Soan
In soan is in bern fan it manlik geslacht yn ferhâlding ta syn âlden. Dit is in foarm fan earstegraads besibskip. It makket gjin ferskil oft it dêrby giet om in (minderjierrige) jonge of om in (mearderjierrige) man; hy bliuwt altyd de soan fan syn âlden. De relaasje tusken in soan en syn âlden wurdt oantsjut as de soannesteat, en it byhearrende eigenskipswurd is soanne-, soannich of filiaal. De froulike wjergader fan in soan is in dochter.
As in soan út it fuortplantingsproses fan syn âlden fuortkomt en harren genetysk materiaal yn him draacht (wat yn fierwei it grutste part fan 'e gefallen sa is), wurdt wol sprutsen fan in biologyske soan. In jongesoan is in poppe fan it manlik geslacht. As der mar ien bern yn in gesin is en as it dêrby giet om in manlik bern, sprekt men fan in ienlingssoan. As beide leden fan in twilling jonges binne, dan wurde dy ek wol oantsjut as twillingsoannen. In soan út in eardere relaasje fan jins partner is foar dy partner in foarsoan en foar jinsels in styfsoan. In jonge dy't yn it ramt fan 'e pleechsoarch opfongen wurdt yn in pleechgesin is in pleechsoan, en as der in formele adopsje plakfûn hat, sprekt men fan in adoptearre soan of oannommen soan. In oantroude manlike partner fan jins eigen bern wurdt in skoansoan neamd.
Yn patriargale maatskippijen hawwe soannen faak mear of oare wetlike rjochten as dochters, benammen op it mêd fan it erfrjocht. Yn Jeropa wie dat bygelyks iuwenlang sa, om't it besit fan dochters yn 'e praktyk eigendom waard fan harren mannen, en dêrmei út 'e famylje rekke. Yn aadlike lagen urven sadwaande soannen frijwol alle replike guod en fral ûnreplik goed om it yn 'e famylje te hâlden, en moasten dochters it op syn bêsten dwaan mei in jildlike talage of in som jild yn ien kear.
Hjoed oan 'e dei binne der noch altyd kultueren wêryn't mear priis steld wurdt op soannen as op dochters. Soms kin dat liede ta geslachtsselektive abortus of sels ta ynfantiside op froulike poppen. Dat wie bygelyks it gefal yn 'e hast in heale iuw dat yn 'e Folksrepublyk Sina de ienbernpolityk fan krêft wie om 'e befolkingsgroei ôf te remjen. Dat hat derta laat dat der no yn Sina ferskate generaasjes binne wêryn't de manlju folle machtiger binne as de froulju, mei as gefolch dat in protte manlju gjin oarehelte fine of in gesin stiftsje kinne, en alle maatskiplike ymplikaasjes dy't dat meibringt.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: | ||
|
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side.
|
