝑖𝑗
n𝐴:
𝑇
𝐶𝑜 𝐴 = [𝐶𝑖𝑗 ]

Adriz n yisirew : Ma yella 𝐴 d isirew amkuẓ n x n, adriz-ines


𝑡𝑟 𝐴 d timernit n yiferdisen n tubdist tagejdayt :

𝑡𝑟 𝐴 = 𝑎11 + 𝑎22 … + 𝑎𝑛𝑛

Imitti n yisirew : Ma yella 𝐴 d isirew amkuẓ n x n d umguccal-


ines 𝑑𝑒𝑡 𝐴 ≠ 0, imitti-ines 𝐴−1 ad t-id-nḥelli s tenfalit :

𝐴−1 = 𝐶𝑜 𝐴/𝑑𝑒𝑡 𝐴
56
ISIRWAN D YIMGUCCAL

Imuttiyen : x, y
Imḍanen ilawen : a1, a2, b1, b2
Imguccal : D, Dx, Dy

Inagrawen n tegda timzirag


𝑎 𝑥 + 𝑏1 𝑦 = 𝑑1
{ 1
𝑎2 𝑥 + 𝑏2 𝑦 = 𝑑2
𝑥 = 𝐷𝑥 /𝐷 𝑦 = 𝐷𝑦 /𝐷
Anda
𝑎1 𝑏1
𝐷=| | = 𝑎1 𝑏2 − 𝑎2 𝑏1
𝑎2 𝑏2
𝑑 𝑏1
𝐷𝑥 = | 1 | = 𝑑1 𝑏2 − 𝑑2 𝑏1
𝑑2 𝑏2
𝑎 𝑑1
𝐷𝑦 = | 1 | = 𝑎1 𝑑2 − 𝑎2 𝑑1
𝑎2 𝑑2

Ma yella 𝐷 ≠ 0, anagraw yesɛa tifrat tasuft :


𝑥 = 𝐷𝑥 /𝐷, 𝑦 = 𝐷𝑦 /𝐷

Ma yella 𝐷 = 0 d 𝐷𝑥 ≠ 0 (neɣ 𝐷𝑥 ≠ 0), anagraw ur yesɛa ara


tifrat.

Ma yella 𝐷 = 𝐷𝑥 = 𝐷𝑦 = 0, anagraw yesɛa amḍan imifeḍ n


tefratin.

57
TAMAWALT 1-2

S tmaziɣt S tefransist
Isirew (Isirwan) Matrice(s)
Amguccal (Imguccal) Déterminant(s)
Aferdis (Iferdisen) Elément(s)
Agmawi (Igmawiyen) Naturel(s)
Tafelwit Tableau
Tusrimt Rectangulaire
Tasɣent (Tisɣunin) Fonction(s)
Izirig (Izirigen) Ligne(s)
Tigejdit (Tigejda) Colonne(s)
Amkuẓ Carré
S tfesna D’ordre
Ujjur Symétrique
S wassaɣ Par rapport
Tubdist Diagonale
Tagejdayt Principale
Ameglujjur Antisymétrique
Tigget Unité
Ugdan Sont égaux
Talɣa Forme
Imezgan Correspondants
Tamhelt (Timehlin) Opération(s)
Afesnan Scalaire
Asgat Multiplication
Aglat Transposée

58
TAMAWALT 2-2

S tmaziɣt S tefransist
Abedday Orthogonal
Amaɣun Adjoint
azdisirew Comatrice
Azdiskar (Izdiskaren) Cofacteur(s)
Adriz Trace
Imitti Inverse
Tanfalit (Tinfaliyin) Formules
Amaẓuẓ (Imaẓuẓen) Mineur(s)
Yettwarzen Associé
Azellum Dérivé
Azmul Signe
Arawsan (Irawsanen) Identique(s)
Amutti (Imuttiyen) Variables
Ilaw (ilawen) Réel(s)
Anagraw (Inagrawen) Système(s)
Tagda (Tigda) Equation(s)
Timziregt (Timizrag) Linéaire(s)
Tifrat (Tifratin) Solution(s)
Tasuft Unique
Imifeḍ infini

59
60
IMAWAYEN
Imawayen : 𝑢⃗ , 𝑣, 𝑤 ⃗⃗ ⃗⃗⃗⃗⃗
⃗⃗ , 𝑟, 𝐴𝐵 , …
Teɣzi n yimawayen : |𝑢 ⃗ |, |𝑣
⃗⃗⃗ |, …
Imawayen tigget : 𝑖, 𝑗, 𝑘 ⃗
Amaway ilem : ⃗0
Imsidag n umaway 𝑢 ⃗ : X 1, Y 1, Z 1
Imsidag n umaway 𝑣 : X2, Y2, Z2
Ifesnanen : 𝜆, 𝜇
Ikusinusen inilayen : cos 𝛼 , cos 𝛽 , cos 𝛾
Tiɣmert gar sin n yimawayen : 𝜃

Imsidag n umaway
Imawayen tigget :
⃗ = (0,0,1)
𝑖= (1,0,0), 𝑗= (0,1,0), 𝑘 ⃗|=1
|𝑖| = |𝑗| = |𝑘

𝑟 = ⃗⃗⃗⃗⃗ ⃗|
𝐴𝐵 = (𝑥1 − 𝑥0 )|𝑖| + (𝑦1 − 𝑦0 )|𝑗| + (𝑧1 − 𝑧0 )|𝑘

61
IMAWAYEN

⃗⃗⃗⃗⃗ | = √(𝑥1 − 𝑥0 )2 + (𝑦1 − 𝑦0 )2 + (𝑧1 − 𝑧0 )2


|𝑟| = |𝐴𝐵

Ma yella ⃗⃗⃗⃗⃗
𝐴𝐵 = 𝑟, ihi ⃗⃗⃗⃗⃗
𝐵𝐴 = −𝑟

𝑋 = |𝑟| cos 𝛼, 𝑌 = |𝑟| cos 𝛽, 𝑍 = |𝑟| cos 𝛾

62
IMAWAYEN

Ma yella 𝑟(𝑋, 𝑌, 𝑍) = ⃗⃗⃗


𝑟1 (𝑋1 , 𝑌1 , 𝑍1 ), ihi 𝑋 = 𝑋1, 𝑌 = 𝑌1 , 𝑍 = 𝑍1

Timernit n yimawayen
𝑤
⃗⃗ =𝑢
⃗ +𝑣

𝑤
⃗⃗ =𝑢
⃗⃗⃗⃗1 +𝑢
⃗⃗⃗⃗2 +𝑢
⃗⃗⃗⃗3 + ⋯ + ⃗⃗⃗⃗
𝑢𝑛

Asaḍuf n tsunfelt : 𝑢
⃗ +𝑣=𝑣 +𝑢

Asaḍuf n tsedrewt : (𝑢
⃗ +𝑣) +𝑤
⃗⃗ =𝑢
⃗ + (𝑣 +𝑤
⃗⃗ )
63
IMAWAYEN

𝑢
⃗ +𝑣 = (𝑋1 + 𝑋2 , 𝑌1 + 𝑌2 , 𝑍1 + 𝑍2 )

Tukksa n yimawayen
𝑤
⃗⃗ =𝑢
⃗ −𝑣 ma yella 𝑣 + 𝑤
⃗⃗ = 𝑢

𝑢
⃗ −𝑣= 𝑢
⃗ + (− 𝑣 )

𝑢 ⃗ = ⃗0 = (0,0,0)
⃗ −𝑢

⃗ |= 0
|0

𝑢
⃗ −𝑣= (𝑋1 − 𝑋2 , 𝑌1 − 𝑌2 , 𝑍1 − 𝑍2 )

64
IMAWAYEN

Abeddel n tfesna

𝑤
⃗⃗ = 𝜆 𝑢

|𝑤
⃗⃗ | = |𝜆| ∙ |𝑢
⃗|

𝜆𝑢
⃗ = (𝜆𝑋, 𝜆𝑌, 𝜆𝑍)

𝜆𝑢
⃗ =𝑢
⃗ 𝜆

(𝜆 + 𝜇) 𝑢
⃗=𝜆𝑢
⃗ +𝜇 𝑢

𝜆(𝜇 𝑢
⃗ ) = 𝜇(𝜆 𝑢
⃗ )= (𝜆𝜇) 𝑢

⃗ +𝑣) = 𝜆 𝑢
𝜆(𝑢 ⃗ +𝜆 𝑣

65
IMAWAYEN

Afaris afesnan

⃗ ∙𝑣= |𝑢
𝑢 ⃗ ||𝑣| ∙ cos 𝜃 anda 𝜃 d tiɣmert gar imawayen 𝑢
⃗ d 𝑣.

Afaris afesnan s yimsidag : 𝑢


⃗ ∙𝑣= (𝑋1 𝑋2 + 𝑌1 𝑌2 + 𝑍1 𝑍2 )

Tiɣmert gar yimawayen :


𝑋1 𝑋2 + 𝑌1 𝑌2 + 𝑍1 𝑍2
cos 𝜃 =
√𝑋1 2 + 𝑌1 2 + 𝑍1 2 √𝑋2 2 + 𝑌2 2 + 𝑍2 2

𝑢
⃗ ∙𝑣=𝑣∙𝑢

(𝜆 𝑢
⃗ ) ∙ (𝜇 𝑣 ) = 𝜆𝜇 ∙𝑢
⃗ ∙𝑣

⃗ ∙ (𝑣 + 𝑤
𝑢 ⃗⃗ ) =𝑢
⃗ ∙𝑣 + 𝑢
⃗ ∙𝑤
⃗⃗

66
IMAWAYEN

Afaris n yimawayen

𝑢
⃗ ∙𝑣 = 𝑤 ⃗⃗ anda
 |𝑤 ⃗⃗ | = |𝑢
⃗ ||𝑣| ∙ sin 𝜃, s 0 ≤ 𝜃 ≤ 𝜋/2
 𝑤⃗⃗ ⊥ 𝑢 ⃗ d𝑤⃗⃗ ⊥ 𝑣
 Imawayen 𝑢 ⃗ , 𝑣, 𝑤
⃗⃗ sbeddayen tafetlit s tsurift ɣer yeffus.

𝑖 𝑗 ⃗
𝑘
𝑤
⃗⃗ = 𝑢
⃗ ∙𝑣= |𝑋1 𝑌1 𝑍1 |
𝑋2 𝑌2 𝑍2

𝑌1 𝑍1 𝑋 𝑍1 𝑋1 𝑌1
𝑤
⃗⃗ = 𝑢
⃗ ∙𝑣= (| |,−| 1 |,| |)
𝑌2 𝑍2 𝑋2 𝑍2 𝑋2 𝑌2
67
IMAWAYEN

|𝑢
⃗ ∙𝑣| = |𝑢
⃗ ||𝑣| ∙ sin 𝜃

Tiɣmert gar yimawayen :


𝑢⃗ ∙𝑣
sin 𝜃 =
|𝑢
⃗ ||𝑣|

Taɣara n ufaris mačči d tasenfalt :

𝑢
⃗ ∙𝑣= −(𝑣∙𝑢
⃗)

Taɣara tazdukalt :

⃗ ) ⋅ 𝜇(𝑣) = 𝜆𝜇 𝑢
𝜆(𝑢 ⃗ ∙𝑣

Taɣara tasedgart :

⃗ ∙ (𝑣 + 𝑤
𝑢 ⃗⃗ ) =𝑢
⃗ ∙𝑣 + 𝑢
⃗ ∙𝑤
⃗⃗

𝑢
⃗ ∙𝑣= 0 Ma yella 𝑢
⃗ d 𝑣 d imsadaɣen (𝜃 = 0)

⃗ ⋅𝑘
𝑖⋅𝑖 = 𝑗⋅𝑗 =𝑘 ⃗ = ⃗0

⃗ ,𝑗 ⋅𝑘
𝑖⋅𝑗 =𝑘 ⃗ = 𝑖, 𝑘
⃗ ⋅𝑖=𝑗

68
TAMAWALT

S tmaziɣt S tefransist
Amaway (Imawayen) Vecteur(s)
Teɣzi Longueur
Tigget Unité
Asmideg (Ismidagen) Coordonnée(s)
Afesnan (Ifesnanen) Scalaire(s)
Kusinus (Ikusinusen) Cosinus
Anilay (Inilayen) Directeur(s) (adjectif)
Tiɣmert (Tiɣemmar) Angle(s)
Timernit Addition
Asaḍuf Loi
Tasunfelt Commutativité
Tisedrewt Associativité
Tukksa Soustraction
Afaris Produit
Tafesna Echelle
Amsideg (Imsidag) Coordonnée(s)
Tafetlit Vis
Tasurift Pas
Amsadaɣ (Imsadaɣen) Parallèle(s)
Taɣara Propriété
Tasenfalt Commutative
Tazdukalt Associative
Tasedgart Distributive

69
70
TANZEGGIT TUSLIḌT

Anagraw n yimsidag s yiwet n tsekta


Imsidag n yigazen : x0, x1, x2, y0, y1, y2
Amḍan ilaw : 𝜆
Ameccaq gar sin n yigazen : 𝑑

Ameccaq gar sin n yigazen :


𝑑 = 𝐴𝐵 = |𝑥2 − 𝑥1 | = |𝑥1 − 𝑥2 |

Beṭṭu n yiɣil n yizirig s wassaɣ 𝜆 :


𝑥1 + 𝜆𝑥2 𝐴𝐶
𝑥0 = ,𝜆 = , 𝜆 ≠ −1
1+𝜆 𝐶𝐵

Agaz n tlemmast n yiɣil n yizirig :


𝑥1 + 𝑥2
𝑥0 = ,𝜆 = 1
2
71
TANZEGGIT TUSLIḌT

Anagraw n yimsidag s snat n tsektiwin


Imsidag n yigazen : x0, x1, x2, y0, y1, y2
Imsidag isfayluyen : 𝑟, 𝜑
Amḍan ilaw : 𝜆
Imḍanen ilawen yufraren : 𝑎, 𝑏, 𝑐
Ameccaq gar sin n yigazen : 𝑑

Ameccaq gar sin n yigazen :


𝑑 = 𝐴𝐵 = √(𝑥2 − 𝑥1 )2 + (𝑦2 − 𝑦1 )2

72
TANZEGGIT TUSLIḌT

Beṭṭu n yiɣil n yizirig s wassaɣ 𝜆 :


𝑥1 + 𝜆𝑥2 𝑦1 + 𝜆𝑦2 𝐴𝐶
𝑥0 = , 𝑦0 = ,𝜆 = , 𝜆 ≠ −1
1+𝜆 1+𝜆 𝐶𝐵

73
TANZEGGIT TUSLIḌT

Agaz n tlemmast n yiɣil n yizirig :


𝑥1 + 𝑥2 𝑦1 + 𝑦2
𝑥0 = , 𝑦0 = ,𝜆 = 1
2 2

Izirigen imsadaɣen :

 Sin n yizirigen 𝑦 = 𝑘1 𝑥 + 𝑏1 d 𝑦 = 𝑘2 𝑥 + 𝑏2 d imsadaɣen


ma yella 𝑘1 = 𝑘2 .

 Sin n yizirigen 𝐴1 𝑥 + 𝐵1 𝑦 + 𝐶1 = 0 d 𝐴2 𝑥 + 𝐵2 𝑦 + 𝐶2 = 0
𝐴 𝐵
d imsadaɣen ma yella 𝐴1 = 𝐵1.
2 2

74
TANZEGGIT TUSLIḌT

Izirigen ibeddayen :

 Sin n yizirigen 𝑦 = 𝑘1 𝑥 + 𝑏1 d 𝑦 = 𝑘2 𝑥 + 𝑏2 d ibeddayen


ma yella 𝑘1 𝑘2 = −1.

 Sin n yizirigen 𝐴1 𝑥 + 𝐵1 𝑦 + 𝐶1 = 0 d 𝐴2 𝑥 + 𝐵2 𝑦 + 𝐶2 = 0
d ibeddayen ma yella 𝐴1 𝐴2 + 𝐵1 𝐵2 = 0.

75
TANZEGGIT TUSLIḌT
Tagda n twinest :
𝑥 2 + 𝑦 2 = 𝑅2

Tagda n teglayt :
𝑥2 𝑦2
+ =1
𝑎2 𝑏 2

Idiken n teglayt : 𝐹1 (−𝑐, 0), 𝐹2 (𝑐, 0)

76
TANZEGGIT TUSLIḌT

Tagda n uknudem :
𝑥2 𝑦2
− =1
𝑎2 𝑏 2

Tagda n tkenzirart :
𝑦 2 = 2𝑝𝑥

77
TANZEGGIT TUSLIḌT

Anagraw n yimsidag s kraḍ n tsektiwin


Imsidag n yigazen : x0, y0, z0, x1, y1, z1,…
Amḍan ilaw : 𝜆
Ameccaq gar sin n yigazen : 𝑑

Ameccaq gar sin n yigazen :

𝑑 = 𝐴𝐵 = √(𝑥2 − 𝑥1 )2 + (𝑦2 − 𝑦1 )2 + (𝑧2 − 𝑧1 )2

78
TANZEGGIT TUSLIḌT

Beṭṭu n yiɣil n yizirig s wassaɣ 𝜆 :


𝑥1 + 𝜆𝑥2 𝑦1 + 𝜆𝑦2 𝑧1 + 𝜆𝑧2 𝐴𝐶
𝑥0 = , 𝑦0 = , 𝑧0 = ,𝜆 = , 𝜆 ≠ −1
1+𝜆 1+𝜆 1+𝜆 𝐶𝐵

79
TANZEGGIT TUSLIḌT

Agaz n tlemmast n yiɣil n yizirig :


𝑥1 + 𝑥2 𝑦1 + 𝑦2 𝑧1 + 𝑧2
𝑥0 = , 𝑦0 = , 𝑧0 = ,𝜆 = 1
2 2 2

Takerdama :

Tazunglayt :
𝑥2 𝑦2 𝑧2
+ + =1
𝑎2 𝑏 2 𝑐 2

80
TANZEGGIT TUSLIḌT

Azuneknudem :
𝑥2 𝑦2 𝑧2
+ − =1
𝑎2 𝑏 2 𝑐 2

Akaswar asnuzmir :
𝑥2 𝑦2 𝑧2
+ − =0
𝑎2 𝑏 2 𝑐 2

81
TANZEGGIT TUSLIḌT

Awlellu aglayan :
𝑥2 𝑦2
+ =1
𝑎2 𝑏 2

Tabluleɣt :
𝑥 2 + 𝑦 2 + 𝑧 2 = 𝑅2

82
TAMAWALT 1-2

S tmaziɣt S tefransist
Tanzeggit Géométrie
Tusliḍt Analytique
Anagraw Système
Amsideg (Imsidag) Coordonnée(s)
Tasekta (Tisektiwin) Dimension(s)
Agaz (Igazen) Point(s)
Ilaw Réel
Ameccaq Distance
Iɣil Segment
Izirig Ligne
Assaɣ Ratio
Asfaylu (Isfayluyen) Polaire(s)
Yufrar (Yufraren) Positif(s)
Amsadaɣ (Imsadaɣen) Parallèle(s)
Abedday (Ibeddayen) Perpendiculaire(s)
Tagda Equation
Tawinest Cercle
Taglayt Ellipse
Adik (Idiken) Foyer(s)
Aknudem Hyperbole
Takenzirart Parabole
Takerdama Tétraèdre

83
TAMAWALT 2-2

S tmaziɣt S tefransist
Tazunglayt Ellipsoïde
Azuneknudem Hyperboloïde
Akaswar Cône
Asnuzmir Quadratique
Awlellu Cylindre
Aglayan Elliptique
Tabluleɣt Sphère

84
85
ASIḌEN ANEẒLAY

Tisɣunin : f, g, y, u, v
Tiɣiret : x
Imḍanen ilawen : a, b, c, d
Amḍan agmawi : n

Tisɣunin d wunuɣen-nsent

Tasɣent timziregt : 𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑏 , 𝑥 ∈ 𝑅
𝑎 = tan 𝛼 d tasaksart n uzirig, 𝑏 d amager n uzirig d ugellus 𝑦.

86
ASIḌEN ANEẒLAY

Tasɣent tasnuzmirt : 𝑦 = 𝑥 2 , 𝑥 ∈ 𝑅

𝑦 = 𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 , 𝑥 ∈ 𝑅

87
ASIḌEN ANEẒLAY

Tasɣent tamgasast : 𝑦 = 𝑥 3 , 𝑥 ∈ 𝑅

𝑦 = 𝑎𝑥 3 + 𝑏𝑥 2 + 𝑐𝑥 + 𝑑 , 𝑥 ∈ 𝑅

88
ASIḌEN ANEẒLAY

Tasɣent n tezmert : 𝑦 = 𝑥 𝑛 , 𝑛 ∈ 𝑁

89
ASIḌEN ANEẒLAY

Tasɣent n uẓar uzmir sin : 𝑦 = √𝑥 , 𝑥 ∈ [0, ∞[

Tisɣunin tisuzmirin : 𝑦 = 𝑎 𝑥 , 𝑎 > 0 , 𝑎 ≠ 1


𝑦 = 𝑒 𝑥 ma yella 𝑎 = 𝑒 , 𝑒 = 2,71828182846 …

90
ASIḌEN ANEẒLAY

Tisɣunin tilugaritmaniyin :
𝑦 = log 𝒂 𝑥 , 𝑥 ∈ [0, ∞[ , 𝑎 > 0 , 𝑎≠1
𝑦 = ln 𝑥 ma yella 𝑎 = 𝑒 , 𝑥 > 0

91
ASIḌEN ANEẒLAY

Tilisa n tesɣunin

Tisɣunin : f(x), g(x)


Tiɣiret : x
Timezgiyin tilawtin : a, k

lim [𝑓(𝑥) + 𝑔(𝑥)] = lim 𝑓(𝑥) + lim 𝑔(𝑥)


𝑥→𝑎 𝑥→𝑎 𝑥→𝑎

lim [𝑓(𝑥) − 𝑔(𝑥)] = lim 𝑓(𝑥) − lim 𝑔(𝑥)


𝑥→𝑎 𝑥→𝑎 𝑥→𝑎

lim [𝑓(𝑥) × 𝑔(𝑥)] = lim 𝑓(𝑥) × lim 𝑔(𝑥)


𝑥→𝑎 𝑥→𝑎 𝑥→𝑎

lim [𝑓(𝑥)/𝑔(𝑥)] = lim 𝑓(𝑥)/lim 𝑔(𝑥) , ma yella lim 𝑔(𝑥) ≠ 0


𝑥→𝑎 𝑥→𝑎 𝑥→𝑎 𝑥→𝑎

lim [𝑘𝑓(𝑥)] = 𝑘lim 𝑓(𝑥)


𝑥→𝑎 𝑥→𝑎

1 𝑥
lim (1 + 𝑥) = 𝑒
𝑥→∞

𝑘 𝑥
lim (1 + 𝑥 ) = 𝑒 𝑘
𝑥→∞

lim 𝑎 𝑥 = 1
𝑥→0

92
ASIḌEN ANEẒLAY

Tabadut d tɣarwin n uzellum

Tisɣunin : f, g, y, u, v
Amutti armagul : x
Timezgit tilawt : k
Tiɣmert : 𝛼

𝑓(𝑥+∆𝑥)−𝑓(𝑥) ∆𝑦 𝑑𝑦
𝑦 ′ (𝑥) = lim = lim =
∆𝑥→0 ∆𝑥 ∆𝑥→0 ∆𝑥 𝑑𝑥

93
ASIḌEN ANEẒLAY
𝑑𝑦
= tan 𝛼
𝑑𝑥

𝑑(𝑢+𝑣) 𝑑𝑢 𝑑𝑣
= +
𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥

𝑑(𝑢−𝑣) 𝑑𝑢 𝑑𝑣
= −
𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥

𝑑(𝑘𝑢) 𝑑𝑢
=𝑘
𝑑𝑥 𝑑𝑥

𝑑(𝑢∙𝑣) 𝑑𝑢 𝑑𝑣
= ∙𝑣+𝑢∙
𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥

𝑑𝑢 𝑑𝑣
𝑑 𝑢 ∙𝑣−𝑢∙
𝑑𝑥 𝑑𝑥
( )=
𝑑𝑥 𝑣 𝑣2

Tafelwit n yizellumen

Amutti armagul : x
Timezgiyin tilawtin : C, a, b, c
Amḍan agmawi : n

𝑑
(𝐶 ) = 0
𝑑𝑥

94
ASIḌEN ANEẒLAY
𝑑
(𝑥) = 1
𝑑𝑥

𝑑
(𝑎𝑥 + 𝑏) = 𝑎
𝑑𝑥

𝑑
(𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 ) = 𝑎𝑥 + 𝑏
𝑑𝑥

𝑑
(𝑥 𝑛 ) = 𝑛𝑥 𝑛−1
𝑑𝑥

𝑑 1
(√𝑥) =
𝑑𝑥 2√𝑥

𝑑 1
(ln 𝑥) =
𝑑𝑥 𝑥

𝑑 1
(log 𝑎 𝑥 ) = , 𝑎>0 , 𝑎≠1
𝑑𝑥 𝑥 ln 𝑎

𝑑
(𝑒 𝑥 ) = 𝑒 𝑥
𝑑𝑥

𝑑 𝑑
(sin 𝑥 ) = cos 𝑥 (cos 𝑥) = − sin 𝑥
𝑑𝑥 𝑑𝑥

𝑑 1
(tan 𝑥) =
𝑑𝑥 cos2 𝑥

𝑑 1
(cot 𝑥) = −
𝑑𝑥 sin2 𝑥
95
TAMAWALT 1-2

S tmaziɣt S tefransist
Asiḍen Calcul
Aneẓlay Différentiel
Tasɣent (Tisɣunin) Fonction(s)
Tiɣiret Argument
Ilaw (Ilawen) Réel(s)
Agmawi Naturel
Amḍan (Imḍanen) Nombre(s)
Unuɣ (Unuɣen) Graphe(s)
Timziregt Linéaire
Tasaksart Pente
Azirig Ligne
Amager Intersection
Agellus Axe
Tasnuzmirt Quadratique
Tamgasast Cubique
Tazmert Puissance
Aẓar uzmir sin Racine Carrée
Tasuzmirt (Tisuzmirin) Exponentielle(s)
Talugaritmant (Tilugaritmiyin) Logarithmique (s)
Talast (Tilisa) Limite(s)

96
TAMAWALT 2-2

S tmaziɣt S tefransist
Timezgit (Timezgiyin) Constante(s)
Tilawt (Tilawtin) Réelle(s)
Tabadut Définition
Taɣara (Tiɣarwin) Propriété(s)
Azellum (Izellumen) Dérivée(s)
Amutti Variable
Armagul Indépendant
Tiɣmert Angle
Tafelwit Table

97
98
ASIḌEN UƔRID

Tasɣent : f
Amutti armagul : x
Azellum n tesɣent : F’(x)
Timezgiyin tilawtin : C, a, b
Amḍan agmawi : p

Tabadut n uɣred n tesɣent

Tajumma seddaw udem n tesɣent 𝑆


neɣ aɣred 𝐹(𝑥) n tesɣent 𝑓(𝑥) :
𝑏
𝑆 = ∫ 𝑓(𝑥)𝑑𝑥 = 𝐹(𝑏) − 𝐹(𝑎)
𝑎
anda azellum n tmenzut 𝐹(𝑥) : 𝐹 ′ (𝑥) = 𝑓(𝑥).

99
ASIḌEN UƔRID

Timenza n tesɣunin timeɣẓanin

∫ 𝑎𝑑𝑥 = 𝑎𝑥 + 𝐶

𝑥2
∫ 𝑥𝑑𝑥 = 2
+𝐶

𝑥 𝑝+1
∫ 𝑥 𝑝 𝑑𝑥 = 𝑝+1
+ 𝐶 , 𝑝 ≠ −1

Timenza n tesɣunin tirmeɣẓanin


𝑑𝑥 2
∫ √𝑎𝑥+𝑏 𝑑𝑥 = 𝑎 √𝑎𝑥 + 𝑏 + 𝐶

2 3
∫ √𝑎𝑥 + 𝑏 𝑑𝑥 = 3𝑎 (𝑎𝑥 + 𝑏)2 + 𝐶

Timenza n tesɣunin tisektuɣmirin

∫ sin 𝑥 𝑑𝑥 = − cos 𝑥 + 𝐶

∫ cos 𝑥 𝑑𝑥 = sin 𝑥 + 𝐶

100
ASIḌEN UƔRID

Timenza n tesɣunin tisuzmirin d tlugaritmanin

∫ 𝑒 𝑥 𝑑𝑥 = 𝑒 𝑥 + 𝐶

𝑎𝑥
∫ 𝑎 𝑥 𝑑𝑥 = ln 𝑎 + 𝐶

∫ ln 𝑥 𝑑𝑥 = 𝑥 ln 𝑥 − 𝑥 + 𝐶
𝑑𝑥
∫ 𝑥 ln 𝑥 = ln|ln 𝑥 | + 𝐶

101
TAMAWALT

S tmaziɣt S tefransist
Asiḍen Calcul
Uɣrid Intégral (adj.)
Tasɣent (Tisɣunin) Fonction(s)
Amutti Variable
Armagul Indépendant
Azellum Dérivée
Timezgiyin Constantes
Tilawtin Réelles
Agmawi Naturel
Tabadut Définition
Agred Intégrale (n.)
Tajumma Surface – Aire
Udem Courbe
Tamenzut (Timenza) Primitive(s)
Timeɣẓanin Rationnelles
Tirmeɣẓanin Irrationnelles
Tisektuɣmirin Trigonométriques
Tisuzmirin Exponentielles
Tilugaritmanin Algorithmiques

102
103
ISURTA

Isurta isnemḍanen

Irem amezwaru : a1

Irem wis « n » : an

Tameẓla gar yirman inmezriyen : d

Amḍan n yirman deg usartu : n

Timernit n « n » yirman imezwura : Sn

𝑎𝑛 = 𝑎𝑛−1 + 𝑑 = 𝑎𝑛−2 + 2𝑑 = ⋯ = 𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑

𝑎1 + 𝑎𝑛 = 𝑎2 + 𝑎𝑛−1 = ⋯ = 𝑎𝑖 + 𝑎𝑛+1−𝑖

𝑎𝑖−1 +𝑎𝑖+1
𝑎𝑖 =
2

𝑎1 +𝑎𝑛 2𝑎1 +(𝑛−1)𝑑


𝑆𝑛 = 𝑛= 𝑛
2 2

104
ISURTA

Isurta inzegganen

Irem amezwaru : a1

Irem wis n : an

Taɣẓint : q

Amḍan n yirman deg usartu : n

Timernit n « n » yirman imezwura : Sn

Timernit ɣer yifeḍ : S

𝑎𝑛 = 𝑞𝑎𝑛−1 = 𝑎1 𝑞𝑛−1

𝑎1 𝑎𝑛 = 𝑎2 𝑎𝑛−1 = ⋯ = 𝑎𝑖 𝑎𝑛+1−𝑖

𝑎𝑖 = √ 𝑎𝑖−1 𝑎𝑖+1

𝑎𝑛 𝑞−𝑎1 𝑎1 +(𝑞𝑛 −1)


𝑆𝑛 = =
𝑞−1 𝑞−1

𝑎1
S = lim 𝑆𝑛
𝑛→∞ 1−𝑞

Ma yella |𝑞| < 1 , timernit S tettaweḍ mi ara 𝑛 → ∞


105
ISURTA

Kra n yisurta ifuken

Amḍan n yirman deg usartu : n

𝑛(𝑛+1)
1+2+3+⋯+n =
2

2 + 4 + 6 + ⋯ + 2n = 𝑛(𝑛 + 1)

1 + 3 + 5 + ⋯ + (2n − 1) = 𝑛2

𝑛(𝑛+1)(2𝑛+1)
12 + 22 + 32 + ⋯ + n2 =
6

𝑛(𝑛+1) 2
13 + 23 + 33 + ⋯ + n3 = [ ]
2

1 1 1 1
1 + + + + ⋯+ +⋯= 2
2 4 8 2n

1 1 1 1 1
1+ + + + + ⋯+ +⋯= e
1! 2! 3! 8 (n−1)!

106
ISURTA

Isurta imifḍen

Irem amezwaru : a1

Irem wis n : an

Timernit n « n » yirman imezwura : Sn

∑∞
𝑛=1 𝑎𝑛 = 𝑎1 + 𝑎2 + ⋯ + 𝑎𝑛 + ⋯

𝑆𝑛 = ∑𝑛𝑛=1 𝑎𝑛 = 𝑎1 + 𝑎2 + ⋯ + 𝑎𝑛

Aggaḍ n yisurta imifḍen : ∑∞


𝑛=1 𝑎𝑛 = 𝐿 , Ma yella lim 𝑆𝑛 = 𝐿
𝑛→∞

Akayad n yirem « n » :

 Ma yella asartu ∑∞
𝑛=1 𝑎𝑛 d asartu yettawḍen, ihi lim 𝑎𝑛 = 0
𝑛→∞
 Ma yella lim 𝑎𝑛 ≠ 𝟎 , asartu d amhelway
𝑛→∞

107
ISURTA

Isurta n tnezmarin

Imḍanen ilawen : x, x0

Isurta n tnezmarin : ∑∞ 𝑛 ∞
𝑛=0 𝑎𝑛 𝑥 , ∑𝑛=0 𝑎𝑛 (𝑥 − 𝑥0 )
𝑛

Amḍan ummid : n

Aqqar n waggaḍ : R

∑∞ 𝑛 2 𝑛
𝑛=0 𝑎𝑛 𝑥 = 𝑎0 + 𝑎1 𝑥 + 𝑎2 𝑥 + ⋯ + 𝑎𝑛 𝑥 + ⋯

∑∞ 𝑛 2
𝑛=0 𝑎𝑛 (𝑥 − 𝑥0 ) = 𝑎0 + 𝑎1 (𝑥 − 𝑥0 ) + 𝑎2 (𝑥 − 𝑥0 ) +
… + 𝑎𝑛 (𝑥 − 𝑥0 )𝑛 + ⋯

Azilal n waggaḍ : d azalen n 𝑥 anda tasɣent


𝑓 (𝑥 ) = ∑ ∞ 𝑛
𝑛=0 𝑎𝑛 (𝑥 − 𝑥0 ) tettaweḍ.

Aqqar n waggaḍ : Ma yella azilal n waggaḍ d (𝑥 − 𝑅, 𝑥0 + 𝑅)


i ≥ 0 , 𝑅 tsemmin-as aqqar n waggaḍ.
1 𝑎𝑛
Azal-is : 𝑅 = lim 𝑛 neɣ 𝑅 = lim | |
𝑛→∞ √𝑎𝑛 𝑛→∞ 𝑎𝑛+1

108
TAMAWALT

S tmaziɣt S tefransist
Asartu (Isurta) Suite(s)
Asnemḍan (Isnemḍanen) Arithmétique(s)
Irem (Irman) Terme(s)
Tameẓla Différence
Anmezri (Inmezriyen) Successif(s)
Timernit Somme
Anzeggan (Inzegganen) Géométrique(s)
Taɣẓint Raison
Ifeḍ Infini (nom)
Tettaweḍ Converge
Ifuken Fini
Imifeḍ (imifḍen) Infini(s) (adjectif)
Aggaḍ Convergence
Akayad Test
Yettawḍen Convergent
Amhelway Divergent
Ilaw (Ilawen) Réel(s)
Tazmert (Tinezmarin) Puissance(s)
Ummid Entier
Aqqar Rayon
Azilal Intervalle
Azal (Azalen) Valeur(s)

109
110
TASEQQART

Tisenfalin d tuddsiwin

Tisenfalin : 𝑛𝑃𝑚
Tuddsiwin : 𝑛𝐶𝑚
Imḍanen ummiden : n, m

Uskir :

𝑛! = 1.2.3 … (𝑛 − 2)(𝑛 − 1)𝑛


0! = 1 :

𝑛
𝑃𝑛 = 𝑛!

𝑛 𝑛!
𝑃𝑚 = (𝑛−𝑚)!

Amuskir asenful :

𝑛 𝑛 𝑛!
𝐶𝑚 = { } =
𝑚 𝑚! (𝑛 − 𝑚)!

111
TASEQQART

Taseqqart n tedyant

Tadyant : 𝐴
Taseqqart : 𝑃

Taseqqart n tedyant :
𝑚
𝑃(𝐴) =
𝑛
anda 𝑚 d amḍan n yigmaḍ yufraren i izemren ad d-ilin,
𝑛 d amḍan aɣrud n yigmaḍ i izemren ad d-ilin.

Azilal n wazalen n tseqqart :

0 ≤ 𝑃(𝐴) ≤ 1

Tadyant tulkint :

𝑃(𝐴) = 1

Tadyant tawezɣit :

𝑃(𝐴) = 0

112
TAMAWALT

S tmaziɣt S tefransist
Taseqqart (Tiseqqar) Probabilité(s)
Tasenfelt (Tisenfalin) Permutation(s)
Tuddsa (Tuddsiwin) Combinaisons
Ummid (Ummiden) Entier(s)
Uskir Factoriel
Amuskir Coéfficient
Asenful Binomial
Tadyant (Tidyanin) Evénement(s)
Agmuḍ (Igmaḍ) Résultat(s)
Yufraren Positifs
Aɣrud Total
Azilal Intervalle, Plage
Azal (Azalen) Valeur(s)
Tulkint Certaine
Tawezɣit Impossible

113
TIƔBULA

Amawal n tusnakt – Tafsut 4 - 1984

Introduction à la réalisation d’un dictionnaire Tamazight-


Tamazight à base kabyle – HAMEK Brahim – Thèse de
doctorat – UMMTO 2012
Essai d’élaboration d’un vocabulaire de l’éducation Français-
Berbère – SAGHI Djamila – Thèse de Master II – UMMTO 2016

Amawal n tsenselkimt – Samiya Saad Buzefran – L’Harmattan


1996

Aslugen n tira n tmaziɣt – HCA 2012

Ilugan n tira n tmaziɣt - K. Bouamara, B. Hamek, M.-L.


Mahrouche, Z. Meksem, A. Rabehi, M. Tidjet - 2009 - Taẓrigt n
yimeskaren, Bgayet.

Divers ouvrages, manuels et sites de mathématiques

114

Vous aimerez peut-être aussi