WPTBL/IMJMV
@baphtrg ? @hr`uhts Jameèthqugs
HH.1 @hr`uhts jameèthqugs
Weg lklheg par`kurug par ue `kuraet gemgedrg ue `bajp d‘hedu`thke jameèthqug daes ske gevhrkeegjget. Ph ke pca`g daes `gt gevhrkeegjget ue klogt ge jatèrhau 33igrrkjameèthqug55, `gcuh-`h pgut jkdhihgr `keshdèralcgjget `g `bajp. Ke parcg ackrs dg 33`hr`uht jameèthqug55. C‘klsgrvathke dgs chmegs du `bajp jameèthqug mèeèrè par ueg lklheg daes dhiièrgets `as. Ca ihmurg 1 gst cg rèsuctat dg ca shjucathke dgs chmegs dg `bajp d‘hedu`thke mèeèrèg par ueg lklheg par`kurug par ue `kuraet gt pca`èg daes c‘ahr (vug ge `kupg). Cgs dgux pgthts rg`taemcgs rgprèsgetget cgs chjhtgs d‘ge`kjlrgjget dg `gttg lklheg. Ca ihmurg < gst cg rèsuctat dg ca shjucathke dgs chmegs dg `bajp d‘hedu`thke mèeèrèg par ca jïjg lklheg gerkucèg autkur d‘ue klogt rèachsè ge jatèrhaux igrrkjameèthqug. C‘klogt prèsgetg ueg carmg kuvgrturg (getrgigr). Cgs chmegs dg `bajp sket assgz dhspgrsègs.
\gjarqug
Ke cgs rgtrkuvg daes cgs ja`bhegs ècg`trkjè`aehqugs, cgs traesikrjatgurs, cgs hedu`tae`gs, cgs `aptgurs hedu`this...
HH.< Igrrkjameèthsjg HH.<.1 Ikr`g jameètkjktrh`g.
@keshdèrkes ue tkrg lklheè , `g tkrg `kesthtug ue `hr`uht jameèthqug `ar hc `aeachsg cgs chmegs d'hedu`thke jameèthqug. Ph cg tkrg gst rgjpch d'ahr ku dg vhdg, c'hedu`thke jameèthqug sur sa "ihlrg jkygeeg" dg ckemugur sur cg s`bèja gst? Vkur ca ihmurg 0, ke a aokutè ue ekyau `arrè ge jatèrhau igrrkjameèthqug daes c‘getrgigr prè`èdget. Cgs chmegs dg `bajp sket prhe`hpacgjget `aeachsègs daes cg `hr`uht jameèthqug ahesh rèachsè. Cg `hr`uht jameèthqug dg ca ihmurg 4 eg prèsgetg pas d‘getrgigr. Cgs chmegs dg `bajp sket trâs lhge `aeachsègs.
@ke`cushke ? We `hr`uht jameèthqug gst ue gesgjlcg dg `krps ahjaetalcgs (igrrkjameèthqugs ge mèeèrac) quh `aeachsget cgs chmegs d'hedu`thke jameèthqugs.
(@gttg rgcathke eg sgra pas dèjketrèg) Avg`?
γ
k ? pgrjèalhchtè jameèthqug du vhdg? E? ekjlrg dg sphrgs du lklheamg. h? hetgeshtè du `kuraet daes cg lklheamg. c ? ckemugur dg ca ihlrg jkygeeg du tkrg.
HH.<.< Ekthke d‘bystèrèshs.
Ph cg tkrg gst `kesthtuè d'ue jatèrhau igrrkjameèthqug (igr ku acchamg igr+eh`ngc ku igr+`klact gt`.), pkur ue jïjg lklheamg gt ue jïjg `kuraet, c'hedu`thke jameèthqug gst lgau`kup pcus mraedg qu'avg` dg c'ahr. Dg pcus ca rgcathke getrg c‘hedu`thke gt ca ikr`g jameètkjktrh`g E.h e'gst pas tkuokurs cheèahrg gt gccg dèpged dg c'ètat aetèrhgur du jatèrhau. Ke rgprèsgetg mèeèracgjget cg mrapbg ?
L
ge ike`thke dg
E.h
@'gst `g qu'ke appgccg ? cg "`y`cg d'bystèrèshs" du jatèrhau @g `y`cg d'bystèrèshs dèpged du jatèrhau `keshdèrè, jahs aussh d'autrgs parajâtrgs tgcs qug ca irèquge`g gt c'accurg du `kuraet h(t) (sheuskëdac, `arrè, gt`...), ca prèsgetathke du jatèrhau (jasshi ku iguhccgtè) gt jïjg cgs `ketrahetgs jè`aehqugs (prgsshke ku tra`thke gxgr`èg sur cg `hr`uht jameèthqug). Ekus rgvhgedrkes sur `gs `ara`tèrhsthqugs daes cg `baphtrg `kesa`rè aux pgrtgs d'èegrmhg daes cgs `hr`uhts jameèthqugs Vkur cgs jatèrhaux eke igrrkjameèthqugs ca vacgur dg
L
(
E.h/c
dkeeè) gst lgau`kup pcus iahlcg qug pkur dgs jatèrhaux igrrkjameèthqugs. (daes ue rappkrt quh gst skuvget dg 1 æ 1666 ).
@ke`cushke?
Ca rgcathke getrg c‘giigt ( L ) gt ca `ausg (E.h
)
dèpged dg c‘gevhrkeegjget (eaturg gt ikrjg du `hr`uht jameèthqug), gccg dèpged èmacgjget dg c‘bhstkhrg du `hr`uht jameèthqug (ètat hehthac dgs dkjahegs jameèthqugs). Hc e‘gxhstg dke` pas ue `y`cg d‘bystèrèshs uehqug pkur `ara`tèrhsgr ue jatèrhau igrrkjameèthqug dkeeè.
Cg prkduht E.h gst appgcè « ikr`g jameètkjktrh`g ¾ (ge alrèmè? i.j.j.). Hc `kesthtug ca `ausg du jameèthsjg.
HH.0 Ca ckh dg CAVCA@G
We `kedu`tgur travgrsè par ue `kuraet gt pca`è daes ue `bajp jameèthqug gst skujhs æ ueg ikr`g dket cg sges gst dètgrjheè par ca râmcg dgs trkhs dkhmts dg ca jahe drkhtg.
:
ᴭ
⃝
* C I
Ikr`g ge Egwtkes.
L
Hedu`thke jameèthqug ge Tgscas.
H
Hetgeshtè daes cg `kedu`tgur ge Ajpârgs.
C
Ckemugur du `kedu`tgur ge jâtrgs.
HH.0.1 \âmcg dgs trkhs dkhmts dg ca jahe drkhtg.
Vkur dètgrjhegr cg sges dg ca ikr`g, hc iaut pca`gr cgs trkhs dkhmts (pku`g, hedgx, jaogur) pgrpgedh`ucahrgjget getrg gux.
•
Cg pku`g
sg pca`g daes cg sges du `bajp (cg sges dgs chmegs d'hedu`thke gst tkuokurs du E au P æ c'gxtèrhgur d'ue ahjaet gt du P au E æ c'hetèrhgur).
•
Cg jaogur
sg pca`g daes cg sges du `kuraet (sges `kevgethkeegc tkuokurs du (+) vgrs cg(-)
•
C'hedgx dètgrjheg ackrs cg sges dg ca ikr`g.
Ykus pkuvgz gssaygr `gttg râmcg ge vkus gxgríaet sur cg dguxhâjg s`bèja `h-dgsskus. Hc iaut iahrg attgethke dg eg pas `keikedrg ca jahe drkhtg dg ca jahe mau`bg. Ca jahe mau`bg ètaet uthchsèg par ueg autrg râmcg.
Vrhe`hpg dg ike`thkeegjget d'ue jktgur æ `kuraet `ketheu.
HH.4 Ckh dg cgez
Ge 1240, cg pbysh`hge accgjaed Bgherh`b Cgez èeke`g ca râmcg suhvaetg dh`taet c‘krhgetathke du `kuraet heduht par ca varhathke tgjpkrgccg du `bajp jameèthqug ?
Cg `kuraet heduht daes ue `adrg gst tgc qug cg `bajp jameèthqug heduht mèeèrè par `g `kuraet daes ca rèmhke æ c‘hetèrhgur du `adrg s‘kppksg æ ca varhathke du icux jameèthqug (`bajp jameèthqug quh travgrsg ueg suria`g) gxtgreg quh travgrs cg `adrg.